|
2000
|
|
|
Besoak mugitu zituen gorputzaren beheranzko indarrari kontra egiteko, baina beranduegi zen eta jadanik turista zaharren oihu eta laguntza eskaera antzuak ere ez zituen entzuten. Ez zion astirik eman zain zuen itsasoari begiratzeko eta ez
|
zekien
zein harriren kontra jasoko zuen lehen kolpea. Zorabiatu egin zen bere begien aurrean zeru, itsaso eta lurrak bueltaka ikustean.
|
|
|
Malkarrera hurbildu eta, zer izango, lanperna musu deitzen diren txori berezi horien kolonia bat aurkitu dugu.
|
Badakizu
zein den, Bitakora, nahiz eta izen horrekin beharbada ez ezagutu: bere mokoa triangelu gorri hori handi bat da, eta aurpegiera triste samarra du.
|
|
|
Harrera lekuko neskarekin ari zen hizketan scoutetako bat, hain zuzen denen burua zirudiena, bai itxuraz eta bai imintzio aldetik ere. Neskak pozik ematen zuen, batek
|
daki
zein txikikeriaz berbetan. Eta orduan, mostradore azpian desagertu ondoren, Polaroid bat atera zuen.
|
|
|
Zeren gida famatua Eiderren gelan egongo baitzen seguru asko, eta beharbada Txemaren eskuetan kulunkatu zen unetxo batez, Irlandako historia liburuei gaineko hauts apurra kentzen ibili zenean. Beharbada hantxe egon zen, norbaitek irekiko ote zuen esperantzaz kargatua, nork
|
daki
zein sekretu gordeaz bere orrien artean. Baina zertarako balioko zuen horrek?
|
|
|
—Ba al
|
dakizu
zein izan zen Martinen auzirik larriena. Espainiarrek frantsestzat zutela eta frantsesek espainiartzat, nahiz eta hura nafar hutsa zen eta halakotzat izan zuen bere burua...
|
|
|
Eta amak irri zabal hura egin zidan, ezin uler daitekeena
|
jakin gabe
zein zen amaren orduko egoera, amak berak bere azken aitorrean adierazi zidana, zeren eta baitakizu zein den, etxeko auziaz denaz bezainbatean, etxeko jaun eta etxeko andereek izan ohi duten pentsamoldea, etxearen eta leinuaren irautea guztiaren gainetik jartzen dutela. Eta, hala, bada, iguriki zitekeenaren kontra, amak irri hura egin zidan, eta irriarekin baterat halaxe mintzatu zitzaidan:
|
|
|
Eta amak irri zabal hura egin zidan, ezin uler daitekeena jakin gabe zein zen amaren orduko egoera, amak berak bere azken aitorrean adierazi zidana, zeren eta
|
baitakizu
zein den, etxeko auziaz denaz bezainbatean, etxeko jaun eta etxeko andereek izan ohi duten pentsamoldea, etxearen eta leinuaren irautea guztiaren gainetik jartzen dutela. Eta, hala, bada, iguriki zitekeenaren kontra, amak irri hura egin zidan, eta irriarekin baterat halaxe mintzatu zitzaidan:
|
|
|
—Probidentziak ez du deus ere eginen, aitzinetik guk deus ere egiten ez badugu... Eta uste dut
|
badakidala
zein izan daitekeen aterabidea...
|
|
|
Jauregirat bildu zen jende hartarik, jaun André, hiru gizon aipatu eta bereiziko nituzke: haietarik bat kalonje bat zen, don Claudio izenekoa, dukearen konfesorea zena eta dukeak bidaia guztietan eramaiten zuena, badaezpada, zeren nehork ez
|
baitaki
zein izan daitekeen Jainkoaren nahia eta borondatea, eta dukeak bere ondoan nahi zuen hura heriotzako orenean; bertze biak, berriz, bi toreatzaile haiek ziren, Curro Banderas eta Paco Corrales zeriztenak: azken honek torero ausart bezain adoretsuaren fama zuen —ongi irabazia, bertzalde, kontatzen ziren erdiak egia izaitekotan—, zeren erraiten baitzen, konparazione, ezen, ehun zezenez goiti toreatu eta lau adarkada larri izan zituela, eta ehunez goitiko haien artean hiru zezen hil zituela, haiek toriletik atera bezain sarri, paratzen zelarik, hartarakotz, toriletik beretik hamar bat urratserat, hanka bat belauniko, lantza eskuan tinko... eta harekin egiten ziola buru zezenari, zeina, bere lasterraldian, lantza topatu eta ziplo eroriko baitzen, toreroak bere" lantzean" asmatzekotan, noski; edo, huts eginik, toreroa bera harrapatu eta adarkatuko zuen zezenak, inarrosiko zuen airean itzulipurdika, hilko zuen segurki.
|
|
|
Jaun André: mundutik ibilia naiz eta ongi bai ongi
|
dakit
zein diren, kontu horretaz denaz bezainbatean, jendearen azturak eta ohiturak, zeren behin baino gehiagotan egokitu izan baitzait hango eta hemengo hirietan ibiltzea eta jendea karriketan ikustea, pixa egiten etxeko pareten kontra, edo kaka egiten ere bai karrika bazterren batean, tokian tokiko usantzen arabera. Eta gure etxean ere ohiturak ez ziren hain diferentak, zeren eta oraindik ere oroit baitezaket aitona Nikolasen iduria, tximiniako zuloaren gainean bere premiazko egitekoak egiten.
|
|
|
Mattin ere, Villagrandeko dukearen palazioan hiru urte eskas egin ondoren, etxean genuen; edo, xeheroago eta zehatzago erraitearren, gure etxean aitaren berrogeita hamargarren urtebetetzeko festa ospatu zenetik genuen Mattin etxean —erran behar ote dizut, jaun André, ezen nehoiz ez bezala ikusi nuela Mattin nigarretan, noiz eta, festaren ondotik, Villagrandeko dukearen semea Madrilerat itzuli baitzen, Mattin Urbiainen utzirik? —, zeren aitak nahi baitzuen, alde batetik, Mattin negozioen munduan gero eta gehiago sartzea eta trebatzea, eta hargatik erraiten zion: " Seme, hik ere badaukak zer ikasirik negozioen mundutik, zeren, biharko egunean markes izanen bahaiz ere, eta, halatan, trabailuaren neketan higatuko ez bahaiz ere, ez zaik gaizki etorriko
|
jakitea
zein diren diruaren bideak, heure ondasunen hobeki enplegatu ahal izaiteko", eta hargatik ere zuen donejoanetarako prestaturik eta istalgaraturik bidaia bat, harat eta honat; eta nahi zuen, bertzetik, bidaia hura egin baino lehen familiakoak elkarrekin egoitea, zeren hura ere ez baitzen egunoroz egin genezakeen gauza, aitaren etengabeko bidaiekin eta anaiak Madrilen egin izan zituen egonaldi...
|
|
|
Jauregian, morroi eta neskameen artean, dozena pare bat zerbitzari izanen genituen orotarat... guztiak ere aitaren beldur, zeren
|
baitzekiten
zein izan zitekeen aitaganik jaso zezaketen zigorra, baldin jauregia urde urdangen aska bihurtzen bazuten. Eta, nola baitzekiten ezen aita kontu haietan gizon arduratsua eta jarraikia zela, bere manu eta ordenetan zorrotz baino zorrotzagoa, ildoa xuxen daraman goldelaria baino xuxenago ibiliko ziren guztiak, Kupidoren aldikako deiei entzungor eginik edo beren desiren konplimendua bertze leku baterako eta bertze okasino batzuetarako utzirik, ezkutuan eta isilpean beti ere.
|
|
|
—Ez
|
dakizu
zein laket izanen nukeen egunen batean teatro on baten ikustea, baina zin zinezkoa: Molièreren komedia bat, konparazione...
|
|
|
Gezurra erranen nizuke, jaun André, baldin erranen banizu ezen ez nuela ikuskizun hartaz gozatu, zeren gozatu egin bainuen, eta gogoz gozatu gainerat. Izan ere, gutitan ikusten nuen nik anaia beldur, eta orduan, zinez, beldur zen, ez
|
dakit
zeinen beldurrago, aitaren edo zigorraren, zeren ez baitakit zeini behatzenago zion, aitari edo zigorrari. Fortunak, eta neure azpikeriak batez ere, anaiaren gainetik jarri ninduten behingoz, eta arrano bat bezala sentitu nintzen txepetxaren aitzinean, nehoiz baino gogarago, lorios eta biktorios.
|
|
|
Gezurra erranen nizuke, jaun André, baldin erranen banizu ezen ez nuela ikuskizun hartaz gozatu, zeren gozatu egin bainuen, eta gogoz gozatu gainerat. Izan ere, gutitan ikusten nuen nik anaia beldur, eta orduan, zinez, beldur zen, ez dakit zeinen beldurrago, aitaren edo zigorraren, zeren ez
|
baitakit
zeini behatzenago zion, aitari edo zigorrari. Fortunak, eta neure azpikeriak batez ere, anaiaren gainetik jarri ninduten behingoz, eta arrano bat bezala sentitu nintzen txepetxaren aitzinean, nehoiz baino gogarago, lorios eta biktorios.
|
|
|
—Bertzela erranen nizuke, baldin Jainkoaren etorkiko hitzez mintzatu izan bazintzaizkit, Jainkoak, gauzen eta izakien izendatzeko, paradisuan erabili zituen hitzez, zeren, nola Jainkoarenak baitziren, hala zeuden izanarekin lotuak, segur. Ordea, nork
|
daki
zein izan zen paradisuko lengoaia. Zeren honako honek baitio ezen hebraitarrena izan zela, horrako horrek grekoa, eta harako hark euskara.
|
|
|
Bertzenaz,
|
badakizu
zein zen osabaren ametsa: libertatea.
|
|
|
—Baina, aitaren semea izaiteaz gain, zientzizalea ere bahaiz, ikerlaria, eta, hala, bertzeen egiak demostratzeko obligazinoa daukak, baita aitarenak ere... zeren
|
baitakik
zein den zientzizaleon lema, nik hiri lehen lezione hartan irakatsia —erran zidan, hatz erakuslea goratzen zuela—: Scientia est habitus per demonstrationem adquisitus:
|
|
|
Zeren eta, nola aldi batez zabaldu baitzen ezen sorgin zaharrari egiten zenizkion bisitetan bertze fabore batzuk ere eskaintzen zizkizula, orain bertze hainbertze zabaltzen ari baita, sorgin gazteari egiten dizkiozun bisiten alderakotzat. Ordea,
|
badakizu
zein izan zen gure tratua: Urbiaindik harat, itsas hegiko portu horietan, nahi duzuna, baina hemen ez, hemen ordena behar dugu, eta ordena iduriaren zaintzetik eta begiratzetik hasten da...
|
|
|
Zeren, hasteko, leku jakin baterat eraman baininduten, bai, baina han ez zen erraza deus ere jakiterik. Eta lur baten gainean nengoen, baina ez
|
nekien
zein zen lur hura. Zeren akusatua bainengoen, baina ez nekien nork akusatu ninduen.
|
|
|
—Begira, Ximu, bazakiat hire bokazioa aurkitu duala, azkenean, auto honetan ehorztetxe lanak egiten, baina dagoeneko herorrek
|
badakik
zein zaila den hilotzak desagertaraztea. Noizbait aurkituko gaitiztek, eta hi izanen haiz lehen susmagarria.
|
|
|
—Soria hilik ez diagu inoiz zuzen
|
jakinen
zein zen haren jokoa. Ez duk hain aldrebeskeria handia pentsatzea berak ere antzeko planak zituela Ripodasendako —Potzoloren ahoak jaurtitako galleta puska beratza niganaino ailegatu zen kasik— Laguna etorrita, gauzak moldatu nahiko zitian, zuen hilketa Ripodasek berak egin zezan edo, horretara ezin makurtua bazuen, bai gutienez haren armaz egin zedin.
|
|
2001
|
|
|
Ezpainak oraindik bero. Neska ez
|
dakit
zein izan zitekeen. Ez nuen ezagutzen.
|
|
|
Eta orain Kultur Ministerioak erosi du koadroa –telebistak esan du: 4.000 milioi–, hiru urteko ume batek ere
|
baitaki
zein inportantea den patrimonio kulturala; horrexegatik ez dizkie uzten eskolako lagunei plastilina berdez egiten dituen labezomorro abstraktuak. Horrexegatik eta ez dizkiotelako 4.000 milioi ordaintzen."
|
|
|
Eta kontagaiarekin batera doa kontamodua ere, tarteka atzera aurrera baitabil istorioa, denboraren markak galduta eta logikaren arauak apurtuta, nahiz oro har eta sigi sagaka kontakizunak aurrera egin. Zahartzearen hondatze progresiboaren aztarnak modu naturalean, espanturik gabe ageri dira hemen, eta nik ez
|
dakit
zein esperientzia izan duen egileak horretarako, ez diot galdetu nahi izan, arte-lanaren atzeko background a bere kontua delakoan. Baina hunkigarria gertatzen da, dudarik gabe.
|
|
|
Ezkontetxera bihurtu zenean, amaginarreba gaizki esaka, lepotik heldu eta burua hormaren kontra jotzen hasi zitzaion, haurdun nork
|
daki
zeinek eginik izango zela eta eritegian berariaz haurra galdu egin zuela.
|
|
|
Nasan egon nintzen zain,
|
banekien
zein zen Goiok Portugaleteraino hartu behar zuen ontzia, eta ordua baino apur bat beranduago heldu ziren hirurak. ‘Itxaron apur bat, ’ esan zuen Goiok, eta amari maleta utzirik korrika joan zen nasatik Ontziolako garabiraino.
|
|
2002
|
|
|
ez
|
dakit
zein den helmuga.
|
|
|
bidea
|
badakit
zein den.
|
|
|
bidea
|
badakit
zein den.
|
|
|
–Bai, bai.
|
Badakit
zein ginen ordukoak. Ez nuen hori galdetzen.
|
|
|
Orduan ikusi zuen Julen– Joño, Bronto! Ba al
|
dakik
zein...? –une horretan konturatu zen Mirari ere hor zegoela.
|
|
|
Gehien gehienok zakurrak oso maite ditugu.
|
Badakigu
zein atxiki, zinezko, jarraiki eta maitagarriak diren.
|
|
|
Baserrietan bizi izan zaretenok
|
badakizue
zein istilu izaten diren oiloekin. Libre egonez gero, oiloek edozein tokitan erruten dute.
|
|
2003
|
|
|
Eta
|
badakigu
zein zen, Karlos Santamaria. Pax Christi, kristau mugimenduaren idazkari zintzoarentzat, politika egiazkoaren oinarria:
|
|
|
Orduz geroz,
|
badakigu
zein zaila den beren subiranotasuna kostarik kosta zaindu nahi duten estatu handi ala tipien eragozpenak gainditzea. Bizkitartean, aitzinamendu ohargarriak egin dira iragan mende erdian, hala nola, Nazio Batuen Erakundeak onartu dituelarik 1966ko bi Hitzarmenak, edo aurten 2003ko uztailean lanean hasiko delarik Nazioarteko Gorte Penala.
|
|
|
" Nor zen kariñosoa, sudurra ala gizona?" Izan ere, joera handia daukate umeek sintaxiaren perfekziorako. Matiasek erantzun zion sudurra zela kariñosoa, noski, eta gizona ere bai, beharbada, baina ordubetean ezin dela
|
jakin
zein den pertsonaren kariño kantitatea. Gauza gehiago ere azaldu zion Tomasi sudurren izaeraz, baina lotsa eman zion, beste guztiak begira zituelako, eta Ana begira zuelako.
|
|
|
–Eta azpildarrak dira gure artaldea; Jainkoaren izenean, gu gara artzainak; eta txakurra... ba al
|
dakizu
zein izanen den txakurra? –galdetu zion don Estebek, irri urduri bat eginik.
|
|
|
–Ba al
|
dakizu
zein den arazoa. Jeloskor zaudela!
|
|
|
Bai, banekien.
|
Banekien
zein zen arazoa.
|
|
|
Ni ez naiz sekula taldeko buru izan. Denok
|
dakigu
zein den taldeko burua, zeinek ematen dituen aginduak. Askotan isilka eta azpitik, baina agindu egiten du.
|
|
2004
|
|
|
–Palestina? hitzak hainbeste orri ekarri zizkidan begien aurrera; ez
|
nekien
zein aukeratu. Eta helbide haiek banan banan gordetzea erabaki nuen, gero patxadaz irakurtzeko.
|
|
|
–Zaila izango da, ez
|
baitakigu
zein anbulantzia izan zen, are gutxiago zeintzuk izan ziren zure laguntzaileak.
|
|
|
–Konforme. Baina nik
|
badakit
zein den nire bidea, edo norekin egin behar dudan nire ibilbidea. Zurekin.
|
|
|
–Eskerrak bere laguntzari... Beno, beno, ederki
|
dakizu
zein izango den Beñaten laguntza, baina hor konpon. Ni ez naiz sartuko zure erabakietan.
|
|
|
Has gaitezen Jon Sarasuaren iritziak barreiatzen, bere berea du-eta gogoeta gai hau: . Gure idazlerik sonatuenari duela gutxi aditu nion telebistan euskal kultura modernotasunera iritsi nahi eta ezinik zebilela, batzuek lortzen dutela, eta bere ustez ez
|
dakit
zein kantautore modernoagoa zela beste batzuk baino. Pena apur bat eman zidan bere sakoneko eskema zein zen ikusteak:
|
|
|
Munduak bezalaxe, bizitzak ere bira askotxo ematen ditu bere joan etorrian. Batek
|
daki
zein portutara iritsiko garen gutxien espero dugunean! Utikan, beraz, euskalgintzaren gainjartze gupidagabeak!
|
|
|
–Betalde, azken 10 urteotan askotan entzun ditugu gisa honetako aipamenak: . Guk
|
badakigu
zein diren Konstituzioek eta legeek ezartzen dizkiguten baldintzak. Badakigu zein den joko zelaia eta baita zein diren joko arauak ere.
|
|
|
–Guk badakigu zein diren Konstituzioek eta legeek ezartzen dizkiguten baldintzak.
|
Badakigu
zein den joko zelaia eta baita zein diren joko arauak ere. Eta guk joko zelai horretan, gure gustukoak ez izan arren, jokatzea onartu egin dugu, era horretan euskararen normalizazioa bideratzeko asmoz?.
|
|
|
–Batuaren zurruntasuna ere apurtu beharra dago. (...) Egoera bakoitzak bere erregistroa du, egoera nazional orokorretan
|
badakigu
zein erregistro erabili behar den eta hortik behera askatasun esparru zabal bat utziko nuke. Ez ote da esate baterako maiz gertatzen euskarazko komunikabideetan, euskara zuzena erabiltzeagatik, batere komunikatiboa ez den hizkera bat erabiltzen dela, eta hain zuzen ere horrek atzentzen gaituela euskaldunak?
|
|
|
Ez
|
dakigu
zein dabilen ametsetan, elkarri ameslari esanez. Edo agian bi biak ote ditugu ameslari?
|
|
|
Orain, berriz, Joxe Austin Arrietaren eskutik jakin dezagun euskaldun berriari zehazki zer nolako soslaia dagokion. . Hemen, helduei euskara irakasten urte mordoska eman dugunok behinik behin, ondotxo
|
dakigu
zein den euskara benetan ikasten duen euskaldun berriaren erretratu robota: motibapen abertzale sendokoa, ikasketa teorikoak egiteko aski trebatua, eta batez ere, bere eguneroko bizitzako harreman mota guztietan apur apurka euskara erdararen ordez erabiltzen hasteko borondate irmoa duena.
|
|
|
Zera dio, besteak beste: . Ez
|
dakit
zein izan daitekeen zilegitasun guztiak bil ditzakeen egitasmoa baina uste dut ezin zaiola proiektu berriari ekin aurreko hilabeteetan ezer gertatu ez balitz bezala. Ez dakit zein izan daitekeen egunkari berriaren jarrera, baina nekez onar dezakegu Pello Salaburuk, Ramon Saizarbitoriak, Xabier Gurrutxagak edo Ramon Etxezarretak jendaurrean salatu dutena.
|
|
|
–Ez dakit zein izan daitekeen zilegitasun guztiak bil ditzakeen egitasmoa baina uste dut ezin zaiola proiektu berriari ekin aurreko hilabeteetan ezer gertatu ez balitz bezala. Ez
|
dakit
zein izan daitekeen egunkari berriaren jarrera, baina nekez onar dezakegu Pello Salaburuk, Ramon Saizarbitoriak, Xabier Gurrutxagak edo Ramon Etxezarretak jendaurrean salatu dutena. Ondo dago euskal kulturaren defentsa egingo duen egunkaria aldarrikatzea, baina ez gara hasiko Anjel Lertxundi, Jorge Giménez, Bernardo Atxaga, Inazio Mujika Iraola, Iban Zaldua, Patxi Zubizarreta, Joxean Sagastizabal, Juan Garzia eta Joxerra Garziaren oinarrizko printzipioei (El País, 2003/3/3) muzin egingo dien aldarria defenditzen.
|
|
|
multzotan mugatzen dira, elkarren aurka eta elkarri bultzaka berezten dira, adieraz dezakegun guzia multzotan partekatzen dugu. Ondoko etsenpluetan ageriko den bezela, ez dute hitzek beren izana" berez" finkatzen; edo bakarrean, edo ez
|
dakigu
zein" logika" ren arabera. Ez.
|
|
|
Orain dela bost bat urte atera zen Alemaniatik. Historia irakaslea izan zen ez
|
dakit
zein unibertsitatetan. 1933ko funtzionarioen legea medio unibertsitatetik bota zutenean, Alemaniatik atera eta hona etorri zen.
|
|
|
Amaiak irribarre goibela egin zuen. Biek
|
zekiten
zein izango zen erantzuna.
|
|
|
Eta hor daudela jakiteak ere ez digula askorik laguntzen –neska ohean agondu zen. Aurpegia igurtzi eta ilea atzera bota zuen– Horrela izanez gero, ba al
|
dakizu
zein presio egon daitezkeen... bidean galarazteko. Dena dela, auskalo.
|
|
|
Agertzen zuena baino gehiago zekien: eta
|
badaki
zeinek hil zuen Mireia!
|
|
|
–Hemen inguruko ezagunena
|
badakizu
zein den. Nik neuk ere ezagutzeko...
|
|
|
Patogolo batekin hitz egin nahiko nuke.
|
Badakizu
zein ordutan iristen diren?
|
|
|
azaltzen ari zenaren egitura irudikatu baitzuen– Partikulatzat ditugunen azpian beste mundu bat dago... indar ezberdinekin, horrela esan badezakegu. Egiazki, ez
|
dakit
zein izen eman geniezaiekeen.
|
|
2005
|
|
|
Mundu guztiak ezagutzen du Kontxi, telebista izar ere bilakatu baitzaigu azken boladan. Noizbait entzun izan dionak
|
badaki
zein den bere ezaugarri nagusia: komunista da, eta harro dago komunista izateaz.
|
|
|
–Lasai: ikusten dudanagatik, hor barruan argi
|
dakite
zein den kapitaina eta zein marinela, konparaketa ontzat ematen badidazue. Hasi naiz memoria sartzen.
|
|
|
Oso oso oso oso antzekoak. Eta ez dugu
|
jakin
zein den guk harrapatu duguna, biek daukatelako gorputzean zati bat gorri eta beste guztia beltz, biek berdin. Orduan letra irakurri dugu, ze Iñesen liburuak argazkiak ditu baina letra ere bai.
|
|
|
Zerbait esan nahi nuela erreparatu zuen berak, eta ez
|
nekiela
zein hitz hautatu.
|
|
|
Ez
|
nekien
zein hitz erabili eskaintza hura eskertzeko.
|
|
2006
|
|
|
Aita bat mirakuluz bizirik aterea gerran. Gerraondo triste beldurrez ikaratu bat; eskolako maisu falangista, euskararen erdeinua eta euskaldunaren autogorrotoa irakasten soilik aditu iaioa; eliz horman zerrenda bat marmol zurian" Caídos por Dios y por España", aldare alboan bandera inperiala, etxe guztiek ere leihoetan eseki beharra zeukatena ez
|
dakit
zein jaiegunetan. " Probintzia traidoreak", errazionamendua, grebak eta kaleak militarki okupatuak.
|
|
|
Izan ere, batetik, ez dirudi 1901eko bizkaitarrismoak, eta preseski alor linguistikoan, kanpaina iraultzaile(?) bati ekiteko aski justifikazio eskain zezakeenik, Euskal Herri osoari begira gainera. Gero, Unamuno-ren arrazoiketa kazeta baterako gutun bat besterik ez da, eta ez dago estuegi hartzerik; baina arrazoitzeko ailegatzen duen hori, ez
|
dakit
zein Basaburutan ez dakit zeinek esan omen duen ez dakit zer, anekdota pintoreskoa da, ezen ez argumentua, higatutxoa baliabidea, zuribide politikero gisa ere xahar eta txarra268 Bestetik, beraz, kasu ailegatuarekin jarraitzeko, apez sermolaria" bizkaitarra" [Arana Goirizale edo jeltzale] zela, Unamuno-k ez dakit nola jakingo zuen(" ETAko apaiz" askotxo eta are Gotzainen bat e... data horietan apezak, bizkaitarrak baino errazago, karlistak izaten baitziren.
|
|
|
Izan ere, batetik, ez dirudi 1901eko bizkaitarrismoak, eta preseski alor linguistikoan, kanpaina iraultzaile(?) bati ekiteko aski justifikazio eskain zezakeenik, Euskal Herri osoari begira gainera. Gero, Unamuno-ren arrazoiketa kazeta baterako gutun bat besterik ez da, eta ez dago estuegi hartzerik; baina arrazoitzeko ailegatzen duen hori, ez dakit zein Basaburutan ez
|
dakit
zeinek esan omen duen ez dakit zer, anekdota pintoreskoa da, ezen ez argumentua, higatutxoa baliabidea, zuribide politikero gisa ere xahar eta txarra268 Bestetik, beraz, kasu ailegatuarekin jarraitzeko, apez sermolaria" bizkaitarra" [Arana Goirizale edo jeltzale] zela, Unamuno-k ez dakit nola jakingo zuen(" ETAko apaiz" askotxo eta are Gotzainen bat ezagutu zaharrak ez gara):... data horietan apezak, bizkaitarrak baino errazago, karlistak izaten baitziren.
|
|
|
–Esan dizu ez
|
dakit
zein izen aipatzen ibili dela?
|
|
|
Beste milioika maitemindu dira eta mintzen dira munduan zehar. Sei mila milioi lagun;
|
banekien
zein nahi nuen niretzat eta ez naiz sekula hain bakarrik sentitu. Sentitzen nuena ulertzeko hitza nahi nuen.
|
|
|
Oraindik ez
|
dakit
zein den barruan daukadan nobela. Ba ote daukadan.
|
|
|
Hasteko, eri gizajoari barrabilak ere zerrarekin eraman zizkion hankarena egiten ari zenean. Gaixoa zauriak gaiztotuta hil zen –ez
|
dakigu
zein zauri zornatu zitzaion amorru handiagoz, izterrekoa ala izterrondokoa.
|
|
|
Zuhurregia izango zen, beharbada, eta bazekien odola isuri gabe ez zegoela Espirituaren lurreko paradisua ezartzerik.
|
Bazekien
zein mikatza izan ohi den ametsetatik miserian itzartzea. Bazekien zein ankerra den gizakia gizakiarekin, eta beldur izan zen.
|
|
|
Bazekien zein mikatza izan ohi den ametsetatik miserian itzartzea.
|
Bazekien
zein ankerra den gizakia gizakiarekin, eta beldur izan zen. Ikara.
|
|
|
Preso harrapatutako guztiak Camagüeyra eraman zituzten espainolek, oraindik oso ondo
|
jakin gabe
zein zen atzaparretan zuten arraina. Manexek larriki zauritutakoaren itxurak egin zituen, eta baita engainatu ere!
|
|
|
Aste hartan ministroa biharamunean zen Donazaharrera joatekoa, hango artzain Olhagarairekin biltzera. Garrüzeko haurrek, itxuraz, nik bezain ongi
|
zekiten
zein ziren nire eskola egunak. Ez ninduten bihurguneetan espero, ohi bezala, beren laido eta harrien bidesaria ordainarazi beharrez.
|
|
2007
|
|
|
Etxean galdetu ere ez zidaten egiten azkenerako, purrustada batez erantzuten bainuen beti, ez nekiela eta haiei ez zitzaiela inporta; inporta, inporta zitzaien noski gurasoei, baina ikasle ona nintzenez lasai uzten ninduten, garaia iritsitakoan neure bidea aukeratzen jakingo nuelakoan. Ez
|
nekien
zein zen bide hori, baina urruti eramango ninduela egiten nuen amets. Urruti esatean ez dut arrakasta sozialararen aparra esan nahi, kilometroen urruntasuna baino:
|
|
|
–Ez
|
dakit
zein mihi luzek bete dizun burua txoriz, ama. Hasiz gero esadazu dena.
|
|
|
Suitza andre sendokote bat da, gurutze bat bularrean erizain antzera (bandera suitzarra ere), ia zutik egon ezin den soldadu abailduari besoetan eusten. Ez
|
dakit
zein zirkunstantziari erantzuten dion. Zer dira, edonon ikusi ohi ditugun Marianne txano jakobino eta ugazabandre Britanniak (taula nahiz grabakiak, hamaikatxo Museo Britanikoan), Volksgeisten errepresentazioak baino?
|
|
|
Telebistak ere bazuen bere historia. Udaltzainen bulego batean erabili izan zuten, ez
|
dakit
zein garaitan, eta poliziei buruzko filmak eta serieak ikusten ziren bakarrik, marrarik eta mantxarik gabe. Aditua egin nintzen, edo zaletua, ez dakit, polizia kontuetan.
|
|
|
–Ez
|
dakit
zein den umeago, Edelmiro.
|
|
|
Lucien, ospitale arrotz batean, derrepentean alargundua, hizkuntza ulergaitz batek inguratuta. Harrerako gizonari galdetu genion ba ote
|
zekien
zein ospitaletara eraman zituzten. Herrikora ez, hori argi zuen, hiriko ospitale nagusian egongo ziren seguru asko, baina ezin zigun halakorik ziurtatu.
|
|
|
Eta landare hauen botere kosmikoez. Eta ez
|
dakit
zein laugarren dimentsiotako tunel batez, ur hondoko korronteak aprobetxatuz sortzen diren tunelak edo?
|
|
2008
|
|
|
–Min hori minago da, ordea, buruan ditugun kateak hautsi ezean, eta nik baino hobeto
|
dakizu
zein diren kate horiek: Elizak eliztarren kontzientzia bahitzeko erabiltzen dituen dogmak eta bitartekoak dira:
|
|
|
–Ez
|
daki
zeinen sendagarri zaizkidan berorren hitzak eta aholkuak, frai Millan! –esan zion nobiziak?.
|
|
|
–Biziberritzeko modu bakarra daukat nik, eta zuek
|
badakizue
zein den? –Nataliak, berean tinko.
|
|
|
–
|
Badakin
zein den amodioaren arazo nagusia? –etxeko filosofia oinarri zuèn irakaspena eman zion Faustik?:
|
|
|
–Nire ametsa
|
badakik
zein den: ardi batzuk erosi, eta?
|
|
|
Abokatu onak baditugu geure erakundean eta, urte batzuk itzalean emandakoan, litekeena da handik epe batera kaleratzea. Baina poliziak
|
badaki
zein den profesional bat eta zein ez. Kilometrotara hartzen digute sunda, batez ere gure abokatuetako bat ikusten dutenean.
|
|
|
Irunera edo Hendaiara esate baterako, behin baino gehiagotan jarritako adibidera etorrita. Eta Hendaiakoa etxearen prezio kontuengatik Hegoaldetik joandakoren bat ez baldin bada,
|
badakizu
zein nazio hizkuntzak zedarrituko dion bere bizitzaren mundua. Irungoari ere bai, badakigu zein hizkuntza izango den bere kulturaren zerumuga goitik behera hesituko duena.
|
|
|
Eta Hendaiakoa etxearen prezio kontuengatik Hegoaldetik joandakoren bat ez baldin bada, badakizu zein nazio hizkuntzak zedarrituko dion bere bizitzaren mundua. Irungoari ere bai,
|
badakigu
zein hizkuntza izango den bere kulturaren zerumuga goitik behera hesituko duena. Eta batean zein bestean ez da izango euskara herritar edo turista horien nazio hizkuntza.
|
|
|
Gu gutxiago baldin bagara, hitz egin dezagun argi eta garbi. Jakina,
|
badakit
zein den betiko leloa. Alegia, errealista izan behar dugula gauden gaudenean egonda, baina errealismoak ere badu bere muga:
|
|
|
euskarazko hitzak sartzen baitituzte. Eusko Alkartasunaren aldetik, ohikoa da Nafarroako Gobernuari elebitasuna exijitzen dioten oharrak bidaltzea (ez
|
dakit
zein errepidetako seinaleak gaztelaniaz daudela, hango edo hemengo eskuorrietan euskarazko hitzik ez dagoela?). Ohar horiek beti gaztelaniaz bidaltzen dituzte.
|
|
|
–Leku hau berau, oso apala da baina ez
|
dakizue
zeinen goxo prestatzen dituen platerak Adelek.
|
|
|
Fetitxeen azoka ez zuten europar sentiberentzat egin: pantera eta hienen buru-hezurrak, tximino eskuak eta buruak, batek
|
daki
zein piztiaren letaginak. Plastikozko poltsa bat ur erosi dugu eta hantxe gelditu gara hiriaren ibiliari begira, lasai jesarrita.
|
|
|
Ez dago denboraren kontrako azken gatazka hori baino egiteko premiazkoagorik eta duinagorik. Arerioa begiz jota dugu,
|
badakigu
zein den, ez amore ematea, menik ez egitea da bidea. Eutsi goiari!?, esan omen zuen geroago ukabila altxatuz eta. Eutsi?
|
|
|
Arrainek ere uztaiak dituzte, baina ezkatetan. Eta zuhaitzekin bezalaxe, uztai horiengatik
|
dakigu
zein den animaliaren adina.
|
|
|
Lehengo solasaren inguruan, galdera bat geratu zait egin nahi nizukeena. Lortu zenuen
|
jakitea
zein zen. Dos Amigos, eko bigarren laguna?
|