|
2000
|
|
|
Anjel Zelaietaren iruzkinak("
|
Euskal
literatura eta gizartea edo Sarrionandiaren" Ni ez naiz hemengoa", Jakin, 1985, api eka, 35, 119 or.) azpimarratu egiten du liburuak duen egunkari egitura: " gau egunen erritmoan" egina dagoela esaten du, eta testuak autonomoak direla.
|
|
|
Labayru, 1998) oraindainokoan Sarrionandiaren obra osoaren ikuspegirik zabalena eta ondo ehundua argitaratua du, haren ideia poetikoen azterketarako" harrera teoria" ri atxikitako metodologia erabiliz. Liburu honi dagokionez, bere ustez, bidaia liburuaren egituraren bizkarrezurra bada ere," poesia honen iturburuan dagoen deserrotzearen sentimenduaren ondorioa ere bada." (70 or.)" Poetak bilaketari ekiten dio,
|
euskal
literatura eta kultura lur agorrak eta panorama desolagarria" gertatzen omen zaizkiolako.
|
|
|
Bestalde, euskal liburua Europako ahalik eta herritar gehienen esku jartzeko, Frankfurt eta Liber azoketan parte hartzen dugu. Ildo horretan, Kultura Sailak
|
euskal
literatura eta liburugintza bultzatzeko asmoz, horretan jarduten duten elkarteei laguntzen die, hala nola, Euskal Editore Elkarteari, Galtzagorriri, eta abarri.
|
|
|
ZELAIETA, Anjel Orixe eta Arana Goiriren eragina Lizardirengan. 29 zk. (1983), 28 Lekuko, Iratzeder (Orain eta Hemen). 32 zk. (1984), 83
|
Euskal
literatura eta gizartea edo Sarrionaindia-ren" Ni ez naiz hemengoa". 35 zk. (1985), 119 Gabriel Aresti eta Xabier Lete, poeta sozialak?
|
|
|
MURUAGA, Begoña
|
Euskal
literatura eta androzentrismoa. 106 zk. (1998), 99
|
|
|
MURUAGA, Begoña
|
Euskal
literatura eta androzentrismoa. 106 zk. (1998), 99
|
|
|
ZELAIETA, Anjel
|
Euskal
literatura eta gizartea edo Sarrionaindia-ren" Ni ez naiz hemengoa". 35 zk. (1985), 119
|
|
2001
|
|
|
|
Euskal
literaturaren eta musikaren karpa hasi da urteroko itxura hartzen. Durangoko Euskal Liburu eta Disko Azokak datorren asteazkenean irekiko ditu ateak.
|
|
|
Zelaieta, A. (1985): ?
|
Euskal
literatura eta gizartea edo Sarrionandiaren Ni ez naizhemengoa?, Jakin 35, 119
|
|
|
Gero, berriz, gure gain hartu behar izan dugu.
|
Euskal
literaturari eta euskararen biziari buruz horixe ikas dezagun eta, ikastea nahikoa ez delarik, buru bihotzetan josi: lan nekagarri hori, ia ezin jaso ahalako zama astun hori gure gain dagoela, ez duela bestek egingo, ez digula inork eramango.
|
|
|
Euskaraz jakin, berriz, ongi baino hobeki zekiten, Azkoitia edo Bergara aldekoek batik bat. Izen ona du jauntxo buruzagiak
|
euskal
literaturan eta ez, nik uste, merezi duen adinakoa.
|
|
2002
|
|
|
Eleberri esperimentalen azterketa bukatzeko, Patri Urkizuren (1946) Sekulorum Sekulotan (1975) obra abangoardista aipatu nahi genuke. Madrileko UNEDen irakasle den lezoar hau, EIEko lehendakari izan zen artean eta Eusko Ikaskuntzako Hizkuntza eta Literatura Sailaren arduraduna da gaur egun.
|
Euskal
literaturaz eta antzerkiaren historiaz argitara eman dituen saiakera lan ugariek (Literatura eta Kritika, 1970; Euskal teatroaren historia, 1975; Euskal antzertia, 1984..) hainbat sari lortu dituzte. Urkizuren poesia liburuen artean, Dorrejilko Kanta (1977) eta Zeren azken finean (Kutxa, 1984) dira aipagarri.
|
|
|
Haritschelharrekin, J. Kortazarrekin,...), hauek guztiek ez dute ikusten eta entzuten. Bera ikusi eta entzun dezaketen bakarrak lehendik ezagutzen ez zutenak izango dira (kaleko jendea, euskal filologiako ikasle literaturazaleak,...), hau da,
|
euskal
literaturaren eta kulturaren zurrunbilo mediatikotik kanpo daudenak. Modu honetan, gauzen benetako muinetara itzuli nahi du Julenek (42), etengabe errepikatzen den Win Wendersen Hain gertu eta hain urrun filmean iradokitzen dena gaindituz, bizitzari, literaturari berari, begi berriekin, benetakoagoekin begiratzeko azken ahalegina egiten ahalegindu nahi du.
|
|
|
9 ik. Muruaga, B., 1998,"
|
Euskal
Literatura eta androzentrismoa", Jakin 106, 1998ko maiatza ekaina, 99 genituzke aipagarrienetakoak. Benetan duda egiten dugu azken urteotan emakumezkoek idatzitako lanen kopuruak nabarmen egin duenik gora.
|
|
|
Izenburuak irakurri eta zuzenean hoa bigarrenera: "
|
Euskal
Literatura eta abar". Firma:
|
|
|
90ko urteetako
|
euskal
literaturaren eta, batez ere, narratibaren ibilbidea errepasatzean, azpimarratzeko iruditzen zaidan beste alderdi bat da emakume idazleen presentziaren areago  tzea; badago emakumeen literaturaren boom batez hitz egin duenik ere. Izan ere, hamarkada horretan zehar (eta, batik bat, bigarren erdian) emakumezko egileen izen berriez hornitu da euskal literaturaren panorama:
|
|
|
Egungo nobela historikoaren naturaz, ugaltzeaz eta gure artean izan duen gorpuzteaz zer edo zer idatzi nahiko nuke, aurrerago agian. Oso zeharka ukitu dudan beste gai batek,
|
euskal
literaturaren eta gatazka politikoaren arteko harremanarenak(" nobela terroristarena", nahi izanez gero, Joseba Gabilondoren esapide ironiko erredukzionista bera erabiltzearren) azterketa zabala merezi du; hots, azterketa zabalak (gauzak dauden bezala, bertsio bat baino gehiago ditugulako). Literatur itzulpenen aurrerakada nabarmenak lekua izan luke lan serio batean (batek edo batek esan dezake hori ez dela" euskal literatura", baina oker legoke:
|
|
2003
|
|
|
Ez zuen oso gustuko barrea Axularrek, eta berak bezala,
|
euskal
literatura eta kultura landu duten idazle eta pertsona askok.
|
|
|
|
EUSKAL
LITERATURA ETA IDAZLEAK
|
|
2004
|
|
|
Nafarroako Unibertsitateko Euskal Hizkuntza eta Kultura Katedrak 40 urteurrena betetzen du aurten eta Abarrots eukara taldearekin batera
|
Euskal
Literatura eta kazetaritza XX. mendearen hasieran mintegia antolatu du okasiorako. Azaroaren 5etik abenduaren 17a bitartean, besteak beste, Lourdes Otaegik, Koldo Zuazok, Xabier Altzibarrek eta Jon Kortazarrek eskainiko dituzte hitzaldiak.
|
|
|
Euskaldunok ez gara Harri Aroko leinu analfabeto bat, 1970 eko europar herri bat baizik.
|
Euskal
literaturak eta euskal prentsak, Noruegakoak, Dinamarkakoak edo Holandakoak bezelaxe, gaurko kezken argitzaile izan behar du, eta ez zozokeria putzu bat. Era berean:
|
|
|
Eta, ain zuzen ere,
|
euskal
literatura eta gaurko euskalkiak aztertu ta gero, euskera eskastu eta pobretu ala," ikus" formatik" ikusi" ortara goazela arkitzen da. Azter beza euskal literatura au ez dakienak, edo egungo aozko euskera, eta bereala arkituko du.
|
|
2005
|
|
|
Beste alde batetik, nabarmendu nahiko nuke
|
euskal
literatura eta liburugintzan oso liburu esperimental gutxi argitaratzen dela. Ez dakit, dagoeneko, idatzi ere idazten den.
|
|
|
Bergarako UNED en fonetika irakasten jardun zuen. 1975etik Zeruko Argia, Anaitasuna, Ibaizabal eta Pott aldizkarietan kolaborazio asko eta asko egin zituen, beti ere euskara eta
|
euskal
literaturaren eta zinearen gainean. 1980an eman zituen ezagutzera lehen literatura sorkuntzak hainbat lehiaketatan:
|
|
|
Irakurzaleen txokoa:
|
euskal
literatura eta irakurzaletasuna sustatzeko.
|
|
2006
|
|
|
Anjel Lertxundik Kultur Politikei buruzko Nazioarteko Biltzarrean aurkeztu zuen lana; bere ustez, euskalduntasuna aukera kultural, ekarpen intelektual eta bizipoz linguistiko gisa bizi liteke, baina unibertsaltasunari uko egin gabe. Pako Sudupek, berriz,
|
euskal
literatura eta idazleen ikertzaileen arteko autozentsura du bere lanean ardatz, Lauaxeta eta Andima Ibinagabeitiaren bizitzako zenbait pasarte polemiko aurkezten dituelarik. Horiez gain, Jenaro Garatek euskal kutxen fusioaren aurkako iritzia agertzen du.
|
|
|
–
|
Euskal
literatura eta euskal gatazka, dugu aurtengo ikastaroko gaia, eta gureeginkizuna, saio honetan, gai hori Joseba Sarrionandiaren obraren esparruraekartzea.
|
|
2007
|
|
|
Jesuitekin ikasi zuen, beraz, La, ttek. Dena dela, Filoso, a ikasteko asmoa zuen arren, berriro Saint Pierrek burua berotu zion
|
euskal
literatura eta kultura ikas zitzan53 Letrak ikastea erabaki zuen, beraz, La, ttek: latina, grekera, alemaniera, espainiera eta frantsesa, euskara utzi barik.
|
|
|
Arestian esan bezala, lerro argi bat dago
|
euskal
literatur eta pentsamendu sorlanetan, Berpizkundearen hasierako erromantizismotik Berpizkundearen jitearekinapurtu bide zuen existentzialismora doana. Arrazoiak arrazoi, erromantizismoberantiar batek gidatu du euskarazko kulturgintza.
|
|
|
Karmelo gazterik zela, familiako arazo batzuk tarteko, Zumaiara joan zen bizitzera, eta hemen sortu zen Bonifacio, geroago Gernikara joateko. Iñigo Aranbarri eta Jose Luis Otamendiren Loiolarik ez balitz liburuan (2005, Uztarria Kultur Koordinakundea) ageri denez, Espainiako" Gerra aurreko urte haietan
|
euskal
literaturan eta kultur jardunean izena da" Bonifazio Etxegarairena. Poesia, historia lanak, legeen azterketak, soziolinguistika eta bestelako hainbat jorratu zituen.
|
|
|
Alegia, ezin dela Atxaga aurkeztu euskal literaturaren ordezkari bakar gisa; idazle hau humanoa da, bere kontraesanak ditu, lehenago edo geroago huts egingo du, eta horrek euskal literaturaren debaclea ekarriko du.
|
Euskal
literaturaren eta kulturaren aniztasuna aurkeztu behar da potentzialitate handiena gisa. Hemen pentsamendua oso bertikala da oraindik, eta horizontalki pentsatu behar dira gauzak.
|
|
2008
|
|
|
Aurki jakinaraziko da nortzuk diren Euskadi Literatura Sarien irabazleak (gaur gaztelaniazko literatura eta haur eta gazte literatura arlokoak, eta datozen egunetan
|
euskal
literaturakoak eta itzulpengintzakoak). Baina aurten ere ez dira iazko liburu guztiak sartu lehian.
|
|
|
|
Euskal
literaturako eta itzulpen literarioko sarituen izenak hurrengo astean jakinaraziko ditu Eusko Jaurlaritzak.
|
|
|
Neure partetik Kontseiluaren aldeko apologia egingo dut, eta ildo horretan erakunde horrek euskararen aldeko lanean jarraitzeko funtsezko arrazoiak adieraziko ditut. Esan beharrik ez dago 60ko hamarraldian sortu ziren gau eskolek, ikastolen mugimenduak,
|
euskal
literaturak eta kantagintza berriak… urte gutxitan euskarari eta euskal kulturari egundoko bultzada eman diotela. Era horretan ikastolen konfederazioa, AEK, EHE, Euskaldunon Egunkaria… eta bestelako hamaika izen eta erakunde nabarmendu ziren, bakoitzak bere sasoiko kultur abangoardia izanik unean uneko beharrei erantzuten saiatu zirenak.
|
|
|
Nork ezkutalekuak? Nork manipulatu behar ditu gure interesak
|
euskal
literaturak eta, oro har, irakurzaletasunak bizirik iraun dezaten?
|
|
|
Literaturaren barruan egiten diren sailkapen bitxi horien arteko beste bat dirudi honek: fikziozko literatura, literatura historikoa, bidai liburuak,
|
euskal
literatura eta literatura zaila.
|
|
2009
|
|
|
Txalapartak gaiaren inguruko 18 ipuin Haginetako mina liburuan bildu dituela aitzakia hartuta, Beñat Sarasolaren artikulu honetan idazleak eta kritikariak aferaz nola manifestatu diren ikusiko duzu. Gainera Itxaro Borda idazleak, Iratxe Retolaza kritikariak eta Inazio Mujika eta Mikel Soto editoreek euren iritziak eskaini dizkigute.Azken urteotan presentzia nabaria izan duen gaia izanagatik, ez da oso aspaldian
|
euskal
literaturan eta euskal gatazkaren erlazioaren inguruan hausnartu eta idazten dela. Izan daiteke arrazoi ugariren kariaz, baina euskarazko nobela, poema eta ipuinetan aspaldi samarretik gatazka eta bere ondorioak azaltzen diren arren, duela gutxi arte ez da gaia planteatu literatur kritikaren ikuspegitik.
|
|
|
Letretan doktorea da.
|
Euskal
literatura eta euskal mintzairaren katedra, Paueko eta Aturrialdeko Unibertsitatean. Euskaltzaindiaren Atlasgintza lantaldeko arduradun teknikoa da, Gotzon Aurrekoetxearekin batera.
|
|
|
Letretan doktorea da.
|
Euskal
literatura eta euskal mintzairaren katedra, Pabeko eta Aturrialdeko Unibertsitatean. Euskaltzaindiaren Atlasgintza lantaldeko arduradun teknikoa da, Gotzon Aurrekoetxearekin batera.
|
|
|
1916an hasi zen irakasle, 22 urterekin, eta 1936 urtera arte iraun zuen bertan, gerrak ezkutura eta gerra osteak erbestera bidali zuten arte. Gai askotan aritu zen irakasle, baina batez ere
|
Euskal
Literaturan eta Arkeologian sakondu zuen. Garai honetako idazlanak hiru arlotan sailka daitezke:
|
|
|
Sukarra ez zen 2009an eten, beraz, eta ez du ematen oraingoz etengo denik; horren lekuko da, berbarako, Juanjo Olasagarreren Ezinezko maletak lana aintzat hartuta Eneko Olasagastik aurki egin gogo duen proiektua(
|
euskal
literaturaren eta euskarazko zinemaren arteko harremanaren erakusle hau ere).
|
|
|
Ez dago garbi zein den euskal literaturaren irakasgaiaren helburua; literaturaren historia irakatsi behar duen edo ikasleak gaitasun komunikatiboa gara dezan lan egin behar duen.
|
Euskal
literatura eta euskal hizkuntza batera irakasten dira. Eta, euskararen egoera soziolinguistikoa kontuan harturik, euskara irakastea bihurtu da eskola askoren helburu bakarra.
|
|
|
[60] Legeriaren arabera, A ereduan ikasgaiak batik bat gazteleraz emango dira, zenbait ekintza edo gai euskaraz eman ahal izango direlarik; ereduan zenbait gai euskaraz eta beste zenbait gaztelaniaz emango dira, eta ereduan, berriz, gai guztiak euskaraz emango dira, gaztelania eta gaztelaniazko literatura izan ezik, hauek gaztelaniaz emango baitira. Gainera," hiru ereduetan gaztelania eta gaztelaniazko literatura, euskara eta
|
euskal
literatura eta hizkuntza modernoak beren jatorrizko hizkuntzetan irakatsiko dira nagusiki" (ikus Euskal Eskola Publikoaren Legeko hamargarren xedapen gehigarria).
|
|
|
Zertaz eta norekin jarduteko erabiltzen da nagusiki euskara? Euskaraz eskolatu diren elebidunak euskarazko hedabideen,
|
euskal
literaturaren eta, oro har, euskarazko produktuen kontsumitzaile al dira?
|
|
|
Ezer gutxi gehitu dakioke: " Bistan da
|
euskal
literatura eta euskal irakurleria umezurtz jarraitzen dutela. Eta, hala ere, hobe umezurtz sasiko baino".
|
|
2010
|
|
|
Politika kontuak, aldiz, berak bilatu gabe sartu zaizkio bizitzan, nahi baino barrurago gehienetan. Horregatik,
|
euskal
literaturaren eta Euskal Herriko politikagintzaren inguruko askotariko kontuz zipriztinduta daude Azukre xehea gatz larria oroitzapen liburuan (Alberdania) jaso dituen bizitza puskak.
|
|
|
Literaturaren inguruko nazioarteko adostasun zientifikoari kasurik egin barik, Euskal Olerki Antologia titulupean argitaratu dute
|
euskal
literatura eta gaztelaniazko literatura biltzen dituen liburu hau, itxura bikainekoa. Heliozentrismoa, kontinenteen jitoa edo eboluzio biologikoa bezain onartua dagoena euskal literatura euskaraz egiten dena da, aleman literatura alemanez egindakoa, ez nuke nahi, auzo lotsagatik, hemen berriro azaldu.
|
|
|
Ikus dezagun pixka bat nola azken horiek antolatu diren UAEIS horretan. Euskara,
|
euskal
literatura eta euskal zibilizazioa dira formakuntza horren ardatz nagusiak. Euskal Ikasketetako Lizentzia, Masterra eta Doktoregoa presta daitezke eta beraz UPPA Unibertsitatearen eta Bordele 3ko Michel de Montaigne Unibertsitatearen gerizaren pean antolatuak dira.
|
|
|
Neska haiek linguistika kontuez nik baino askoz gehiago zekiten. Karrera garaian ia arratsaldero joaten nintzen unibertsitateko liburutegira ikastera, lauretatik bederatzietara txintxo txintxo, baina ez beti gure irakasgaiak ikastera,
|
euskal
literatura eta kritika irakurtzera baizik. Karrerako irakasgaiez ikasten nuena baino gehiago ikastea denbora galtzea iruditzen zitzaidan.
|
|
|
Aitzolen funtsezko ekarpenetako bat izan zen ohartaraztea
|
euskal
literaturak eta euskarazko liburuek hedapen sistema behar zutela. Sistema hori sortzeak euskal lirika berria ezagutarazteko beste esparru batzuk eratzera bideratu zuen.
|
|
|
Jose Luis Alvarez Enparantzak, Wilhem von Humboldt, Ferdinand de Saussure eta Benjamin Lee Whorfen bidetik, hizkuntza bakoitzak herriaren pentsamolde eta izaera moldatzen duela azaldu zuen euskaraz Hizkuntza eta pentsakera liburuan.1037 Hizkuntza bakoitzak mundu ikuskera berezia ematen duelakoan, euskal gramatikagintza,
|
euskal
literatura eta euskaldunen proiektu politiko nazionala euskarri filosofikoz hornitzeko ahalegina zen agian. Handiek normala balitz bezala agintzen duten munduan, txikiek arrazoi sakonak bilatu behar hizkuntza hitz egiteko ere.
|
|
2011
|
|
|
Landako erakustazokaren aldamenean egongo da, iazko moduan,
|
euskal
literatura eta musika sortzaileen etxea.
|
|
|
Xohanek gaineratu zuen «tamalez» galiziar askok nahiago dutela bigarren mailako espainiar izan lehen mailako galiziar baino.Hizlariek aipatu zuten literatura bakoitza sortu eta garatu egiten dela egoera historiko, politiko, ekonomiko jakin eta zehatzetan.
|
Euskal
literatura eta galiziarraren osasuna ona dela gaineratu zuten, hizkuntzaren egoera bestelakoa bada ere. Xohanek azpimarratu zuen literatura galegoa nazio tresna gisa sortu zela, eta baita nazio fabrika modura ere.
|
|
|
Lan interesgarria, ezbairik gabe,
|
euskal
literatura eta kritika maite ditugunoi eskaintzen zaiguna.
|
|
|
|
Euskal
literaturaren eta musikaren leihoa izango da Ahotsenea abenduaren 4tik 8ra bitartean eta egunero 19 aurkezpen izango dira bertan. Beraz, bost egunetan, 95 lan aurkeztuko dituzte bertan 300 euskal sortzailetik gorak.
|
|
|
Datorren asteko EITB Kultura 60 saioa ere Durangoko Azokari zuzenduta egongo da eta
|
Euskal
Literatura eta Musika elkargune honek aurten egin duen aldaketa estrategikoaren gaineko hausnarketa izango da. Azokak kudeatzeko eredua aldatu eta hainbat alorretan berrikuntzak aurkeztu ditu, ekitaldiak deszentralizatuz eta eskaintza zabalduz.
|
|
|
Saiakera honen abiapuntuan Miarritzen 2005eko uztailean eman behar izan nuen hitzaldi bat dago?
|
Euskal
literatura eta gatazka, gaiaren inguruan.
|
|
|
Euskaldunon Egunkaria itxi zuten urtean aztertu genituen, esan bezala: handik zebiltzan politiko abertzale batzuk, txikiteoan, baina
|
euskal
literatura eta iazko haizea haiei berdintsu, eta hurrengo tabernara hartzen zuten, gero eta mozkorrago.
|
|
|
Katedra horren xede nagusia hauxe izango da:
|
euskal
literatura eta hizkuntzalaritzaren inguruan ikerketa, ikasketa eta ezagutza sustatzea. Katedraren inaugurazio ofiziala irailaren 16an egingo bada ere, hilaren 9tik 16ra bitarte, hainbat ekitaldi egingo dira Unibertsitatean.
|
|
|
Bilbo Zaharra Forum,
|
euskal
literatura eta kulturaren inguruko gaiak jorratzeko topagunea da, Bilbo Zaharra euskaltegiak antolatutakoa; Arantza Camareroren esanetan, euskal kulturaren alorrean gertatzen den ororen eztabaidagune izan nahi duen elkarte edo biltokia. Azken urteetan euskal kulturari buruzko hainbat saio, lan-talde, mahai inguru edota mintegi eratu eta abiarazi ditu euskaltegiak, betiere euskal kulturaren arazoak hizpide.
|
|
|
UEUren Udako Ikastaroak eta Derioko Udako Euskal Ikastaroak. Lehenengoak edozein zientzia eta jakintza alorri buruzko ikastaroak dira; bigarrenak, berriz, euskara ikasteko, alfabetatzeko eta
|
Euskal
Literatura eta Filologiari buruzkoak. Derioko ikastaroak 1970 urtean antolatu ziren lehen aldiz, Derioko Apaiztegian eta Bilboko Elizbarrutiaren babesean.
|
|
|
Hasieran zurtz eginda gelditu nintzen egindako galderez, deskalifikazio aprioristiko politikoez, eta berehala konturatu nintzen euskal literaturaren ezagutzarik ez zutela. Leizarraga aipatu nien eta
|
euskal
literaturaz eta abarrez jakin beharrekoak. Egia esan ez zen goxoa izan.
|
|
|
Zergatik? Zer ikusia du gaztelaniak
|
euskal
literaturarekin eta New Yorkekin. Lorea Agirrek galdera berberak plazaratu zituen" Manel tesia" artikulu ederrean:
|
|
|
Bartzelonako unibertsitatekoa.
|
Euskal
literatura eta François Villon interesa lekizkiekeen lizentziatuei eginiko deialdia.
|
|
|
Eta zenbaki bat, eta beka horren soldata, harrigarria.
|
Euskal
Literatura eta François Villon putzu batean elkarturik. Eta Bartzelonan.
|
|
2012
|
|
|
Jende askori gertatu zitzaion 1980 eta 1990eko hamarkadetan. Bai
|
euskal
literaturak eta bai garaiko itzulpenek aspertzen ninduten. Ez zen nobela beltzik euskaraz, ez fantasiazko narraziorik, bertako idazleak beste tradizio batetik zetozelako, edo.
|
|
|
Hiztun jantziak, osoak. Alegia, tokiko euskara estandarra menderatzen dutenak eta edozein diziplinatan ari direla ere, euskaraz trebe aritzeko gauza direnak,
|
euskal
literatura eta kultura ezagutzeaz gain, gozatzen dakitenak. Euskara jasoa, landua izango duten ikasleak lortzea.
|
|
|
Hainbat autorek zalantzan jartzen dute euskal literatura postmodernitatera (alegia, garai postmodernora) iritsi ote den (ikusi 3.3 atala). Erantzun garbi bat ematea ezinezkoa denez,
|
euskal
literaturan eta itzulpengintzan egon litezkeen episteme postmodernoaren zantzuak bilatzera mugatuko gara.
|
|
|
Olerti aldizkaria, izan ere,
|
euskal
literatura eta bereziki poesia bultzatzeko sortu zuen Onaindiak 1959an, hasieran Karmel aldizkariaren gehigarri gisa. Beste nazioek ere, bai antzinakoek nahiz gaur egungoek, beren kultura berpizteko poesia erabili izan dutela ikusita, Euskal Herriak ere bide berari jarraitu behar ziola ikusten zuen, eta helburu horrekin sortu zuen Olerti aldizkaria, lehen alearen aurkezpenean dioen bezala:
|
|
|
Puntu honetan, gogoraraz dezagun zertan ziren
|
euskal
literatura eta bereziki euskal itzulpengintza 1950eko hamarkada hartan. Jadanik esan dugun bezala, XX. mendearen erdialdera arte, literatura itzulpen gehienak nolabaiteko helburu funtzional batekin egiten ziren (morala, euskararen apologia, euskara literarioaren lanketa...), eta horretarako, normalean, literatura kanonikoetako testu klasikoak hautatzen ziren itzulgai gisa, batez ere euskaldunen balore tradizionalak zalantzan jarriko ez zituztenak.
|
|
|
Galdera horren erantzuna, ziurrenik, garai hartan nagusi zen
|
euskal
literaturaren eta kulturaren kontzepzio itxian datza. 1970eko hamarkadaren bukaeran, oraindik ere Euskal Herriaren apartekotasunean sinesten zen, mendeetan zehar inguruko herri eta kulturetatik isolatuta mantentzea lortu zuen herri pribilegiatu gisa ikusten zen.
|
|
|
157 1960an?
|
Euskal
literatura eta... adarrak, adabakian, egungo egunean irakurleak landuxeak direla esango digu Mitxelenak:
|
|
2013
|
|
|
Aztertu ditugun pertsona horiek euskal literaturaren historian beren lekua izan dute, eta horregatik,
|
euskal
literatura eta prentsa ikertu dituztenek ere aipatu izan dituzte. Eskualduna astekariaz ere hainbat lan izan dira.
|
|
|
Abadiarekin harremana bazuen, eta Abadiak Ipar Euskal Herrian antolatu zituen Lore Jokoen gisakoak antolatu zituen Donostian, hala nola «Euskarazko Itz Jostaldien Batzarra». Antton Abadiak,
|
euskal
literatura eta poesia bultzatzeko asmoz, Euskal Lore Jokoak antolatu zituen 1853an Urruñan, eta geroztik hainbat urtez segidan antolatu zituzten. Abadia() irlandarra zen sortzez, baina aita zuberotarra zuen.
|
|
|
Kortazar, Jon.
|
Euskal
literatura eta diglosia. Utriusque Vasconiae, 2002.
|
|
|
Kausak kausa, egun ezagutzen den uztak osatzen du
|
euskal
literatura eta uzta hori da alditan antolatu behar dena. Literaturaren historiek maiztasun handiarekin literaturatik at aurkitu dutela aldia mugatzeko irizpidea gauza ezaguna da.
|
|
|
esatea delako. Zenbaki ia menderaezin horren bidez gure literaturaren aberastasunaren aldarrikapena egin nahi zuen, eta legitimazioa eskuratu
|
euskal
literaturarentzat eta hizkuntzarentzat. Aldiz, ekidin egin zuen, hoberenak?
|
|
2014
|
|
|
Haren izaerari eta hitz egiteko erari erreparatuz, gogoan dut batetik oroimen miragarria zuela eta bestetik, ametsez beterik ari zela.
|
Euskal
literaturak eta euskarak liluratzen zutela ohartu nintzen. Literaturako norbaiten edo norbaitzuen eragina ageri agerikoa zen harengan.
|
|
|
Hasi ginen eta, proiektu txikia zena hiru kiloko liburua bihurtu zen.
|
Euskal
literaturaren eta hizkuntzaren who is who, euskal literatur eskola garatu baten lehenbiziko lekukotza. Bartzelonako Omnium Cultural en esan zuten:
|
|
|
|
Euskal
literatura eta antzerkia lantzetik hasi zen, herri xumearen bihotzeraino heldu nahita. Poesia zerbait baino gehiago landu zuen, bere modura; baina kantuzale porrokatua izaki, Kanta kantari liburuxka (Azkoitia, 1951) argitaratu zuen, gerra ondorengo urteetan sortutako kantu mordoxka bilduz.
|
|
2015
|
|
|
Sakonean, euskal izpirituaren balizko izaeraren inguruko auziaz ari zen Atxaga. Aski zabalduak baitzeuden orduan" benetako"
|
euskal
literatura eta artearen inguruko teorizazioak. Atxagak ez zuen aipatzen baina, jakina, horien erreferente nagusia Oteiza zen euskal artearen inguruko teoriarekin.
|
|
|
Hortaz,
|
euskal
literaturaren eta beste literaturen artean ezberdintasun funtsezkoa egongo litzateke, literatura horien magaleko errealitateak ere ezberdinak direlako. Horregatik, absurdu samarra litzateke, demagun, leku exotikoetan kokatutako generoko literatura euskaraz idaztea, euskal errealitatearekin zerikusirik ez luketen heinean, bossa nova euskaraz egitea bezalaxe.
|
|
|
|
Euskal
literatura eta kulturaren txikitasunak ezinezko egiten du muntaia handirik, espektakulu handirik egotea, baina hala ere egon badago logika horren baitan sartzen den esparrurik Atxagaren ustez. Horixe da hain justu Euskadi Ofiziala.
|
|
|
Potteko azkeneko artikuluan ere, Tropikalako Haikeberku da, benetanen, ikusi dugunez, literatura eta kultur mailako abertzalekeriaren105 kritika egin zuten, eta mendebaldeko kanon literario indartsua aldarrikatu (Joycetik Gombrowiczera).
|
Euskal
literaturaren eta gizartearen maila eskasaz kexu ziren, beste behin, azken batean.
|
|
|
Edonola ere, haien desadostasunetik ondoriozta daiteke, esaterako, Lizardi eta Lauaxeta poesiaren autonomiaren defendatzaile sutsu zirela; alegia, haientzat eredu poetikoak irekia izan behar zuela, ez inolako araubide klasizista zurruni jarraitzen ziona Orixeren kontra, ez eta estrategia politiko bati jarraitzen ziona Aitzolen kontra. Aitzolek, modu erabatekoan 1933az geroztik, poesia herritar eta populistaren alde egin zuen, bere ustez horixe zelako
|
euskal
literaturaren eta euskal kulturaren jarraipena ahalbidetuko zuena (Aldekoa, 2008). Lizardi eta Lauaxetaren saiakerak eta baita Orixeren Barne muinetan ere, poesia jaso eta zenbait momentutan iluna izaki, ez ziren euskaldunen gehiengora iristen ez ziren hirurehun aletik igarotzen, eta hala, haien kalitate poetikoa gorabehera, ez ziren baliagarriak euskal kulturaren aurrerabiderako.
|
|
|
Hori guztia faltesten zuen, hain justu, euskal literaturaren kasuan. Ez zuen ikusten harremanik
|
euskal
literaturaren eta euskal arte piktorikoen artean, eta hala, hizkuntza literarioaren berrikuntza zail ikusten zuen. " Euskal idazleak eta euskal pintoreak, bi sektore aparte dira, ez dute elkar fruktifikatzen, ezta elkar ukitu ere, ikusi ere, kasu aparte batetan salbu.
|
|
|
Kontuan izan behar baita garai hartan oraindik ere ez zela nolanahikoa elizaren ingurukoek zuten pisua
|
euskal
literaturan eta euskal kulturan oro har. Bereziki aipa liteke Arantzazuko frantziskotarren itzala.
|
|
|
1 Hona hemen, batetik, bi artikulu,
|
euskal
literaturaz eta haren ezaugarriez mintzo zaizkigunak.
|
|
|
Euskal Herrian sortu izan da eta sortzen da, besteak beste, gaztelaniaz eta frantsesez idatzitako literatura. Baina irlandera/ gaelerazko literatura eta Irlandako literatura, frantsesezko literatura eta Frantziako literatura, finlandiera/ suomierazko literatura eta Finlandiako literatura, gauza bera ez diren moduan,
|
Euskal
Literatura eta Euskal Herriko literatura, edo literaturak, ez dira kontzeptu edo errealitate baliokideak.
|
|
|
Bukatzeko bada, Daniel Landarten hitzak erabiliko ditut
|
euskal
literatura eta bereziki teatrogintzako gailur izan zen PierreLarzabalez:
|
|
|
idazle bidean lagundu ordez, gorrotoz eta inbidiaz literatura lanak epaitu, ahoz, taberna erdian, zurruteroen begi belarrien aurrean, egilearen lotsa, auto kulpa eta ezgauza eta miseria eragiteko baino, benetako fusilamendua euskaldun batentzat. Zer ostiatan ari ote dira sasi editore, sasi katedradun potroso, idazle zapuztu, kritikagile tunante horiek guztiak Inkisizioaren iraupena bermatzen ez bada, euren egoa eta negozioak
|
Euskal
Literaturan eta Durangoko Azoka nartzisistan, gabonetako arbola gisan, urrezko hitzez beren izenak ikusteko ez bada. Inkisizioaren bihotzean ez dago ezer, ez euskalduntasunik, ez ezer, inguruko izarren argia eta materia haien erdigunerantz xurgatzea baino ez, kosmoseko zulo beltzek bezala. Inkisizioaren bihotzean zapaldutako obrak eta idazleak ez dira argitaratuko inoiz, bihotz beltz hori existitzen den bitartean.Zorrotz egindako hausnarketak behar dira, borreroak salatu, mamuak biluzi eta ahozko kritika erauzi paperetara, kritika bera aztergai aratza izateko, eta garbi ikusteko, akaberan, geure benetako koordenatuak zein diren jakiteko, alde batetik, eta bestetik, nondik jaurti, zeinen laguntzaz, noren kontra eta zelan zehazten diren kritika usteldu betiereko horiek.
|
|
|
Hizkuntza bakoitzak mundu ikuskera berezia ematen duelakoan,
|
euskal
literatura eta euskaldunen proiektu politiko nazionala euskarri filosofikoz hornitzeko ahalegina zen agian. Handiek normala balitz bezala agintzen duten munduan, txikiek arrazoi sakonak bilatu behar hizkuntza hitz egiteko ere (417).
|
|
|
|
Euskal
literaturaren eta ETAren arteko harremanei buruzko Fernando Aranbururenaren tankerako adierazpen eta azterketetan indar handia izaten du epailearen mintzamoldeak: idazleak zer jarrera etiko politikoa darakutsan nabarmentzen da, ETAren alde edo kontra dagoen, eredugarri izateko sortu ote dituen etakideak, edo nazkagarri, edota ahal bezain errealista, atentatuak zuritzen ote dituen nolabait, ETAren krudelkeriarekin batera zapalkuntzaren eta zehazki torturaren ankerkeria ere aipatzen duen, gatazkaren testuinguru osoa aintzat harturik...
|
|
|
Zaila da gogoeta orokor zuzenak eraikitzea Saizarbitoriak ETAz idatzi duenaren inguruan: etengabe bilakatu da ETA, etengabe bilakatu da euskal gizartea, etengabe bilakatu da
|
euskal
literatura eta etengabe bilakatu da Saizarbitoria. Sakona izan da ETAri buruzko Saizarbitoriaren jarreraren bilakaera hirurogeiko hamarralditik gaur egun arte.
|
|
|
Itxaro Borda oragartarra (1959), aldiz, beti izan da, Mattinen hitzetan," emazte librea". Hunek gaitzeko bidea urratu du
|
euskal
literaturan eta berak kondatu du zenbat zor dien bai Herria astekari huni, lehen idazkiak huntan plazaraturik, bai Seaskari, huntan xinaurri lanetan arizanik, lehendakari kargua betetzeraino. Peio Uhalde makearra (1955), herriko hautetsi eta Itsasun kokatzen den Alki kooperatibaren sortzailea," jarraikitasun, koherentzia eta umiltasun handiko" gizona dela zion Mattinek.
|
|
2016
|
|
|
ahozko
|
euskal
literaturaren eta poesiaren aleak eta unitatearen amaieran ikasitakoa
|
|
|
Mundu bat gerran, hori guztia dakarkigu Elizaldek gogora gudalekuetatik bidalitako kroniketan. Ziur asko
|
euskal
literaturan eta kazetaritzan izan dugun lehen guda kronikaria dugu. Ez bakarra.
|
|
|
Segur aski,
|
euskal
literaturaz eta euskal sorkuntzaz arduratzen zirenek ez zuten ulertzen nolaz, idazle bakar batek honenbeste obra sor zitzakeen, hain epe laburrean eta arrakasta hain handia izan. Nahiko mespretxu sumatzen da publikoarekiko, «sencillo».
|
|
|
Literatura sariak ere hor daude, Larzabalek oso gazterik, Euskalzaleen Biltzarraren saria irabazi zuen, bigarren gerla baino lehen. Ondoren, sariak lortu zituen, sariaren tradizioa handia baita
|
euskal
literaturan eta gaur egun horrela jarraitzen du, Donostiako antzerki saria, Euskaltzaindiaren saria dira antzerkigintzari doazkion sari inportanteenak. Honela gogoratzen ditu jasotako sariak «Oroitzapenak» liburuan:
|
|
|
1 Hona hemen, batetik, bi artikulu,
|
euskal
literaturaz eta haren ezaugarriez mintzo zaizkigunak. Bestetik, euskal literaturako bi lan garrantzitsu ditugu aipagai, gure literaturaren historiaren ezaugarri horiexek azaltzeko eta ulertzeko balio dutenak.
|