|
2017
|
|
|
Galdera espezifikoei dagokienez, 90eko hamarkadan, galdera klinikoa ongi egitearen garrantziaz hitz egiten hasi zen (2) eta gaur egun PICO txantiloi deritzona definitu zen, zeinak honako esanahi hau duen: ...(«Patient» edo «Population») paziente baten ezaugarriak (gaixotasuna, adina?); «I» («Intervention») begiratu nahi dugun tratamendua, diagnostikoa eta abar; «C» («Comparison») beste tratamendu, diagnostiko eta abarrekin konparatu nahi badugu, eta, azkenik, «O» («Outcomes») aztertu behar diren emaitzak (morbimortalitatea, heriotza tasa, bizi kalitatea?). Webgune honetan zehaztasunez
|
ikus
liteke PICO txantiloia nola erabili: <http://researchguides.ebling.library.wisc.edu/ EBM/ ask>.
|
|
|
Galdera egiteko era honek hurrengo pausoan lagunduko digu, bilaketa estrategia burutzen, hain zuzen ere. PICO txantiloiaren bidez, gako hitzak antzemango ditugu eta haien arteko konbinazioak errazago
|
ikusiko
ditugu (konbinazio hauetarako eragile boolearrak deiturikoak erabiliko ditugu). Ondoren bilaketa estrategia hau erabiliko dugu datu baseetan erreferentzia egokiak topatzeko (http://www.cebm.net/finding the evidence using pico to formulate a search question/).
|
|
|
Emakume gutxiagok jaso zuten tratamenduren bat(% 91,5 vs% 95,3; p= 0,002), atzerapenak handiagoak izan ziren emakumeetan (LHM LAIK 107 min vs 95 min; LHM fibrinolisia 35 min vs 30 min). Hilgarritasun tasan ez zen ezberdintasunik
|
ikusi
. Sareak eragina izan zuen tratamenduaren kalitatea neurtzen duten denboretan, murrizketak emakumeengan nabarmenagoak izan zirelarik (LHM LAIK 22 min; LHM fibrinolisia 2,5 min).
|
|
|
Bihotzekoak edo miokardioko infartu akutuak (MIA) behar bezala artatzeko oinarrizkoa da sare egoki bat sortzea (1).
|
Ikusi
da erlazio zuzena dagoela sareen heldutasunaren, artatzen diren MIA kopuruaren eta horiek sortutako heriotza tasaren artean (2). Sareak egokia izateko lehentasunezko azalean zeharreko interbentzio koronarioa (LAIK) sustatu behar du, betiere sintomak hasi eta lehen 120 minututan egiten bada; bestela, itxitako arteria fibrinolisi bidez zabaltzea gomendatzen du Europako Kardiologia Elkarteak, horretarako tartea 30 minutukoa delarik.?
|
|
|
Emakumeen batez besteko adina gizonezkoena baino 10 urte zaharragoa izan zen. Laginaren ezaugarri kliniko gordinei dagokienez(
|
ikus
1 taula), erretzaileen portzentajea altuagoa zen gizonezkoen artean(% 25 vs% 39' 6; p= 0,009); ez, ordea, hipertentsioarena(% 64,1 vs% 49,4; p= 0,046). Ezaugarri klinikoak adinaren arabera doitu ondoren ezberdintasunik ez da ageri.
|
|
|
Ezaugarri klinikoak adinaren arabera doitu ondoren ezberdintasunik ez da ageri. Gauza bera
|
ikus
daiteke aurkezpen momentuko egoera hemodinamikoarekin; nahiz eta datu gordinen arabera egoera hemodinamiko hobea zuten gizonezkoek (KILLIP I II% 87,3 vs% 92,5; p= 0,009).
|
|
|
Bihotzekoa jasaten duten emakumeen iskemia denbora luzeagoa izan zen: 217 (145) vs 170 (115) min. Sintomak hasi eta LHMra doan tartean ageri ziren atzerapen nagusiak, emakumezkoen artean mediana 108 min (50) izan zen eta 77 min (40) gizonezkoen artean (p= 0,00)(
|
ikus
2 taula). LHMan itxitako arteria zabaltzeko LAIKa erabaki zenean, emakumeek atzerapen luzeagoak izan zituzten gizonezkoek baino (107 min vs 95 min, p= 0,012).
|
|
|
LHMan itxitako arteria zabaltzeko LAIKa erabaki zenean, emakumeek atzerapen luzeagoak izan zituzten gizonezkoek baino (107 min vs 95 min, p= 0,012). Erregresio lineal anizkoitzean
|
ikusi
zen esangura mantentzen zutela diferentzia horiek adinarekiko doitu ondoren.
|
|
|
Tratamendurik jaso ez duten emakumeen portzentajea aldatu ez den arren(% 8 vs% 9), LAIKa jaso dutenena% 74 izatetik% 78,4 izatera pasa da. Bestalde, nahiz eta sintomak hasi eta LHMra doan tartean hobekuntzarik eman ez, sarearen kalitatea neurtzen duten parametro guztien hobekuntza
|
ikusi
da: LHM fibrinolisia 37, 5min vs 35min (p= 0,954); LHM LAIK 123min vs 101min (p= 0,004).
|
|
|
LHM fibrinolisia 33min vs 26 min (p= 0,018), LHM LAIK 103 min vs 95 min (p= 0,000). Ez da aldaketarik
|
ikusi
ez sintomak hasi eta LHMrako tartean (75 min vs 80 min), ez eta iskemia, denboran ere (170 min vs 161 min). Hilgarritasun tasan ez da aldaketarik eman(% 2,3 vs% 2,2, p= 0,995).
|
|
|
1 irudian
|
ikus
daiteke bi epeetan zehar sarearen kalitatea neurtzen duten parametroen bilakaera sexuaren arabera, horretarako bi epeetako parametroen medianen kenketa egin da.
|
|
|
Arrisku faktore klasikoen artean gure datuen arabera, emakumeen artean hipertentsio kasu gehiago zeuden gizonezkoen artean baino. Nahiz eta gure datuetan
|
ikusitako
diferentzia hori adinaren ondorioa izan, literaturak dio hipertentsioak lotura estuagoa duela MIArekin emakumeen kasuan: populazioari egotzitako arriskua% 36koa da emakumeen artean, hau da, hipertentsioa kontrolatuko balitz, STISKA arriskua% 36 gutxituko litzateke (12).?
|
|
|
Ikerketa ezberdinek hilgarritasun tasak adinarekin doitu ondoren ondorio ezberdinak atera dituzte, hala nola van der Meerek argitaratutako metaanalisiaren (9) arabera, sexua konfusio faktorea den bitartean, American Heart Associationek 2016an ateratako adierazpenean dio adinaren eta sexuaren artean interakzioa dagoela. Gure ikerketan
|
ikusitakoaren arabera
, adinak modifikatzaile gisa jokatzen du, ondorioz ezin dezakegu esan ezberdintasunik dagoenik bihotzekoa jasaten duten emakumeen eta gizonezkoen hilgarritasun tasan.
|
|
|
Sarea ezartzeak, emakume gehiago artatzeaz gain, beste ondorio on batzuk ere izan ditu, besteak beste, Europako Kardiologia Elkarteak ezartzen dituen kalitate irizpide guztietan hobekuntzak
|
ikusi
dira, IA jasaten duten emakume zein gizonen artean. 1 irudian ikus daitekeenez, denbora murrizketa nabarmenagoa izan da emakumeen artean, LAIKari dagokionez batez ere.
|
|
|
Sarea ezartzeak, emakume gehiago artatzeaz gain, beste ondorio on batzuk ere izan ditu, besteak beste, Europako Kardiologia Elkarteak ezartzen dituen kalitate irizpide guztietan hobekuntzak ikusi dira, IA jasaten duten emakume zein gizonen artean. 1 irudian
|
ikus
daitekeenez, denbora murrizketa nabarmenagoa izan da emakumeen artean, LAIKari dagokionez batez ere. LHMtik LAIKarako tartea batez beste 22 minutu murriztu da.?
|
|
|
Sarea eraginkorra izango bada, bere helburuetako batek izan behar du tarte hori murriztea (19). EAEko sarean
|
ikusi
da ez dela aldaketarik egon aztertutako bi epeen artean. Gizonezkoen artean, sintomak hasi eta LHMrako tartean 75 min (40) luzatu zen aztertutako lehenengo epean eta 80 min (45) bigarrenean.
|
|
|
EAEn sarea 2012an sortu zen, BIHOTZEZ. EAEn 2012ko apiriletik 2013ko urrira eta 2014ko apiriletik 2015ko urrira jazo diren MIAk aztertu dira artatzeko orduan gizon eta emakumeen artean diferentziarik dagoen
|
ikusteko
eta sarearen eragina aztertzeko. Horretarako aztertu dira hilgarritasun tasa eta sarearen kalitatea neurtzen duten denborak:
|
|
|
|
Ikus
segi beharreko jarraibideak (2) sukarra duten haurdunengan (3 eta 4 irudiak).
|
|
|
Tumoreek zein estresak garunean eragindako aldaketa batzuk aztertu ostean, garuneko egitura horietan eta odolean zitokina mailak zehaztea da hurrengo urratsa, datorren hilabeteetan egingo duguna. Horrekin, aztertu ahal izango dugu zer erlazio duten zitokinek garunean zein jokabidean
|
ikusitako
aldaketekin.
|
|
|
Hainbat ikerketak hantura faktoreen eta depresioaren larritasunaren arteko korrelazioa antzeman dute (8). Gainera, hantura prozesuak garatzen dituzten gaitzek (minbiziak, besteak beste) depresio nahasteekin intzidentzia handiagoa dutela
|
ikusi
da (9). Estresaren eta depresioaren arteko harremana ere oso estua da, batez ere, estres soziala bada.
|
|
|
Gainera, lehen hizkuntzarekin alderatuta, ezkerreko lobulu tenporalaren parte hartze txikiagoa hauteman zen; eremu hori hizkuntzaren prozesamendu semantikoarekin dago lotuta, eta entzutezko haluzinazioekin ere lotu izan da. Datu hori kontuan hartzen badugu, deigarria da
|
ikusitako
lan askok entzutezko haluzinazioak ama hizkuntzan aditzeko joera zegoela behatu izana.
|
|
|
Deskribatu zituen lan gehienek (19, 28) bigarren hizkuntza linguistikoki kaltetuago agertzen dela ondorioztatzen zuten, aurretik aipatu dugun Schoeman ek (18) kontrakoa hauteman bazuen ere. Sintoma adierazpenean
|
ikusten
diren ezberdintasunen azalpenean alderdi neurobiologikoak eta linguistikoak (ezaguera mailari lotutakoak) nahasten direla uste dugu, eta zaila izango dela bakoitzak daukan pisua zehazki ezagutzea.
|
|
|
Esperimentalak diren ikerlan gutxiek, gainera, ez dute prozedura bera erabili; batzuek subjektu berari galdeketa bi hizkuntzatan egin dieten bitartean, intrasubjektu konparazioa gauzatuz, beste batzuek, Brown-en ikerketa kasu, lehen hizkuntzan egin diete batzuei eta bigarren hizkuntzan besteei, intersubjektu konparazioa eginez eta ausazko taldekatze barik. Berrikusketari dagokionez, beste hizkuntza batzuetan gaiari buruzko lanak argitaratuta badaudela
|
ikusi
dugun arren, ingelesez eta gaztelaniaz daudenak baino ez ditugu bildu. Hori dela eta, ezin dugu esan argitaratuta dagoen informazio guztia batu dugunik berrikusketa honetan.
|
|
|
Hori dela eta, ezin dugu esan argitaratuta dagoen informazio guztia batu dugunik berrikusketa honetan. Alabaina, mugak muga eta
|
ikusitakoaren
arrazoia edozein izanda ere, praktika klinikorako erabilgarria den aurkikuntza nagusia aipatutako bi puntuetan laburbildutakoa da, alegia, gaixo psikotiko elebidunak sintomen adierazpen ezberdina egiteko joera daukala bere bi hizkuntzetan, eta, beraz, egokiena azterketa psikopatologikoa bi hizkuntzak erabiliz egitea izango litzatekeela.
|
|
|
Dena dela, eta nekezagoa bada ere,
|
ikusitakoaren arabera
badirudi garrantzitsua litzatekeela gaixo eskizofreniko elebidunen azterketa psikiatrikoa hizkuntza biak erabiliz egitea, batez ere ama hizkuntza euskara dutenen artean. Horrela egiteak gaixo elebidunaren sintomen ikuspegi zabalagoa jasotzen lagun diezaguke.
|
|
|
Haren balio nagusia etiologia zehaztea da, behazun bidean kalkulurik baden ala ez adierazten digulako. Sabelaldeko OTAk pankrearen itxura
|
ikusten
laguntzen du, eta Balthazar en eskala erabiliz, larritasunaren aurreikuspena egin liteke (16). Pankrearen nekrosia ikusteko baina, 48 orduko eboluzioa behar izaten da, eta hori dela-eta, organo gutxiegitasunik ezean atzeratzeko gomendatzen da (17).
|
|
|
Sabelaldeko OTAk pankrearen itxura ikusten laguntzen du, eta Balthazar en eskala erabiliz, larritasunaren aurreikuspena egin liteke (16). Pankrearen nekrosia
|
ikusteko
baina, 48 orduko eboluzioa behar izaten da, eta hori dela-eta, organo gutxiegitasunik ezean atzeratzeko gomendatzen da (17).
|
|
|
Behin ospitaleratzea eginda, oso garrantzitsua da pazientearen ebaluazio jarraitua egitea, 12 orduan behin gutxienez, lehen lau egunetan (19). Hainbat larritasun zeinu kliniko, analitiko eta erradiologiko deskribatu dira(
|
ikus
1 irudia), baina oso balio prediktibo positibo baxua dute. Zaila denez aurreikustea zein pazientek garatuko duen Hanturazko Erantzunaren Sindrome Sistemikoa, bai analitikoki eta bai bestelako metodoak erabiliz, jarraipen klinikoa eta analitikoa oso garrantzitsuak dira, organo gutxiegitasunen bat garatzen badu, horiei aurre egiteko (20).
|
|
|
1 taulan bi sailkapenok deskribatzen ditugu. Dena den, gure ikerketa taldeak
|
ikusi
du Determinanteetan Oinarrituriko Sailkapenak hainbat arazo dituela, talde berean bilakaera ezberdineko pazienteak sartzen dituelako: organo gutxiegitasun mantendua duten pazienteak, baina nekrosi infektaturik garatzen ez dutenak batetik; eta organo gutxiegitasun mantendurik ez dutenak, baina nekrosiaren infekzioa garatzen dutenak bestetik.
|
|
|
Paziente hauek ez dute inolako antibiotikorik behar, pankreako nekrosia infektatu ez dadin (23). Orain dela urte batzuk gomendatzen bazen ere, diseinu egokia zuten saiakuntza klinikoak garatzean erabileraren desegokitasuna frogatu zen, infekzioen eta hilkortasunaren tasa ez dutela hobetzen
|
ikusi
baitzen (24).
|
|
|
Erradiologia. Aurrez aipatu den moduan, pankrearen nekrosia OTAn ongi
|
ikusteko
48 ordu behar dira gutxienez. Pazientearen bilakaera ona bada, eta inolako konplikaziorik gabea, ekografia bat egitea nahikoa litzateke, etiologia ezagutzeko batez ere.
|
|
|
Pazientearen bilakaera ona bada, eta inolako konplikaziorik gabea, ekografia bat egitea nahikoa litzateke, etiologia ezagutzeko batez ere. Konplikazioren bat bada, OTA egin genuke, pankrea eta inguruko egiturak hobeto
|
ikusteko
, behin 48 ordu pasa ondoren bereziki.
|
|
|
Gainera, tabakoaren eragina dosiaren menpekoa dela
|
ikusi
da; beraz, geroz eta zigarro kopuru handiagoa kontsumitu, ADHNa izateko arriskua ere handiagoa izango da (8).
|
|
|
Hala ere, beste ikertzaile batzuek diote tabakoaren eta ADHNaren arteko erlazioan nahaste faktoreek hartzen dutela parte, faktore genetikoek batez ere (9, 10, 11). Azken horiek, ikerketa neba arreben artean egitean eta aitaren tabako, kontsumoa ere kontuan hartuz, ez zuten ezberdintasun esanguratsurik
|
ikusi
; ezta zigarro kontsumoa eta nikotina ordezkoen eragina alderatzean ere.
|
|
|
Mutilek bi azpieskaletan eta ADHN orokorrean puntuazio altuagoa edukitzeko arrisku handiagoa dute neskek baino, esanguratsua. Gurasoen ikasketak modu esanguratsuan lotzen dira ADHNaren puntuazioarekin; ikasketa baxuak dituztenean bi azpieskaletan eta, orokorrean, ADHN osoan, arrisku handiagoa
|
ikusten
da. Maila sozialarekin, berriz, lotura dago, baina ez da hain handia; aitek klase sozial baxua dutenean arreta defizita esanguraz umeek arrisku handiagoa dute.
|
|
|
Azetilkolinaren hartzaile horrek duen neurotransmisorea endogenoa da; azetilkolina hartzailearekin lotzean lortzen den aktibitatea garrantzi handikoa da burmuinaren heldutasuna lortzeko, fetu garaitik hasita, jaioberritan bai eta nerabezaroan ere. Izan ere,
|
ikusi
dute neurotransmisoreen (katekolamina, dopamina, norepinefrina eta azetilkolina) maila egokia beharrezkoa dela kortex prefrontalaren funtzionamendu optimorako. ADHNaren sintomak neurotransmisore horien funtzionamendu desegokiarekin erlazionatu dira.
|
|
|
Horrek burmuinaren garapenean eragingo luke eta, aurrerago, aipatutako ADHNa bezalako portaera azaroak izateko arriskua handituko litzateke (8). Gainera, arratoietan egindako ikerketetan
|
ikusi
zenez, tabakoaren kearen eraginpean egondako arratoiek (zigarro pakete bat egunean, edo gutxiago) hiperaktibitatea eta agresibitatea bezalako portaera arazoak azaltzen zituzten (batez ere arratoi arrek) (15).? –
|
|
|
Gure ikerketaren emaitzekin bat eginez, beste lan batean tabakoak ADHNaren garapenarekin zerikusirik ez duela
|
ikusi
da, baina mutilek neskek baino arrisku handiagoa dutela ADHNa garatzeko. Sexu bereizketa horren arrazoia ingurune faktoreen menpe bide dago; izan ere, mutilak ingurune faktoreekiko sentikorragoak direla ikusi da neskak baino (3), eta ingurune faktoreak ADHNaren erantzule garrantzitsua direla onartuz, mutilek ADHNa izateko arriskua handiagotua dago modu ez zuzenean.?
|
|
|
Gure ikerketaren emaitzekin bat eginez, beste lan batean tabakoak ADHNaren garapenarekin zerikusirik ez duela ikusi da, baina mutilek neskek baino arrisku handiagoa dutela ADHNa garatzeko. Sexu bereizketa horren arrazoia ingurune faktoreen menpe bide dago; izan ere, mutilak ingurune faktoreekiko sentikorragoak direla
|
ikusi
da neskak baino (3), eta ingurune faktoreak ADHNaren erantzule garrantzitsua direla onartuz, mutilek ADHNa izateko arriskua handiagotua dago modu ez zuzenean.? –
|
|
|
Horrela, beste ikerketek tabakoaren eta ADHNaren arteko erlazio hori indargabetzen dute. Ildo beretik, oinarri genetikoa aztertu nahian, bi haurdunalditan zehar kontsumo ezberdina izan duen ama ikertzean (lehen haurdunaldian zehar erre du eta bigarren haurdunaldian ez du erre),
|
ikusi
da bi neba arreben artean ez dagoela ezberdintasunik; hau da, esposizioa jasan duen haurrak ez duela arrisku gehiagorik ADHNa izateko, esposizioa jaso ez duenak baino (10). Horrek faktore genetikoen edo nahaste faktoreen garrantziaz pentsarazten digu.
|
|
|
Ikerketa modu horretan egitean guztiz baztertzen da genetikak izan dezakeen eragina haurrak ADHNa garatzeko unean. Modu horretan, amaren tabakismoaren eta ADHNaren arteko lotura amarekin genetikoki erlazioa zuten haurren artean soilik
|
ikusi
zen eta genetikoki erlaziorik ez zutenen kasuan ez zen ADHNa izateko arrisku handiagorik ikusi, nahiz eta amak haurdunaldian zehar tabakoa kontsumitu. Hala ere, bi taldeetan esanguratsua izan zen haurraren pisu baxua:
|
|
|
Ikerketa modu horretan egitean guztiz baztertzen da genetikak izan dezakeen eragina haurrak ADHNa garatzeko unean. Modu horretan, amaren tabakismoaren eta ADHNaren arteko lotura amarekin genetikoki erlazioa zuten haurren artean soilik ikusi zen eta genetikoki erlaziorik ez zutenen kasuan ez zen ADHNa izateko arrisku handiagorik
|
ikusi
, nahiz eta amak haurdunaldian zehar tabakoa kontsumitu. Hala ere, bi taldeetan esanguratsua izan zen haurraren pisu baxua:
|
|
|
Horrek bai azaldu dezake haurdunaldian tabakoa erretzearen eta jaiotzean haurraren pisu baxuaren arteko erlazioa. Orain arte ADHNaren eta haurdunaldian zeharreko tabakismoaren inguruan dauden ikerlanetako emaitza kontrajarriak
|
ikusita
, ondoriozta daiteke ez dagoela argudio nahikorik erlazio zehatz bat ezartzeko. Gainera, lehen aipatutako ikerketa norvegiarraren arabera, ADHNaren kasu kopurua hainbat urtetan zehar egonkor mantendu den bitartean, erretzaileen kopurua murrizten ari da.
|
|
|
Analisi estatistikoa sintomen puntuazioekin egin da, eta umeen laurdenak baino gehiagok ez du sintomarik. Tabako kontsumoa ere urria zela
|
ikusi
da. Horrek guztiak lotura estatistikoak aurkitzeko oztopoak jarri dizkigu.
|
|
|
Aurretik aipatu bezala, adin txikiegiko lagina izatea izan daiteke diagnostiko kopuru baxu horren arrazoia (9). INMAko kohortearen jarraipena ebaluatzean maila sozialean ezberdintasun esanguratsua zegoela
|
ikusi
zen: ikerketan jarraitzen zutenek maila sozial altuagoa eta goragoko ikasketak zituztela bertan behera uzten zutenek baino (12).
|
|
|
Gai honen inguruan jardun diren ikertzaile gehienek dioten bezala, ikerketa ezberdinen emaitza kontrajarriak
|
ikusita
, ikerketa gehiago behar dira tabakoaren eta ADHNaren arteko lotura finkatzeko.
|
|
|
agresibitatea eta jokaera antisozialak, portaera arazo kanporakoiak direnak, eta portaera arazo barnerakoiak diren antsietatea edo depresioa hain zuzen. Horren inguruan
|
ikusi
dute batez ere portaera kanporakoiekiko joera handiagoa dutela tabakoaren esposiziopean egon diren haurrek; baina ez dute hain garbi azaldu portaera barnerakoiekiko joera.? –
|
|
|
Bestalde, tabakoak garapen kognitiborako duen osagai kaltegarri garrantzitsuena nikotina dela adierazi dute ikertzaile ugarik (6, 10). Horren oinarria nikotinaren ordezkoek azaldu duten eraginean datza;
|
ikusi
baitute, ADHNa garatzeko arrisku berdina dutela tabakoa kontsumitzen duten amen haurrek eta nikotinaren ordezkoak (nikotina txaplatak) erabiltzen dituzten amen haurrek. Nikotina kantitatea aztertuta, ikusi dute likido amniotikoan kontzentrazio handiagoak aurkitzen direla amaren odolean baino (8).
|
|
|
Horren oinarria nikotinaren ordezkoek azaldu duten eraginean datza; ikusi baitute, ADHNa garatzeko arrisku berdina dutela tabakoa kontsumitzen duten amen haurrek eta nikotinaren ordezkoak (nikotina txaplatak) erabiltzen dituzten amen haurrek. Nikotina kantitatea aztertuta,
|
ikusi
dute likido amniotikoan kontzentrazio handiagoak aurkitzen direla amaren odolean baino (8). Beraz, haurdun batek erretzen duenean, nikotinaren kontzentrazio handiagoa dago fetuan, amarengan baino.
|
|
|
Nikotinaren esposizioak fetuarengan eragin ditzakeen kalteak ez dira berdinak haurdunaldiko hilabete guztietan. Izan ere, azken hiruhilekoan tabakoa kaltegarriagoa dela
|
ikusi
dute hasierako hiruhilekoetan baino (6, 10). Horrek, aipatutako ikerketaren arabera, denbora tarte bateko aukera ematen dio amari erretzeari uzteko, haurrarentzat kaltegarria izan baino lehen.
|
|
|
Ikerketa gehienen arabera, baleriana aho bidez hartzean, lo latentzia apalki jaitsi eta loaren kalitate subjektiboa hobetzen da. Oheratu baino bi ordu lehenago 400 mg baleriana hartzen dituzten pazienteetan
|
ikusi
da onurarik handiena.Balerianaren sustraiak 150 konposatu izan ditzake, horien artean gehien ikertu direnak hauek dira: balepotriatoak, olio esentzialak, baleranona eta azido baleronikoa.
|
|
2018
|
|
|
eta IFN? bezalako zitokina proinflamatorioen ekoizpenaren igoerarekin erlazionatuta dagoela
|
ikusi
da deprimitutako gaixoetan eginiko meta analisi azterketetan (8). Bestalde, ehun kalteagatik, infekzioagatik edo gaixotasun autoimmune edo neoplasikoagatik hantura edo immunoaktibazioa duten pertsonek depresioaren prebalentzia tasa altuak erakusten dituztela frogatu da.
|
|
|
Animalietan eginiko ikerketei dagokienez, zitokinaren tratamenduak sintoma depresiboak eragin diezazkiekeela
|
ikusi
da. Horretarako, zitokinen bidezko depresioaren animalia eredua sortu zen, animaliei hantura induzituz.
|
|
|
Zitokinaren administrazio exogenoaren bidez, sistema immune periferikoa estimulatzea lortzen da, gehiegizko erantzun neuroinflamatorioa eta sintoma depresiboak eraginez. Adibidez, arratoietan burututako ikerketa batean, IFN, administratuz, plasman IL aren igoera bat
|
ikusi
zen, eta horretaz gain, portaeraren asaldura ere bai. Izan ere, behartutako igeriketaren azterketan (FST) denbora gehiago eman zuten mugitu gabe.
|
|
|
Adibidez, azido azetilsalizilikoa (antiinflamatorioa) fluoxetina antidepresiboarekin konbinazioan erabili zenean, depresioaren gutxitzearen portzentaje altuagoak agertu ziren, lehenago fluoxetina bakarrik erabilita erresistenteak ziren depresiodun pazienteetan baino. Terapia antiinflamatorioaren ekintza antidepresiboa gaixotasun autoimmunedun edo inflamatoriodun pazienteetan ere
|
ikusi
da. Esate baterako, psoriasidun gaixo talde bati TNF, aren antagonista den etanercept ematean, plazeboa eman zitzaien beste gaixo talde batean baino hobekuntza handiagoa lortu zen, sintoma depresiboei dagokienez.
|
|
|
Bestalde, saguetan ere periferian induzitutako hanturak mikroglian eragin dezakeela frogatu da. Handitutako gibeletik askatutako TNFa mikrogliako zelulen kimiokina (zitokina mota bat) ekoizpena induzitzeko gai zela
|
ikusi
zen, monozitoak garunera erakartzea eragiten zuena. Beste azterketa batean, arratoiei IFN, periferikoki administratu ondoren, IL, aren igoera deskribatu zen hipokanpoan, periferiako sistema immunearen estimulazioak gehiegizko erantzun neuroinflamatorioa eragin dezakeela adieraziz (8).
|
|
|
Teoria neuroinflamatorioan garrantzia hartu du indolamina 2,3 dioxigenasa edo IDO entzimak. IDO mikrogliako zelulak bezalako zelula immunorregulatzaileek edo makrofago aktibatuek aktibatzen eta induzitzen dutela
|
ikusi
da. Triptofano aminoazidoaren (serotoninaren aitzindaria dena) degradazioa katalizatzen du eta hori kinurenina bihurtu.
|
|
|
Emaitza horietan oinarrituz, deprimituen triptofano mailen jaitsieraren erantzulea IDO aktibitatearen igoera izan zitekeela proposatu da (10). Bestetik, beren buruaz beste egin duten depresiodun pazienteen mikroglian azido kinolinikoaren kantitatea igota dagoela
|
ikusi
da (19).
|
|
|
Saguetan eginiko azterketa batean ere, lipopolisakaridoaren administrazioak periferiako eta NSZko IDO indukzioa eragiten duela
|
ikusi
da, baita garuneko serotoninaren metabolizatze handiagoa ere, hori guztia sintoma depresibo somatiko eta psikomotorrei lotua (8). Gainera, IDOaren blokeoak erakutsi du gai dela saguetan lipopolisakarido bidez induzitutako jarrera depresiboa inhibitzeko (20).
|
|
|
Hortaz, IDOa depresioarekin erlazionatu da, triptofanoaren erabilgarritasuna jaitsiz serotoninaren biosintesian eragiten duelako. Baina IDOaren aktibazioak eta kinureninaren sorrerak neurotransmisoreetan eta portaeran eragin gehiago dituztela
|
ikusi
da, serotoninarekin erlazio zuzenik ez dutenak. Aipatu bezala, kinureninaren metabolito toxikoa, azido kinolinikoa, mikroglian sortzen da eta eszitotoxizitatean eta kalte oxidatiboan lagunduko luke (20).
|
|
|
Beste alde batetik, TNF, k eta IL ak astrozitoak eta mikroglia induzitzen dituztela
|
ikusi
da, oxigenoaren espezie erreaktiboak eta nitrogenoaren espezieak ekoitzieta askatzea eraginez. Gainera, azido kinolinikoak ere estres oxidatiboa eragiten du.
|
|
|
Hori frogatzen duten hainbat ikerketa burutu dira. Esaterako, IFN, terapia jasotzen duten pazienteen garuneko gune batzuetan, gongoil basaletan adibidez (prozedura ikasketarekin edo eguneroko portaerekin erlazionatuak), glutamato mailen igoera deskribatu da eta igoera horren eta agertutako sintoma depresiboen artean korrelazioa dagoela
|
ikusi
da (19). Beste aurkikuntza batzuen arabera, CRP maila altuak (hanturaren markatzaile goiztiarra dena) dituzten depresiodun gaixoek glutamato maila altuak dituzte garunean.
|
|
|
glutamatoaren erregulazioan gertatutako asaldurak, azido kinolinikoaren bidezko NMDA hartzaileen aktibazioa, neurotransmisio glutamatergikoaren gainaktibazioa, kalteak oligodendrozitoetan. Oligodendrozitoak neuronak inguratzen dituzten mielina sareak ekoizten dituzten zelula glialak dira eta NSZan gertatzen den hantura jauziarekiko bereziki sentikorrak dira. TNF, bezalako zitokina proinflamatorioen gehiegizko eraginak zelula horiengan efektu toxiko zuzena duela
|
ikusi
da, neuronak eta zelulak apoptosira eta desmielinizaziora bideratuz (20). Guztira eragingo liratekeen kalteek garuneko sostengu neurotrofikoaren murrizpenean bukatuko lukete.
|
|
|
Depresioan garrantzia hartu duen faktore neurotrofikoa da, gaixotasun neurologikoekin erlazionatutako hainbat aurkikuntza egin direlako. Esate baterako, eszitotoxikotasuna sortzeaz gain, gehiegizko glutamato mailen bidezko NMDA hartzaileen aktibazioak BDNFarenekoizpena jaistea eragin dezakeela
|
ikusi
da (20).
|
|
|
Bestalde, hanturak ere hipokanpoko BDNFari eragiten diola
|
ikusi
da, baita neurogenesiari eta dendriten arborizazioari ere, ikasteko ahalmenean eta oroimenean arazoak eraginez. Aipatzekoa da farmako antidepresiboen ekintza monoaminen erabilgarritasun sinaptikoa igoaz eta BDNFa induzituaz, hau da, neurogenesia bultzatuz burutzen dutela.
|
|
|
Aipatzekoa da farmako antidepresiboen ekintza monoaminen erabilgarritasun sinaptikoa igoaz eta BDNFa induzituaz, hau da, neurogenesia bultzatuz burutzen dutela. Bestalde, depresioaren animalia ereduetan IL, a eta TNF, a BDNFaren kontzentrazioa jaisteko gai direla
|
ikusi
da. BDNFaren kontzentrazioaren handitzea erantzun antidepresiboa agertzeko beharrezko baldintza izango litzateke.
|
|
|
BDNFaren kontzentrazioaren handitzea erantzun antidepresiboa agertzeko beharrezko baldintza izango litzateke. Beraz, IL, eta TNF, bezalako zitokina pronflamatorioak areagotzeak ekintza antidepresiboa ahultzen duela
|
ikusi
da, monoaminen erabilgarritasun sinaptikoa jaisteaz gain, BDNF mailak jaitsi eta glutamato mailak igotzen dituztelako. Ondorioz, zitokinek eragindako efektu hauek azal dezaketeare agotutako hantura duten eta tratamendu antidepresibopean dauden pazienteen tratamenduaren arrakasta falta.
|
|
|
Ondorioz, tarte sinaptikoan noradrenalina gutxiago egongo litzatekeela pentsa dezakegu (errebisio gisa begiratu 4 erreferentzia). Berdina gertatuko litzateke serotoninaren A1 autohartzaile inhibitzailearekin (5 HT1A), hau da, depresioan horren kopurua ere handituta dagoela
|
ikusi
denez, serotoninaren askapena gutxituko litzateke eta tarte sinaptikoan neurotransmisore gutxiago egongo lirateke. Gainera, antidepresiboekin hartzaile monoaminergiko inhibitzaileen desentsibilizazioa gertatzen dela frogatu da, beraz, aurkikuntza horrek hartzaile horien zenbatekoaren igoeraren teoria indartuko luke (6).
|
|
|
Hipotesi honen proposamen nagusiak dio depresioan faktore neurotrofikoen mailak gutxitu egiten direla eta, ondorioz, garunaren zenbait atalen endekapena gertatzen dela, alterazio morfofuntzionalak eraginez (errebisio gisa begiratu 4 erreferentzia). Adibidez, depresioan hipokanpoaren bolumenaren murrizketa, PFCaren gune batzuen bolumenaren murrizketa, amigdalaren bolumenean aldaketak, etab.
|
ikusi
dira, gune horiek bide linbiko kortiko talamikoaren osagai direlarik, prozesamendu emozional eta kognitiboarenerantzuleak izanik. Gainera, tratamendu antidepresiboak hipokanpoaren bolumenaren galera saihestu dezakeela deskribatu da bai eta depresio mota eta larritasunaren araberako eragin babesgarria duela ere.
|
|
|
Suizidatutako depresiodun pazienteetan eginiko post mortem azterketa batean, murriztutako BDNF mailak erakutsi zituzte hipokanpoan. Gainera, farmako antidepresiboekin eta terapia elektrokonbultsiboarekin BDNF mailak igotzen direla
|
ikusi
da. Hortaz, BDNFa depresioan azaltzendiren estres, neurogenesi eta hipokanpoko atrofia prozesuak lotzen dituen faktorea dela ondoriozta daiteke (5).
|
|
|
Aipatu bezala, areagotutako glukokortikoide mailek neurogenesia gutxitu dezaketela frogatu da, eta horien administrazioa denboran zehar luzatuz gero, heriotza zelularra ere eragin dezaketela
|
ikusi
da. Adibidez, glukokortikoideekin tratatutako karraskarien garunetan atrofiaren aldaketak deskribatu dira.
|
|
|
Horregatik, paziente deprimituetan GRen zenbatekoa eta/ edo funtzioa gutxitua egon daitekeela proposatu dute hainbat ikerketak. Horretaz gain, beste ikerketa batzuek antidepresiboak GR mailak igotzeko gai direla
|
ikusi
dute, glukokortikoideen funtzioa berreskuratuz (12,13).
|
|
|
Asko dira gizakietan kortisol mailaren igoeraren eta depresioaren arteko erlazioa aztertu duten ikerketak. ...lorrakideoan (LZR) kortisol maila handituak azaltzen dituztela aurkitu zuen (16). Izan ere, jakina da depresioa pairatzen duten pertsonen erdiek, gutxi gorabehera, hiperkortisolemia dutela, tratamendu antidepresiboarekin itzulgarria dena; eta are gehiago, hiperkortisolemia kroniko batetik bereizten den gaixotasuna, hau da, Cushing sindromea, duten gaixoetan ere depresio tasa altuak agertzen direla
|
ikusi
da. Horretaz gain, eta tratamenduari dagokionez, depresioan erabiltzen diren hainbat farmako antidepresibo eraginkorrek kortisola erregulatzen duten substratu neuroendokrinoetan jarduten dute.
|
|
|
Nahiz eta estres kronikoaren eta depresioaren arteko lotura frogatzen duen ebidentzi kliniko zabala egon, oraindik ezezaguna da depresiodun gaixoetan
|
ikusi
diren kortisol maila altuek gaitza eragiten duten ala gaitzaren ondoriozko produktuak diren. Hori dela-eta, garrantzitsua da HPA ardatzaren hiperaktibitate eta/ edo kortisol maila altuek depresioa eragin dezaketen jakitea, eta hala izatekotan, zer mekanismoren bidez gertatzen den.
|
|
|
Monoamina horien neurotransmisioa gogo aldarte eta motibazioarekin lotzen dira, besteak beste. Bereziki, 5HTren parte hartzea azpimarratu izan da depresioaren agerpenean; izan ere, estres erantzunean sistema serotoninergikoa aktibatzen dela
|
ikusi
da, eta serotoninaren birkaptazioaren inhibitzaileak diren farmakoek efektu antidepresiboa dute (12). Hala ere, sintomen erremisio ratio eta eraginkortasun handiagoa erakutsi dezakete mekanismo bat baino gehiago duten farmakoek.
|
|
|
Ondoren 32.egunetik hasita, kontrol zein estresatuen erdiei (n= 24) benlafaxina farmakoa txertatuzitzaien (20 mg/ kg, peritoneo barnean) egunero hiru astez, eta beste erdiei serum fisiologikoa. Azkenik, azpitalde bakoitzeko 12na saguk jokabide testak egin zituen, eta gainerakoak parametro biologikoak neurtzeko sakrifikatu ziren(
|
ikus
1 irudia).
|
|
|
Bigarrenik, barberingjokabidea aztertu zen. Jokabide hori saguek bata bestearen muturreko bibrisak hortzekin moztean datza(
|
ikus
2 irudia). Saguen muturreko bibote edo bibrisek berebiziko garrantzia dute saguen biziraupenerako, haien bidez inguruko bibrazioak jaso eta inguruko informazioa prozesatzen baitute.
|
|
|
Barberingjokabidea aztertzean, estresatutako taldean aurkitutako bibrisa motzen portzentajea kontroletan aurkitutakoa baino handiagoa zela
|
ikusi
zen (Fisherren test zehatza, p= 0,044) (2 grafikoa). Benlafaxinak ez zuen eraginik izan jokabide horretan.
|
|
|
Etorkizuneko ikerketei begira, ikerlan pilotu honetan estresak eta benlafaxinak 5HTn eta 5HIAAn izan duten eragina
|
ikusita
, interesgarria litzateke bide serotoninergikoaren ikuspegi
|
|
|
Kortex prefrontalean, berriz, benlafaxinak 5HIAA maila handitzea eragin du, eta farmakoaeta estresafaktoreen artean elkarrekintza esanguratsurik aurkitu ez bada ere, emaitza hau tentuz hartu beharrekoa da. Izan ere, 5 grafikoan
|
ikus
daitekeen moduan, benlafaxina jasotako sagu estresatuetan nabarmentzen da bereziki 5HIAA igoera.
|
|
|
Aurreko taulan
|
ikus
daitekeenez (3 taula), parte hartzaileen% 27,2k ez zuen pisuaren kontrolik eramaten, portzentaje hori obesitatea zutenen artean altuagoa zen(% 36,4) diabetikoen portzentajearekin alderatuta(% 15,1), desberdintasun estatistikoak aurkitu direlarik (p< 0,01).? –
|
|
|
Lo egiten zuten ordu kopuruari eta loaren kalitateari erreparatzen badiegu,
|
ikus
dezakegu parte hartzaileen erdiek 7 ordu baino gutxiago egiten zutela lo;% 55,1 emakumezkoak eta% 42,9 gizonezkoak izanik. Loaren kalitateari dagokionez, gizonezkoen% 47,5ena ona izan zen eta emakumezkoen kasuan% 32,1ena.
|
|
|
Mora, Villalobos, Araya, eta Ozolsek (2004) esan zuten osasuna zela jarduera fisikoa egitearen arrazoi nagusia bai gizonezkoentzat bai emakumezkoentzat, baina badirudi jarduera fisiko gidatua erakargarriagoa dela emakumezkoentzat (13); beste autore batzuek ere diabetesaren hezkuntzarako programa batean emakumezkoen asistentzia altuagoa
|
ikusi
zuten (14). Interesgarria izango litzateke aztertzea ea adin eta patologia antzekoa duten gizonezkoek programa gidatuetara joan beharrean beste mota bateko ariketa fisikoren bat egiten duten.
|
|
|
National Institute of Aging eta American Heart Association en jarraibideen arabera, jatorduetan gatzaren erabilera kontrolatzea da neurririk egokiena, eguneko 1.500 miligramo izanik aholku gomendagarriena. Datu hori hainbat ikerketak babesten dute, gatzaren gutxitzeak presio arteriala gutxitzen duela
|
ikusi
baitute (20,21), eta gainera arratoietan ikusi dute gatz gehiegi erabiltzea gaixotasun kardiobaskularren arrisku faktore garrantzitsua dela (21). Baina ikerketa honetako hipertentso gehienek(% 73) gatza beti edo batzuetan erabiltzen zuten; azpimarragarria da talde horretan gehienek(% 84) adierazi zutela elikadura egokia zutela.
|
|
|
National Institute of Aging eta American Heart Association en jarraibideen arabera, jatorduetan gatzaren erabilera kontrolatzea da neurririk egokiena, eguneko 1.500 miligramo izanik aholku gomendagarriena. Datu hori hainbat ikerketak babesten dute, gatzaren gutxitzeak presio arteriala gutxitzen duela ikusi baitute (20,21), eta gainera arratoietan
|
ikusi
dute gatz gehiegi erabiltzea gaixotasun kardiobaskularren arrisku faktore garrantzitsua dela (21). Baina ikerketa honetako hipertentso gehienek(% 73) gatza beti edo batzuetan erabiltzen zuten; azpimarragarria da talde horretan gehienek(% 84) adierazi zutela elikadura egokia zutela.
|
|
|
Baina ikerketa honetako hipertentso gehienek(% 73) gatza beti edo batzuetan erabiltzen zuten; azpimarragarria da talde horretan gehienek(% 84) adierazi zutela elikadura egokia zutela. Correia eta lankideek (2014)
|
ikusi
zuten subjektuek aholkatutako sodioaren kontsumoa gainditu egiten zutela, jaten zituzten elikagai industrializatuengatik eta jatekoari gatza gehitzeko ohituragatik (22).? –
|
|
|
Hala ere, taldearen herenak ez zuen bere burua pisatzen, eta portzentaje hori obesitatea pairatzen zutenen artean handitzen zen. Horren arrazoia inpaktu psikologikoarekin erlazionatuta egon daiteke, zeren pertsona horiek beren burua pisatzean eta beren pisua
|
ikustean
, agian momentu horretan duten arazoaz jabetu daitezke.? –
|
|
|
Obesitatea pairatzen zutenen% 83k programatik kanpo ariketa fisikoa egiten zuen, eta horrek jarduera fisikoarekiko kontzientzia positiboa adierazten du. Ikerketa honetako emaitzak Kroazian 883 pertsonarekin egindako ikerketan lorturako emaitzen aurka doaz,
|
ikusi
baitzuten ikerketa horretako parte hartzaileek pertzepzio urria zutela ariketa fisikoak izan zezakeen garrantziaz gaixotasun kardiobaskularrak saihesteko unean. Izan ere, bertako partaideek adierazi zuten arazo kardiobaskularretan arrisku faktore garrantzitsuena tentsio arterial altua izatea zela eta garrantzia gutxienekoa jarduera fisikoa (30).?
|
|
|
Ikerketa honek konfirmatzen du emakumezkoek gizonezkoek baino afinitate gehiago dutela patologiak hobetzera bideratutako jarduera fisikoko programekin. Interesgarria izango litzateke ikertzea ea gizonezkoek beste ariketa fisiko edo kirol mota bat egiten duten edo sedentarioagoak diren, zeren
|
ikusi
baita obesitatea duten pertsonen artean gizonezkoak sedentarioagoak direla. Beraz, agian programa edo aktibitate desberdinak eskaini lirateke haien jarduerarik eza gutxitzeko.?
|
|
|
Bestetik, eguneroko bizi ohituren eta haien ezagutzaren artean izugarrizko desoreka
|
ikusi
zen. Arrazoi hori dela, eta, oso garrantzitsua da nutrizio eremuko heziketaren, jarduera fisikoaren eta osasunaren inguruaren dauden programak hobetu eta jarraipena izatea, batez ere patologiak dituzten pertsonen artean.?
|
|
|
Bestalde, patologia desberdinei bideratutako programa terapeutikoak, hau da, jarduera fisikoa eta nutrizio programak oso urriak dira gure inguruan eta horiek sustatzea ondo egongo litzake. Gainera, komenigarria
|
ikusten
dugu jarduera fisikoan adituak diren pertsonak patologia hauek dituzten pertsonentzat eskuragarri izatea osasun zentro edo ospitaletan, kasu bakoitza aztertu ondoren aholkuak eta gomendioak eman ahal izateko.
|
|
|
Obesitatea pairatzen zutenen% 36,4k ez zuen bere pisua kontrolatzen eta hipertentsio arteriala zutenen% 72,9k gatza erabiltzen zuen bazkarietan. Parte hartzaileek zuten ezagutzaren eta beren eguneroko bizi ohituren artean desadostasuna
|
ikusi
zen, bai nutrizioari dagokionez baita beren patologiekin erlazioa duten beste faktore batzuei dagokienez ere. Hori dela-eta, garrantzitsua da elikadura, ariketa fisikoa eta osasun hezkuntza heziketa helburutzat dituzten programak hobetzea, eta mota horretako programa gehiago eskaintzea, batez ere patologiak dituzten pertsonentzat.?
|
|
|
Gaur egungo gizartean, obesitateak, hipertentsioak eta diabetesak duten garrantzia izugarria da, mundu mailan dagoen arazoa baita; alde batetik, pertsonarentzat, eta, bestetik, osasun zerbitzuentzat. OMEk (Osasunaren Mundu Erakundea) gaur egungo egoera
|
ikusita
, obesitatea XXI. mendeko epidemia garrantzitsuenen artean egongo dela adierazi du. Espainiako azken datuek adierazten dutenez, helduen% 15ek obesitatea du eta% 37k gainpisua, horrek adierazten du bi pertsona heldutik bat pisu arruntetik gora aurkitzen dela (1,2).
|
|
|
Oro har, maila bereko onarpena eman zaie termino guztiei.
|
Ikusi
bada terminoren batek gainerakoak baino anbiguotasun handiagoa duela, ez da sartu lehenetsien artean. Begira:?
|
|
|
Haurdunaldian zehar irabazitako pisua kalkulatzeko 39 eta 12 asteetako pisuen arteko kenketa egin genuen, irabazitako pisua gomendatutakoa, gomendatutakoa baino baxuagoa edo gomendatutakoa baina altuagoa zen
|
ikusteko
. Amaren aurre GMIaren arabera, pisu irabazteko gomendioak desberdinak dira:
|
|
|
Azkenik, erregresio logistiko anizkoitza erabili genuen umeen GPan aldagai nahasleen eragina murrizteko eta aldagai bakoitzaren eragin zuzena (independentea) GPan
|
ikusteko
. Ereduetan mendeko aldagaiarekin p < 0,10 balioarekin lotzen zirenak mantendu ziren, nahasleen eragina murrizteko.
|
|
|
2016an 0 urteko 41 milioi umek eta 5 urteko 340 milioi umek gainpisua edo obesitatea zuten (1,2). Kopuru horiek
|
ikusita
, gaur egun obesitatea mundu mailako pandemia kontsideratzen da, urtero batez beste 2,8 milioi pertsona hiltzen direlarik gehiegizko gantz metaketak sortutako gaixotasun horren konplikazioen ondorioz (1, 3).
|
|
|
Gipuzkoako umeen GParen prebalentzia oso altua azaltzen da gure lanean. Kontuan izanda obesitatea ekidin daitekeen gaixotasuna dela, honen prebentzioari eta zaintzari behar duten garrantzia eman behar zaio, ahalegin hori eraginkorra izan daitekeela
|
ikusita
(27). Esku hartze horrek elikadura osasungarriagoa sustatu eta energiaren balantzea aldatu luke, ahorakinen eta kontsumoaren aldetik.
|
|
|
Horrenbestez, eta
|
ikusi
bezala, Trauma Sistemak erreminta baliagarriak dira eskura dauden baliabideak modu egokian kudeatzeko eta zauritutako pazienteei atentziorik onena emateko.
|
|
|
horien artean daude, besteak beste, errepideen hobekuntza eta ibilgailuen aurrerabideak segurtasunaren aldetik, lege berrien garapena eta populazioa kontzientziatzeko mezuak komunikabideetan, eta atentziorako sare integratua osatzea. Eta horiei esker, azken urteotan beheranzko joera bat
|
ikusi
izan dugu, bai gertatutako istripu larrietan, baita hildako zein larriki zauritutakoetan ere. 2002 urtean, aldiz, 5.747 istripu gertatu ziren Gipuzkoako errepideetan, 65 hildakorekin; aldiz, 2016 urtean 3.529 istripu izan ziren, eta 14 hildako bakarrik (7).
|