|
2017
|
|
|
Aldez aurretik ebaluatutako informazio baliabideek izen hori hartzen dute, aurretik iragazketa prozesu bat egin delako. Baliabide
|
horien
helburua kalitate handieneko ikerketak bakarrik sartzea da.
|
|
|
Baldintza kliniko bati buruz eskuragarri dauden ebidentzia guztiak laburbiltzen dituzten sintesiak dira, klinikoak eta pazienteak elkarreraginean aritzeko espresuki diseinatutako guneak dira, era sistematiko batean aukeratu eta eguneratutako ebidentziak eskaintzen dituzte, eta errazak dira kontsultatzeko (4). Web honetan tresna
|
horiei buruzko
informazio zehatza eskaintzen da: < http:// hlwiki.slais.ubc.ca/ index.php/ Point of care_ tools_ in_ medicine>.
|
|
|
CATak klinikoek eginak dira eta erakunde batzuek beren profesionalek eginiko CATetarako sarbidea eskaintzen dute. Horren adibide dira Donostiako Unibertsitate Ospitaleko MBE unitateak eginiko CATak(
|
horietako
2 Osagaiz zenbaki honetan argitaratzen dira), webgune honetan eskuragarri daudenak: <https://10.ikere.net/ HDO/ MBE/ >.
|
|
|
dagokion estudio mota bilatu behar dugu (adibidez, tratamendu bati buruzko galdera bada, bilatu behar dugun ikerketa saiakuntza kliniko kontrolatuen errebisio sistematikoa izango da). Pubmed datu baseak metodologiaren araberako iragazketak eskaintzen ditu («ClinicalQueries» deitutakoak) eta
|
horiek
bilaketaren emaitzak ikerketa mota batera murrizten dituzte: <https://www.ncbi.nlm.nih.gov/ pubmed/ clinical>.
|
|
|
Baina kasu gehienetan, eskainitako landarea ez da izaten benetan droga osatzen duena. Aztertutako produktu asko ohiko landare aromatikoak izaten dira, eta
|
horiei
kannabinoide sintetikoak gehitzen zaizkie eragin psikoaktiboak izan ditzaten.? –
|
|
|
Pilula hauen osagai nagusia 1 benzilpiperazina (BZP) da, nahiz eta trifluorometilfenilpiperazina (TFMPP) edo 1 klorofenilpiperazina ere (mCPP) topa daitezkeen.
|
Horietariko
asko sendagai berrien ikerkuntzan albo batera utzitako farmakoak dira, espero zen eraginik ez zutelako edo profil toxikologiko onartezina zutelako.
|
|
|
Erresuma Batuan droga hauek eragindako 19 heriotza detektatu ziren 2007 eta 2010 urteen artean. Eragin lazgarri
|
horiek
zirela medio, debekatuak izan ziren Europar Batasunean 2008an (8).
|
|
|
Helburu erlijioso edo ohitura zaharrei jarraituz, landare eta onddo batzuk aspaldidanik hartu izan dira kultura ezberdinetan haien eragin psikoaktiboaz gozatzeko. XXI. mendeko mundu globalizatuan substantzia
|
horien
kontsumoa hedatu egin da eta gizarte garaikideetara heldu da. Talde honen barruan egitura kimiko, ekintza mekanismo eta eragin farmakologiko ezberdina duten substantziak aurki ditzakegu landare hauen osagaien artean.
|
|
|
Aurreko substantziek ez bezala, talde hau osatzen duten landareak ezagunak dira beren jatorrizko lurraldeetan. Ezagupen
|
horiei esker
, talde honetako drogen profil toxikologikoa ezaguna izaten da kasu batzuetan, profil farmakologikoa guztiz ezagutzen ez dugun arren.
|
|
|
Eraginak hartu eta 5 minutura agertzen dira eta 1 ordu iraungo dute. Eragin
|
horiek
oso aldakorrak dira kontsumitzaile batetik bestera eta, gainera, ezinezkoa da aldez aurretik jakitea zer eragin agertuko diren. Gaindosiaren ondorioz, logura, hipotonia, buruko mina eta nahasmena agertuko dira.
|
|
|
Izena kontsumitzaileengan sortzen dituen azaleko ultzera berdeengatik datorkio, krokodilo baten itxura ematen baitute.
|
Horiek
sintesi prozesuan sortzen diren hondakin eta ezpurutasunen ondorioz agertuko dira. Hondakin horiek azalaren narritadura, ultzera berdeak eta tronboflebitisa eragingo dituzte krokodilo xiringatzen den eremuan.
|
|
|
Horiek sintesi prozesuan sortzen diren hondakin eta ezpurutasunen ondorioz agertuko dira. Hondakin
|
horiek
azalaren narritadura, ultzera berdeak eta tronboflebitisa eragingo dituzte krokodilo xiringatzen den eremuan. Desomorfina klandestinoki sintetizatzen da kodeinatik abiatuz, merkeak eta lortzeko errazak diren produktuak erabiliz eta laborategiko tresneria arrunta behar duten erreakzio kimiko errazez baliatuz.
|
|
|
Azken urte hauetan, uda heltzean, komunikabideek droga berrien berri ematen digute eta
|
horien
eragin arriskutsuak azpimarratu: duela hiru urte «droga kanibala» izan zen eta duela bi «flakka» deritzona.
|
|
|
Gainera, Europar Batasunak hainbat saiakera egin ditu arazoari konponbidea bilatu nahian: zenbait erakunde sortu ditu droga
|
horien
detekzio goiztiarra egiteko eta Internet bidez substantzia psikoaktiboak saltzen dituzten denda birtualak kontrolatzeko.
|
|
|
Horren arabera, 15 eta 65 urte bitarteko biztanleen artean substantzia psikoaktibo berrien kontsumoaren prebalentzia% 3koa da, 15 eta 34 urte bitarteko biztanleria izanik prebalentzia handiena agertzen duena(% 4,9) da. Hala ere, biztanleen% 74,1ek dio ez duela izan substantzia psikoaktibo
|
horien
berri. Azterlan honen arabera, espainiarren artean substantzia horien kontsumoa esperimentala da eta gizonezkoen artean erabiliagoak izaten dira.
|
|
|
Hala ere, biztanleen% 74,1ek dio ez duela izan substantzia psikoaktibo horien berri. Azterlan honen arabera, espainiarren artean substantzia
|
horien
kontsumoa esperimentala da eta gizonezkoen artean erabiliagoak izaten dira. Bestalde, Energy Controlerakundeak egindako kaleko detekzio lanetan 290 lagin aztertu zituzten Espainiako Estatuan zehar 2015 urtean eta horien artean 81 substantzia psikoaktibo berri ezberdin detektatu zituzten.
|
|
|
Azterlan honen arabera, espainiarren artean substantzia horien kontsumoa esperimentala da eta gizonezkoen artean erabiliagoak izaten dira. Bestalde, Energy Controlerakundeak egindako kaleko detekzio lanetan 290 lagin aztertu zituzten Espainiako Estatuan zehar 2015 urtean eta
|
horien artean
81 substantzia psikoaktibo berri ezberdin detektatu zituzten. 2014 urtean, berriz, 240 laginetan 55 substantzia ezberdin detektatu zituzten (4).
|
|
|
Daukagun informazioa poliziak harrapatutako substantzien ingurukoa da.
|
Horien arabera
, Gobernuaren Osasun Saileko Euskadiko laborategietan 34 substantzia psikoaktibo berri aztertu ziren 2016 urtean, eta horietariko 6 lehenengo aldiz deskribatu ziren Espainiako Estatuan: 2CB fly, 3,4 CTMP, BB, BK 2CB, MDAI eta NM 2AI. Detektatutako substantzia berrien zenbatekoa nabarmen igo da 2015 urtetik, non 3 substantzia berri besterik ez ziren detektatu.
|
|
|
Daukagun informazioa poliziak harrapatutako substantzien ingurukoa da. Horien arabera, Gobernuaren Osasun Saileko Euskadiko laborategietan 34 substantzia psikoaktibo berri aztertu ziren 2016 urtean, eta
|
horietariko
6 lehenengo aldiz deskribatu ziren Espainiako Estatuan: 2CB fly, 3,4 CTMP, BB, BK 2CB, MDAI eta NM 2AI. Detektatutako substantzia berrien zenbatekoa nabarmen igo da 2015 urtetik, non 3 substantzia berri besterik ez ziren detektatu.
|
|
|
Ezezagunak diren heinean, legeak ezin ditu kanpoan utzi. Horretaz gain, legegintzaren abiadura droga
|
horien
sintesi abiadura baino motelago doa beti. Legez kanpo ez egote horrek merkatuan libreki mugitzea dakar, eta, Internet sareak gizartean duen eragina kontuan izanda, agerian dago substantzia berriek aurkez dezaketen arriskua handia dela.
|
|
|
Espainiako Estatuan ere 2013 urtean 11 denda aurkitu zituzten eta gehienak jatorri naturaleko substantzien saltzaileak ziren. Denda birtual
|
horiek
modu irekian saltzen dituzte substantzia psikoaktiboak eta posta arruntez baliatuz banatzen dituzte inongo trabarik topatu gabe erosleak jaso artean (6).
|
|
|
Egoera horri aurre egiteko, azken urteotan ahalegin handia egin da Europar Batasuna osatzen duten lurraldeek legediak alda ditzaten, substantzia
|
horien
salmenta mugatzeko asmoz. Horren ondorioz, Espainiako Estatuan 11 substantzia legez kanpo utzi dira azken hamar urteetan.
|
|
|
2005 urtetik hona, ehunka droga berri jarri dira merkatuan eta gehienen egitura kimikoa ezaguna bada ere, kasu askotan hori da haiei buruz dugun informazio guztia. Droga
|
horiek
sintetizatzen dituzten laborategi klandestinoen helburua ohiko drogen eragina imitatzea da, baina eragin ezezaguneko substantziak ekoizten dituzte. Eraginak ez ezik profil toxikologikoa edo dosi hilgarria ere ezezagunak izaten dira, saldu aurretik ikertu gabeko substantziak izaten baitira.
|
|
|
Eraginak ez ezik profil toxikologikoa edo dosi hilgarria ere ezezagunak izaten dira, saldu aurretik ikertu gabeko substantziak izaten baitira. Hala ere, eragin eta toxikologia ezezaguneko substantziak izanik, substantzia
|
horietariko
gehienen salmenta ez dago legez kanpo, ezta kontrolpean ere. Egun bizi dugun iraultza teknologikoak, Internet dela medio, substantzia berri horien merkaturatzea errazten du gainera.
|
|
|
Hala ere, eragin eta toxikologia ezezaguneko substantziak izanik, substantzia horietariko gehienen salmenta ez dago legez kanpo, ezta kontrolpean ere. Egun bizi dugun iraultza teknologikoak, Internet dela medio, substantzia berri
|
horien
merkaturatzea errazten du gainera.
|
|
|
Egun, gure artean substantzia psikoaktibo berriek duten agerpena oso eskasa bada ere, gero eta handiagoa da urtez urte. Substantzia
|
horien
zenbatekoa eta merkaturatzea mugaezina denez, talde horrek gizarteari eragin ahal dizkion balizko kalteak zenbatezinak dira. Izan ere, legez kanpo ez dauden substantziak izanik, kontsumitzaileek droga hauek eskuratzeko duten ahalmena oso handia da, batez ere Internet sareak eskaintzen dituen erraztasunak kontuan izanda.
|
|
|
Bihotzekoak edo miokardioko infartu akutuak (MIA) behar bezala artatzeko oinarrizkoa da sare egoki bat sortzea (1). Ikusi da erlazio zuzena dagoela sareen heldutasunaren, artatzen diren MIA kopuruaren eta
|
horiek
sortutako heriotza tasaren artean (2). Sareak egokia izateko lehentasunezko azalean zeharreko interbentzio koronarioa (LAIK) sustatu behar du, betiere sintomak hasi eta lehen 120 minututan egiten bada; bestela, itxitako arteria fibrinolisi bidez zabaltzea gomendatzen du Europako Kardiologia Elkarteak, horretarako tartea 30 minutukoa delarik.?
|
|
|
STISKA sareek MIAren heriotza tasan duen onura ezaguna da. Hala eta guztiz ere, ezer gutxi dakigu sare
|
horiek
duten eraginari buruz IA jasaten duten emakumeen heriotza tasan eta bihotzekoa artatzeko prozesuan (4, 5). Ikerketa honen helburua da MIA jasaten duten gizonezkoen eta emakumezkoen arreta antzekoa den jakitea, lehen harreman medikotik (LHM) itxitako arteria zabaldu arte.?
|
|
|
MIA jasaten duten gizonezkoek eta emakumezkoek jasotzen duten arreta antzekoa den jakiteko, aztertu ditugu BIHOTZEZ sarean 2012ko urriaren 1etik 2013ko apirilaren 30era eta 2014ko urriaren 1etik 2015eko apirilaren 30era modu prospektiboan jasotako datuak. Bi epe
|
horiek
hartzea erabaki da, BIHOTZEZ sareko koordinazio batzordeak ikuskatu baititu datu horiek, garai horietan EAEn gertatu diren IA guztiak jaso direla ziurtatuz eta datuen fidagarritasuna bermatuz.? –
|
|
|
MIA jasaten duten gizonezkoek eta emakumezkoek jasotzen duten arreta antzekoa den jakiteko, aztertu ditugu BIHOTZEZ sarean 2012ko urriaren 1etik 2013ko apirilaren 30era eta 2014ko urriaren 1etik 2015eko apirilaren 30era modu prospektiboan jasotako datuak. Bi epe horiek hartzea erabaki da, BIHOTZEZ sareko koordinazio batzordeak ikuskatu baititu datu
|
horiek
, garai horietan EAEn gertatu diren IA guztiak jaso direla ziurtatuz eta datuen fidagarritasuna bermatuz.? –
|
|
|
MIA jasaten duten gizonezkoek eta emakumezkoek jasotzen duten arreta antzekoa den jakiteko, aztertu ditugu BIHOTZEZ sarean 2012ko urriaren 1etik 2013ko apirilaren 30era eta 2014ko urriaren 1etik 2015eko apirilaren 30era modu prospektiboan jasotako datuak. Bi epe horiek hartzea erabaki da, BIHOTZEZ sareko koordinazio batzordeak ikuskatu baititu datu horiek, garai
|
horietan
EAEn gertatu diren IA guztiak jaso direla ziurtatuz eta datuen fidagarritasuna bermatuz.? –
|
|
|
LHMan itxitako arteria zabaltzeko LAIKa erabaki zenean, emakumeek atzerapen luzeagoak izan zituzten gizonezkoek baino (107 min vs 95 min, p= 0,012). Erregresio lineal anizkoitzean ikusi zen esangura mantentzen zutela diferentzia
|
horiek
adinarekiko doitu ondoren.
|
|
|
LHM LAIKarako tartea 105,5 (80) minutu luzatzen da, eta 35 (27) minutu fibrinolisiaren kasuan. Gizonezkoe artean tarte
|
horiek
motzagoak dira 95 (73,75) minutu eta 30 (20) minutu, hurrenez hurren.? –
|
|
|
Emakumezkoek iskemia denbora luzeagoak izaten dituzte (17), batetik sintomak hasi eta LHMrako tarte luzeagoa izaten dutelako, eta, bestetik, LHMtik tratamendua jaso arteko epea ere luzeagoa delako. Oro har, angiografia koronarioa ez da horren maiz erabiltzen emakumeengan,
|
horien
arriskua ez baita behar bezala baloratua izaten, heriotza tasa altuagoak izan arren (18).? –
|
|
|
Gizonezkoen artean, sintomak hasi eta LHMrako tartean 75 min (40) luzatu zen aztertutako lehenengo epean eta 80 min (45) bigarrenean. Emakumezkoen artean, aldiz, 115 (60) eta 108,5 (48,75) minutukoak izan ziren tarte
|
horiek
, hurrenez hurren. Denbora hori murrizteko modua kontzientziazio kanpaina bat kaleratzea da, Mooneyk IAren testuinguruan bideratutako metaanalisi batean dio kanpainak eraginkorrak direla osasun sistema unibertsala duten sistemetan (20).
|
|
|
MIA jasaten duten emakumeen% 7% 32k ez du estutasunik koronarioetan, MIAren arrazoia ateroma plakaren haustura, ultzerazioa, erosioa, espasmoa edo disekzioa izan daiteke (8). Circulationaldizkariak bere azken zenbakian plazaratutako gai horri buruzko azterketak dio ezen, oro har, gaixo
|
horiek
bihotz hodietako gertakizun bat izateko arrisku handiagoa dutela, hala nola SKA, bihotz gutxiegitasuna eta iktusa (22). Ez da aztertu gure ikerketan arteria koronarioen lesioetan sexuen arteko diferentziarik ote zegoen.
|
|
|
2012ko otsailetik eta 2014ko otsaila bitartean 42 kasu jakinarazi dira; 23 (%55) haurdunaldiarekin lotuta, 14 emakume haurdun eta 9 jaioberri. 14 haurdun
|
horietatik
8 hiru taldekatzetan bildu dira eta gainontzekoak kasu esporadikoak izan dira (1 eta 2 irudiak).
|
|
|
3 haurdun biltzen zituen, Elgoibar, Azpeitia eta Eibarko bizilagun zirenak. 3 emakume
|
horietatik
bik erditze goiztiarrak izan zituzten.
|
|
|
Ingurugiroko azterketan zenbait lagin jaso ziren, bai etxekoak bai establezimendu ezberdinetakoak, eta eginiko azterketan Listeria monocytogenesaren kontaketa altua identifikatu zuten (5.2 x 104ufc/ g). Datu
|
horiek
agerraldia izan zela baieztatu zuten, eta foiea zehaztu zuten taldekatze honen eragile gisa.
|
|
|
Baieztapen diagnostikoa lortzeko kultiboak baino ez ditugu; lagin
|
horiek
gorputzeko fluido edo ehun esteriletakoak izan litezke (odola, likido amniotikoa?) (1).
|
|
|
Hori horrela izanda, gizarte talde ahulenetan prebentzio neurriak areagotu behar dira eta segi beharreko jarraibideak helarazi behar zaizkie talde
|
horiei
.
|
|
|
Diagnostiko eta tratamendu egokiari esker ama zein jaioberriaren emaitzak behar bezalakoak dira. Arazoa, ordea, diagnostiko berantiar batek dakar; izan ere, prebenitu ordez konplikazioak tratatzen baitira kasu
|
horietan
. Lan honi esker ohartu gara 2012ko kasuen diagnostiko eta tratamendua erditu ondorengoa izan zela, behin plazenta eta mintzak aztertu ostean.
|
|
|
Aldi berean, Gipuzkoan izandako azken urteotako listeriosi kasuen bilaketa klinikoa eginez, zehaztu ahal izan da zein izan den haurdun eta jaioberrien kasuen ezaugarri eta bilakaera. urte bitartean, Gipuzkoan 73 kasu berri jakinarazi ziren, eta
|
horietatik
52, urte bitartean. Urte horietako kasuen informazio kliniko eta mikrobiologikoak aztertu dira lan honetan.
|
|
|
urte bitartean, Gipuzkoan 73 kasu berri jakinarazi ziren, eta horietatik 52, urte bitartean. Urte
|
horietako
kasuen informazio kliniko eta mikrobiologikoak aztertu dira lan honetan. 2013 urtean, 22 kasurekin, azken 10 urteetako intzidentzia hirukoiztu zen.
|
|
|
Tumoreek zein estresak garunean eragindako aldaketa batzuk aztertu ostean, garuneko egitura
|
horietan
eta odolean zitokina mailak zehaztea da hurrengo urratsa, datorren hilabeteetan egingo duguna. Horrekin, aztertu ahal izango dugu zer erlazio duten zitokinek garunean zein jokabidean ikusitako aldaketekin.
|
|
|
Minbiziari aurre egiteko, organismoak immunitate sistema aktibatu eta hanturazko zitokinak jariatzen ditu. Azken
|
horiek
depresio nahasteetan duten garrantzia nabarmena da (4) eta, hortaz, depresio nahasteen hanturazko hipotesia da gure aztergaia.
|
|
|
Geroago burututako beste ikerketek, ordea, neurotransmisore horren hartzaile eta garraiatzaileei egotzi zieten jokaera aldaketen ardura (14).
|
Horien
ondorioz, serotonina eta haren aurrendari den triptofanoaren maila baxuagoak atzeman dira depresio nahastea duten pertsonengan (15). Zitokinek eragin zuzena dute serotoninaren gutxitzean, molekula horiek indolamina 2,3 dioxigenasa (IDO) entzima aktibatuz (16), triptofanoa kinureninaren deribatuetan degradatzea eragiten baitu (17).
|
|
|
Horien ondorioz, serotonina eta haren aurrendari den triptofanoaren maila baxuagoak atzeman dira depresio nahastea duten pertsonengan (15). Zitokinek eragin zuzena dute serotoninaren gutxitzean, molekula
|
horiek
indolamina 2,3 dioxigenasa (IDO) entzima aktibatuz (16), triptofanoa kinureninaren deribatuetan degradatzea eragiten baitu (17). Hortaz, triptofano kopuru murritzagoa izango da serotonina sintetizatzeko, serotoninaren beheraka eraginez.
|
|
|
zitokinek depresioa eragiteko duten prozeduren inguruko informazio osatua falta izatea. Hori dela-eta, mekanismo
|
horien inguruko
ikerketa gehiago lirateke.
|
|
|
Aurretikoak kontuan hartuta, ikerketa honek tumoreak eta estres sozialak depresio jokabidean dituzten eraginak aztertzea du helburu. Gainera, aldagai
|
horiek
garunean eragiten dituzten aldaketak eta horiek jarraituko duten bidea zehaztu nahi da. Horretarako, honako helburu zehatz hauek landuko dira:
|
|
|
Aurretikoak kontuan hartuta, ikerketa honek tumoreak eta estres sozialak depresio jokabidean dituzten eraginak aztertzea du helburu. Gainera, aldagai horiek garunean eragiten dituzten aldaketak eta
|
horiek
jarraituko duten bidea zehaztu nahi da. Horretarako, honako helburu zehatz hauek landuko dira:
|
|
|
Gaixotasun psikiatriko gehienek, gainera, mintzairari eragiten diote. Berezitasun
|
horien
adibide argia eskizofrenia da. Gure lanaren helburua zera da:
|
|
|
Gaixotasun psikiatriko gehienek, gainera, mintzairari eragiten diote. Berezitasun
|
horien
adibide argia eskizofrenia da; izan ere, gaixoaren jokabidean ere isla daitezkeen arren, sintoma psikotikoak hizkuntzaren bidez adierazten dira nagusiki. Gainera, ondoren azalduko dugun moduan, mintzaira kasu gehienetan neurri batean edo bestean kaltetuta agertzen da.
|
|
|
Sintoma negatiboak, bestalde, apatia, afektu murrizketa, isolamendu soziala eta interes eta ekimen falta. Aipatu dugun moduan, sintoma
|
horiek
neurri batean kaltetuta egongo den mintzairaren bidez adieraziko dira. Andreasenek (5) gaixo eskizofrenikoen mintzairaren deskribapena egin zuen eta honako nahasmendu hauek zehaztu zituen:
|
|
|
Antikolinergikoek eragindako delirium bat egin zuen aurrerago, eta orduan haluzinazioak, mehatxagarriak izanda ere, gaztelaniaz aditu zituen. Psikosi toxikoak eragindako arousal maila baxuak gaztelania erabiltzeko gaitasuna bakarrik mantentzea eragin zezakeela proposatu zuten egileek, etiologia ezberdineko psikosi egoera bi
|
horietan
sumatu ziren ezberdintasunak azaltzeko.
|
|
|
Gaixo alemaniarren diagnostikoaren inguruan ezberdintasun handirik ez bazegoen ere, gaixo turkiarren diagnostikoetan aldakortasun nabaria hauteman zuten aztertzaileen artean, batez ere deliriozko sintomatologia, eta hein txikiagoan, haluzinazioak aztertzeko orduan. Gainera, bazirudien ezberdintasun
|
horiek
ez zeudela gaixo turkiarren alemanaren gaitasun mailarekin lotuta, hizkuntza bakoitzean sintomak ezberdin adieraztearekin baizik.
|
|
|
Okulate eta Jones-ek 2003an (17) Nigeriako ospitale militar batean entzutezko haluzinazioak zituzten 99 pazienterekin egin zuten ikerketa.
|
Horietatik
77 eskizofrenikoak ziren, 13k psikosi afektibo bat zeukaten eta 10ek etiologia organikoko psikosia. Gehienek(% 56) entzutezko haluzinazioak euren ama hizkuntzan bakarrik zeuzkaten,% 41ek bi hizkuntzatan (ingelesean eta ama hizkuntzan), eta% 15,2k baino ez zituen bigarren hizkuntzan soilik entzuten.
|
|
|
Txinatar amerikarrekin kontrakoa gertatzen zen, ingeles maila hobea atxikidura hobearekin lotuta zegoen. Hala ere, hizkuntzak independenteki zuen eragina ondorioztatzea zaila da; izan ere, gaixo gehienak euren aukerazko hizkuntzan artatu baitziren, eta ikertzaile
|
horiek
deskribatu zutenaren arabera, kulturak hizkuntzak baino eragin handiagoa izan lezake. Hala ere, ikerlan bi horiek bat datoz esatean profesionalen eta gaixoaren arteko gertutasunak atxikidura hobetzen duela.
|
|
|
Hala ere, hizkuntzak independenteki zuen eragina ondorioztatzea zaila da; izan ere, gaixo gehienak euren aukerazko hizkuntzan artatu baitziren, eta ikertzaile horiek deskribatu zutenaren arabera, kulturak hizkuntzak baino eragin handiagoa izan lezake. Hala ere, ikerlan bi
|
horiek
bat datoz esatean profesionalen eta gaixoaren arteko gertutasunak atxikidura hobetzen duela. Gaixoa bere lehen hizkuntzan artatzeak gertutasun hori areagotu lezake, eta, ondorioz, atxikidura maila.
|
|
|
Beste alde batetik, badirudi ere gaixo psikotiko elebidunek entzutezko haluzinazioak euren ama hizkuntzan entzuteko joera handiagoa daukatela beste hizkuntzetan baino. Hala ere, lan
|
horien
metodologiari lotutako eragozpen batzuk ere nabarmendu nahi ditugu. Izan ere, haluzinazioei buruzko azken behaketa hori egitean, adibidez, gehienek ez dute zehazten informazioa jasotzeko elkarrizketa zein hizkuntzatan egin duten.
|
|
|
Gehienak kasu bakanak edo lagin txiki batekin egindako kasu sortak dira, behaketazko metodologia erabili dutenak eta gaitasun maila edo mota kontuan hartu ez dutenak. Badirudi hizkuntzek garunean duten kokapena eta hedapena hizkuntza
|
horiek
bereganatu diren adinaren eta egungo erabileraren araberakoak direla hein handi batean, eta aldagai horiek, edo subjektuek hizkuntza bakoitzean duten ezaguera, maila bederen, gutxi batzuek baino ez dute hartu kontuan. Esperimentalak diren ikerlan gutxiek, gainera, ez dute prozedura bera erabili; batzuek subjektu berari galdeketa bi hizkuntzatan egin dieten bitartean, intrasubjektu konparazioa gauzatuz, beste batzuek, Brown-en ikerketa kasu, lehen hizkuntzan egin diete batzuei eta bigarren hizkuntzan besteei, intersubjektu konparazioa eginez eta ausazko taldekatze barik.
|
|
|
Gehienak kasu bakanak edo lagin txiki batekin egindako kasu sortak dira, behaketazko metodologia erabili dutenak eta gaitasun maila edo mota kontuan hartu ez dutenak. Badirudi hizkuntzek garunean duten kokapena eta hedapena hizkuntza horiek bereganatu diren adinaren eta egungo erabileraren araberakoak direla hein handi batean, eta aldagai
|
horiek
, edo subjektuek hizkuntza bakoitzean duten ezaguera, maila bederen, gutxi batzuek baino ez dute hartu kontuan. Esperimentalak diren ikerlan gutxiek, gainera, ez dute prozedura bera erabili; batzuek subjektu berari galdeketa bi hizkuntzatan egin dieten bitartean, intrasubjektu konparazioa gauzatuz, beste batzuek, Brown-en ikerketa kasu, lehen hizkuntzan egin diete batzuei eta bigarren hizkuntzan besteei, intersubjektu konparazioa eginez eta ausazko taldekatze barik.
|
|
|
Kasurik gehienetan arina izan ohi da, baina formarik larrienetan hilkortasun eta konplikazio tasa handiak izan ditzake. Kasu larri
|
horietarako
, oso garrantzitsua da espezialitate anitzeko protokolo bat izatea, maila ezberdinetan eman beharreko arreta hitzartua duena. Berrikuspen lan honetan maila ezberdin bakoitzean eman beharreko arreta egokia deskribatzen da.
|
|
|
Pankreatitis akutua gaixotasun arina da gehienetan, baina kasurik larrienetan hilkortasun eta konplikazio tasa altua ditu.
|
Horiek
artatzeko protokolo bat izatea eta parte hartzen duten espezialista ezberdinen elkarlana ezinbestekoa da.
|
|
|
Lehen astean, Hanturazko Erantzun Sistemikoaren Sindromea garatu liteke, nekrosiak eragindako bitartekariak direla-eta. Behin egun
|
horiek
pasa eta gero, nekrosiak konplikazio lokalak eragin ditzake, nekrosi infektatua, hesteen zulaketa eta hemorragia akutua batez ere.
|
|
|
Behin neurri
|
horiek
hartuta, pazientearen larritasunaren balorazioa egingo dugu. Organo gutxiegitasunen bat bada, Zainketa Intentsiboen Unitatera joan du pazienteak, euste neurriak indartzeko (18).
|
|
|
Hainbat larritasun zeinu kliniko, analitiko eta erradiologiko deskribatu dira (ikus 1 irudia), baina oso balio prediktibo positibo baxua dute. Zaila denez aurreikustea zein pazientek garatuko duen Hanturazko Erantzunaren Sindrome Sistemikoa, bai analitikoki eta bai bestelako metodoak erabiliz, jarraipen klinikoa eta analitikoa oso garrantzitsuak dira, organo gutxiegitasunen bat garatzen badu,
|
horiei
aurre egiteko (20).
|
|
|
Nekrosi infektatua. Azken urteotan hain inbaditzaileak ez diren tekniken erabilera gomendatzen da lehen neurri bezala (erradiologia edo endoskopia bidez drainatzea), eta
|
horiek
nahikoa ez badira, kirurgia zabalera jotzea (step up prozedura) (30).
|
|
|
Pankreatitis akutua gaixotasun arina da gehienetan, baina kasurik larrienetan hilkortasun eta konplikazio tasa altuak ditu.
|
Horiek
artatzeko ezinbestekoa da protokolo bat izatea eta parte hartzen duten espezialista ezberdinen elkarlana lortzea.
|
|
|
Hala ere, beste ikertzaile batzuek diote tabakoaren eta ADHNaren arteko erlazioan nahaste faktoreek hartzen dutela parte, faktore genetikoek batez ere (9, 10, 11). Azken
|
horiek
, ikerketa neba arreben artean egitean eta aitaren tabako, kontsumoa ere kontuan hartuz, ez zuten ezberdintasun esanguratsurik ikusi; ezta zigarro kontsumoa eta nikotina ordezkoen eragina alderatzean ere.
|
|
|
Izan ere, ikusi dute neurotransmisoreen (katekolamina, dopamina, norepinefrina eta azetilkolina) maila egokia beharrezkoa dela kortex prefrontalaren funtzionamendu optimorako. ADHNaren sintomak neurotransmisore
|
horien
funtzionamendu desegokiarekin erlazionatu dira. Horregatik, azetilkolinaren agonista exogenoa izanik, hartzaileari lotzen bazaio, azetilkolinaren funtzioa oztopatuko da.
|
|
|
Horren inguruan, ikerketa ugari egin dira.
|
Horietako
ikerlan batzuk aitaren eta amaren tabakismoa kontuan hartuz egin dira. Horrela, ama erretzaileekin soilik (eta ez aita erretzaileekin) agertu denean, ADHNa izateko arriskuarekiko emaitza esanguratsua ezarri dute (5).
|
|
|
% 1,7 (10),% 2 (6),% 2,1 (11) eta% 2 (9). Autore
|
horiek
egindako ikerketetan, prebalentziaren datu baxua, laginaren adin txikiari atxikitu zioten (9). Izan ere, haurrak oso txikiak direnean (7 urte baino gutxiago), oraindik ez dute garatu ezaugarri nahikorik (DMS IV eskaletan 6 sintoma baina gutxiago) ADHNaren diagnostikoa egin ahal izateko.
|
|
|
Hala ere, tabakoarekin lotura dagoela baieztatzen duten ikerketak daude (5, 8).
|
Horiek
beste portaera arazo mota batzuk ere erlazionatu dituzte tabakoaren kontsumoarekin: agresibitatea eta jokaera antisozialak, portaera arazo kanporakoiak direnak, eta portaera arazo barnerakoiak diren antsietatea edo depresioa hain zuzen.
|
|
|
Ikerketa
|
horien
bide berdinetatik jarraituz, errebisio batean nikotinak garapen neurologikoan dituen efektuak azaltzen dira. Lan horrek dio nikotinaren efektua azetilkolinaren hartzaile nikotinikoetan gertatzen dela (8).
|
|
|
Ezaugarri garrantzitsuenak atentzio falta, hiperaktibitatea eta inpultsibitatea dira. Sintoma
|
horiek
, asaldu mentalen eskuliburu diagnostiko eta estatistikoaren (DMS IV) irizpideen arabera, 6 hilabete baino gehiago iraun behar dute eta haurrak 7 urte bete baino lehen agertu behar izan dira. Mundu mailan% 5eko prebalentziarekin azaltzen dela onartzen da, nahiz ikerketek emaitza zeharo ezberdinak erakutsi (1).
|
|
|
Esate baterako, asaldura psikiatrikoei loturiko loezina% 40 agertzen da. Loezina primarioa bada, larriak ez diren kasuetan sendabelarren erabilera hiperaktibazio eta loezina tratatzeko aukera bat izan daiteke, sendabelar
|
horien
segurtasuna eta erabilgarritasuna frogatuz gero1 Tratamendu fitoterapeutikoek ezaugarri hipnotiko eta erlaxagarriak izateaz gain, ez dute loaren arkitektura eraldatzen2 Artikulu honetan, loezinerako farmazietan eskuragarri ditugun landareen berrikusketa egin da Natural Medicines databasea erabiliz3 Informazio iturri horrek PubMed, AMED, CANCERLIT, CINAHL, CISCOM, The Cochrane Library, EMBASE, Her...
|
|
|
Ikerketa gehienen arabera, baleriana aho bidez hartzean, lo latentzia apalki jaitsi eta loaren kalitate subjektiboa hobetzen da. Oheratu baino bi ordu lehenago 400 mg baleriana hartzen dituzten pazienteetan ikusi da onurarik handiena.Balerianaren sustraiak 150 konposatu izan ditzake,
|
horien artean
gehien ikertu direnak hauek dira: balepotriatoak, olio esentzialak, baleranona eta azido baleronikoa.
|
|
2018
|
|
|
Horren harira, azken urteetan glukokortikoideen kontzentrazio altuek gaixo deprimituen sistema immunean eragin ditzaketen asalduretara begira daude zientzialariak. Izan ere, gaixo
|
horiek
immunoaktibazioa pairatzen dutela proposatu da.
|
|
|
Sistema immunea osasuna arriskuan jar dezaketen agenteei aurre egiteko organismoak duen defentsa mekanismoen sistema da. Defentsa mekanismo
|
horiek
berezkoak edo hartutakoak ala adaptatiboak izan daitezke. Berezko defentsa mekanismoen barnean berezko erantzun immunea dago, bi prozesu nagusi barne hartzen dituena:
|
|
|
Prozesu askotan parte hartzen dute, hantura erantzunaz eta berezko eta hartutako erantzun immuneaz gain (18). Zitokina
|
horien artean
daude tumoreen nekrosiaren alfa faktorea (TNF?), interferoia (IFN) edo interleukinak (IL, IL?), adibidez.
|
|
|
Horregatik, eta depresioarekin duen erlazioa argitu nahian, ikerketa asko egin dira sistema immune eta HPA ardatzaren inguruan.
|
Horietako
batek IFN, arekin tratamenduan zeuden minbizidun paziente batzuei zitokina hori administratzeak HPA ardatzean izan lezakeen eragina ikasi zuen, tratamenduak iraun bitartean depresioa garatzeko arriskua neurtzeko. Horretarako, interferoi alfa (IFN?) tratamendua jaso ostean, ACTH, kortisol eta interleukina (IL) zitokina proinflamatorioa neurtu zitzaien odolean minbizidun hamalau gaixori, eta, besteak beste, depresioaren sintomak agertzen ziren.
|
|
|
Esate baterako, psoriasidun gaixo talde bati TNF, aren antagonista den etanercept ematean, plazeboa eman zitzaien beste gaixo talde batean baino hobekuntza handiagoa lortu zen, sintoma depresiboei dagokienez. Aurkikuntza
|
horiek
adierazten dute zitokinen antagonistek edo agente antiinflamatorioek immunoaktibazioak eragindako portaera aldaketak blokeatzeko balio dezaketela (20).
|
|
|
Teoria neuroinflamatorioak, hortaz, garunean zitokina proinflamatorioen bidez eragindako hantura dagoela proposatzen du.
|
Horiek
, itu ezberdinetan eraginez, hanturaren erantzun zentrala anplifikatuko lukete. Erantzun hori denboran zehar mantenduz gero, garunean atrofia sortuko luke eta zelulak eta neurogenesia kaltetu, zeina depresioaren kausetariko bat den (3 irudia).
|
|
|
Ikerketa batean, IFN, terapia jaso bitartean depresioa pairatu zuten pazienteetan odol periferikoko triptofano deplezioa zuzenean kinureninaren igoera esanguratsuekin erlazionatua zegoela antzeman zen. Emaitza
|
horietan
oinarrituz, deprimituen triptofano mailen jaitsieraren erantzulea IDO aktibitatearen igoera izan zitekeela proposatu da (10). Bestetik, beren buruaz beste egin duten depresiodun pazienteen mikroglian azido kinolinikoaren kantitatea igota dagoela ikusi da (19).
|
|
|
Esan bezala, azido kinolinikoak hartzaile glutamatergikoen aktibazioan eragindako igoera eta glutamatoa bera eszitotoxikotasunaren eragileak dira. Glutamatoa NMDA hartzaile estrasinaptikoei etengabe lotzean,
|
horien
hiperaktibazioa gertatzenda eta horren ondorioz gertatzen den heriotza neuronalari eszitotoxikotasuna deritzo.
|
|
|
Beste aurkikuntza batzuen arabera, CRP maila altuak (hanturaren markatzaile goiztiarra dena) dituzten depresiodun gaixoek glutamato maila altuak dituzte garunean. Emaitza
|
horiek
, gainera, korrelazioa erakutsi dute anhedonia eta geldotasun psikomotorra bezalako sintoma depresiboekin. Horretaz gain, hartzaile glutamatergikoak edo IDOaren aktibitatea saguetan blokeatzeak lipopolisakaridoaren bidez induzitutako portaera depresiboa ez agertzea eragin du, baina horrek ez du eraginik izan erantzun inflamatorioan.
|
|
|
glutamatoaren erregulazioan gertatutako asaldurak, azido kinolinikoaren bidezko NMDA hartzaileen aktibazioa, neurotransmisio glutamatergikoaren gainaktibazioa, kalteak oligodendrozitoetan. Oligodendrozitoak neuronak inguratzen dituzten mielina sareak ekoizten dituzten zelula glialak dira eta NSZan gertatzen den hantura jauziarekiko bereziki sentikorrak dira. TNF, bezalako zitokina proinflamatorioen gehiegizko eraginak zelula
|
horiengan
efektu toxiko zuzena duela ikusi da, neuronak eta zelulak apoptosira eta desmielinizaziora bideratuz (20). Guztira eragingo liratekeen kalteek garuneko sostengu neurotrofikoaren murrizpenean bukatuko lukete.
|
|
|
Hasteko, tresna hobeak behar ditugu depresioa diagnostikatu eta tratatzeko. Tresna
|
horien artean
odol biomarkatzaileak egon litezke. Horien bidez, prozesu fisiopatologiko espezifikodun pazienteak identifikatu lirateke eta, gainera, depresioarentzako bide garrantzitsuetan emandako erantzun terapeutikoa monitorizatzeko erabilgarriak izango lirateke.
|
|
|
Tresna horien artean odol biomarkatzaileak egon litezke.
|
Horien bidez
, prozesu fisiopatologiko espezifikodun pazienteak identifikatu lirateke eta, gainera, depresioarentzako bide garrantzitsuetan emandako erantzun terapeutikoa monitorizatzeko erabilgarriak izango lirateke. Hortaz, biomarkatzaile periferikoak, kasu honetan, TNF?, CRP edo IL bezalako zitokina proinflamatorioak, depresioaren tratamendua pertsonalizatzeko baliagarriak izan daitezke, betiere hantura ageri duten pazienteetan.
|
|
|
Egun erabilienak diren galdeketak Hamilton eskala, Montgomery Asberg galdeketa eta Beck galdeketa dira, bakoitzak depresioaren ikuspegi ezberdina neurtzen duelarik. Galdeketa
|
horietaz
gain, aurrekari familiarrak eta gaixotasunaren eboluzioa ere kontuan izaten dira, besteak beste. Hortaz, galdeketa kliniko on bat egitea izango litzateke, egun, diagnostiko egokia egiteko lanabes nagusia.
|
|
|
Gaixotasunaren etiologiari dagokionez, oraindik ezezaguna den arren, ikerketa askok adierazten dute faktore genetikoen, faktore psikosozialen eta neurotransmisioaren eta maila hormonalen asalduren konbinazioak depresioa eragin dezakeela (3). Depresio endogenoaren etiologia eta fisiopatologia argitzen jarraitzeko asmoz, azken urteetan hainbat hipotesi garatu dira, non gaixotasuna ikuspuntu ezberdinetatik aztertu den, eta
|
horietatik
aipagarrienak teoria monoaminergikoa eta teoria neurotrofikoa dira.
|
|
|
Teoria honek depresio endogenoaren etiopatogenia nerbio sistema zentralean gertatzen den aktibitate monoaminergikoaren (noradrenergikoa edota serotonergikoa) gutxitzearekin erlazionatzen du. Bi neurotransmisoreen sinapsietan, bai maila presinaptikoan bai maila postsinaptikoan, gertatzen diren hainbat mekanismoren asalduren ondorioz, tarte sinaptikoan erabilgarri dagoen noradrenalina edo/ eta serotonina kantitatea murriztua egongo litzateke (1 irudia); horrela, bi sistemen funtzioa kaltetuz eta
|
horiekin
erlazionatutako garuneko beste zati batzuetan ere eragina izanez, hala nola hipokanpoan (oroimenarekin erlazionatua), garunaren aurreko kortexean (PFC) (egoera animikoarekin erlazionatua), hipotalamoan (gosearen eta oroimenaren erregulatzailea) eta amigdalan (beldurraren eta antsietatearen prozesuekin erlazionatua).
|
|
|
Mintz presinaptikoan transmisioa erregulatzeko? 2adrenohartzaileak daude:
|
horiek
neurotransmisorearen askapenaren inhibizioa eragiten dute neurona presinaptikoan. Ikerketa batzuen arabera, depresioa duten gaixoengan (garun zein plaketetan)? 2hartzaileen kopurua handituta dago, beraz, NAren askapenaren inhibizioa ere handitu egingo litzateke.
|
|
|
Berdina gertatuko litzateke serotoninaren A1 autohartzaile inhibitzailearekin (5 HT1A), hau da, depresioan horren kopurua ere handituta dagoela ikusi denez, serotoninaren askapena gutxituko litzateke eta tarte sinaptikoan neurotransmisore gutxiago egongo lirateke. Gainera, antidepresiboekin hartzaile monoaminergiko inhibitzaileen desentsibilizazioa gertatzen dela frogatu da, beraz, aurkikuntza horrek hartzaile
|
horien
zenbatekoaren igoeraren teoria indartuko luke (6).
|
|
|
Proposaturiko teoria
|
horien artean
garrantzitsuena90eko hamarkadan deskribatutako hau izan daiteke. Izenak faktore neurotrofikoei egiten die erreferentzia.
|
|
|
Izenak faktore neurotrofikoei egiten die erreferentzia. Faktore
|
horiek
garuneko zelulek askatzen dituzte, eta neuronen eta glia zelulen (neuronen euskarri funtzioa duten eta informazioaren prozesamenduan laguntzen duten NSZko zelulak) garapena, biziraupena eta plastikotasuna erregulatzen dituzten egitura proteikoak dira. Hipotesi honen proposamen nagusiak dio depresioan faktore neurotrofikoen mailak gutxitu egiten direla eta, ondorioz, garunaren zenbait atalen endekapena gertatzen dela, alterazio morfofuntzionalak eraginez (errebisio gisa begiratu 4 erreferentzia).
|
|
|
Hipotesi honen proposamen nagusiak dio depresioan faktore neurotrofikoen mailak gutxitu egiten direla eta, ondorioz, garunaren zenbait atalen endekapena gertatzen dela, alterazio morfofuntzionalak eraginez (errebisio gisa begiratu 4 erreferentzia). Adibidez, depresioan hipokanpoaren bolumenaren murrizketa, PFCaren gune batzuen bolumenaren murrizketa, amigdalaren bolumenean aldaketak, etab. ikusi dira, gune
|
horiek
bide linbiko kortiko talamikoaren osagai direlarik, prozesamendu emozional eta kognitiboarenerantzuleak izanik. Gainera, tratamendu antidepresiboak hipokanpoaren bolumenaren galera saihestu dezakeela deskribatu da bai eta depresio mota eta larritasunaren araberako eragin babesgarria duela ere.
|
|
|
Aipatu bezala, areagotutako glukokortikoide mailek neurogenesia gutxitu dezaketela frogatu da, eta
|
horien
administrazioa denboran zehar luzatuz gero, heriotza zelularra ere eragin dezaketela ikusi da. Adibidez, glukokortikoideekin tratatutako karraskarien garunetan atrofiaren aldaketak deskribatu dira.
|
|
|
Bestalde, kortisolak sistema immunea inhibitzeko eragiten duen feedback negatiboa ere hondatuta legoke, zitokinak bezalako hantura faktoreen jariapena igoz.
|
Horiek
nerbio sistema zentralera igaro eta HPAardatza aktibatuko lukete, inflamazio prozesua kronifikatuz. Gainera, zitokinek zuzenean eragingo lukete kaltea neuronetan eta haien komunikazioetan, garunaren funtzionamendu egokia oztopatuz.
|