|
2003
|
|
|
...indargabetutako zigor legeen arabera edota indarreko Zigor Kodearen xedapen indargabetzailearen arabera, eta adingabe horiei bi urteko presoaldi txikia edo bi urtetik gorakoko erakunde publiko eskudunak txoste espetxealdi zigorra ezarri bazaie, eta lege hau indarrean jartzean hori betetzeko badago, orduan, zigor horien ordez, lege honetan ezarritako neurrietatik bat ezarriko zaie, Fiskaltzak hala
|
eskatuta
, eta aurretiaz talde teknikoak edo adingabeak babestu edo eraldatzena eginez. Ondore horretarako, Fiskaltzari igorri zaizkio bete agindua eta atal honetan jasotako adingabeei ezarritako zigorren behin behineko likidazioa.
|
|
|
4 Aurreko paragrafoak aipatzen dituen kasuetan, ezarritako zigorra edo betetzeko dagoena bi urtetik beherako presoaldia bada edo beste izaera batekoa, kondenatuari zaintzapeko askatasunaren neurri soila ezar dakioke kondena betetzeko falta den denbora horretan; horretarako, nahitaezkoa da Fiskaltzak hori
|
eskatzea
, adingabeen epaileak adingabearen letraduari, haren legezko ordezkariari, adingabeak babestu edo eraldatzeko erakunde publikoari eta epaiaren menpean dagoenari berari entzutea, eta epaile horrek adieraztea hori lege honen hezkuntza helburuarekin bat datorrela. Bestela, adingabeen epaileak betetzat jo dezake zigorra, eta azkendutzat, epaiaren menpean dagoenaren erantzukizuna.
|
|
|
Lege hau indarrean jartzean aurreneurrizko espetxealdian daudenak espetxetik aterako dira, eta, Fiskaltzaren eskumendean, eraldaketa zentro batera eramango dira. Fiskaltzak uste badu barneratzeari eustea bidezkoa dela, hori
|
eskatu
dio adingabeen epaileari berrogeita zortzi orduko epean; 28.2 artikuluan ezarritako agerraldirako deia egingo du epaileak.
|
|
|
Adinga eragindako ezinegona, betiere adingabearen inguruabar pertsonalak eta gibeen epaileak erabakia hartuko du Fiskaltzak egindako proposamenaren gainean, eta, horretarako, agerraldia egingo da. Agerraldi horretan parte hartuko dute adingabearen letraduak, talde teknikoaren ordezkariak eta adingabeak babestu edo eraldatzeko erakunde publikoaren ordezkariak; horiek guztiek argibideak emango dizkiote epaileari
|
eskatutako
neurriaren egokitasunari buruz, adingabearen interesa eta hark prozesuan duen egoera gogoan izanik.
|
|
|
Kautela neurria barneratzea denean, horren gehieneko iraupena hiru hilabetekoa izango da, eta Fiskaltzak hala
|
eskatuta
eta auto zioduna emanez, luza daiteke, askoz jota, beste hiru hilabetez.
|
|
|
Fiskaltzak instrukzioa burutzen duen bitartean, behar beste egiaztatuta geratzen bada adingabea zoro zegoela edo indarreko Zigor Kodearen 20 artikuluko 1, 2 edo 3 paragrafoetan ezarritako inguruabarretatik beste edozein gertatzen dela, orduan, adingabea babestu eta zaintzeko beharrezkoak diren kautela neurriak hartuko dira, kasuan kasuan aplika daitezkeen manu zibilen arabera; egoki bada, adingabea ezgaitzeko eta babes erakundeak eratzeko jarduna sustatuko da zuzenbidearen arabera. Horri guztiari kalterik egin gabe, instrukzioa bukatuko da, eta lege honetan agindutako alegazioak egingo dira beronen 5.2 eta 9 artikuluetan ezarritakoarekin bat etorriz; halaber, lege honek araututako izapideen bitartez, hala denean, adingabearen intereserako egokia den neurri terapeutikoren bat
|
eskatuko
da lege honetan ezarritako guztien artean.
|
|
|
Modu bertsuan, Fiskaltzak proposa dezake entzunaldi egintzan gizabanako jakin batzuek edo erakunde publiko nahiz pribatuko ordezkariek parte hartzea, horiek prozesura ekarri ahal badituzte zenbait elementu, eta elementu horien bitartez adingabearen interesa eta
|
eskatutako
neurrien egokitasuna edo egokitasunik eza balioetsi ahal badira.
|
|
|
Fiskaltzak, berebat, jarduna largesteko
|
eska
diezaioke adingabearen
|
|
|
epaileari, Prozedura Kriminalaren Legean ezarritako arrazoietatik edozeinen ondorioz;
|
eska
diezaioke, orobat, adingabeak babesteko erakunde publikoari, hala denean, beharrezkoak diren zehaztasunak igortzea.
|
|
|
Fiskaltzak alegazio idazkian
|
eskatzen
badu 7 artikuluaren 1 paragrafoko e) letratik m) letra artekoetan araututako neurrietatik bat edo batzuk ezartzeko, eta adingabea eta horren letradua ados badaude, adingabeen epaileak epaia emango du, bestelako izapiderik egin gabe, eskatutako neurria ezarriz; adingabeak eta letraduak adostasun hodian, 36 artikuluarekin bat etorriz.ri adierazi dute adingabeen epailearen aurrean egindako agerral
|
|
|
Fiskaltzak alegazio idazkian eskatzen badu 7 artikuluaren 1 paragrafoko e) letratik m) letra artekoetan araututako neurrietatik bat edo batzuk ezartzeko, eta adingabea eta horren letradua ados badaude, adingabeen epaileak epaia emango du, bestelako izapiderik egin gabe,
|
eskatutako
neurria ezarriz; adingabeak eta letraduak adostasun hodian, 36 artikuluarekin bat etorriz.ri adierazi dute adingabeen epailearen aurrean egindako agerral
|
|
|
Aurreko artikuluetan aipatu egintzen egilea hamalau urtekoa baino gazteagoa bada, ez zaio lege honen araberako erantzukizuna
|
eskatuko
; bai, ordea, aplikatuko Kode Zibilean eta indarreko beste xedapenetan adingabeen babesari buruz agindutakoa. Fiskaltzak adingabeak babesteko erakunde publikoari igorriko dizkio, lekukotzaren bidez, adingabearen zehaztasunik beharrenak, haren egoera balioesteko; erakunde horrek, adingabearen inguruabarrak aintzat harturik, sustatu ditu harentzat egokien diren babes neurriak, urtarrilaren 15eko 1/ 1996 Lege Organikoari jarraiki.
|
|
|
Epailearen ustez komenigarri diren beste betebehar guztiak betetzea. Epaileak, ofizioz edo Fiskaltzak hala
|
eskatuta
, halako betebeharrak ezar ditzake epaiaren menpe dagoena gizartean sar dadin berriro; baina neurri horiek ezin diote inoiz ere kalterik egin hark gizabanako gisa duen duintasunari.
|
|
|
Adingabeen epaileak ezin du ezarri Fiskaltzak edo akusatzaile partikularrak
|
eskaturiko
neurriak baino eskubideen murrizketa handiagoa edo denbora luzeagokoa dakarren neurririk.
|
|
|
1 Epaileak, ofizioz edo Fiskaltzak nahiz adingabearen letraduak hala
|
eskatuta
, edozein unetan eraginik gabe utz dezake ezarritako neurria, horren iraupena labur dezake edo beste batekin ordez dezake; horretarako, aldez aurretik entzun egin behar die Fiskaltzari eta adingabearen letraduari, eta txostena eskatu behar dio talde teknikoari, eta, hala denean, adingabeak babestu edo eraldatzeko erakunde publikoari, eta, gainera, aldarazpena adingabearentzat onuragarria izan beha...
|
|
|
1 Epaileak, ofizioz edo Fiskaltzak nahiz adingabearen letraduak hala eskatuta, edozein unetan eraginik gabe utz dezake ezarritako neurria, horren iraupena labur dezake edo beste batekin ordez dezake; horretarako, aldez aurretik entzun egin behar die Fiskaltzari eta adingabearen letraduari, eta txostena
|
eskatu
behar dio talde teknikoari, eta, hala denean, adingabeak babestu edo eraldatzeko erakunde publikoari, eta, gainera, aldarazpena adingabearentzat onuragarria izan behar da, eta adingabe horri behar beste azaldu behar zaio haren jokabideak merezi duen gaitzespena.
|
|
|
Era berean, agintari eta funtzioko 520 artikuluak zein eskubide aitornarioek berehalakoan jakinarazi behar dizkiete atxiloketa eta zaintza tokia adingabearen legezko ordezkariei eta Fiskaltzari. Atxilotutako adingabea atzerritarra denean, atxiloketa jakinaraziko zaie kontsulatuetako agintari eskudunei, baldin eta adingabearen ohiko bizilekua Espainiatik kanpo badago edo horixe
|
eskatzen
badute adingabeak berak edo haren legezko ordezkariek.
|
|
|
Adingabea Fiskaltzaren esku utziz gero, horrek ebazpena eman du atxiloketa noiz gertatu eta hurrengo berrogeita zortzi orduetan; ebazpena izango da adingabeari askatasuna emateari buruz, hurrengo artikuluan aipatutako uko egiteari buruz edo espedientea hasteari buruz. Fiskaltzak adingabeen epaile eskudunaren esku utziko du adingabea, eta horri kautela neurri egokiak hartzeko
|
eskatuko
dio 28 artikuluan ezarritakoaren arabera.
|
|
|
Aurreko paragrafoan xedatutakoaren ondoreetarako, adiskidetzea gertatu dela ulertuko da, adingabeak eragindako kaltea aitortu eta biktimari barkamena
|
eskatu
ondoren, biktimak harentearen onerako zenbait ekintza burutze barkamen eskeak onartzen dituenean; eta kaltea konpondu dela ulertuko da, adingabeak biktimarekin edo kaltedunarekin horren mesederako edo gizarko konpromisoa hartu eta konpromiso hori benetan betetzen duenean. Horrek guztiak ez dio kalterik egiten alderdiek ituna egin izanari, erantzukizun zibilaren ondoriozko akzioa, lege honetan ezarrita dagoena, egikaritzeari buruz, delitu edo faltak erantzukizun hori eratortzen duen neurrian.
|
|
|
Behin adiskidetzea gertatu eta gero, edo biktimarekin edo egindako delitu nahiz faltaren ondoriozko kaltedunarekin bereganatutako konponketa konpromisoa bete eta gero, edo bata edo besteak ezin badira gauzatu adingabearen borondatetik kanpoko arrazoien ondorioz, Fiskaltzak bukatutzat joko du instrukzioa, eta jarduna largetsi eta artxibatzea
|
eskatuko
dio epaileari, horretarako jarduna hari bidaliz.
|
|
|
Atariko ikerketan zehar, bai eta epaiketako prozesuan zehar ere, burutu beharreko eginbideetan parte har dezake, eta, hurrenez hurren, eginbideak egin daitezen proposa eta
|
eska
dezake.
|
|
|
Espedientea hasi eta batera, hori jakinarazi behar zaio adingabeari, 24 artikuluan xedatutakoari kalterik egin gabe. Helburu hori erdiesteko, adingabeen epaitegiko idazkariak, behin Fiskaltzaren eskutik espedientearen hasieraren berri jaso eta gero, adingabeari eta horren legezko ordezkariei
|
eskatuko
die hiru eguneko epean letradua izendatzeko; ohartarazi egingo die hala egin ezean adingabeari ofiziozko letradua izendatuko zaiola, abokatuen elkargo egokian espezialisten txanda osatzen dutenen artean.
|
|
|
Fiskaltzak adingabearen letraduari erakutsiko dio espedientea, horrek zenbat aldiz
|
eskatu
eta beste horrenbeste; horretarako epea ez da izango hogeita lau ordutik gorakoa.
|
|
|
Fiskaltzak ezin izango du bere kabuz eginbiderik burutu, eginbide horiektuzte; aitzitik, epaitegiari
|
eskatu
dio ikerketek emaitza ona izan dezaten beharrezkoak direnak egitea. Adin oinarrizko eskubideak murrizten badigabeen epaileak eskari horren gaineko erabakia hartuko du auto ziodunean.
|
|
|
Fiskaltzak, adingabeak edo horren familiak hala
|
eskatuta
, eta auto ziodunaren bidez, adingabeen epaileak espedientearen isil gordea dekreta dezake osorik edo zati batez, instrukzioak dirauen artean edo instrukzioaren denboraldi zehatz batean zehar. Edonola ere, adingabearen letraduak oso osorik jakin behar du espedientearen edukia, alegazioen izapidea burutzerakoan.
|
|
|
Jarduna ikusi ahal izango dute, eta
|
eskatu
eta erabakitako eginbideak jakinaraziko zaizkie.
|
|
|
Dela instrukzio fasean, dela entzunaldi fasean, frogak egiten direnean, horietan parte hartu ahal izango dute; ondore horietarako, organo jarduleak bekaldura froga egitea ezets dezake, baldin eta, hori
|
eskatu arren
, oinarrizkoa ez bada egitateak ikertzeko edo adingabeak horietan zein parte hartze izan duen jakiteko.
|
|
|
Adingabearen letraduak Fiskaltzari
|
eskatuko
dio beharrezkotzat jotzen dituen eginbide guztiak burutzeko. Fiskaltzak horien onarpenari buruzko erabakia hartuko du ebazpen ziodunean; ebazpen hori letraduari jakinarazi eta adingabeen epaileari horren berri emango dio.
|
|
|
Fiskaltzak horien onarpenari buruzko erabakia hartuko du ebazpen ziodunean; ebazpen hori letraduari jakinarazi eta adingabeen epaileari horren berri emango dio. Burutu gabeko eginbideei dagokienez, letraduak berriz
|
eska
ditzake halakoak, edozein unetan, adingabeen epaitegian.
|
|
|
1 Espedientearen instrukzioan zehar, Fiskaltzak talde teknikoari
|
eskatuko
dio txostena egin edo aurretiaz igorritakoak eguneratzea; ondore horietarako, talde teknikoa Fiskaltzaren menpe egongo da eginkizunari dagokionez, haren mendetasun organikoa edozein izanda ere. Talde teknikoak Fiskaltzari hori eman dio, askoz jota, hamar eguneko epean; epe hori luzatu ahal izango da, gehienez ere, hil baterako, arazoa oso konplexua denean.
|
|
|
1 Adingabeak delitu bat gauzatu duelako edo justiziaren ekintza saihestu edo oztopatu duelako zantzu arrazoizkoak badira, Fiskaltzak kautela neurriak hartzeko
|
eska
diezaioke adingabeen epaileari, edozein unetan, neurri horiei esker espedienteko adingabea babestu eta defendatu ahal bada. Halako neurriak izan daitezke adingabea zentroan barneratzea erregimen egokian, zaintzapeko askatasuna izatea edota beste norbaitego dituzte, bereziki, kautela neurriaren izaerari buruz.
|
|
|
Largespenaren ondorioz, jarduna artxibatzea eta zehaztasunak adingabeen babeserako erakunde publiko egokira igortzea, Fiskaltzak hori
|
eskatu
duenean.
|
|
|
Adingabeen epaileak espedienteko adingabeari azalduko dio, haren adinari egokitutako hizkera ulergarrian, zein neurri
|
eskatu
duen Fiskaltzak bere alegazio idazkian; azalduko dio, berebat, zeintzuk diren egitateak eta zein den neurriaren oinarria.
|
|
|
Jarraian, epaileak adingabeari galdetuko dio ea hark aitortzen duen egitateon egile dela eta ea ados dagoen Fiskaltzak
|
eskatutako
neurriarekin. Adingabea bi autu horiekin ados badago, orduan, behin adingabearen letraduari entzun eta gero, epaileak adostasuneko ebazpena eman dezake.
|
|
|
Adingabea egitateekin ados badago, baina ez
|
eskatutako
neurriarekin, entzunaldi izapidea gauzatuko da azken autu horri dagokionez bakarrik; proposatutako frogak egingo dira, neurri horren aplikazioa agintzeko edo, eskatutako neurriaren ordez, beste bat ezartzeko, beste hori egokiagoa bada adingabearen interesarentzat eta alderdietatik edozeinek hala proposatu badu.
|
|
|
Adingabea egitateekin ados badago, baina ez eskatutako neurriarekin, entzunaldi izapidea gauzatuko da azken autu horri dagokionez bakarrik; proposatutako frogak egingo dira, neurri horren aplikazioa agintzeko edo,
|
eskatutako
neurriaren ordez, beste bat ezartzeko, beste hori egokiagoa bada adingabearen interesarentzat eta alderdietatik edozeinek hala proposatu badu.
|
|
|
1 Entzunaldia egitea bidezkoa denean, epaileak gonbita luzatuko die Fiskaltzari eta adingabearen letraduari, horiek euren aburuz komeni dena adieraz dezaten, beste froga batzuk egiteari buruz edota prozeduraren izapideak egitean hautsi den oinarrizko eskubidetako eskubidea berrezartzea, hori bidezren bati buruz; edo, hala denean, haiei adieraziko die
|
eskatutakoaz
bestelako kalifikazio edo neurri bat aplikatzeko aukera. Jarraian, epaileak erabakiko du entzunaldiari ekitea edo hautsikoa denetan.
|
|
|
Entzunaldian zehar, epaileak, ofizioz edo alderdiek hala
|
eskatuta
, aintzat hartzen badu adingabearen intereserako komeni dela horrek aretoa uztea, hori erabaki dezake zioak azalduz, eta jardunak aurrera egitea aginduko du, adingabeak aretora itzultzeko aukera izan arte.
|
|
|
1 Adingabeen epaileak, ofizioz edo Fiskaltzak nahiz adingabearen letraduak hala
|
eskatuta
, eta, edozein kasutan, horiei, talde teknikoaren ordezkariari eta adingabeak babestu edo eraldatzeko erakunde publikoaren ordezkariari entzun eta gero, erabaki ziodunean ezar dezake epaian jasotako epaitzaren betearazpena etetea, baldin eta ezarritako neurriak ez badu bi urtetik gorako iraupenik; etendura denbora zehatz batez luzatuko da eta, askoz jota, bi urtez. Etendura hori epaian bertan erabakiko da, edo, hori irmoa denean, auto ziodunean; edozein kasutan, etendura horren baldintzak zehaztu dira.
|
|
|
Alderdiak ikustaldi horretara agertu behar dira, eta, auzitegiak egoki baderitzo, agertu behar dira, orobat, talde teknikoaren ordezkaria eta adingabeak babestu edo eraldatzeko erakunde publikoaren ordezkaria, kasu zehatz horretan parte hartu izan duten heinean. Errekurtsogileak auzitegiari
|
eska
diezaioke, auzialdian proposatu eta onartutako frogen artean, egin ez zirenak egiteko, Prozedura Kriminalaren Legeko erregelekin bat etorriz.
|
|
|
Behin aurreko paragrafoak aipatzen dituen betekizunak egiaztatu eta gero, errekurtsoa auzitegi nagusiko adingabeen zein aretotan* jarri eta areto horrek epaiok eman zituzten auzitegiei horien lekukotza
|
eskatuko
die; hamar eguneko epean, aretoak dokumentazioagarren Aretoari, eta areto horretara epa bidaliko dio Auzitegi Goreneko Bituko ditu errekurtsogilea eta Fiskaltza, azken hori ez bada errekurtsogile izan.
|
|
|
Auzitegi Goreneko Bigarren Aretoa ohiko moduan eratuko da, eta ahozko ikustaldira dei egingo die alderdi errekurtsogileari eta, edozein kasutan, Fiskaltzari; ikustaldi horretan, entzungo ditu egiten diren alegazioak, eta txostena
|
eska
diezaioke aurkaratutako ebazpena zein epaitegik eman eta horrexen jurisdikzio lurraldean adingabeak babestu edo eraldatzeko ardura duen erakunde publikoari, eta, hala denean, ebazpena betearazteko ardura zein erakundek izan eta horrexeri. Jarraian, kasazio epaia emango du, Prozedura Kriminalaren Legean aipatutako modu eta ondorioekin.
|
|
|
Betearazpenaren gainean kontrol hori burutzeko, adingabeen epaileei honako eginkizun hauek dagozkie bereziki, ofizioz edo Fiskaltzak nahiz adingabearen letraduak hala
|
eskatuta
:
|
|
|
Epai irmoan ezarri neurriak betetzeko orduan, adingabeak babestu edo eraldatzeko erakunde publikoen artean, neurri horiek betetzeko eskumena zeinek izan eta horrexeri bidaliko zaizkio aurreko paragrafoak aipatutako likidazioa eta lekukotza; lekukotza horrek, epaileak egoki deritzen zehaztasunez gain, auzira ekarri diren txosten teknikoak ere jaso behar ditu. Era berean, Fiskaltzari jakinaraziko zaio betearazpenaren hasiera; orobat adingabearen letraduari, horrek hala
|
eskatzen
badio adingabeen epaileari.
|
|
|
Erakunde publikoak adingabeen epaileari eta Fiskaltzari bidaliko dizkie txostenak, neurriaren betearazpenari eta horren gorabeherei buruz, bai eta neurrion menpeko adingabeen bilakaera pertsonalari buruz ere; araudiek ezarriko dute, kasuan kasuan, zenbatero bidali behar diren halako txostenak, eta, edozein kasutan, erakunde publikoak txostenak bidali ditu hori galdatzen zaionean edo erakundearen beraren iritziz hori beharrezkoa denean. Txostenok bidaliko zaizkio, halaber, adingabearen letraduari, letraduak hala
|
eskatzen
badio erakunde publiko eskudunari.
|
|
|
Aipatutako txosten horietan, erakunde publikoak Fiskaltzari
|
eska
diezaioke, horri bidezko baderitzo, epaileek neurriak berrikus ditzaten, lege honen 14.1 artikuluak ezarritako esangura horretan.
|
|
|
Adingabeak neurri bat hautsi badu, baina neurri hori ez bada askatasunaz gabetzen duten horietarikoa, Fiskaltzakkariari entzun eta gero, bai eta talde tek adingabearen epaileari
|
eska
diezaioke, harako neurriaren ordez, izaera bereko beste bat ezartzea. Salbuespenez, eta Fiskaltzak hala proposatuta, behin adingabearen letraduari eta legezko ordeznikoari entzun ondoren ere, adingabeen epaileak, aurretiaz ezarritako neurriaren ordez, beste bat ezar dezake, alegia, barneratze neurria, zentro erdi irekian, betetzeko dagoen denbora horretan zehar.
|
|
|
1 Neurriak betearazten diren bitartean, horiek ezarri dituen epaileak ofizioz edo Fiskaltzak, adingabearen letraduak nahiz Administrazio eskudunak hala
|
eskatuta
, eta alderdiei entzun eta gero, bai eta talde teknikoari eta adingabeak babestu edo eraldatzeko erakunde publikoaren ordezkariari entzun eta gero ere, ondorerik gabe utz ditzake halakoak, edo, haien ordez, beste batzuk ezar ditzake, bere ustez beste horiek egokiagoak badira lege honetan araututakoen artean; betetzeko falta den denbora zenbatekoa izan eta beste horrenbestekoa edo laburragoa izan d... Hori guztia, aurreko artikuluaren 2 paragrafoan xedatutakori kalterik egin gabe, eta lege honen 14 artikuluarekin bat etorriz.
|
|
|
2 Adingabeen epaileak txostena
|
eskatuko
dio Fiskaltzari, eta errekurtsoaren gaineko ebazpena emango du, auto ziodunean, bi eguneko epean. Auto horren aurka, gora jotzeko errekurtsoa jar daiteke auzitegi nagusi eskuduneko adingabeen aretoan*, lege honen 41 artikuluan xedatutakoarekin bat etorriz.
|
|
|
2 Epaileak, ofizioz edo Fiskaltzak nahiz adingabearen letraduak hala eskamoak antola daitezen, adingabe horren interesarentzat hori nahitaezkoa bada.tuta, adingabeak babestu eta eraldatzeko erakunde publiko eskudunari
|
eska
diezaioke, behin ezarritako neurria bete eta gero, Kode Zibilaren arauekin bat etorriz adingabea babesteko mekanis
|
|
|
Lege honetan araututako prozeduraren barruan, Fiskaltzak egikarituko du erantzukizun zibila
|
eskatzeko
akzioa, salbu eta kaltedunak akzio horri uko egiten dionean, kaltedunak berak, erantzukizun zibilaren pieza banandua ireki dela jakinarazten zaionetik hilabeteko epean, akzioa egikaritzen duenean edo hori bere buruarentzat erreserbatzen duenean hori jurisdikzio zibilean egikaritzeko, Kode Zibileko eta Prozedura Zibilaren Legeko manuek ezartzen dutenaren arabera.
|
|
|
Aurreko artikuluek erantzukizun zibila aipatzen dutenez gero, erantzukizun hori
|
eskatzeko
izapideek honako erregela hauek beteko dituzte:
|
|
|
Berezko ekimenaz orobat, piezara ager daitezke euren burua kaltedun gisa hartzen dutenak ere. Aseguru etxeak ere pieza horretara ager daitezke, euren burua alderdi interesduna dela uste badute; hala egin dute erantzukizun zibila
|
eskatzeko
akzioak zein epe izan eta epe horretan. Agertze idazkian adierazi dute noren aurka nahi duten, burututako egitateen erantzule direlakoan, erreklamazioa egin; nahiko izango da halakoen nortasunari buruz aipamen generikoa egitea.
|
|
|
Behin ustezko kaltedunak eta erantzule zibilak agertu eta gero, adingabeen epaileak autoa emango du prozeduraren hasiera aginduz. Auto horretan aipatuko dira alderdi auzi jartzaileak eta demandatuak, auzi jartzaileek zer
|
eskatu
duten kontuan hartuta eta espedientetik ateratzen dena gogoan izanik. Autoan bertan, demandatzaileei hamar eguneko epea emango zaie, euren uziak eta euren iritziz beharrezkoak diren frogabideen proposamena idazki baten bidez aurkez ditzaten, epaiketako aitorpena eta lekukoen aitorpena barne.
|
|
|
Erantzukizun zibilari buruzko piezan, ez da behar letradurik, ez prokuradorerik; baina, halakoa
|
eskatuz gero
, ustezko erantzulearentzat ofiziozko letradua izendatuko da. Adingabearen legezko ordezkarien kasuan, horien defentsa beregana dezake adingabearentzat prozedura nagusian izendatutako letraduak, horrek hala onartzen badu.
|
|
|
2 Indarreko lege testuaren oinarrian adingabeari buruzko diagnostiko taxuzkoa dugu: alegia, adingabea erantzulea dela, berari erantzukizuna galda dakiokeela eta
|
eskatu
behar zaiola delitu egiten duenean. Horren alboan, adin nagusikoaren aldean, aitzitik, erantzulea izateko gaitasuna oso osorik ez duela azpimarratu beharra dago, gaztea heldutasunerantzago bidean dago eta, eta horren ondorioz delitu egin izanagatik eman behar zaion erantzuna da ohiko ius puniendia bera izan.
|
|
|
Diagnostiko hura, erantzukizunaren ereduari dagokiona, alegia, inguruko kultur esparruko zuzenbide konparatuan baita nazioarteko itun esanguratsuenetan ere nagusitu dena besterik ez da, eta, funtsean, zigor legea urratzen duen gazteari egiten duenaz jabetzeko gaitasuna aitortzean datza. Adingabeak baldin badaki zer egiten duen, berari egin izanagatiko erantzukizuna
|
eskatu
zaio. Eskema honek egungo jarduera zientzien ekarria jasotzen du erantzukizun aitorpena adingabearen egitura psikologikoari eta gazteak gizartearen eraikinean duen leku bereziari egokitzen zaien neurrian.
|
|
|
Lege organiko horrek bere buruari aitortu zion beren beregi «berehalako eraldaketaren izaera, adingabeen eraldaketarako legeria eraberritua zati batez bada ere aurreratzen duena, eta horrez geroko lege neurriak
|
eskatzen
dituena». Horren ondorioz, argi dago lege organiko honen egokiera, hauxe baita premiazko lege eraldaketa hori.
|
|
|
3 Adingabearen babesari buruzko esparru juridikoa hobetzeko neurriak direla eta, Diputatuen Kongresuak aho batez onetsi zuen, 1994ko maiatzaren 10ean, halako mozio berezia. Horren printzipioek, funtsean behinik behin, asmoa agertzen dute zigor arloko adin nagusitasuna hemezortzi urtean jartzeko; halaber, lege baten aldarrikatzea
|
eskatzen
dute. Hartara, aldarrikatze hotasunera iritsi ez diren gazteen erantzurrek barneratu luke «gazte eta adingabearen zigor legea, eta bertara batuko da zigor arloko adin nagusikizun galdaketa; betiere, erantzukizun horrek zimentarri izan behar du araua hautsi duten adingabeen berreziketa, banako, familia eta gizarte inguruabarrak aintzat hartuta, eta, areago, gogoan izan behar ditu gai honetan autonomia erkidegoek dituzten eskumenak?».
|
|
|
Bigarrenez, Zigor Kodeak hemezortzi urteko adin muga ezarri du adingabeen erantzukizun penala zehazteko, eta horrek gutxieneko beste muga bat behar du. Hortik hasi behar da erantzukizuna
|
eskatzeko
aukera, eta hori hamalau urtean finkatu da. Horretarako oinarria da haurrak adin hori baino gazteagoak izan eta egiten dituzten arau hausteak ondoriorik gabekoak izatea, eta, gizarte asaldura sor dezaketen kasuetan ere, egoki dira horiei erantzuna emateko familiarteko eta laguntza zibilen esparruak, estatuko epai antolakuntza zehatzailearen parte hartzerik gabe.
|
|
|
Lege organiko hau, zalantzarik gabe, xedapen zehatzailea da, arauak hausten dituzten adingabeei benazko erantzukizun juridikoa
|
eskatzea
garatzen baitu. Nolanahi ere, Zigor Kodean eta bestelako zigor lege berezietan delitu edo falta gisa tipifikaturiko egintzei dagokie erantzukizun hori.
|
|
|
Adingati guztietan hartu behar du parte. Une oro, espedientearen edukia zein den jatzake, eta, zenbait egintza burutzen bakin behar du, frogabideak proposa didira adingabearen interesa balioesteko eta neurria betearazteko, egintza horietan guztietan parte hartuko du; neurria aldatzeko
|
eska
dezake, modu berean ere.
|
|
|
Kautela neurriak hartzeaz denaz bezainbatean, hori alderdiak aurkatasuneko entzunaldian hala
|
eskatuta
burutuko da; entzunaldi horretan, bereziki balioetsiko da, beste behin ere, adingabearen goreneko interesa.
|
|
|
10 Goian aipatutako printzipioekin bat etorriz, zalantza ñimiñorik gabe, hamalau urtekoa izatea adin muga bihurtu da zigor arloan adingabe direnei erantzukizun zehatzailea
|
eskatzeko
. Legea aplikatzeko esparruan, eta gauzatutako egitateen ondorioak mailakatzeko orduan, bi tarte bereizi behar dira, alegia, hamalau urtetik hamasei urte artekoena, eta hamazazpi eta hemezortzi urtekoena.
|
|
|
Lehen esana geratu den bezala, hezkuntza eta heziketaren arloko espezialistek adingabearen interesari erreparatu behar diote; izan ere, espezialista horiek hurbilagoko esparruetan dihardute, estatua bera baino hurbilago, hain zuzen. Alderdiek hala
|
eskatuta
, eta epaitegiko talde teknikoei eta autonomia erkidegoko erakunde publiko eskudunari entzun eta gero, adingabeen epaileak ahalmen zabalak erabil ditzake, ezarritariek beste batzuekin ordezteko. Zentzuzko neurriak eteteko edo ezarritako hokoa denez, horrekin ezin dira urratu edo gutxitu prozesuko bermeak, horixe baita arautegi berriaren oinarrizko helburuetatik bat.
|
|
|
Bai eragindako kaltea konpontzean, bai delitugilea eta biktima adiskidetzean, ofentsagileak eta arau haustearen ondoriozko kaltedunak adostasuneko hitzarmena egiten dute; adingabeak hitzarmen hori bete ondoren, haren jarreraren ondorioz sortutako gatazka juridikoa bukatu egiten da. Adiskidetzearen helburu zehatza da biktimak betetasun psikologikoa jasotzea araua hautsi duen adingabearen kontura; adingabe hori eragindako kalteaz damutu, eta barkamena
|
eskatzeko
prest egon behar da. Neurria aplikatuko da, adingabea benetan damutu eta barkamena eskatu, eta ofendituak hori onartu eta barkamena ematen duenean.
|
|
|
Adiskidetzearen helburu zehatza da biktimak betetasun psikologikoa jasotzea araua hautsi duen adingabearen kontura; adingabe hori eragindako kalteaz damutu, eta barkamena eskatzeko prest egon behar da. Neurria aplikatuko da, adingabea benetan damutu eta barkamena
|
eskatu
, eta ofendituak hori onartu eta barkamena ematen duenean. Kaltea konpontzean, aldiz, adostasuna ez da lortzen betetasun psikologikoaren bitartez bakarrik; horrez gain, zerbait gehiago behar da:
|
|
|
Neurri horren bereizgarria da adingabeak neurria betearazten duen bitartean ulertzea gizarteak edo gizarteko gizabanako zehatz batzuek bidegabe ondorio kaltegarriak jasan dituztela, adingabe horren jokabidearen ondorioz. Subjektuak ulertu behar du okerretara jardun zuela, gizartearen gaitzespen formala merezi duela, eta berari
|
eskatutako
lanak kaltea konpontzeko egintza zuzenak direla.
|
|
|
Lege hau aplikatuko da hamalau urtekoak baino nagusiagoak eta hemezortzi urtekoak baino gazteagoak diren gizabanakoei erantzukizuna
|
eskatzeko
, baldin eta horiek Zigor Kodean edo lege berezietan delitu edo falta gisa tipifikatutako egintzak gauzatu badituzte.
|
|
2004
|
|
|
Prozedura Zibilari buruzko 1881eko Legeak prozesuaren atariko eginbideak ezarri zituen, baina eginbide horiek erabat zaharkituta zeuden eta ez ziren erabilgarriak; izan ere, urriak ziren legeak agindutako jokabide prestatzaileak ez betetzeagatik sortutako ondorioak, nahiz eta auzitegiak bidezkotzat jo interesdunak eginbideok
|
eskatzea
. Arrazoi horiek direla bide, prozesuko zuzenbide zibila eraldatzeko ekimen zehatz batzuek bazter utzi zuten erakunde hori.
|
|
|
Lege honen ariora, ordea, neurri egokiak badira izan, prozesua prestatzeko. Batetik,
|
eska
daitezkeen eginbideak gehitu dira, baina zehaztugabeak izatera iritsi gabe. Bestetik, justifikatu gabeko ezezkoa ematen bada, orduan, kalte galeren ondoriozko erantzukizunaren aldean eragingarritasun askoz ere handiagoa duten ondorio praktikoak ezarri dira, baina horien bitartez gehiegiko hertsatzea eragin gabe.
|
|
|
Interes publikoa bete behar duten prozesu zibiletan izan ezik, lege honek koherentziaz ulertu du adituen irizpena frogabidea dela prozesu zehatz batzuetan; horietan, aipatu salbuespenak bazter utzita, auzitegiak ez ditu ikertu eta egiaztatu behar egitate erabakigarriak, nahiz eta alderdien babes uziak egitate horietan oinarritu; aitzitik, alderdiei dagokie egitate horiek alegatu eta frogatzeko zama. Horregatik, alderdiek izendatutako adituen irizpenak onartu dira, eta ezarri da auzitegiek izendatuko dutela aditua, alderdiek hori
|
eskatu
badute edo nahitaezkoa bada.
|
|
|
Horrez gain, komenigarri da epaiketa ekitaldiaren garrantzia indartzea, epaiaren aurreko jarduera behar beharrezkoa den horretara mugatuz. Horrenbestez, azken eginbide gisa bakarrik onartuko dira behar bezala proposatu eta onartutako froga eginbideak, baldin eta horiekdeok zein alderdik
|
eskatu
eta horri egotzi ezin zaizkion arrazoiengatik. ezin izan badira gauzatu froga eginbi
|
|
|
Esangura tekniko juridikoan, prozesuen izaera sumarioari dagokionez, legeak xedatu du honako epai hauek ez dutela gauza epaituaren indarrik: edukitzaren edo ukantzaren berehalako babesa
|
eskatzeko
prozesuetan, horiek amaiarazten dituzten epaiek; jabetza intelektualaren eta industria jabetzaren artzeagatik maizterra botatzeari buruz edo finka berreskuratzeari buruz ebazten duloko jarduera ez zilegiak utzarazteko eskaeretan, horiek ebazten dituzten epaiek; obra berri edo aurrizkoen aurrean berehalako babesa emateko epaiek; errenta edota alogera ez ordainten epaiek; eta, orobat, inskribatutak... Aitzitik, eragingarritasunik ezaren, segurtasun juridikorik ezaren eta prozesuan gorabehera gehiegi izatearen esperientziak gomendatzen du prozedura sumario gisa ez itxuratzea, maizterra botatzeko uziaren oinarri gisa, prekario egoera alegatzen dutenak.
|
|
|
Aipatu beharra dago lege honek ez duela erabiltzen gora joatzeari atxikitzea deituriko kontzeptua, kontzeptu horrek hainbat zalantza sorrarazten baititu. Haatik, lege honek nabarmendu eta zehazten du zer nolako eginkizuna betetzen duen, beste alderdiaren gora jotzea ikusita eta hasieran gora jotako alderdia izanik, errekurtsoaren aurka jartzen denak, horrek, aldi berean, jadanik gora jotako autoa edo epaia aurkaratzen badu, auto edo epai hori ezeztatzea edo onuragarriagoa den beste batekin ordeztea
|
eskatuz
.
|
|
|
Ez da batere heterodoxoa, ez ikuspuntu organikotik, ezta prozesuko ikuspegitik ere, eta are gutxiago Konstituzioaren ikusmiratik, jada auzialdi bi agortu badira, kasazio errekurtso berezia zentzuz mugatzea; eta prozesuko arau hauste larriak jasan dituela uste osoa duen pertsonari galdatzea, aldi berean, berorrek Zuzenbide substantiboko arau hausteen berrikuspena ez
|
eskatzeko
.
|
|
|
Norbaitek prozesuko arau hauste astuna gertatu delako uste osoa badu, eta, arau hauste horren ondorioz, jarduna ekarri behar bada arau hauste hori noiz gertatu eta horren aurreko egoerara, orduan ezin daiteke esan araua zentzugabekoa dela, horrek baztertzen duenean aldi berean beste epai bat
|
eskatzea
, jarduna aurreko egoerara ekarri ordez. Prozesuko arau haustearen ondoriozko errekurtsoari on iritziz gero, beste epai bat eman behar da.
|
|
|
1881eko Legearen eta horren berrikuntza ugarien arabera, kasaziora sarbidea izan zitzaketen auzi motak mugatuak ziren eta tratamendu berezia zuten. Horren eretzean, lege honek ezarritako kasazio errekurtsoan, dagoeneko ezin da
|
eskatu
errekurtsoa zein epairen aurka jarri eta hori deuseztatzea, auzialdira berriro igorriz, eta, aldi berean, modu subsidiarioan, auzialdiko epaiaren ordeztea eskatu, berori zuzenbide substantiboarekin bat ez datorrelako. Lege honek jardunaren prozesu zuzenketarako tresna egokiagoak jasotzen ditu.
|
|
|
1881eko Legearen eta horren berrikuntza ugarien arabera, kasaziora sarbidea izan zitzaketen auzi motak mugatuak ziren eta tratamendu berezia zuten. Horren eretzean, lege honek ezarritako kasazio errekurtsoan, dagoeneko ezin da eskatu errekurtsoa zein epairen aurka jarri eta hori deuseztatzea, auzialdira berriro igorriz, eta, aldi berean, modu subsidiarioan, auzialdiko epaiaren ordeztea
|
eskatu
, berori zuzenbide substantiboarekin bat ez datorrelako. Lege honek jardunaren prozesu zuzenketarako tresna egokiagoak jasotzen ditu.
|
|
|
Bestalde, ezin da ahantzi, 1881eko Legearen arabera, aldi berean forma urratzea eta epaiari buruzko arau hausteak alegatzen zituen kasazio errekurtsoa jarriz gero, lehenengo,
|
eskatutako
forma urratzea aztertu eta horri buruz erabakitzen zela, eta, errekurtsoari forma urratzeagatik on iritziz gero, auzialdiko auzitegira berriro igortzen zirela, horrek beste epai bat eman zezan. Era berean, epai horri beste kasazio errekurtso bat jar zekiokeen, lehenik, «legea urratzeagatik»; bigarrenik, epaiketaren oinarrizko formak urratzeagatik; eta, hirugarrenik, bi kontzeptuongatik.
|
|
|
Behin behineko betearazpena
|
eskatu ondoren
, auzitegiak betearazpena aginduko du, salbu eta epaia betearaztea ezinezkoa denean edo epai horrek kondena erabakirik ez duenean. Behin behineko betearazpena agindu ondoren, kondenatua horren aurka jar daiteke, aipatu lege baldintzak bete ez direla uste badu kondenatuak.
|
|
|
Erregela gisa ezin uka daiteke diruzko kondena horien behin behineko betearazpena ezartzea arriskutsua dela, baldin eta behin behineko betearazpenetik onura lortu duenak ezin badu hartutakoa itzuli, behin behinean betearazitako epaia ezeztatuz gero. 1881eko Legearen eta beraren berrikuntzen sistemari helduta, eskatzaileari
|
eskatutako
kauzioak arrisku hori ezabatzen zuen, behin behineko betearazpena larregi ixtearen truk. Horrela, behin behineko betearazpena uzten zen baliabide ekonomiko likidoak zituztenen esku soil soilik.
|
|
|
Epai horiek eta administrazio prozeduran emandako epaiek berme berberak dituzte, gaiari eta prozedurari dagokienez, zuzenbidearekin bat datozela ziurtatzeko. Izan ere, administrazio prozeduran zehar, administrazio publikoen egintzakri
|
eskatutako
eta horrek emandako kau eta ebazpenak ematen dira, eta horiek zuzenean betearaz daitezke, jurisdikzioatela etendura izan ezik.
|
|
|
Erabateko aldaketa hori gogoan izanik, eta behin behineko betearazpenaren aurka jartzea kontuan hartuz, aintzat izan behar da zailtasun bera dutela aurka jartze horri buruz jurisdikzio organoak emandako erabakiak eta kautela neurrien eskaerari buruz emandako ebazpenak. Horrela, behin behineko betearazpenaren aurka jartzean, kontrajarritako faktoreak baloratu behar dira, baina faktore horiek eta kautela neurriak
|
eskatzean
kontuan izan behar direnak zailtasun berekoak dira.
|
|
|
Nahitaezko betearazpenari buruzko lege araubideek ezin dute saihestu, ezta konpentsatu ere, prozesuaren aurretik ematen den kreditu berandutza. Halaber, lege araubideari ezin zaio
|
eskatu
hartzekodun guztiei euren kreditu guztiak ordaintzea beti. Lege honetara ez da bildu nahi formula utopikorik.
|
|
|
Badirudi arrazoi horiek gutxi direla; baina, egia esan, funtsezkoak ere badira. Gainera arrazoiak ezin dira baztertu, epai irmoa betearaztea ez delako eragiketa automatikoa, eta, horrekin batera, ez delako zentzuzkoa epaia eman eta hori irmo denetik epaiaren betearazpena
|
eskatu bitartean
jasotako guztia alde batera uztea.
|
|
|
Bestalde, epaiketaz kanpoko tituluetan oinarritutako aurka jartzea onartzen da honako arrazoi hauek tartean direnean: agiri bidez egiazta daitekeen ordainketa; konpentsazioa, baldin eta alderdi betearazlearen kredituaren aurka jarritako kreditua likidoa bada eta indar betearazlea duen agiritik badator; gehiegi
|
eskatzea
; alderdi betearazlearen eskubidea preskribatu nahiz iraungitzea; kita eta itxaroteko ituna edo ez eskatzekoa, hori agiri bidez agertuz gero; eta, orobat, agiri publikoan jasotako transakzioa.
|
|
|
Epaiketan zenbait demandatzaile edo demandatu batzuk agertu ahal izango dira, bertan egikaritutako akzioek titulu bera edo
|
eskatzeko
arrazoi bera dutenean.
|
|
|
Epaiketaren objektua dela eta,
|
eskatutako
jurisdikzio babesa subjektu batzuen aurka batera bakarrik eragingarri izan daitekeenean, horiek guztiek auzikide moduan demandatuak izan dute, legeak beren beregi besterik xedatu ez badu.
|
|
|
Zehazki, edozein kontsumitzailek edo erabiltzailek parte hartu ahal izango du, horien interesen defentsarako legeak zein erakunde onartu eta erakunde horiek
|
eskatu
dituzten prozesuetan.
|
|
|
1) Demandatuak auzitegiari
|
eskatuko
dio auzia erabakitzeko dagoela hirugarrenari jakinaraztea. Eskabidea aurkeztu behar da, demanda erantzuteko epean, edo, hitzezko epaiketa denean, ikustaldirako eguna etorri baino lehen.
|
|
|
2 Auzitegiak auzilaria hil dela jakin eta heriotzatik hurrengo bost egunetako epean oinordekoa bertaratzen ez bada, gainerako alderdiek
|
eska
dezakete prozesua badela oinordekoei jakinaraztea, tzeko epatuz; horretarako, gainerako alderdiek oinordekoak eta oinordeko horien egoitza identifikatuko dituzte. azken horiek hamar eguneko epean ager
|
|
|
1 Epaiketaren objektua eskualdatu bada epaiketa oraindik erabakitzeko dagoenean, eskuratzaileak eskualdaketa egiaztatuz gero,
|
eskatu
ahal izango du alderdi gisa onartua izatea eskualdatzailearen lekuan. Auzitegiak eskaera horri bide emango dio jardunaren etena aginduz, eta hamar egunez beste alderdiak esan beharrekoa entzungo du.
|
|
|
4 Alderdiek, halaber, prozesua etetea
|
eska
dezakete. Auzitegiak hori erabakiko du auto bidez, interes orokorrari edo hirugarrenari kalterik egiten ez badio eta eteteko epea hirurogei egunetik gorakoa ez bada.
|
|
|
Demandatuak amore ematen badu auzi jartzaileak aurkeztutako uzi guztien inguruan, azken horrek
|
eskatutakoaren araberako
kondena epaia emango du auzitegiak. Kontrara, amore ematea lege maulan egiten bada, edota interes orokorraren aurkako uko egitea nahiz hirugarrenarentzako galera badakar, autoa emango da hura bazter utzita, eta prozesuak aurrera egingo du.
|
|
|
Amore ematea zati batekoa bada, rretik epaituko ez dituena, horiei buruz auzitegiak, demandatzaileak hala
|
eskaturik
berehala eman dezake autoa, amore ematearen inguruko uziak onarturik. Beharrezkoa da horretarako, uzien izaera dela eta, erabaki banandua posible izatea, amore ematearen barruan ez diren beste uziok aldez auko prozesuak aurrera jarraituko baitu.
|
|
|
3) Doako laguntza juridikoaren gaineko ebazpenak aurkaratzeko intzidenteetan, bai eta epaiketaren aurretik presako neurriak
|
eskatu
direnean ere.
|
|
|
7) Berak
|
eskaturik
sorrarazi diren gastu guztiak ordaintzea, abokatuen zerbitzu sariak eta adituei dagozkienak salbu, ahalorde emaileak prokuradoreari ordainketa horiek egiteko funtsik eman ezik.
|
|
|
1 Ahalordea indarrean dagoen bitartean, gaiak dirauen bitartean eta epaia betearazi den arte, prokuradoreak edozein motatako epatze, zitazio, agindei eta jakinarazpenak entzun eta sinatuko ditu, bere alderdiari buruzko epaiak barne. Ahalorde emaileak horietan guztietan zuzenean parte hartu izan balu adinako indarra izango du aipatu jardunak, eta prokuradoreak ezin
|
eska
dezake jardunean ahalorde emaileak parte hartzea.
|
|
|
2 Behin prozesua hasi eta gero, ahalorde emaileak behar besteko funtsak eskuratzen ez badizkio prokuradoreari, horrek prozesua segi dezan, prokuradoreak premiamendu bidez
|
eska
dezake ahalorde emaileak funtsak jartzea.
|