|
2023
|
|
|
Aipatzekoa da hezitzaileen papera ere, haiek baitira jardueraren erdigunean daudenak eta gazteentzat eredu direnak. Topagunearentzat hezitzaile onak izatea oso garrantzitsua da, baina ez du garrantzi gutxiagorik guretzat, pertsona
|
horiek
euskaraz aktiboak izatea, euskara eragile izatea.
|
|
|
Horren arabera, programazioa adostu dinamika parte hartzailearen eta demokratikoaren bidez. Bide horretatik elkarrekiko errespetua sustatuz, norberaren heldutasunean eraginez, programa guztiona eginez. Betiere helburuak argi izanda eta jarduera
|
horiek
lortzeko norabidean jarrita.
|
|
|
Elikatu esan dugu, eta horretarako, lau bide proposatzen ditugu.
|
Horiei
begira lan espezifikoa eginen dugu, 3blai proiektuaren barnean:
|
|
|
• Motibazio pragmatikoa: euskarak balio behar du bizitzako funtzioak betetzeko, gozokiak erosteko, kalean ligatzeko eta lanpostu bat eskuratzeko, eta horretarako, hiztunak erregistro
|
horiek
eskuratu behar ditu. Larunblairen kasuan indarra jarriko dugu gaztetxoak erregistro informal horietan trebatzeko eta hezitzaileak formazioaren bidez bide profesionalean prestatzeko.
|
|
|
euskarak balio behar du bizitzako funtzioak betetzeko, gozokiak erosteko, kalean ligatzeko eta lanpostu bat eskuratzeko, eta horretarako, hiztunak erregistro horiek eskuratu behar ditu. Larunblairen kasuan indarra jarriko dugu gaztetxoak erregistro informal
|
horietan
trebatzeko eta hezitzaileak formazioaren bidez bide profesionalean prestatzeko.
|
|
|
Harreman mundu bat, konplizitate mundu bat, sormenerako mundu bat, doinua jario, poesia jario, estetika, sentipen jario darion mundu bat. Larunblain gure lana izanen da gazteen artean sare
|
horiek
ehuntzeko tresnak eskaintzea, sormenerako aukerak lantzea eta abar.
|
|
|
Munduan egoteko modu aberasgarri eta solidarioa.
|
Horiek
dira Larunblairen barruan landu eta eskaini nahi ditugun baloreak.
|
|
|
adarjotzea, ligatzea eta haserretzea. Gai
|
horietan
beraiek erabiltzen dituzten esamoldeak ikusi eta aukera berri batzuk eskainiko zaizkie gazteei.
|
|
|
• Gazteak egoera informaletan euskarazko lagunarteko erregistroa erabiltzera animatzea: euskarazko esamolde erakargarriak eskainiz, gazteak esamolde
|
horiek
erabiltzen hastea. Horretara pausoa emateko, ezinbestekoa da saioetan gazteak entzule baino gehiago parte hartzaile zuzenak izatea.
|
|
|
Aipatutako Euskara Elkarteak Euskaltzaleen Topagunean biltzen dira. Sortzen diren aisialdiko jarduerek badituzte bereizgarriak, balore propioak eta
|
horiek
ere lantzen dira gure eskaintzetan:
|
|
|
|
Horiez gain
, talde bakoitzaren errealitateari egokitzen zaizkion helburuak finkatzen dira, bai gaztetxoen motibazioan eragiteko eta euskararen erabilera areagotzeko, bai eta horiek lortzeko jarraituko diren estrategiak eta dinamikak ere. Hizkuntza ohiturak aldatzea ez da lan erraza, pausoz pauso jorratzen den prozesua luzea baita.
|
|
|
Horiez gain, talde bakoitzaren errealitateari egokitzen zaizkion helburuak finkatzen dira, bai gaztetxoen motibazioan eragiteko eta euskararen erabilera areagotzeko, bai eta
|
horiek
lortzeko jarraituko diren estrategiak eta dinamikak ere. Hizkuntza ohiturak aldatzea ez da lan erraza, pausoz pauso jorratzen den prozesua luzea baita.
|
|
|
Txikitan aisialdiko jarduera baten hartzaile izan den haurrak, esperientzia ona izan badu jarduera honetan, erabakiak hartzeko eskumena izan badu, eta hezitzaileak erreferentetzat hartu baditu, aukera gehiago egonen da etorkizunean jarduera honen hezitzaile izan nahi izateko, erreferente izan dituen hezitzaile
|
horien lekuan
egon nahi izateko.
|
|
|
Alde batetik, hezitzaileak bertakoak izatea, horrek erreferentzialtasuna sustatuko du. Garai hauetan beharrezkoa da euskarazko erreferenteak bilatu eta sortzea, erdarazko erreferentez beteta baititugu sareak eta gizartea, eta jarraitzeko eredu euskaldunak sortze honek hizkuntza ereduak errepikatzeko nahia sor dezake, baita erreferente
|
horiekin
egonen den hizkuntza ohitura euskarazkoa izateko ere. Hezitzailea bertakoa baldin bada, ohitura hori jarduerak irauten duen denboran ez ezik, beste espazio informal batzuetan ere mantentzeko aukera emanen du, dinamika hori denboran eta espazioan zabaltzeko aukerak handituz.
|
|
|
Bestetik, hezitzaileak eta jarduera komunitatean sartuak baldin badaude, aukera gehiago egonen dira komunitateko beste agente batzuk (kirol elkarte, kultur elkarte, guraso, gazte, ikastetxe, etab.) hizkuntza eragile ere bilaka daitezen, aisialdi jarduerarekin erlazioa baldin badute. Erlazio
|
horiek
sortzeak eta sustatzeak jardueraren osotasuna zabaltzeko aukera emanen digu, eta haur eta gazteei hizkuntza errealitate zabal bat ikusarazteko aukera.
|
|
|
Horretarako, ezinbestekoa da gizarte mailan, denon arduratzat hartzea haur eta gazteei euskaraz ikasteko eta egiteko aukerak bermatzea, eta jarduera
|
horiek
izanen duten garapenari garrantzia ematea, garapen horretan parte hartzeko prestutasuna erakutsiz.
|
|
|
Ondorioz, gizarte mailan euskararen sustapenerako helduentzako ikasketa, sustapen eta normalizaziorako baliabideak eskaintzeaz gain, garrantzia eman behar zaie haur eta gazteei eskaintzen dizkiegun jarduera eta baliabideei, ikastetxeaz eta etxeaz gain,
|
horiek
ere haurren eta gazteen garapenean eragin nabarmena izan dezaketen hezkuntza guneak baitira. Gaur sortzen ditugun euskal hiztunak eta euskara eragileak, biharko euskaldun hizlariak eta militanteak izanen dira, eta prebentzioan inbertsioa eginik baliabideak eta arazoak aurreztuko ditugu datozen urteetan.
|
|
|
Txanda bakoitzeko programazioa desberdina da, nahiz eta batetik bestera zenbait ekintza errepikatu ahal diren. Kilikako begiraleek txanda hasi aurretik saio
|
horietarako
txostena jasotzen dute (saio bakoitzeko hiru edo lau proposamen biltzen dituena). Programazioaren txostenean edukiak saioz saio jasotzen dira, eta aldi berean" hodeian" saio bakoitzeko aurkezpenak prest dituzte, gero bideo-deian gaztetxoekin partekatuko dituzten diapositibak.
|
|
|
Kilika egitasmoa sortu zenetik 1.063 izen emate jaso ditugu;
|
horietako
gutxi batzuk ez dute izen ematea gauzatu. Gure kalkuluen arabera, horietatik 129 haurrek bi aldiz errepikatu dute; 53 haurrek hiru aldiz errepikatu dute, 22 haurrek 4 aldiz errepikatu dute, eta 11 haurrek bost aldiz baino gehiago.
|
|
|
Kilika egitasmoa sortu zenetik 1.063 izen emate jaso ditugu; horietako gutxi batzuk ez dute izen ematea gauzatu. Gure kalkuluen arabera,
|
horietatik
129 haurrek bi aldiz errepikatu dute; 53 haurrek hiru aldiz errepikatu dute, 22 haurrek 4 aldiz errepikatu dute, eta 11 haurrek bost aldiz baino gehiago. Guztiak gehituta, 582 dira.
|
|
|
Egoera honek, nerabeekin bakarrik ez eta gaztetxoekin ere egon ahal izatearenak alegia, oso datu interesgarria bertatik bertara eskuratu ahal izateko aukera ematen dit: nola eboluzionatzen duten nerabeek euskal hizkuntzarekiko atxikimenduan, hizkuntzaren erabileran eta hizkuntza gaitasunean, oso garrantzitsua dena ondorioak ateratzeko orduan,
|
horien araberako
proposamen egokiak egiteko.
|
|
|
Eta hori nahikoa ez dela, Herri honetako periferia osatzen duten lurralde gaztigatuenetan nabil, Nafarroan eta Lapurdin, (oraindik) euskara modu natural (ago) batean bizi ahal duten
|
horiengandik
ez hain hurbil, eta horrek gure gaineko agintea duten bi administrazioen (Frantzia eta Espainia) peko bi errealitate diferenteak ezagutzeko parada ematen dit, euskara gutxitzeko edota gutxiesteko bi estilo diferente horietan zer den euskal ikasle izatea, edo bederen, zer euskara ikasle.
|
|
|
...ahikoa ez dela, Herri honetako periferia osatzen duten lurralde gaztigatuenetan nabil, Nafarroan eta Lapurdin, (oraindik) euskara modu natural (ago) batean bizi ahal duten horiengandik ez hain hurbil, eta horrek gure gaineko agintea duten bi administrazioen (Frantzia eta Espainia) peko bi errealitate diferenteak ezagutzeko parada ematen dit, euskara gutxitzeko edota gutxiesteko bi estilo diferente
|
horietan
zer den euskal ikasle izatea, edo bederen, zer euskara ikasle.
|
|
|
Noski, Iruñerriko ikasleen artean da bereziki nabarmena erdararekiko joera ikaragarri hori, zeren eta Nafarroako beste eremu euskaldunago batzuetatik etortzen diren ikasleekin ez da hori gertatzen, ez behintzat hain modu argian.
|
Horiek
gehiago egiten dute euskaraz, normala denez, begi bistako arrazoiengatik. Euskara etxetik jaso dute, kasurik gehienetan, eta euskara normaltasunez entzuten dute han eta hemen beren egunerokoan, beren paisaia linguistikoan ohiko hizkuntza nagusi bilakatzeraino, eta ez dutelako, hortaz, ahalegin berezirik egin behar euskara modu naturalean atera eta sor dakien.
|
|
|
Baina tira, egia da euskara modu berezkoan ateratzen ez zaien
|
horiekin
sortzen dela arazoa, ez dutela ohiturarik, ez dutela erraztasunik, ez dutela atxikimendurik.
|
|
|
Arroztasun handia sentitzen dute euskararekiko, beren bizitzatik oso urrun dagoen zerbaiten gisa bizi dute, eta horrexegatik erronka: Nola edo zer egin genezake gazte
|
horiek
euskarara e (ra) kartzeko?
|
|
|
Izan ere, Nafarroako Unibertsitatean ere erdaraz mintzo dira euskaraz ikasten duten etorkizuneko irakasle asko eta asko, nahiz eta hemen ere aldea dagoen, noski, Iruñerriko edo eremu euskaldunetako jendeen artean, gorago azaldu ditudan arrazoiengatik. Hemen egoera ez da hain nabarmena, baina kezkatzekoa iruditzen zait ikustea nola hemendik pare bat urtera haurren hezitzaile izango diren
|
horiek
ez duten euskarari heltzearen hautua (oraindik) egin. Askotan gertatzen da gaztaroan egitea hizkuntza ohituretako aldaketa, nerabezaro garaiko helduekiko desafio beharra eta gainerako" gorabeherak" gaindituta.
|
|
|
Hitzen erritmoa eta musikaltasuna, magia eta misterioa, elipsiak eta aliterazioak, mitoa eta egunerokotasuna, gorputzaren mugimendua —psikomotrizitatea— eta keinuak... Haurrak entzuten eta ikusten duena jasotzen eta imitatzen du,
|
horiek
dira bi aktibitate nagusiak. Bizitza osoan garrantzi osoa izan dezakeen corpus sentimentala, linguistikoa, keinuena eta musikala jasotzen (almazenatzen) eta imitatzen (bizitzen) ari da umea.
|
|
|
Hiztun komunitatea aberastu al dute? Nolakoa ote da gazte
|
horien
ahozko jarduna. Zein baliabide dugu euskaraz ahozko jarduna hobetzeko ikasgeletan?
|
|
|
Euskaldunek elkarren artean hartu emanak izateko duten sarea oso ahula, indargabea bada, eta gaur, gizartean, haurrak eskolatik atera orduko beste ekintza batzuetara eramaten baditugu, elkarrekin jostatzeko aukerarik gabe uzten ditugula askotan, bestelako jardun antolatu
|
horietan
nola aritzen dira. Euskarazko eskaintzarik ba al dute?
|
|
|
Gero eta maizago darabiltzagu
|
horien gisako
galderak gure artean, gogoeta franko egin da gai horretaz. Horren ildotik, 2022an, Euskarazko ahozko jarduna Nafarroako gaztetxoen artean:
|
|
|
Casamigliak eta Tusónek (2007) azpimarratzen dute ahozko gaitasun diskurtsiboa garatzeko eta bereganatzeko ingurune soziokulturalaren eginkizuna ezinbestekoa dela, eta gaineratzen dute, Bourdieren (1982) hitzak aipatuz, gizartean dauden desberdintasunak hizkuntzaren baliabideak ikasteko aukeretara ere iristen direla. Bada,
|
horietaz
gain, euskararen ahozkoaren komunikazio gaitasuna irakasteko garaian, ingurune soziokulturalaz gain, ikaslearen ingurune hurbilaren egoera soziolinguistikoa eta euskara hizkuntza gutxitua izatea ere kontuan hartzekoak dira.
|
|
|
Inkesta Soziolinguistikoaren datuak erabiliz egindako korrelazioen analisiaren arabera, erraztasuna eta harreman sarea dira euskararen erabileran gehien eragiten duten faktoreak. Bi faktore
|
horiek
ez dute euskararen erabilera erabat bermatzen. Beste aldagai batzuek ere eragiten dute euskararen erabileran (jarrerak eta interesak, esaterako).
|
|
|
Gizarte psikologiak, ordea, aspaldi azaldu du eragina kontrako norabidean doala: gure jokabideak bizi garen testuinguruaren arabera egokitzen ditugu eta jarrerak jokabide
|
horien arabera
.
|
|
|
(...) Ez irakaslearekin soilik, gurasoekin, poliziarekin, telebistako esatari zenbaitekin, moralista amorratuekin... ere bai.
|
Horiengandik
bereizteko ahalegina gazteen eginbeharren lehentasunetan dago. (...) Desberdintzea bezain garrantzitsua da, ordea," nor garen" adieraztea, identifikazioa, alegia.
|
|
|
Anbibalentziarik adierazten ez duten ikasleak badaude, barne gatazkatik kanpo agertzen direnak.
|
Horien
kasuan atxikimendua eta ezagutza maila orekatuta agertzen dira. Kasu gehienetan oreka positiboa da, hau da, atxikimendu eta ezagutza ona dute eta horren ondorioz, gehienetan, erabilera ere ona da.
|
|
|
Irakurleak esku artean duen artikulu honek, Helena Baraibarrek, Ikastolen Elkarteko Hizkuntza Egitasmoetako mahaiburuak, 2022ko irailaren 22an Iruñean egindako" Nafarroako gaztetxoen ahozko jardunean curriculumak ezartzen dizkigun mugak eta eskaintzen dizkigun aukerak" izeneko hitzaldiaren mamia jasotzea eta zabaltzea du helburu. Bertan, Bigarren Hezkuntzan lanean diharduen irakasleari euskara ardatz duen hezkuntza sisteman beste irakasleekin batera elkarlanean aritzeko lan ildoak proposatu nahi zaizkio, curriculumari ahalik eta etekinik handiena ateraz, ikasleen euskarazko komunikazio gaitasuna aberasteko bidean jar dezan eta ikasle
|
horiei
ikasketa ibilbidean arrakastaz aritzeko ezinbesteko duten hizkera akademikoa garatzen lagun diezaien.
|
|
|
Datozen orriotan aztergarri izango ditu irakurleak proposamen horren bidez azpimarratu nahi diren alderdiak. Egungo egoeraren hausnarketatik abiatuta, edozein ikasleren ibilbidean hizkuntza aintzat hartuta aritzeak duen garrantzia azpimarratzen da, ondoren, irakasleak elkarlanean aritzeko irizpideak bateratu beharra ohartarazteko, eta irizpide
|
horiek
zein mugarri aintzat hartuta egitea komeni den proposatzeko. Amaieran, ondorioei emandako tartean nabarmendu dira, curriculuma ikuspegi hau aintzat hartuta jorratzeak ikasleari, irakasle taldeari eta euskararen normalizazio prozesuari eskaintzen dizkion aukerak.
|
|
|
Oraintsu arte, munduan zehar sortutako kultur ekoizpenak eskuratzeko bideak urriagoak ziren, eta, egun, jendarteak esku eskura du mundu osoan entzuterik gehin daukaten kultur adierazpenetarako sarbidea. Euskal kulturak ur handi
|
horietan
ere eutsi egin behar dio, kultura eta hizkuntza nagusien artean bere lekua egin behar du, eta horrek euskal kulturarekiko atxikimendua eta kontzientzia bizi bizi izatea eskatzen du.
|
|
|
Azpimarratzekoa da, oro har, euskarazko komunikazio gaitasunean gertatzen ari zaiguna, 2010etik 2019ra bitartean 17 puntuko jaitsiera izan baitu euskarazko komunikazio gaitasunak DBHn1 isei iveik entzumena, irakurmena, idazmena, mintzamena eta ahozko elkarrekintza hartzen ditu aintzat azterketa egiteko. Hizkuntza trebetasun
|
horiek
ezinbestekoak dira gure curriculumetan jasota ditugun konpetentziak eta irteera profilak lortzeko, eta, zer esanik ez, gure ikasleek gizartean eraginkortasunez parte hartzea nahi badugu.
|
|
|
Egoera horrek kezka eragiten du; izan ere, ikasle
|
horiek
gizartean parte hartzeko ezinbesteko duten hizkuntza gaitasuna ez dute lortzen edota lortzeko zailtasuna dute, eta, era berean, indarrean dauden curriculumetan jasotako konpetentziak eskuratzeko ezinbesteko hizkera akademikoa ulertzeko eta erabiltzeko eragozpenak dituzte. Ondorioz, hezkuntza sistemaren ekitateari berari ere eragiten dion gaia da esku artean duguna.
|
|
|
Konpetentzietan oinarritutako hezkuntzaren hautuak berekin dakar gizartean partaidetza aktiboa izatea eta bizitzako beharrei eraginkortasunez erantzuteko nahitaezko diren konpetentziak garatzea. Ildo horretatik, irteera profilean jasotako pertsona eredua egoera eta testuinguru zehatzetan eraginkortasunez erantzuteko gai dena da, eta egiteko
|
horietarako
beharrezko diren ezagutzak, trebetasunak eta jarrerak era bateratuan eta integratuan erabiltzen dituena. Egiteko horretan, da aritu hizkuntzari bizkarra emanda.
|
|
|
Prozeduren eta jarreren artxibategian jasotakoari Snow eta Ucceli8 ikertzaileek egiten duten hausnarketa erantsi behar zaio; izan ere, bi ikertzaile
|
horien
aburuz, hizkera akademikoaren berezko ezaugarriei hizkera horrekin egin beharreko komunikazio ekintzen konplexutasuna gehitu behar zaie. Ikertzaile horiek hizkera akademikoa erabili beharreko testuinguruaren aldagaiei egiten diete erreferentzia, hau da:
|
|
|
Prozeduren eta jarreren artxibategian jasotakoari Snow eta Ucceli8 ikertzaileek egiten duten hausnarketa erantsi behar zaio; izan ere, bi ikertzaile horien aburuz, hizkera akademikoaren berezko ezaugarriei hizkera horrekin egin beharreko komunikazio ekintzen konplexutasuna gehitu behar zaie. Ikertzaile
|
horiek
hizkera akademikoa erabili beharreko testuinguruaren aldagaiei egiten diete erreferentzia, hau da: igorleak hartu beharreko jarrerari, xede taldearen ezaugarriei, komunikazio helburuari eta baliatu beharreko testu generoaren ezaugarriei erreparatu behar zaie.
|
|
|
Europar Batasuneko Kontseiluaren 2018ko maiatzaren 22ko Gomendioak (etengabeko ikaskuntzarako funtsezko konpetentziei buruzkoak) bildu zituen, XXI. mendeko erronkei erantzuteko edonork garatu beharreko funtsezko konpetentziak. Funtsezko zortzi konpetentzia
|
horietako
bat konpetentzia eleaniztuna da, beraz, eskolaren zeregin nagusienetako bat izango da, XXI. mendeko gizartearen erronkei erantzun egokia eman ahal izateko, ikasleei kalitatezko hezkuntza eleaniztuna bermatzea.
|
|
|
Denok izan behar dugu hizkuntza irakasle 50 kognizioa eskuratzeko beharrezkoa duen hizkera akademikoa gara dezan. Azken finean, hizkuntza esperientzia berri bakoitzak aberastu egiten du hiztunaren hizkuntza gaitasun orokorra, eta esperientzia
|
horien bitartez
hiztunen hizkuntza errepertorioei forma ematen zaie.
|
|
|
Horren ildotik, jada ez ginateke etorkizuneko herritarrak soilik hezten arituko, baizik eta dagoeneko beste ikaskide/ gizarte eragile batzuekin elkarreraginean, helburu partekatu bat lortu nahian, elkarri eragiten diharduten pertsonak hezten arituko ginateke. Izan ere, Ekintzara Bideratutako Ikuspegiaren arabera, ezagutzak testuinguruan jarritako ekintza baten inguruan eraikitzen eta partekatzen dira (hots, ekintza horren baitan hartzen duten zentzua eduki
|
horiek
), testuinguruan jarritako ekintza horri erantzunez garatzen dira konpetentziak, eta ekintza horretan gauzatzen da ikaslearen konpetentzia ere. Helburu hori lortzeko bidean, hizkuntzak eraginkortasun handiagoz aritzeko modua emango lioke
|
|
|
Irakasleak jada du, orain artean bezala bakarkako lanean aritu, eta, ondorioz, lankideekin batera aritu du elkarlanean, eta, horretarako, nahitaezkoa izango zaio adostutako ikuspegi baten arabera jokatzea. Era horretan arituz, ikasleak errazago antzemango die arloen artean dauden zeharkako alderdiei, eta alderdi
|
horiek
bistaratuta era kontzientean jarduten badu irakasle taldeak, eraginkorragoa izango da eskolak duen zeregina gauzatzeko lanean.
|
|
|
Praktika komunitateek ezagutza eraikitzeko, partekatzeko eta zabaltzeko dituzten egiteko moduak izan dira kontuan, eta, zeregin horretan, hizkuntzak berariazko garrantzia hartzen du; izan ere, praktika komunitatea edozein dela ere, elkarreraginean arituz gero sortutako testuen bidez eraikitzen, partekatzen eta zabaltzen baita ezagutza gizartean. Hortaz, praktika komunitate
|
horietan
zeharkakoak diren alderdiei erreparatzea eta haiek bistaratuta aritzea behar beharrezkoa izango da, curriculumari behar besteko etekina ateratze aldera.
|
|
|
Proposatuko diren egoerak, ahal den heinean, ikaslearen interesekin lotura dutenak izatea komeni da, zeregin konplexu bat barne biltzen dutenak (ezinbesteko izango zaizkion kontzeptuzko, prozedurazko eta jarrerazko edukiak erabiltzea eskatuko diotenak, hain justu). Testuinguruan ipinitako egoera
|
horiei
erantzuteko, ikasleak —gizarte eragileak, arestian esan bezala— zerbait egin du helburu jakin bat erdiesteko, eta hartzaile bat izango du
|
|
|
Hizketa molde hori lortzeko, baina, elkarrekintza bera diseinatu beharra aldarrikatu dute biek ala biek. Gurean berebiziko garrantzia duen alderdia da elkarreraginarena, une
|
horiek
baliatu behar baititugu ikasleak euskaraz ezagutzak eraikitzen eta partekatzen trebatzeko. Gelan sortzen zaizkigun berdinen arteko elkarreraginezko egoerak euskaratik sortuak izatea ezinbestekoa da; une horiek baliatu genituzke
|
|
|
Helburu desberdinak izango dituzten beste zenbait egitekorekin batera, bost aldagai
|
horiek
gogoan izanda ekingo dio ikasleak egoera ebazteko bideari. Era berean, bost aldagaiok erabili beharreko hizkuntza erregistroan eta hizkera akademikoaren konplexutasunean duten eraginaz jabetuta jokatu du irakasleak ikasle taldea gidatzeko lanean.
|
|
|
Arestian aipatutako hizkera akademikoaren muinean koka ditzakegu eragiketa hauek. Ikaslearen hezkuntza ibilbidean zenbat eta aurrerago egin, orduan eta konplexuagoak izango dira jorratu beharreko edukiak, eta, ondorioz, baita eduki
|
horiekin
erabili beharreko hizkuntza ere. Ezagutza konplexuak hizkuntza sofistikatu eta sotila eskatzen du, eta horrek zuzen zuzen eragiten die hizpide ditugun eragiketa kognitibo linguistikoei.
|
|
|
Ezagutza konplexuak hizkuntza sofistikatu eta sotila eskatzen du, eta horrek zuzen zuzen eragiten die hizpide ditugun eragiketa kognitibo linguistikoei. Curriculumetan, aditz forma jakin batzuen itxurapean ageri ohi dira —helburuen formulazioan, ebaluazio irizpideetan... —, eta, curriculum
|
horietako
jakintza arlo guztietan ageri diren heinean, jakintza arlo guztietatik heldu behar zaie banaezinak dituzten hizkuntza eskakizunei. Jakintza arloez gaindi, diziplina bakoitzak beren beregi landu ohi ditu eragiketa kognitibo linguistiko horiek.
|
|
|
Curriculumetan, aditz forma jakin batzuen itxurapean ageri ohi dira —helburuen formulazioan, ebaluazio irizpideetan... —, eta, curriculum horietako jakintza arlo guztietan ageri diren heinean, jakintza arlo guztietatik heldu behar zaie banaezinak dituzten hizkuntza eskakizunei. Jakintza arloez gaindi, diziplina bakoitzak beren beregi landu ohi ditu eragiketa kognitibo linguistiko
|
horiek
. Curriculumean zeharkakoak diren arren, diziplina bakoitzak duen ezagutzak eraikitzeko moduak eragina du eragiketa horien interpretazioan; esaterako, deskribapenaz ari garela, desberdinak dira deskribapen literarioak eta zientifikoak.
|
|
|
Jakintza arloez gaindi, diziplina bakoitzak beren beregi landu ohi ditu eragiketa kognitibo linguistiko horiek. Curriculumean zeharkakoak diren arren, diziplina bakoitzak duen ezagutzak eraikitzeko moduak eragina du eragiketa
|
horien
interpretazioan; esaterako, deskribapenaz ari garela, desberdinak dira deskribapen literarioak eta zientifikoak. Beraz, jakintza arlo bakoitzeko irakaslearen lana izango da eragiketa kognitibo linguistiko horietatik eratortzen diren testu zatien inguruko zehaztasunak ematea, eta, ondoren, gizartean erabiltzen diren testuetan nola gorpuzten diren ikusaraztea.
|
|
|
Curriculumean zeharkakoak diren arren, diziplina bakoitzak duen ezagutzak eraikitzeko moduak eragina du eragiketa horien interpretazioan; esaterako, deskribapenaz ari garela, desberdinak dira deskribapen literarioak eta zientifikoak. Beraz, jakintza arlo bakoitzeko irakaslearen lana izango da eragiketa kognitibo linguistiko
|
horietatik
eratortzen diren testu zatien inguruko zehaztasunak ematea, eta, ondoren, gizartean erabiltzen diren testuetan nola gorpuzten diren ikusaraztea.
|
|
|
...tuen bidez, hizkuntza ekintzen bidez, jarduten dugu gizartean, eta, testuinguruaren arabera, itxura bat edo beste (hau da, testu genero bat edo beste) baliatuz sortzen ditugu testu horiek12 Ondorioz, hezkuntzaren egitekoa izango da, ikasleen hizkuntza errepertorioa aberaste aldera, bizitzako askotariko eremutan helburu desberdinak lortzeko baliatzen diren testu generoak aintzat hartzea, eta genero
|
horiek
baliatzeko egoera esanguratsuak diseinatzea. Ildo horretatik, nahitaezkoa da ikasleek diziplina edota jakintza arlo bakoitzak ezagutza partekatzeko baliatzen dituen testu generoak ezagutzea eta maneiatzen trebatzea:
|
|
|
txosten zientifikoak, artikuluak, erreportajeak, ipuinak... Testu
|
horietako
hizkuntza eredugarri izango zaie ikasleei hizkuntza trebetasunak aberasteko, diziplina bakoitzak gizartean ezagutza nola zabaltzen duen ezagutzeko, eta, gurera etorrita, Euskal Herrian esparru desberdinetan diharduten jakintza erreferenteen lanak ezagutuz euren kultur esperientziak aberasteko. Horretaz gain, eredu egokiak izango dituzte eskura gizarteko esparru desberdinetan erabili ohi diren
|
|
|
Hizkuntza ekintzak gauzatuz jarduten dugu gizartean, ekintza komunikatiboen bidez, eta, azken
|
horiek
testuetan hezurmamitzen direla eta edozein jakintza arloren edo diziplinaren ezagutza testuetan gauzatzen dela kontuan hartuta, Bronckarten testuaren barne arkitekturak aukera ematen digu gizartean ohikoak ditugun testuak aztertzeko edo ekoizteko, eta hizkuntzen eta gainerako ikasgaien arteko zeharkako alderdiei erreparatzeko lanean urratsak egiten jarraitzeko.
|
|
|
Arestian aipatu dugu praktika komunitate bakoitzak ezagutza eraikitzeko eta partekatzeko lanean egiteko modu desberdinak dituela. Beraz, aintzat hartu da, praktika komunitate
|
horiek
nola baliatzen dituzten Bronckarten testuen barne arkitekturari dagozkion geruzetako alderdiak. Horretarako, jakintza arlo horietako testuen irakurketa egitea komeni da, Bronckarten testu arkitekturaren geruzak kontuan hartuta.
|
|
|
Beraz, aintzat hartu da, praktika komunitate horiek nola baliatzen dituzten Bronckarten testuen barne arkitekturari dagozkion geruzetako alderdiak. Horretarako, jakintza arlo
|
horietako
testuen irakurketa egitea komeni da, Bronckarten testu arkitekturaren geruzak kontuan hartuta.
|
|
|
Nahitaezkoa zaigu jakitea ikaslearen abiapuntua zein den, bai eduki, prozeduraeta jarrera mailan, baina baita erabili beharreko hizkuntza mailan ere. Ikasleek izan ditzaketen zailtasunak aintzat hartuko ditu irakasleak, dela kontzeptuen konplexutasunak eragin ditzakeenak, dela kontzeptu
|
horiek
barneratzeko ezinbestekoa den hizkuntzak eragindakoak. Ildo horretatik, ebaluazio hezigarria oinarri hartuta, irakasleak ikasleari lagundu dio egoerak eskatzen duen hizkera akademikoaren konplexutasun mailara iristen, horretarako, beharrezko diren aldamioak eraikiz eta bidean aurrera egin ahal izateko feedback esanguratsua emanez.
|
|
|
Ikaskuntza ibilbidean, tarteka, landutako helburuei buruzko hausnarketa egitea komeni da; ikasleak edozein momentutan jakin behar du zer egin duen eta zertarako egin duen, hots, ikaskuntza sakonagoa deritzona eskuratzea, ezinezkoa izango baita, baldin eta ikasleak zentzurik ikusten ez badio lantzen ari den horri. Hausnarketa edota autorregulaziorako une
|
horietan
hizkuntza alderdiei erreparatzea ere ezinbesteko lanketa izango dugu, une horietan garatuko baitu ikasleak bere hizkuntza errepertorioa aberasten lagunduko dion hausnarketa metalinguistikoa.
|
|
|
Ikaskuntza ibilbidean, tarteka, landutako helburuei buruzko hausnarketa egitea komeni da; ikasleak edozein momentutan jakin behar du zer egin duen eta zertarako egin duen, hots, ikaskuntza sakonagoa deritzona eskuratzea, ezinezkoa izango baita, baldin eta ikasleak zentzurik ikusten ez badio lantzen ari den horri. Hausnarketa edota autorregulaziorako une horietan hizkuntza alderdiei erreparatzea ere ezinbesteko lanketa izango dugu, une
|
horietan
garatuko baitu ikasleak bere hizkuntza errepertorioa aberasten lagunduko dion hausnarketa metalinguistikoa.
|
|
|
Jakintza arlo guztietan Euskal Herrian erreferente ditugun artisten, sortzaileen edota ikertzaileen lanak abiapuntu hartuta aritu genuke. Irakasleok gara praktika komunitate
|
horietako
ordezkari, eta gure zeregin nagusia da, ezagutza komunitate horietan baliatzen diren egiteko moduetan ikasleak trebatzea, dela testuak interpretatzen eta ekoizten, dela praktika horiekin lotutako beste zenbait jarduera egiten. Hortaz, ahalegin handiagoa eskatzen dio egoera horrek eskolari:
|
|
|
Jakintza arlo guztietan Euskal Herrian erreferente ditugun artisten, sortzaileen edota ikertzaileen lanak abiapuntu hartuta aritu genuke. Irakasleok gara praktika komunitate horietako ordezkari, eta gure zeregin nagusia da, ezagutza komunitate
|
horietan
baliatzen diren egiteko moduetan ikasleak trebatzea, dela testuak interpretatzen eta ekoizten, dela praktika horiekin lotutako beste zenbait jarduera egiten. Hortaz, ahalegin handiagoa eskatzen dio egoera horrek eskolari:
|
|
|
Jakintza arlo guztietan Euskal Herrian erreferente ditugun artisten, sortzaileen edota ikertzaileen lanak abiapuntu hartuta aritu genuke. Irakasleok gara praktika komunitate horietako ordezkari, eta gure zeregin nagusia da, ezagutza komunitate horietan baliatzen diren egiteko moduetan ikasleak trebatzea, dela testuak interpretatzen eta ekoizten, dela praktika
|
horiekin
lotutako beste zenbait jarduera egiten. Hortaz, ahalegin handiagoa eskatzen dio egoera horrek eskolari:
|
|
|
Hortaz, ahalegin handiagoa eskatzen dio egoera horrek eskolari: gizarte esparru guztietan euskaraz aritzeko pertsonak hezi behar ditugu, esparru
|
horietan
eraginkortasunez aritzeko hizkuntza gaitasuna duten gizarte eragileak, hain justu. Horrek guztiak, halabeharrez, hezkuntza soziolinguistikoaren
|
|
|
Ildo horretan, Larunblaik euskara babesten laguntzeaz gain, gazteen nortasun kulturala eta soziala indartzen du eta beren ingurunearekin eta euskarazko komunitatearekin harremanetan jartzeko aukera berriak eskaintzen dizkie. Gainera, Hezkuntza ez formala euskal eragileak sortzeko bide 62 aisialdiko eta denbora libreko euskarazko programa
|
horiek
funtsezkoak dira euskara ingurune formaletan bakarrik erabiltzen delako ideia hausteko eta gazteen eguneroko bizitzan erabilera sustatzeko.
|
|
|
Ildo horretan, Larunblai bezalako programak funtsezkoak dira gazteen aisialdian euskararen erabilera sustatzeko eta hizkuntzaren inguruan gozamenerako eta komunitaterako guneak sortzeko. Gainera, programa
|
horiek
gazteen hizkuntza ohiturak aldatzeko eta euskararen erabilera naturala eta egunerokoa izateko tresna ere izan daitezke.
|
|
|
batetik, pertsonen arteko oinarrizko komunikazio trebetasunak (elkarreraginerako gaitasunak) (PAOKT) daude, eta, bestetik, hizkuntza gaitasun akademiko kognitiboa (HGAK). Eskolak
|
horietako
zein landu lukeen gure kasuan erabaki edo gogoratu genuke, betiere jakinda bi gaitasun horiek elkargurutzatzen diren bi continuum gisa ulertu behar direla (Cummins, 1981a) 2 Elkarreraginerako gaitasunak (PAOKT) eskolan lantzeak, euskararen kasuan, ikasleen hizkuntza gaitasun akademiko kognitiboari mesede eginen liokeela pentsa daitekeenez, eta kontuan hartuta pertsonen arteko oinarrizko komunikaz...
|
|
|
batetik, pertsonen arteko oinarrizko komunikazio trebetasunak (elkarreraginerako gaitasunak) (PAOKT) daude, eta, bestetik, hizkuntza gaitasun akademiko kognitiboa (HGAK). Eskolak horietako zein landu lukeen gure kasuan erabaki edo gogoratu genuke, betiere jakinda bi gaitasun
|
horiek
elkargurutzatzen diren bi continuum gisa ulertu behar direla (Cummins, 1981a) 2 Elkarreraginerako gaitasunak (PAOKT) eskolan lantzeak, euskararen kasuan, ikasleen hizkuntza gaitasun akademiko kognitiboari mesede eginen liokeela pentsa daitekeenez, eta kontuan hartuta pertsonen arteko oinarrizko komunikazio trebetasunak gehienbat ahozkoan gertatzen direla, ahozkoa lantzea eskolaren eginkizun saihe...
|
|
|
Hiztunari jarioa dariola dio; hizlariari, aldiz, diskurtsoa. Bi gaitasun
|
horien arteko
lotura ere aipatzen du, esanez, hiztun ona prestatzen bada hizlari ona izateko erraztasun handiagoa izanen duela. Hiztun maila bereko bi ikasle izanik, ordea, hobeki moldatuko da jendaurrean diskurtsogintzan ongi trebatua dagoena.
|
|
|
Eman dezagun DBHko 4 mailako ikasgela batean gaudela eta hiru ikasle
|
horiek
talde lan batean (kooperazio taldetan) jartzen ditugula, inolako esku hartze didaktikorik gabe. Beraien artean hitz egiteko, apika, pertsonen arteko oinarrizko komunikazio trebetasunak (PAOKT) paratuko dituzte martxan.
|
|
|
Hala ere, proposamenak baditu oinarri orokor batzuk kontuan hartzekoak. Jarraian ohar orokor
|
horiek
jaso dira eta hurrengo atalean, ikasmailaka, sekuentzia didaktikoen laburpenak.
|
|
|
114) jasotzen duenaren antzeko sekuentzia didaktikoaren egitura jarraitu dugu: ikasleek izango duten helburu komunikatiboa zehaztea, testu genero bati lotua, hasierako ekoizpena, eta
|
horiek
aztertu ondoren baliabideak lantzea, azkeneko ekoizpena eta ebaluazioa. Nafarroako ikastetxeetan, modu esperimentalean, sekuentzia didaktiko ugari gelaratu ditugu, gure laguntza eta gidaritzapean irakasleek sortuak, egingarriak, beraz, nahiz eta, zenbait kasutan operatiboagoak izateko moldaketak egitea beharrezkoa izan.
|
|
|
13 Hizkuntzaren didaktikan jarduera solte
|
horiek
zentzua eta esanahia hartzen dute horien lanketa eta eragina ahozko gaitasunean neurtu eta adierazten denean. Horien markoa eta estalpea ahozkoa lantzeko sekuentzia didaktikoak dira. didaktikoak baino laburragoak dira, eta zenbait baliabide zehatz irakasteko eta lantzeko erabil daitezke.
|
|
|
13 Hizkuntzaren didaktikan jarduera solte horiek zentzua eta esanahia hartzen dute
|
horien
lanketa eta eragina ahozko gaitasunean neurtu eta adierazten denean. Horien markoa eta estalpea ahozkoa lantzeko sekuentzia didaktikoak dira. didaktikoak baino laburragoak dira, eta zenbait baliabide zehatz irakasteko eta lantzeko erabil daitezke.
|
|
|
13 Hizkuntzaren didaktikan jarduera solte horiek zentzua eta esanahia hartzen dute horien lanketa eta eragina ahozko gaitasunean neurtu eta adierazten denean.
|
Horien
markoa eta estalpea ahozkoa lantzeko sekuentzia didaktikoak dira. didaktikoak baino laburragoak dira, eta zenbait baliabide zehatz irakasteko eta lantzeko erabil daitezke. Aipatutakoak ahozko praktika gidatuak dira, baina sekuentziekin alderatzen baditugu helburu xumeagoak dituzte, denboran laburragoak dira, testugintzaren lanketa ez da hain definitua, diskurtsogintzaren lanketa mugatuagoa da, hitzezko baliabide zehatz bat lantzera bideratuak daude, mintzapraktikara bideratuak, ez dago ebaluazio tresnarik, ez da ziurtatzen ikasle guztiek hitz eginen dutela...
|
|
|
Aipatutakoak ahozko praktika gidatuak dira, baina sekuentziekin alderatzen baditugu helburu xumeagoak dituzte, denboran laburragoak dira, testugintzaren lanketa ez da hain definitua, diskurtsogintzaren lanketa mugatuagoa da, hitzezko baliabide zehatz bat lantzera bideratuak daude, mintzapraktikara bideratuak, ez dago ebaluazio tresnarik, ez da ziurtatzen ikasle guztiek hitz eginen dutela... Jarduera mota
|
horiek
beharrezkoak dira, eta betiere, sekuentzia didaktikoetan proposatzen dena indartzera eta osatzera bideratu lirateke14.
|
|
|
aditza dela, hiztegia dela, ahoskera dela... Hutsune
|
horiek
osatzeko oso egokia izan daiteke ikasleei etxeko lan berezituak agintzea edota, etxeko lanak erabili nahi ez badira, gela barruan, hutsune moten arabera ikasleak taldeka jartzea horiek lantzen (Tomlinson, 2003).
|
|
|
aditza dela, hiztegia dela, ahoskera dela... Hutsune horiek osatzeko oso egokia izan daiteke ikasleei etxeko lan berezituak agintzea edota, etxeko lanak erabili nahi ez badira, gela barruan, hutsune moten arabera ikasleak taldeka jartzea
|
horiek
lantzen (Tomlinson, 2003).
|
|
|
15 Atal honetan jasotzen diren proposamen gehienak AHI webgunetik hartu izan dira, eta
|
horien
moldaketak edo laburpenak dira. Bertan agertzen dira sortu eta gelaratu dituzten irakasleen izenak.
|
|
|
EGOERA/ HELBURU KOMUNIKATIBOA: Taldeka (4 ikasle), ikaskideei jarraibideak ematea, ikasle
|
horiek
, entzundako instrukzioak jarraituz, marrazki gidatu bat egin dezaten. TESTU GENEROA:
|
|
|
Ikaslearen ekoizpena baloratzeko garaian prozesuan parte hartzen duten eragile guztiek hitza baldin badute, eragile
|
horiek
ahozko ebaluazioa idatzizko parametroetatik urrundu eta ahozkoaren ezaugarriak kontuan hartzeko trebezia izan behar dute, Larringan eta Idiazabalek (2008) diotena jarraituz. Hortaz, ahozkoaren ebaluazioan propio trebatu behar dira.
|
|
|
1 hiruhilekoan egiteak aukera emanen luke (emaitzak azkar jasoz gero) ikasturte bereko 2 hiruhilekoan neurri konpentsagarriak hartzen hasteko, esku hartzeak doitzeko. Ikasle
|
horiekin
arituko liratekeen irakasle berberek jasoko lituzkete emaitzak.
|
|
|
Nork bereak izanen ditu.
|
Horiek
arrazoizkoak edo emozionalak izan daitezke.
|
|
|
Ikusi dugun moduan, motibazioak eta erabilerak garrantzi handia dute, eta
|
horietan
eragiteko gertuko ingurunea ahalik eta euskaldunena izatea ezinbestekoa da. Gertuko ingurune hori osatzen duen esparruetako bat aisialdia da.
|
|
|
Alde batetik, gozamenerako eta dibertsiorako ekintzak dira eta
|
horiek
euskaraz burutzen badira hizkuntza, euskara, sentimendu horiekin lotzea errazago izanen da. Hau da, hiztunak euskarari funtzio hori (gozamena) egiteko balioa ematen dio.
|
|
|
Alde batetik, gozamenerako eta dibertsiorako ekintzak dira eta horiek euskaraz burutzen badira hizkuntza, euskara, sentimendu
|
horiekin
lotzea errazago izanen da. Hau da, hiztunak euskarari funtzio hori (gozamena) egiteko balioa ematen dio.
|
|
|
2010etik 2012ra bitartean eskola hizkuntzari buruz egindako lau ikerketa dira aintzat hartu zirenak (Beacco, 2010; Linneweber Lammerskitten, 2012; Pieper, 2011; Vollmer, 2010). Ikerlari
|
horiek
Matematika, Historia, Zientziak eta Literatura izan zituzten aztergai, eta ondorioztatu zuten, gutxi asko, diskurtso funtzio bertsuak zirela nahitaezkoak ikasgai horietan arrakastaz jarduteko. 2015ean egindako ikerketan, Matematikan eta Historia hiritartasun arloan arrakastaz aritzeko hizkuntzaren ezinbesteko gaitasun mailak zehaztu ziren eta Europako Erreferentzia Esparru Bateratuan (EEEB) jasotako mailen araberako deskriptoreak proposatu ziren.
|
|
|
2010etik 2012ra bitartean eskola hizkuntzari buruz egindako lau ikerketa dira aintzat hartu zirenak (Beacco, 2010; Linneweber Lammerskitten, 2012; Pieper, 2011; Vollmer, 2010). Ikerlari horiek Matematika, Historia, Zientziak eta Literatura izan zituzten aztergai, eta ondorioztatu zuten, gutxi asko, diskurtso funtzio bertsuak zirela nahitaezkoak ikasgai
|
horietan
arrakastaz jarduteko. 2015ean egindako ikerketan, Matematikan eta Historia hiritartasun arloan arrakastaz aritzeko hizkuntzaren ezinbesteko gaitasun mailak zehaztu ziren eta Europako Erreferentzia Esparru Bateratuan (EEEB) jasotako mailen araberako deskriptoreak proposatu ziren.
|
|
|
Nahiz eta hasiera batean ikasle profil jakin bat izan ikerketa
|
horien
jomuga (hau da, migratzaileak, edota gutxiengo etnikokoak), hizkuntzaren dimentsioa aintzat hartuta jarduteak edozein ikasleri dakarzkio onurak. Finean, ikaslearen lehenengo hizkuntza eta eskolako hizkuntza berberak diren kasuetan ere, ulermen sakonagorako bidea urratuko dio artikulu honetan jorratu dugun ikuspegiak.
|
|
|
Gurean berebiziko garrantzia duen alderdia da elkarreraginarena, une horiek baliatu behar baititugu ikasleak euskaraz ezagutzak eraikitzen eta partekatzen trebatzeko. Gelan sortzen zaizkigun berdinen arteko elkarreraginezko egoerak euskaratik sortuak izatea ezinbestekoa da; une
|
horiek
baliatu genituzke
|