|
2023
|
|
|
Ildo bertsutik, erregelamenduak ezin uki dezake legeari erreserbaturiko gairik. Erregelamenduen berezko edukia da legearen betearazpen eta garapena; hortaz, hierarkiak ezarritako mugak
|
ezin
dituenez gainditu, erregelamenduak forma, kudeaketa eta prozedurei buruzko gaiak jorratuko ditu. Zerga nagusiei begiratuz gero, zerga bakoitzak izango du bere Legea edo bere Foru Araua, baina aldi berean, halako araua erregelamendu baten bidez osatuko da:
|
|
|
Baina, horrez landara, berdintasunaren eskakizuna tributu bakoitzean ere aplikatu behar da. Tributu batek
|
ezin
du arrazoirik gabeko edo debekaturiko bereizkeriarik egin, alegia, tributuaren egiturarekin bat ez datorren bereizkeriarik. Tratamendu desberdina irizpide objektibo eta arrazoizkoetan oinarrituz gero, berdintasun printzipioarekin bat dator hiru baldintza betez gero:
|
|
|
Hori lurralde erakundeen autonomiaren aurka jotzea izango litzateke, eta Konstituzioaren printzipio batek ezin dezake beste bat urratu. Izan ere, 139.1 artikulu horren ariora, autonomia erkidego bakoitzeko erakunde eskudunak, zergak ezartzean,
|
ezin
du bereizkeria larririk sortarazi beste autonomia erkidegoetan egindakoarekin konparatuz.
|
|
|
Lege horien izaera juridikoari dagokionez, ituna zein hitzarmena lege arruntak ez ezik, itundutako legeak ere badira, hots, lege horiek aldatzeko, prozedura berezia behar da. Ildo bertsutik, alderdi guztien adostasuna behar beharrezkoa da Ituna edo Hitzarmena eraldatzeko, hau da, alderdietarik batek
|
ezin
ditu bere kabuz legeok aldarazi.
|
|
|
Argi dago Konstituzioaren 31.1 artikuluak aipatzen duen konfiskazioa ezin dela horrela interpretatu. Konfiskazioa lotu behar da jarauntsia eskuratzeko eskubidearekin eta jabetza pribaturako eskubidearekin (EKren 33 art.). Horren ildotik, zergek jabetza pribaturako eskubidea edo jarauntsia eskuratzeko eskubidea muga dezakete, baina
|
ezin
dituzte eskubideok ezabatu, inolako kontraprestaziorik eman gabe. Konfiskaezintasunaren printzipioak debekatzen ditu jabetza eskubidearen funtsezko edukiari tributuen bitartez eginiko erasoak (berbarako, aurreztu eta inbertitzeko ahalbidea kentzea).
|
|
|
Hirugarrenik, foru arauak zehaztu behar du ordezkoa nor den, eta Administrazioak edo norbanakoek
|
ezin
dituzte aldatu foru arauak ezarritako egoera subjektiboak. Horrela, foru arauak xedatutako egitateen ondorioz, ordezkoak zergadunaren lekua hartzen du.
|
|
|
Kasu honetan urratzailea Aldi Baterako Enpresa elkartea eta Ekonomia intereseko Elkartea da, nahiz eta Sozietateen gaineko Zerga ordaindu behar duena bazkide egoiliarra izan, errenta egotziak Zergaren bere zerga oinarrian sartuz. Hori dela-eta, erakundea zigortu badute autolikidazioa edo aitorpena aurkeztean zorra ez ordaintzeagatik edota itzulketak bidegabe lortzeagatik,
|
ezin
du artikulu honetako arau haustea gauzatu halako zehapenak erakarri duten zerga oinarriaren edo emaitzen zatiari begira.
|
|
|
Beste hitzekin esateko, zorra behar bezala likidatzeko aurretiaz zor hori egiaztatu eta ikertu behar da; horrenbestez, ahal horietako baten preskripzioa beste ahalekin lotuta egon litzateke. Laugarren urtetik aurrera (edo bost urtetik aurrera, Araban), Administrazioak
|
ezin
badu tributu zorra likidatu, delitu fiskala salatu ezik, orduan lituzke zor hori zehazteko egitateak egiaztatu eta ikertu. Hala ere, ez da hori legegilearen aukera izan; kontrara, administrazio ahalak zabaldu ditu preskribatutako zorrak (eta iraungitako zorrak, Bizkaian) ikertu eta egiaztatzeko.
|
|
|
Zigor Kodearen 305 artikuluko 5 lerrokadak goitik beherako aldaketa ekarri du aurreko arauketari begira. Lehenago Tributu administrazioak uste bazuen Ogasun publikoaren aurkako delitu baten zantzuak zeudela, erruduntasun testigantza zigor jurisdikzioari bidali behar zion eta
|
ezin
zuen likidazio prozedurak aurrera jarraitu. Orain, 7/ 2012 Lege Organikoa eta TFAOen VI. Titulua indarrean jarri ondoren, arau orokorra da administrazio prozedura izapidetzen jarraitzea, likidaziozein bilketa prozedura izan, nahiz eta erruduntasun testigantza jurisdikzio eskudunari igorri edo espedientea Fiskaltzari bidali prozesu judiziala has dadin.
|
|
|
Atxikitzaileek eta konturako ordainketak egin behar dituztenek datuak isilpean edukitzeko beharra dute Arabako eta Gipuzkoako TFAOen 92 artikuluaren arabera, eta Bizkaiko TFAOren 94 artikuluaren arabera. Artikulu horretan bertan dionez, atxikitzaileek eta konturako sarrerak egin behar dituztenek konturako ordainketak egiteko baizik
|
ezin
dituzte erabili beste betebeharpeko batzuei buruzko datuak, txostenak eta aurrekariak, hau da, datuok, txostenak eta aurrekariak isilpekoak dira. Osterantzean, jokabidea zehatuko da 600 euroko diruzko isun finkoaren bidez (300 eurokoa Gipuzkoan), pertsona edo erakunderen bati buruz bidegabe jakinarazi den datu nahiz datu multzo bakoitzeko.
|
|
|
Halaber, TFAOek ezarri dutenez, ez betetzeak fakturatu beharreko eragiketen zenbatekoaren %20 baino gehiagori eragiten dionean (egiaztatu edo ikuskatu nahi den tributuari edo tributu betebeharrari zein epeari dagokienez), edo ez betetze horren ondorioz Administrazioak
|
ezin
duenean jakin zein diren fakturatu beharreko zenbatekoak, orduan, zehapenaren zenbatekoa %100 gehituko da.
|
|
|
Betebeharpekoek
|
ezin
dute errekurtsorik jarri erantzunen aurka. Aldiz, erantzunean adierazitako irizpideak aplikatzeko ematen diren administrazio egintzen aurka jar ditzakete.
|
|
|
Erregela orokorraren arabera, aitorpena edo autolikidazioa epez kanpo eta aurretiazko errekerimendurik gabe aurkezten bada, ezar zitezkeen zehapenak ez dira ezarriko67,
|
ezin
baitugu ahaztu aitorpenik edo autolikidaziorik ez aurkeztea ala epez kanpo aurkeztea arau hauste bezala tipifikatutako jokabideak direla TFAOetan.
|
|
|
|
Ezin
dugu nahastu betearazpen aldia eta premiamendu prozedura. Behin zorra ordaintzeko borondatezko epea igarota, Bizkaian kasu guztietan eta gainerako lurraldeetan likidazioen kasuetan, edota Araban, Gipuzkoan eta lurralde erkidean autolikidazioa ordainketarik gabe epez kanpo aurkeztu denetik aurrera nahiz autolikidazioa epe barruan baina ordaindu gabe aurkeztu bada ordainketa egiteko borondatezko epea amaitu denetik aurrera, orduan betearazpen aldia hasiko da.
|
|
|
Premiamendu probidentziaren bidez hasiko da prozedura eta zordunaren ondarearen aurkako exekuzioaren ondorioz zorra kobratuz amaitu daiteke. Premiamendu probidentzia beharrezkoa denez,
|
ezin
dugu nahastu premiamendu prozedura eta betearazpen aldia. Izan ere, betearazpen aldia denbora tartea da, eta hori hastean betearazpen aldiko errekargua sortzen da, baina oraindik ez dago premiamendu prozedurarik.
|
|
|
72 Gure ustez, Bizkaiko TFAOren 60.3 artikuluak aipatzen duena, hots," betearazpena berehalakoa da" dionean, zorraren ordainketa geroratzeko edo zatikatzeko eskaerari, betebeharpekoak aurkeztutako konpentsatzeko eskaerari, zorren ordainean ondasunak edo eskubideak ematearen eskaerari edota zerga bilketaren prozedura eteteko eskaerari ezezkoa ematean, eskaera premiamendu probidentzia jakinarazi eta hilabetea igaro ondoren aurkeztu delako, edota zorra geroratzeko edo zatikatzeko eskaera ala zerga bilketaren prozedura eteteko eskaera ez onartzean, orduan Administrazioari bide ematen diola premiamendu probidentzia jakinaraztean ordainketa egiteko ireki den aparteko hilabeteko epea ez aplikatzeko soilik. Hortaz,
|
ezin
du probidentzia eman eta jakinaraztea saihestu, probidentzia jaso ondorengo betearazpenaldian aurkeztu diren eskaerak izan ezik. identifikazioa, data, zorra ordaindu ezean errekargua goreneko kopuruan (premiamendu errekargua) eskatuko dela eta prozeduraren baitan zordunaren ondasunak enbargatu daitezkeela ohartaraztea, eta probidentziaren aurkako errekurtsoak eta epeak.
|
|
|
Hau da betiko eta ohiko arrazoia. Likidazioa behar bezala jakinarazi ez bada, betebeharpekoak ez du bere garaian izapide egokia izan likidazioaren aurka egiteko, eta ondorioz, babesik gabe egongo litzateke, premiamendu probidentziaren aurka jar daitezkeen errekurtso nahiz erreklamazioetan
|
ezin
dituelako tributu zorra zehazteko arazoak eztabaidatu. Kasu honetan, konponbidea da probidentzia deuseza dela adieraztea eta jarduketak atzera eramango dira likidazioa jakinarazi behar zen uneraino, bere eskubideari komenigarriak zaizkion alegazioak egiteko epea emanez. d) Likidazioa deuseztatzea.
|
|
|
Ildo horretatik, eztabaida guztiz ebatzi arte, egintzaren zuzeneko eragingarritasuna aldi batean atzeratzeko neurriak hartu behar dira, batik bat, prozesuaren objektua galtzeko arriskuagatik babes horretarako eskubidea kolokan jar badaiteke.
|
Ezin
dugu ahaztu, arau orokorrari jarraiki, errekurtsoa jartzeagatik egintzaren betearazpena ez dela eteten, horrela berariaz adierazi ezean, gero azalduko dugunez.
|
|
|
Interesdunak
|
ezin
duenean bide ekonomiko administratiboan aurkaratutako egintza automatikoki eteteko beharrezkoa den besteko bermerik eman, etetea erabaki daiteke, organo eskudunak nahikotzat jotzen dituen
|
|
|
Bizkaian, ostera, ez da halakorik gertatzen, deuseztatzeerrekurtsoa jartzeko epea hilabetekoa eta ebazteko epea hiru hilekoa baitira; horiek horrela, hala nahi izanez gero, bi errekurtsoak, deuseztatze errekurtsoa eta Administrazioarekiko auzi errekurtsoa, batera jarri lirateke.
|
Ezin
dugu ahaztu araubide horren zergatia: berrikuspen prozedura hau ez da arrunta; hala ere, jarraian aipatuko ditugun arrazoiak tarteko, errekurtso biak bateragarriak izango balira, ez genuke alperrik auzitegietara jo behar deuseztatze errekurtsoa erabiliz gero.
|
|
|
Autore batzuek prozeduraren hitzarmenezko amaierarekin parekatu nahi izan dute adostasuna, baina hori ezinezkoa da ondokoagatik: hasteko, tributuen arloa xedatu ezina da eta Administrazioak edo norbanakoak
|
ezin
du hori aldarazi; horrezaz aparte, adostasun aktan jasotako likidazio proposamena ez denez behin betikoa, Administrazioa ez dago horri lotuta eta, beraz, likidazioa emateko organo eskudunak beste likidazio bat eman dezake, proposamena bazter utzita.
|
|
|
Arabako eta Gipuzkoako TFAOen 57.2 artikuluak eta Bizkaiko TFAOren 56.2 artikuluak (eta TLOren 58.2 artikuluak) gogorarazi digutenez, berandutze interesak tributu zorraren osagai dira, eta ondorioz, arauek xedatu behar dituzte horien zenbatekoa, araubide juridikoa eta egitezko kasuak, ez Administrazioak ezta norbanakoak ere
|
ezin
dutela itun bidez halakoak aldatu.
|
|
|
Arabako TFAOk dionez, egiaztapen mugatuko prozedura honi Arauaren 130.etik 134.era arteko artikuluetako erregelak aplikatuko zaizkio, alegia, kudeaketa organoek erabiltzen duten egiaztapen mugatuko prozeduraren erregelak. Hori bai, kudeaketa organoek
|
ezin
dituzte jarduketak Tributu administrazioaren bulegoetatik kanpo gauzatu, baina ikuskapen organoek badute halako jarduketak egiteko ahalmena. Gure ustez, ikuskapen prozeduren artean egiaztapen mugatuko prozedura sartzeak ez du zentzu handirik, kudeaketa organoek bulegoetatik kanpo jarduketak ezin egiteko muga gainditzeko ez bada; emaitza bera lor daiteke, ordea, egiaztapeneta ikerketa prozeduran jarduketa partzialen bitartez.
|
|
|
Printzipio horren arabera, Parlamentuak
|
ezin
ditu gastuak orokorrean baimendu, muga batzuk kontuan hartu behar baitira; aitzitik, kreditu bakoitzerako gastu zehatza baimendu behar du. Horren ondorioz, gastu jakin baterako baimendutako kreditua, beraz, gastu horrexetarako bakarrik erabil daiteke.
|
|
|
Egoera hori goitik behera aldatu da, Europar Batasuneko Tratatuak 104 C eta 109 J artikuluek aginduta, estatu kideek gehiegizko defizit publikoak saihesteko konpromisoa hartu dutelako. Hortaz, Administrazio publikoen defizit bateratuak
|
ezin
du urtean Estatuko Barne Produktu Gordinaren %3 gainditu.
|
|
|
Europa barruan merkatu bakarraren sorrera. Helburu horretarako, estatu kideek
|
ezin
dituzte merkatu horren sorrera edo funtzionamendua oztopatzeko neurriak hartu, euren tributu ahalmena erabilita. Ikuspegi horretatik, Tratatuek debekuak ezarri dituzte, batetik, eta estatuen tributu legeriak harmonizatzeko neurriak, bestetik.
|
|
|
Bestalde ere, legeen bat konstituzioaren aurkakoa dela adierazten denetan, Konstituzioaren kontrakoa ez den zatiak bakarrik iraungo du indarrean (EKren 164 art.). Horrenbestez, konstituzio aurkakotasunaren adierazpena ere legeen indarraldia amaitzeko beste modu bat izango litzateke. Zernahi gisaz,
|
ezin
ditugu parekatu konstituzio aurkakotasunaren ziozko deuseztasuna eta indargabetze arrunta, deuseztasunak ondorio askoz zabalagoak erakartzen dituelako. Hala ere, 1989ko otsailaren 20an emandako 45/ 1989 epaian Konstituzio Auzitegiak adierazi zuen orduko Errentaren gaineko Zergaren Legeak jasotako artikulu batzuk Konstituzioaren aurkakoak zirela.
|
|
|
Laburbilduz, tributuei dagokienez, arau hauste eta zehapenak arautzen dituzten legeek
|
ezin
dute atzeraeraginik izan, ezta errekarguek ere; hori gorabehera, TFAOen 9.2 artikuluak (eta TLOren 10.2 art.ak) xedatzen du arauok atzeraeragina izan dezakeela euren aplikazioa onuragarriagoa denean ukituentzat. Haatik, prozedura izaera duten arau guztiak atzeraeragina izan dezakete, prozedura lege guztiekin gertatzen den bezala.
|
|
|
Horregatik, TFAOen (eta TLOren) 18 artikuluaren esanetan, tributu betebeharra xedaezina da: norbanakoek edo Administrazioak
|
ezin
dituzte betebehar horren edukia, forma edo epea aldarazi. Tributu betebeharrak izaera aginduzko eta indargabetze ezina du bi biontzat.
|
|
|
norbanakoek edo Administrazioak ezin dituzte betebehar horren edukia, forma edo epea aldarazi. Tributu betebeharrak izaera aginduzko eta indargabetze
|
ezina
du bi biontzat. Horren azalpena bilatu behar dugu Administrazioak bete behar duen interes publikoan.
|
|
|
Horiek horrela,
|
ezin
dugu sailkapen hau nahastu beste batekin, hots, aldizka aitortzen diren zergei buruzkoarekin (eta ez aldizkako zerga egitateari buruzkoarekin). Ildo horretatik, Balio Erantsiaren gaineko Zerga istanteko zerga da ondasun ala zerbitzu bat ematen den unean zerga sortzen delako; hala ere, aldizka aitortu behar da, hilero ala hiru hilerik behin aitortuko direla epealdi horretan sortutako zerga egitateak.
|
|
|
Hori dela eta, SAINZ DE BUJANDAk sailkapen horren ondorio juridikoak argitzeko esan duenez, zuzeneko zerga metodoaren eta zeharkako zerga metodoaren artean bereizi behar da. Lehenengoetan, legegileak kargapean jarri nahi duen pertsonak benetan ordaintzen du tributua, bestela esanda, pertsona horrek
|
ezin
du legez berreskuratu beste pertsona baten kontura erakunde publikoari ordaindu diona, hirugarren hori ez dagoelako harreman juridiko tributarioen betebeharpekoen artean. Beste hitzetan esanda, tributua ordainduko du legegileak benetan kargatu nahi duen pertsona.
|
|
|
Kasu horietan, zeharkako zenbatespenaren metodoa aplikatu behar da, subjektu pasiboaren jokabidea dela-eta Administrazioak
|
ezin
duelako jakin zerga oinarria zein izan den.
|
|
|
Lehenengoa bazter utzita, gainerakoek zerikusia dute tributu betebeharren betepen akastunarekin eta halakoa gertatzean antolamendu juridikoaren erreakzioarekin. Hala ere, euren araubidea ezberdina da eta
|
ezin
ditugu multzo berean jorratu. Guztiek duten ezaugarri berdin bakarra hauxe da:
|
|
|
Tributu zorra geroratzeko eskaera borondatezko epealdian aurkeztu bada, betearazpen aldia ez da hasiko, nahiz eta berandutze interesak sortu. Eskaera betearazpen aldian egin bada eta ondasun enbargatuak besterentzeko erabakia jakinarazi baino lehen, ostera, Administrazioak premiamendu prozedurari eutsiko dio, baina
|
ezin
du ondasunik besterendu, geroratzea nahiz zatikatzea ukatu dela jakinarazi arte. Bizkaian, geroratzeko eskaera betearazpen aldian premiamendu probidentzia jakinarazi eta hurrengo hilabetean egin bada, zordunaren ondarearen aurkako exekuzioa ezin da hasi.
|
|
|
Horregatik, ordainarazpen parafiskalek Zuzenbidezko Estatuaren haustura larria dakarte. Arean bere, tributuen ohiko printzipioak urratzeaz gain (hala nola, lege erreserba, ekonomia ahalbidea...), ordainarazpen parafiskalek segurtasun juridikoaren printzipioa ere hausten dute; izan ere, herritarrak tributuak ordaintzen ditu, baina gero
|
ezin
du tributu likidazioen administrazio egintzen aurka egin.
|
|
|
Nolanahi den ere, desadostasuna baldin bada zergadunaren eta bere ustez eskuduna den Administrazioaren artean, zergadunak
|
ezin
du Arbitraje batzordera jo. Horren ordez, berrikuspen prozedura arruntak erabili ditu, berraztertze errekurtsoa edota erreklamazio ekonomiko administratiboa bezalakoak; eta gero, halako aukera izango balu, Administrazioarekiko auzibideen auzitegietara jo ahal izango luke.
|
|
|
Bosgarrena. Toki erakundeen gainean Estatuak une oro dituen finantza zaintzako ahalmenak Euskal Autonomia Erkidegoaren erakunde eskudunei dagozkie; horiek horrela, euskal toki erakundeek
|
ezin
dute, inola ere, lurralde erkideko toki erakundeek duten autonomia maila baino txikiagoa izan.
|
|
|
Prestazio anitz eta ezberdinak daude tributu guztietan; beraz,
|
ezin
dugu tributuaren definizio bakarra eman, ezin dugu tributua kategoria juridiko jakin batean kokatu. Ondare edo ekonomia mailako lotura den aldetik, tributua betebeharra da; baina hori ez da egia osoa, betebeharren kategoriarekin ez delako agortzen tributuaren eduki osoa.
|
|
|
Prestazio anitz eta ezberdinak daude tributu guztietan; beraz, ezin dugu tributuaren definizio bakarra eman,
|
ezin
dugu tributua kategoria juridiko jakin batean kokatu. Ondare edo ekonomia mailako lotura den aldetik, tributua betebeharra da; baina hori ez da egia osoa, betebeharren kategoriarekin ez delako agortzen tributuaren eduki osoa.
|
|
|
Tributu zuzenbide materiala (tributu betebeharra) eta Tributu zuzenbide formala (prozedura). Laburbilduz, tributua erakunde juridiko konplexua da, harreman eta prestazio anitz eta ezberdinak biltzen baititu; hori dela eta,
|
ezin
dugu kokatu kategoria juridiko bakar batean.
|
|
|
2011ko irailaren 27tik aurrera indarrean dago Espainiako Konstituzioaren 135 artikuluaren eraldaketa. Artikulu horren arabera, aurrekontu egonkortasunaren printzipioa ezarri zaie Estatuari eta Autonomia erkidegoei, eta orekaren printzipioa Toki Korporazioei orekak esan nahi du udalek
|
ezin
dutela zorrik jaulki eguneroko gastuak finantzatzeko, aldi baterako diruzko beharrizanak ordaintzeko izan ezik. Administrazio publiko guztien herri zorraren kopuruak ezin du gainditu Europar Batasunaren Funtzionamendurako Tratatuak ezarritako balioa, barne produktu gordinari begira (Konstituzioaren 135.3 artikulua).
|
|
|
Artikulu horren arabera, aurrekontu egonkortasunaren printzipioa ezarri zaie Estatuari eta Autonomia erkidegoei, eta orekaren printzipioa Toki Korporazioei orekak esan nahi du udalek ezin dutela zorrik jaulki eguneroko gastuak finantzatzeko, aldi baterako diruzko beharrizanak ordaintzeko izan ezik. Administrazio publiko guztien herri zorraren kopuruak
|
ezin
du gainditu Europar Batasunaren Funtzionamendurako Tratatuak ezarritako balioa, barne produktu gordinari begira (Konstituzioaren 135.3 artikulua). Horiek horrela, Euroaren guneko herrialdeetan herri zorrak ezin da barne produktu gordinaren %60 baino handiagoa izan.
|
|
|
Bereizketa, aldiz, honexetan datza: zergak aurrezteko aukeran, alderdiek
|
ezin
dute erabili ohikoa ez den formarik, eurek bilatzen duten helburua lortzeko. Horrenbestez, lege iruzurraren kasuan gertatu aldera, negoziogileak ez du jokabide saiheslerik gauzatzen, ez du abusatzen negozioak itxuratzeko erabil ditzakeen bide juridikoez.
|
|
|
Jarraitutasunik gabeko langile finkoek
|
ezin
dute kalterik jasan kontziliazio eskubideak egikaritzeagatik, lanpostua erreserbatzeko eskubidea aitortzen duten absentziengatik eta legeak nahiz hitzarmen kolektiboek aitortutako beste eskubide batzuk egikaritzeagatik.
|
|
|
Kontratua baliatzen denean, noizean behingo eta aurreikusi gabeko jarduera areagotzeari aurre egiteko eta arestian aipatu ekoizpen gorabeherei aurre egiteko, kontratuak
|
ezin
du iraun 6 hilabete baino gehiago. Dena den, sektoreko hitzarmen kolektiboaren bidez urtebeteraino luza daiteke kontratuaren gehieneko iraupena.
|
|
|
Modu berean, enpresaburuak
|
ezin
du ezarri aldarazpena alde bakarrez, ez eta lan baldintzen funtsezko aldarazpenaren ondorioz ere. Horrenbestez, langileak ez badu berritzea onartzen, enpresaburuak ezin du langile hori kaleratu edo zehatu.
|
|
|
Modu berean, enpresaburuak ezin du ezarri aldarazpena alde bakarrez, ez eta lan baldintzen funtsezko aldarazpenaren ondorioz ere. Horrenbestez, langileak ez badu berritzea onartzen, enpresaburuak
|
ezin
du langile hori kaleratu edo zehatu. Gainera, langileak ezin du inolako ondore kaltegarririk jasan berritzea ez onartzeagatik.
|
|
|
Horrenbestez, langileak ez badu berritzea onartzen, enpresaburuak ezin du langile hori kaleratu edo zehatu. Gainera, langileak
|
ezin
du inolako ondore kaltegarririk jasan berritzea ez onartzeagatik. Baina enpresan, ekonomia, teknika, antolaketa, nahiz ekoizpen arrazoiak daudenean, enpresaburuak erabili ahal izango ditu kaleratze kolektiboa eta kaleratze objektiboa.
|
|
|
Enpresaburuak, ahal duen neurrian, kontuan hartu behar ditu berritze eskaerak. Eta
|
ezin
duenean berritzea onartu, arrazoitu egin du bere ezezkoa, eta idatziz emango dio horren berri langileari.
|
|
|
Edozein kasutan, ordu arrunten eta ordu osagarrien baturak
|
ezin
du gainditu lanaldi partzialaren legezko muga.
|
|
|
(k) Prestakuntza eta inorentzako lan ordaindua txandakatzen dituen lan kontratua (prestakuntza dualeko kontratua) duten langileek
|
ezin
dute ordu osagarririk egin, ezta aparteko ordurik ere, non azken horiek ezinbesteko kasuaren ondoriozkoak ez diren. Gaueko lanik eta txandakako lanik ere ezin izango dute egin.
|
|
|
(d) RED Mekanismoa aplikatu bitartean ezin da aparteko ordurik egin, enpresatik jarduera gehiagorik atera eta lan kontratazio berririk egin. Alabaina, muga hori ez da aplikatuko kontratazio edo jarduera ateratze berriek zein lantoki ukitu eta lantoki horretan lan kontratua etenda edo lanaldia murriztua duten langileek
|
ezin
badute, euren prestakuntzarengatik, gaitasunarengatik edo bestelako arrazoi objektibo eta justifikatuengatik, kontratazio edo jarduera ateratze berriei eratxikitako eginkizunak gauzatu. Edozein kasutan, enpresaburuak aldez aurretik informatu du langileen lege ordezkaritza horren guztiorren gainean.
|
|
|
Orobat, urriaren 3ko KAren 263/ 1994 eta irailaren 26ko KAren 234/ 2005 epaiekin bat etorriz, sindikatu arrazoiengatik derrigorreko eszedentzia balia dezakete ordezkaritza handieneko sindikatuetan ordezkaritza karguak dituztenek bakarrik. Nolanahi ere, horrek ez dio kalterik egiten Konstituzioaren 14 artikuluko tratu berdin tasunaren printzipioari edo Konstituzioaren 28 artikuluko sindikatu askatasunari; izan ere, horrek ez du esan nahi ordezkaritza handienekoak ez diren sindikatuek sindikatu ekintza eragingarririk
|
ezin
dutenik gauzatu. Egin eginean ere, halako sindikatuei LELTBren 46 artikuluko erregelak bere horretan aplikatuko zaizkie.
|
|
|
Ikusi 2017ko otsailaren 15eko (1991/ 2015 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa. Bada, epai horretan adierazi da enpresak, kaleratze objektiboa komunikatzeko unean, frogatzen baldin badu
|
ezin
duela ordainketarik egin, langilearen esku jarri gabe utz dezakeela horri dagokion kalte ordainaren zenbatekoa.
|
|
|
Baina
|
ezin
dute eskubide hori egikaritu indar armatuetako eta izaera militarreko erakunde armatuetako kideek. Halaber, epaileek, magistratuek eta fiskalek ezin dute sindikatuetan parte hartu, jardunean dauden bitartean.
|
|
|
Baina ezin dute eskubide hori egikaritu indar armatuetako eta izaera militarreko erakunde armatuetako kideek. Halaber, epaileek, magistratuek eta fiskalek
|
ezin
dute sindikatuetan parte hartu, jardunean dauden bitartean. Bukatzeko, izaera militarrik gabeko segurtasun kidego eta indarren kideek sindikatuetako kide egiteko eskubidea egikaritzen dutenean, egikaritza hori arautuko du haien arautegi bereziak, erakunde horien izaera armatua eta antolaketa hierarkikoa dela-eta.
|
|
|
Ordezkaritza nahikoa duten sindikatuek ordezkaritza handieneko sindikatuen antzeko ahalmenak dituzte. Hala ere, SALOren arabera ordezkaritza nahikoa duten sindikatuek
|
ezin
dute ordezkaritzarik izan administrazio publikoetan edo estatuko nahiz autonomia erkidegoetako beste erakunde eta organismo batzuetan, eta ezin dute lortu ondasun higiezin publikoen erabileraren gainean aldi baterako lagapenik. Edonondik begira dakiola ere, azken aldi honetan Konstituzio Auzitegiak bereizketa horiek gainditu eta bi sindikatu mota horien ahalmenak parekatu ditu (ikusi azaroaren 16ko 99/ 1983 KAE; uztailaren 29ko 98/ 1985 KAE; azaroaren 18ko 184/ 1987 KAE; azaroaren 16ko 183/ 1992 KAE).
|
|
|
Ordezkaritza nahikoa duten sindikatuek ordezkaritza handieneko sindikatuen antzeko ahalmenak dituzte. Hala ere, SALOren arabera ordezkaritza nahikoa duten sindikatuek ezin dute ordezkaritzarik izan administrazio publikoetan edo estatuko nahiz autonomia erkidegoetako beste erakunde eta organismo batzuetan, eta
|
ezin
dute lortu ondasun higiezin publikoen erabileraren gainean aldi baterako lagapenik. Edonondik begira dakiola ere, azken aldi honetan Konstituzio Auzitegiak bereizketa horiek gainditu eta bi sindikatu mota horien ahalmenak parekatu ditu (ikusi azaroaren 16ko 99/ 1983 KAE; uztailaren 29ko 98/ 1985 KAE; azaroaren 18ko 184/ 1987 KAE; azaroaren 16ko 183/ 1992 KAE).
|
|
|
Eginbehar publikoa betetzeagatik langileak
|
ezin
duenean lanik egin, 3 hilabeteko epean lanorduen 100eko 20an baino gehiagoz, enpresak langile hori derrigorreko eszedentzia egoeran utzi ahal izango du (ikusi LELTBren 46.1 artikulua; infra 2.3.A).
|
|
|
Debeku hori ez da aplikatuko kontratazio edo jarduera ateratze berriek zein lantoki ukitu eta lantoki horretan lan kontratua etenda edo lanaldia murriztua duten langileek
|
ezin
badute, euren prestakuntzarengatik, gaitasunarengatik edo bestelako arrazoi objektibo eta justifikatuengatik, kontratazio edo jarduera ateratze berriei eratxikitako eginkizunak gauzatu. Edozein kasutan, enpresaburuak aldez aurretik informatu du langileen lege ordezkaritza horren guztiorren gainean.
|
|
|
(a) Gaueko langileen lanaldiak
|
ezin
du, batez beste, egunean 8 ordu gainditu, 15 eguneko erreferentzia aldian. Halaber, gaueko langileek ezin dute aparteko ordurik egin.
|
|
|
(a) Gaueko langileen lanaldiak ezin du, batez beste, egunean 8 ordu gainditu, 15 eguneko erreferentzia aldian. Halaber, gaueko langileek
|
ezin
dute aparteko ordurik egin. Kontuan hartu behar da lanaldiaren inguruko muga horiek gaueko langileari aplikatzen zaizkiola nahiz eta bere lanaldi osoa gauez ez egin.
|
|
|
Kontuan hartu behar da" negoziazio kolektibo" kontzeptuak estatutu izaerako negoziazio kolektiboaz diharduela; izan ere, estatutuz kanpoko negoziazio kolektiboak, eragingarritasun pertsonal mugatua duen heinean,
|
ezin
ditu jorratu enpresako langile guztiei aplikatu beharreko gaiak, lanbide sailkapenerako sistema kasu [2006ko otsailaren 21eko (88/ 2004 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
|
(i) Printzipio biderkatzailea: " x printzipioa" bezala ere ezagutu ohi den printzipio horren xedea da gogoraraztea prebentzio neurri jakin bat hartzen denean horrek
|
ezin
duela inoiz beste arrisku batzuk sortu.
|
|
|
— Hitzartutako jarduera bazter utzita,
|
ezin
dute enpresarekin inolako loturarik izan.
|
|
|
(a) Langilearen ordainsariei dagokienez, LELTBren 30 artikuluaren arabera, langileak eutsiko dio alokairuak jasotzeko eskubideari, baldin eta kontratua indarrean dagoela
|
ezin
badu lan zerbitzurik eman enpresaburuari bakarrik egotz dakizkiokeen arrazoiengatik.
|
|
|
Manu hori aplikatu behar da, enpresak dioenean lanik
|
ezin
duela eman, lanaldia betetzeko behar adina lan ez izateagatik [ikusi 2000ko abenduaren 22ko (1438/ 2000 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa; edo grebalari ez diren langileek lan egin nahi eta ezin dutenean, salbu eta enpresaburuak LELTBren 45 artikuluko etete arrazoietakoren bat gauzatzen duenean [ikusi 1995eko ekainaren 20ko (2440/ 1994 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
|
Manu hori aplikatu behar da, enpresak dioenean lanik ezin duela eman, lanaldia betetzeko behar adina lan ez izateagatik [ikusi 2000ko abenduaren 22ko (1438/ 2000 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa; edo grebalari ez diren langileek lan egin nahi eta
|
ezin
dutenean, salbu eta enpresaburuak LELTBren 45 artikuluko etete arrazoietakoren bat gauzatzen duenean [ikusi 1995eko ekainaren 20ko (2440/ 1994 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
|
langileak lehenengo obeditu behar du eta gero erreklamatu ez zilegitzat jotzen duen agindua. Egin eginean ere, langileak
|
ezin
ditu bere eginbeharrak zehaztu. Aginduak bete ezean, halaber, langilea zehatu edo kaleratu daiteke.
|
|
|
LETLBren 4.2.c) artikulutik ondorioztatutakoaren arabera, enpresaburuak
|
ezin
du langileen aurka zuzeneko nahiz zeharkako bereizkeriarik egin, enplegurako, edo behin horiek enplegatuta, egoera zibilarengatik; adinarengatik, LELTBk ezarri mugen barruan; arrazaedo etnia jatorriarengatik, gizarteegoerarengatik, erlijioarengatik nahiz sinesmenengatik; ideia politikoengatik, sexu joerarengatik; sexu identitatearengatik; genero adierazpenarengatik; sexu ezaugarriengatik; sindika...
|
|
|
Orobat, langileek
|
ezin
dute bereizkeriarik izan desgaitasunarengatik, kasuan kasuko lanean edo enpleguan aritzeko trebetasuna badute.
|
|
|
LELTBren 21.2 artikuluarekin bat etorriz," lan kontratua azkendu ondoren ez lehiatzeko egindako itunak
|
ezin
du izan 2 urtetik gorako iraupena teknikarientzat, ez eta 6 hilabetetik gorakoa gainerako langileentzat ere; itun hori baliozkoa izango da hurrengo betekizunak gauzatzen badira bakarrik: enpresaburuak horretarako benetako industria, edo merkataritza interesa izan behar du, eta langileari konpentsazio ekonomiko egokia eman behar zaio".
|
|
|
Kirol klubak edo erakundeak ezarritako kirol betekizunak direla eta, atsedena ezin denean etengabea izan, langileak zatika izango du atsedena. Gauza bera gertatuko da egutegiko jaiegunekin ere, kirolariak egunotan
|
ezin
duenean atsedenik hartu, kirol klubak edo erakundeak ezarritako betekizunak direla-eta.
|
|
|
Lagapenaren iraupenak
|
ezin
du gainditu kirolariak klub lagatzailearekin duen kontratuaren indarraldia amaitu arteko denbora. Ondore horietarako, lagapenaren iraupena lagapen akordioan esanbidez jaso behar da.
|
|
|
Arduraldi osoko ituna esanbidez jaso behar da kontratuan. Artistak
|
ezin
du itun hori bere aldetik hutsaldu. Horrela jardunez gero, kalte galerak ordaindu behar ditu.
|
|
|
Kontratuko onustea hautsi izanaren adibide moduan," enpresari begira izan beharreko gutxieneko eta oinarrizko leialtasuna haustearen ondorioz", non langileak
|
ezin
duen alegatu enpresarekin ez lehiatzeko itunik izatea (infra 5.2, B) ikusi 2018ko ekainaren 27ko (683/ 2018 db. errek. zk.) AGE.
|
|
|
Kalifikazio juridikoari dagokionez, sari horiek alokairutzat jo behar dira, eta
|
ezin
dute kontratuko baldintza onuragarriagorik eratu, arrazoi jakin baten ondorio izan eta sariok une jakin batera mugatzen direlako (ez dira berriro errepikatuko).
|
|
|
Esku-dirutan ordaintzen denean, ordainketa egin da legezko diruan edo kreditu erakundeen bidez, taloia zein ordainketa egiteko antzeko beste modalitate bat erabilita (banku transferentzia), aurretiaz horren gaineko txostena eginez enpresa batzordeari. Gauzaz ordaindutako alokairuak
|
ezin
du gainditu langileak jasotzen dituen alokairu izaerako hartukizunen 100eko 30 Adibideak: etxebizitza [ikusi 1997ko otsailaren 11ko (2732/ 1996 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa], lan jardueratik kanpo automobilak lagatzea [ikusi 2000ko urtarrilaren 27ko (5434/ 1999 errek. zk.) Madrilgo ANE, 4 Salakoa], elektrizitateaz dohainik hornitzea [ikusi 2004ko azaroaren 22ko (130/ 2003 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa]
|
|
|
Berezitasun gisa, kontratuak iraupen mugagabea izanez gero, probaldiak
|
ezin
du gainditu 9 hilabete.
|
|
|
Lan denborari dagokionez, kontratuan zehaztu behar dira lanaldia, ordutegiak, jaiegunak, baimenak eta oporrak. Alabaina, horien arabera langileek eman behar dituzten lan zerbitzuek
|
ezin
dituzte modu nabarmenean gainditu kasuan kasuko lanbide esparruko langileek emandako lan zerbitzuak.
|
|
|
Enpresaburuak une egokian eman behar dizkio lagin bildumak edo lanabesak langileari. Horrela, enpresaburuak
|
ezin
ditu horiek 15 egun baino gehiagotan atxiki, langileak eskatzen dizkionean eguneratzeko edo aldarazteko. Betebehar hori bete ezean, langileak eskubidea izango du, berandutzak eragindako kalte galeren ondoriozko kalte ordaina jasotzeko.
|
|
|
Bestalde, enpresaburu berriak lan kontratuari eusteaz gain,
|
ezin
du lan kontratua aldarazi. Lan kontratuaren edukia errespetatu behar du.
|
|
|
Alokairu kontzeptu horiei begira ALBEFUk/ FOGASAk
|
ezin
du ordaindu LGAren bikoitza ordaintzeke dauden alokairu egunez biderkatu ondoren lortutako zenbatekoa baino gehiago, aparteko pagak ere barnean daudela. Gainera, gehienez ere 120 alokairu egun ordaindu ahal izango ditu.
|
|
|
(a) Salerosketa kontratua (KZren 1445 artikulua eta hurrengoak): salerosketa kontratuak
|
ezin
du arautu mendekotasunean eta inorentzat egindako lan ordaindua, arrazoi tekniko juridikoak eta, batik bat, gizarte politikako arrazoiak direla bide.
|
|
|
Eta jarraian, hurrengoa zehaztu da: " uste izango da mendekotasuna dagoela, inorentzat merkataritzako egintza edo eragiketak bultzatzen dituztenek edota inorentzat eta inoren izenean horiek bultzatu eta burutzen dituztenek euren irizpideen arabera
|
ezin
dutenean antolatu lanbide jarduera eta horren denbora (hurrenez hurren, 2 artikuluko 1 eta 2 paragrafoak).
|
|
|
Mendekotasun akademikoak bere baitan hartzen ditu bekadunari eman beharreko orientazio jarraibideak eta bekadunak gauzatutako jarduerak jarraitzea, hain zuzen, bekaduna prestatzeko xedearekin. Hori dela eta, enpresaburuak
|
ezin
ditu egikaritu bere zuzendaritza ahalmenak, ekoizpen jarduera antolatzeari dagokionez. Esangura horretan ulertu behar da, bada, bekadunei begira zenbait kasutan egon ohi den malgutasuna eta onargarritasuna [2003ko martxoaren 18ko (307/ 2003 errek. zk.) Euskal Autonomia Erkidegoko ANE, 4 Salakoa].
|
|
|
Lan arloko epaileak ere eragin dezake kontratuaren deuseztasuna, lan egiteko gutxieneko adinak ordena publikoaren izaera duelako. Haatik, kontratua egin duen enpresaburuak
|
ezin
du alegatu adingabearen gaitasunik eza, kontratua deuseztatzea lortzeko, KZren 1302 artikuluarekin bat etorriz. Gainera, LELTBren 9.2 artikuluan, lan kontratuaren deuseztagarritasunaren inguruan ezarritako erregela orokorraren arabera, adingabeko baten lan kontratuaren deuseztasunak ex nunc ondoreak ditu, hau da, kontratu hori deuseza dela adierazten den unetik aurrera.
|
|
|
Hitzarmena ez aplikatzeko akordioak
|
ezin
du eragin ez betetzerik, hitzarmenean genero arrazoiengatiko bereizkeria ezabatzeko edo, hala denean, enpresan aplikagarri den berdintasun planean ezarritako betebeharrei dagokienez.
|
|
|
(h) Lanbide praktika eskuratzeko prestakuntzarako lan kontratuarekin kontratatutako langileek
|
ezin
dute ordu osagarririk egin, ezta aparteko ordurik ere, non azken horiek ezinbesteko kasuaren ondoriozkoak ez diren.
|
|
|
Distantziara lan egiten duten langileek
|
ezin
dute inolako kalterik jasan, eta itundutako baldintzak ere ezin izango zaizkie eraldatu, batik bat, lan denborari edo ordainsariei begira gerta daitezkeen zailtasun teknikoengatik edo bestelakoengatik, batez ere, telelanaren kasuan, halakoak ezin zaizkienean eurei egotzi.
|
|
|
Distantziara lan egiteko akordioa bildu ahal izango da hasierako kontratura edo gerogarrenean gauzatu ahal izango da. Horrenbestez, enpresaburuak
|
ezin
du distantziara egindako lanik ezarri, LELTBren 41 artikuluko lan baldintzak eraldatzeari buruzko prozedura baliatuta. Horrek guztiorrek ez dio kalterik egingo legeriak (adibidez, LELTBren 23.1, 34.8 eta 37.8 artikuluetan) edo negoziazio kolektiboak aitor dezakeen eskubideari distantziara lan egiteko.
|
|
|
Bada, eskubide horrek mugatu egiten du langileak duen betebeharra, bulegoaren titularrak emandako agindu eta jarraibideak betetzeari dagokionez. Hurrean ere, agindu eta jarraibide horiek
|
ezin
dute abokatutzaren printzipioen eta balioen aurka egin, ezta lanbidearen arauek ezarritako betebeharren aurka ere (ikusi 1331/ 2006 Errege Dekretuaren 5.3.c artikulua).
|
|
|
Lan Kontratuaren Legeak itun kolektiboak aitortu arren, lan baldintzak arautzeko iturri gisa, itun kolektibo horiek lege xedapenen eta Lan Oinarrien mende geratzen ziren; izan ere, itunok
|
ezin
zuten ezarri beste arau horiek jasotako lan baldintzak baino eskasagoak edo hain mesedegarriak ez zirenak. Are gehiago, Lan Kontratuaren Legeak esanbidez aipatu zituen Primo de Riveraren garaiko Komite Parekideek eta horiek ordezten zituzten Epaimahai Mistoek onetsitako Lan Oinarriak.
|
|
|
Gainera, enpresaburuak, zuzendaritza ahalmenaren agerpen gisa," ahalmena du bere banatzaileak zehatzeko jokabide desberdin besteko ugarirengatik"; jokabide horietako asko, berebat, plataformaren bidez egiazta daitezke bakarrik. Ildo beretik, enpresaburuak" zerbitzua emateko denbora erreala kontrolatzen du; banatzaileak, aldiz, plataformatik kanpo
|
ezin
du jarduerarik gauzatu". Bestalde, inorentasunari dagokionez, nahiz eta inguruabar batzuen arabera berau ahuldu daitekeen, hala nola, motozikleta edo eskuko telefonoa banatzailearenak izateagatik, Auzitegi Gorenak ulertu du badirela bestelako inguruabar batzuk inorentasuna indartzen dutenak.
|
|
|
lanbide arteko gutxieneko alokairua zehazten da; lanbide arteko gutxieneko alokairua enbargaezina da; alokairuak likidatu eta ordaintzeko betekizunak daude; alokairua kreditu pribilegiatua da; Alokairuak Bermatzeko Funtsa dago, enpresaburuaren kaudimen gabezia egoeretan langilea babesteko (LELTBren 27, 29, 32 eta 33 artikuluak). Are gehiago, behin kontratua indarrean izanda, langileak
|
ezin
badu lan zerbitzurik eman, enpresaburua lana ematean atzeratzen delako, enpresaburuari berari egotz dakizkiokeen eragozpenen ondorioz, langileak eutsi egingo dio alokairua jasotzeko eskubideari, eta egin gabeko lana ezin izango da konpentsatu beste garai batean egindako lanarekin (LELTBren 30 artikulua).
|
|
|
estatutuz kanpoko hitzarmenak aurkaratzeko erregelak hartu behar dira kontuan: hitzarmen kolektiboei buruzko prozedura bereziaren bidez bakarrik aurkara daitezke (JSALren 163 eta h. artikuluak), eta lan agintaritzak
|
ezin
ditu horiek ofizioz aurkaratu (LELTBren 90.5 artikulua); izan ere, prozedura informala da, eta lan agintaritzak ez du horretan parterik hartu, ez baitago itun edo akordio horiek modu ofizialean gordailutu, erregistratu edo argitaratzeko betebeharrik. Edonola ere, ofiziozko aurkaratzea posible litzateke, baldin eta LELTBren III. titulua errespetatuko balitz, itun edo akordioak egitean.
|
|
|
Lan zuzenbidearen ezagutza iturri garrantzitsua da; izan ere, auzitegiek
|
ezin
dute jurisprudentzia hautsi. Horixe ondoriozta daiteke JSALren 193.c), 207.e) eta 219.1 artikuluetatik, arestian azaldu denaren ildotik.
|
|
|
Gutxieneko arauaren printzipioa dela eta, lan baldintzak ezartzen dituen arau orok errespetatu behar ditu lerrun handiagoko arauek ezarritako baldintzak; izan ere, azken horiek indargabetu ezineko gutxienekoak dira lehenengoentzat. Bestela esanda, beheragoko arauek, gehienez ere, goragoko arauek ezarritakoa hobe dezakete, baina sekula ere
|
ezin
dute ezarri horiek baino baldintza eskasagorik, horiek" gutxieneko oinarria" eratzen baitute. Labur zurrean esanda, halakoak dira legeen eta hitzarmen kolektiboen arteko harremanak edo hitzarmen kolektiboen eta lan kontratuen arteko harremanak.
|
|
|
Hori dela eta, baldintza onuragarriagoaren jatorria urtero berriztatzen den ituna bada, ez dago borondaterik onura mugagabe aitortzeko [1996ko azaroaren 5eko (3489/ 1995 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa]. Era berean, enpresaburu batek araua aplikatzean izandako okerrak
|
ezin
du langilearentzat baldintza onuragarriagorik sortu [1994ko irailaren 26ko (3490/ 1993) AGE, 4 Salakoa].
|