|
2000
|
|
|
da, nahiz eta espresio hau bera ere esanahi anitzekoa izan.Egungo zientziagintzan, ez bakarrik dimentsio asko kontuan hartu eta erlazionatu behardira, baizik dimentsio bakoitza ere nahiko modu anitzean edo konplexuan kontsideratubehar da. Omenaldi honetako kontesturako, dimentsio batzuk aukeratuko ditut, adibidemoduan, horretarako
|
hizkuntzarekin
oro har, eta euskararekin bereziki gure kasuan, ondoeta erraz lotzen direlako. Hau adierazteko, egokia iruditzen zait, komunikazio makroteorian?
|
|
|
Hori, berriz ere, modu ezberdinetan uler daiteke: zenbait azpigaiz osatua, alde batetik, eta zenbait ondoko edo gertuko gairekinlotuta, bestetik. Adibidez,
|
hizkuntza
oro har hartuta, honako hauek bereiz daitezkegaiaren barruan: gramatika, pragmatika, estilistika, eta abarreko azpigaiak, edofonetika/ fonologia, morfologia, sintaxia, lexikoa, semantika eta abarreko azpiazpigaiak; bereiz daitezke, baita ere, ondoko gertuko gaiekin zerikusi dutenak: kognizioa, kognizio soziala, logika, errealitatearen irudikapena eta eraikuntza, giza harremanak, giza eraginak, etab. Hizkuntza partikularrekin ere, antzera ikusdaiteke:
|
|
2002
|
|
|
Izan ere, XVII. mendeaz geroztik,, izadiari? erreferentzia egiteko
|
hizkuntza
oro kontzeptu eta metafora militarrez josita egon bada, eta gaur, Bacon, Comte, Descartes, Diderot, Saint Simon, Marx-en Gizakiak, izadia domeinatzeko ahaleginek XXI. mende honetan bere muga gainditu badute, (harantzago jada ez dago inhumanismoa baino),, planetarizazio, kontzeptua erabiltzea ezinegon teorikoa gainditzeko ahalegin bat izan daiteke.
|
|
2007
|
|
|
gizon emakume egiten gaituen zera, hots, gizaki (de) bihurtzen gaituena. Bestalde, hizkuntza, edozein hizkuntza(
|
hizkuntzak
oro, hizkuntza, baitira) mintzalditan banatzen da; mintzaldiak, esalditan; esaldiak, perpausetan.
|
|
|
Hizkuntza nazio osoaren jabetasuna izateak («die Sprache? gehört immer der ganzen Nation an») 733, eta nazioarena izanez gizadi osoarena izateak, eta ez da gizaditarra nazionala izanez baino?, bihurtzen du
|
hizkuntza
oro gizadiaren/ gizatasunaren hizkuntza, eta oinarritzen du giza ezagutzaren, komunikazioaren objektibotasun unibertsala(«, wird die Sprache der grosse Uebergangspunkt von der Subjectivität zur Objectivität») 734; oinarritzen du ere, ordea, objektibotasuna, gizadiaren historia bezala, progresiboa izatea, ez behin eta betiko lorpena.
|
|
|
Gizakia bat bera den bezala bere agerkera molde, kolore, tamaina, sexu? guztietan, gizatasunezko ondo bat beraren gainean eusten dira
|
hizkuntzak
oro. Baina hizkuntzen aniztasunak, munduikuskeren ugaritasunagaz, bakarra den gizadian, gizon emakumeen adaptazioa hobetzen du, munduaren jabetzea aberasten du, gizakiaren sormena areagotzen du.
|
|
|
|
Hizkuntza
oro munduaren eraketa semantikoa da (Weltbild, Weltanschauung);
|
|
|
XIX. mendera arte guztian segurutzat ukan da gramatika orokorrak gobernatzen dituela
|
hizkuntzak
oro, eta herri guztiek, jakin gabe, gramatika orokorrari
|
|
|
Baina gutxien gutxiena zilegi, mundu ikuskeraren doktrinaren aprobetxamendu politikoa egin nahi izatea genuke. Nola ez den behintzat politika orok
|
hizkuntza
orori zor dion begirunea ondorioztatzeko.
|
|
|
Hizkuntza guzti guztiek (giza adimen guztiek) mundua pentsa/ adierazterakoan, beraz, hitz egiterakoan, zerkien existentzia, bat izate edo pluraltasuna, zertasuna, zerkien arteko erlazioak eta kausa efektuak, substantziak eta akzidenteak aipatzen dituzte, eta horien baieztapen edo ezeztapenak edo mugaketak markatuz, izateak edo ahal izateak seinalatuz, etab., egiten dute hitz. Hau da, maila kategorialean, adimen hutsarenean, hizkuntza guztiak bat dira, hots, izpiritu unibertsalaren hizkuntzak. Hori dena
|
hizkuntza
ororena da, hizkuntzaren esentzial, betiereko, natural edo gura den moduan izendatu. Baina horiek, kontzeptu «hutsak»?
|
|
|
Errealitatean gizon emakume hori aniztasunean eta diferentzietan aurkezten zaigu, eta hala giza hizkuntza bata ere:
|
hizkuntzaz
oro har hitz egiten bada, orohartasun hori adimenaren abstrkzio bat da, zinez topatu beti hizkuntza singular bat egiten baitugu484 Hizkuntza ikertu, hizkuntzak ikertuz bakarrik egiten da. Humboldt-en proiektua ahalik eta hizkuntza ezberdin gehienen ikerketa izan da.
|
|
|
Pluraltasunak ez du ukatzen, baizik eta egiten, batasuna.
|
Hizkuntza
oro «giza hizkuntza unibertsala» delakoxe474, dago Humboldt «hizkuntza unibertsal» baten aurka, hori artifiziala eta filosofikoa izan (Leibniz), edo hizkuntza dominante bat izan, frantsesa adibidez475 Ezerk ez
|
|
|
Hizkuntzako tonu serieen eta tonuen tipo nagusien hedadura ere berberak dira, eta hortaz horretan ere ezberdintasuna muga jakinen barruan itxita dago. Baiets daitekeen bezalaxe
|
hizkuntza
oro, baita edozein hizkelgi ere, ezberdina dela, berdin berdin ahal da, beste ikuspuntu batetik, enuntziazioa ezarri, gizajendean hizkuntza bat bakarra dagoela eta egon dela inoiztik ezkero478.
|
|
2019
|
|
|
aurkeztu, eman, egiten den izakiari izen ematen zaio, eta izaki horrekbeste izakiekiko daukan harreman eta zentzu koherentzia esaten da, munduaren egia era berezianazaltzen duen egitura eraikiz, izakiari irizteko hizkera berezia erabiliz.
|
Hizkuntza
orok kultura dagiirudimen berezia dakarrelako baitan; hots, munduaren bizipen (estetiko) berdingabea, izakiri argi emaneta haren izatea kontatzeko era ordezkaezina. Horregatik, mythosak, zentzua narrazio egitean, ernamuinean duen mundu bizipena lorarazten du.
|