|
2005
|
|
|
tate... eta abar bere baitan
|
daramatzate
.
|
|
|
ingurunekohotsenetengabekoeJkarreraginarenkonpJexutasunadeJaeta, unitateJinguistikojakinbatekezditu, izan, akustikazkoetaartikuJaziozkoaJdagaitzak, beraz, koartikuJazioareninterpretaziohonek, ekoizpenarenkontzeptuaJizazioaegitenduetasuposatzendu, mugimenduzko kontroJarensistema irteeranunitatediskretoak dituguJa. ...n emaitza diren ezaugarri akustiko jakinakaldaraziz.Etahemendik datar, hizketan arigarenean, ahoskuntzorganoek oharkabean (bainaezimitazioz) behinetaberrizegitenduten mugimendu kontrolarenalderdikorapilotsua.Artikulaziozkoetaakustikazkodatuesperimentaletan aurkitzenden aldakortasunfonetikoarenarazoak, artikulatzailebakoitzarenmugimenduenoinarrian dauden kontrolprintzipioen arazoorokorra aztertzera
|
eraman
ditu jakitunak. Printzipio horretan oinarrituz ezartzen dituzte, aldebatetik, batasunmotorearendenbora eskemak, eta, bestetik, koartikulazioaren agindumotoreenberrantolatze moduak, artikulatzaile ezberdinek halakohelburu jakinbatiritsibehardutenean, egoeraezberdinetatikabiatuz.Azalpenaketaereduakugariizanikere', gertaerahonenesplikaziozehatzagoa etaosatuagoalortu nahibadugu, behartzen gaitufonetikan ez ezik, fonologian etaseguruenik hizkuntzarenbestezenbaitosagairenazterketa emaitzetaneremurgiltzera.Argihila, neure buruariezbesteri, egitendizkiodan galderakdira, hots, aldez aurretik programatuaedo planifikatua ote ekoizpen prozesua. Nola liteke, bada, seinale fisikoakkanporatzeko, denboraezinagolaburrean (segundoko 15hizketa hotsezberdin kanpora baititzakegu) hots asmoa edoesanasmoakodatzea horrenbeste agindu (psiko) neuromotorkoordinatuz?
|
|
|
Lehenik ironia, ttipitzailea enplegatuz, Izkribaño (1891), edo mendratzailea erdi jakintsun (1894), gero trufaz beterikako gupidarekin diolarik Gaizoak (1891), edo behar den ñabarduraz baliatuz Gaixoa (1894), eta azkenik, azken neurtitzean, azken eztenkada arranoaren eta pikaren metafora azalduz, ezin sinetsizko gertakaria arranoa pikaren umea jakinik, bertzalde, pika dela hegaztinetan burugabea, ergela, kalakaria. Bertso hau, zinez, bertsolari batena da, dena ironia, dena zizta eta zirikada, emeki emeki
|
eramaiten
gaituena azken neurtitzeraino, dena gatz eta piper.
|
|
|
...renbarrenera begiradauden tradiziozkojarreraberdintzaile etakonbergenteekikohiztunak nolako kokaguneahautatzen duenazterdaitekeen gauzada.Horretarako, gizartearen barrenekosareketan norbanakoakdituen hartu emanetaerlazioak nolakoak diren etaerreferentziatzatzein talde jotzen d (it) uen ezagutzea baitezpadako baldintza da; norbanakoarenhizkera jardueranoinarriturikjoereketanorabideekberekin loturik
|
daramaten
prestijioarenarabera hiztunak bereburua non kokatzen duen edo non kokatu nahiko lukeen antzeman dezakegu2. Ezin ahantzi dugu prestijioaren ifrentzuanestigmaizpiak edota hainbat hiztunen ziurtasun linguistikorikezasumaditzakegula; ikerketa xeheekerakutsi dutenez, hiztunokhizkuntzarenbaitakoautogorrotorainoedotaprosodiarenaldetikako ahoko giharreendoitze kulturaledogizartezko etarainoiritsgaitezke; horretaz jabetzea ezlegokegaizki: hizkerarekikojarrerarenikuspegi kognoszitiboan, sinesteak, estereotipoaketa perzepzioaksar ditzakegu eta alderdiafektiboan, zirrarak etasentimenduak.
|
|
|
Dialektoeieustekoborondatea, norkbereaduenarieustekogogoa, guztiz ulertzekoa da.Bainaaurkiak ifrentzua
|
eraman
ohi du berekin. Euskalkiak egoerasozio historikojakinbateansortu zaizkigu, euskalerkidegoen arteko hartu emana gaurkoa bainoahulagoazengaraikoakdira: lehenagoherrixkak
|
|
|
12 Euskara Teknikoa izeneko gaien irakasleak dira, beste batzuen artean, profesional egokiak mota honetako eginkizunak aurrera
|
eramateko
, hizkuntzalaritzarekin eta euskara tekniko zientifikoarekin lan egiten baitute. Hizkuntzalaritza aplikatuak hizkuntzalaritza teorikoa ren ekarpenak ere kontuan hartu behar ditu eta haren eginkizuna neurri handian erabiltzai leei zuzenduta badago ere, ateratzen dituen ondorioek erkagarriak izan behar dute, hiz kuntzalarien bermea edota kritika jaso ahal izateko.
|
|
|
Hizkuntza komunak dituen aditz paradigmetatik pertsona jakin batzuen adizkiak baino ez dira erabiltzen, batez ere testu idatziak eta inpertsonalak direlako. Aldiz, modalitateari dagokionean, neutroa izateko helburuak hizkuntza komunean neutralizazio bidean daudekeen zenbait bereizketa aintzat hartzera' edo nekez erabiltzen diren adizkiak ustiatzera
|
garamatza
. Hizkuntza arruntean nekez aurkitzen ditugun gertatu dateke, gertatu bide da/ zen eta gertatu zatekeen adizkien modukoak erruz erabiltzen dira euskara zientifikoaren zenbait esparrutan baieztapen kategorikoetatik alde egiteko.
|
|
|
ezaugarri bat da sailkapenerako joera handia, ikertzaileak gai bati buruzko jakintzan sakonduz doazen neurrian sailak eta azpisailak egiten baitituzte eta honek ekartzen baitu terminoak gehienetan konplexuak izatea: aurrizkiak eta atzizkiak
|
daramatzate
askotan (biopolimero, sulfogatz, disolbagaitz...) eta sarritan izaten dira izen elkartuak (disoziazio konstante, kristal sistema, elek troi dentsitate...), izena+ adjektiboa moduko segidak (eremu magnetiko, osa era mineralogiko, sienita feldespatoidedun...) edo are konplexuagoak diren sintagma hedapenak (behetik gorako analisi sintaktiko, bitarrean kodetutako hamartarren batutzaile...). Ondorioz, zientzialariek ondo menderatu behar dituzte beren hizkuntzak dituen hiztegi sorkuntzarako bideak.
|
|
|
Hortaz, euskara gaurkotzearen lehendabiziko ondorioetako bat izan da euskara' izena+ erref. adjektiboa' moduko segidez betetzea. Euskaltzaindiak (1992) euskal hitz elkartuen osaera eta idazkeraz aritu denean azpimarratu du erreferentziazko adjektiboak
|
daramatzaten
erdal segi da gehienen ordain egokiak euskaraz izen elkartuak direla eta gehienetan ez dela beharrezkoa adjektibo horiek mailegatzea: «... aukera paregabea eskaintzen du, orobat, erdal izen+ adjektibo erreferentzial egiturak ordezkatzeko:
|
|
|
ko atzizkia
|
daramaten
izenlagunekin nahasten dituzte38. Beste azalpen bat
|
|
|
ere izan lezake, ordea, gertaera honek. Izan ere, tar
|
daramaten
adjektiboak euskarak dituen erreferentziazko adjektibo bakarrak dira, izenarekiko beste lako harremanak daudenean izen elkartuak erabili ohi baititugu. Horrelako adjektiboak izenaren ezker zein eskuinean joan daitezke (bilbotar mutila 1 mutil bilbotarra) eta laguntzen duten izenarekiko antzeko harremana duten erreferentziazko adjektibo mailegatuek ere, bi kokagune horiek onartzen
|
|
|
Honen eragilea erdal sistematik urruntzeko saioa bide da. Alderantzizkoa izan da garri eta kor atzizkien erabilera alda tzera
|
eraman
gaituena, alegia, euskal garri atzizkia erdal ble atzizkiarekin parekatzea. Halaber, erdal sistemarekiko parekatze horretatik datorkigu erdal hitz bakarrerako hitz bakarreko euskal ordaina nahi izatea:
|
|
|
39 Dun
|
daramaten
adjektiboek ere bi kokaguneak onartzen dituzte. Edonola, Sarasolaren (1997a) arabera, hauek, tar daramatenek ez bezala, tradizio hobea dute eskuinean.
|
|
|
39 Dun daramaten adjektiboek ere bi kokaguneak onartzen dituzte. Edonola, Sarasolaren (1997a) arabera, hauek, tar
|
daramatenek
ez bezala, tradizio hobea dute eskuinean. Gainera, erlatibozko perpausetako adizkiekin harremanetan jartzetik ere etor liteke ezkerrean onar garriak izatea.
|
|
|
Tradiziorik eza tik abiatuta zelulanitz bezalakoak gaizki eratuta daudela aldarrikatu dute zen baitek, anitz adjektiboa ez dela argudiatuz, baina honelakoak baztertu aurre tik, sakonki aztertu litzateke exozentrikotasunaren auzia: badira euskaraz zenbatzaileak
|
daramatzaten
exozentrikoak (lauburu, ehunzango...) eta bestetik, honelako hitz elkartuek beren osagaiek ez bezalako kategoria izaten dute maiz( [hitzontzt] Adj. , [buru belarri] Adb....).
|
|
|
Hain luze
|
daramagun
guduka horren xehetasunetan sartu gabe, egundai notik Iparraldearen historiak kezkatu duen Txillardegi adiskidearen ohoretan nahi nituzke orain hemen XX. mende honetako bi gertakari soil aipatu: lehe na 1919an, 14 gerlaren ondotik, Frantzia garaile handios atera zelarik; bigarrena, berriz, 1941ean, 40eko erauntsiaren ondorioz, Frantzia hura bera suntsitua ikusi genuelarik, bi gertakariak Iparraldean gertatuak, eta euskara guti dakiten gure historialariek, nik dakidala, ez bilduak.
|
|
|
' Ikus José Antonio Aranaren lana, hots, George Lacomberen artxiboaren katalogoa. Hemen aurkezten dugun dokumentuak 341 zenbakia
|
darama
zerrenda horretan. Neure esker ona agertu nahi dut hemen Azkue Bibliotekako Josune Olabarria adiskide onak eman didan laguntzagatik.
|
|
|
Semeak bezala, Printze titulua zeukan aitak, Caninokoa, Pio VII.ak emana. Ez zen Napoleon anaiarekin ondo konpontzen eta Estatu Batuetako bidea hartu zuen Civita Vecchia portuan 1810ean; baina ingelesek atxilotu zuten eta Maltara
|
eraman
eta handik Ingalaterrako Plymouthera. Thorngrowe herrixkan (Worcester) aurkitu zuen erbesteko bizilekua eta han jaio zen, 1813ko urtarrilaren 4an Louis Lucien Bonaparte
|
|
|
II. Inperioa 1852an sortu eta eratu arte, Londresetik Parisa eta Paristik Londresa hainbat ostera egin behar izan zituen zeukan karguaren arabera. Politikatik aparte
|
bazeraman
buruan beste ardura bat: bilduta zituen hizkuntzalaritzako datuak eta ikerketak nola argitaratu.
|
|
|
Hamasei hizkuntzak orrialdearen erdian datoz sailkatuak, bost zutabeen gainean dagozkien tokian. Sailkapen honek izenburua
|
darama
: Dialetti d' Italia eta orain arteko sailkapenetan herriak soilik aipatu baditu, hemen dialektoen eta azpidialektoen izenak ematen ditu.
|
|
|
Praka beltzak
|
zeramatzan
jantzita. Txamarra grisa aukeratu zuen egun horretarako
|
|
|
5 Odriozolari (1999) jarraiki, delako kausa hori gertaera jakin bat zuzen sortarazten duena da, eta argudioa, aldiz, buru jarduera baten bidez zerbait ondorioztatzera
|
garamatzana
: (8a) ko ez zuen ezertarako balio eta (7a) ko hor daga bere motxila berdea hurrenez hurren.
|
|
|
Villasanterekin (1979: 162) bat eginez, bestetik, kontzesioa, gertatu dena ez bezalakoa ondorioztatzera
|
garamatzana
da. Aurkaritza, bestalde, kontzesioak ondorioztatzera garamatzana ez bezalako ustekabe hori da:
|
|
|
162) bat eginez, bestetik, kontzesioa, gertatu dena ez bezalakoa ondorioztatzera garamatzana da. Aurkaritza, bestalde, kontzesioak ondorioztatzera
|
garamatzana
ez bezalako ustekabe hori da: (6) ko ez zuen inortxok ere erantzun.
|
|
|
Kausa/ ondorio, argudio/ ondorioztapen eta kont zesio/ aurkaritza direlako hiru ardatz hauei begira, bi zehaztasun egin behar ditugu. Alde batetik, lan honetan zehar bigarren perpausak
|
daraman
esanguraz arituko gara, hau da, (7a) koan argudioa dugu eta (7b) koan ondorioztapena. Gainera, zenbaitetan bi hitz hurren kerak dira zilegi, baina beste zenbaitetan ez.
|
|
|
' Emendiozko harreman hauen ereduak, hurrenez hurren, halaber (9a), bestalde (9b), behintzat (9c), eta gainera (9d) lokailuek
|
eramango
luketenak dira. Ere enklitikoaren ere dua, esanguraren aldetik behintzat, halaber bezalakoa dela onartuko dugu.
|
|
|
' Alde hatera utziko ditugu esparru honetan gertatzen diren ezabaketa guztien kontu ezin interesgarriagoa. Areago, lan honetatik kanpo geratuko dira era berean erabilera nagusian ezinbestez ezabaketa
|
daramaten
kideak ere (ez ezik edo baizik kasu). Ikus halaber Euskaltzaindiaren lokailuetatik oso urrun egon ez arren nahiko desberdin jokatzen duten hau da, hots, alegia, hain zuzen, adibidez eta batez ere bezalakoak, Zabalak (1996b} tes tuan iruzkinak sartzeko duten funtzioaren ikuspegitik aztertu dituenak.
|
|
|
Gaztelaniaren Akademiaren hitzetan (1973: 147), argudioa adierazten duenperpausaren aurreanbipuntuakjardaitezke.Berez, puntuazioikurhau, pu' ntuarenordezerabililiteke11.saileko (7a) koargudioaeta (8a) kokausaere adieraztekounean, bainaareago, bipuntueknabarmen hobetukolituzkete koma
|
daramaten
(13a) ko ondorioztapenareneta (13b) ko ondorioarenadie razpenak.11.sailhorretako (6) koaurkaritzak, bestetik, aukeramodura onar ditzakebi puntuak.Kontzesioa, emendiozkoharremanak etahautakari harre manakezdiraeskuragarriakerahonetara.
|
|
|
Lokailurik gabeko alboratuek bezala, lokailudunek ere ez dute erabat debekaturik koma, baina azpimarratzekoa da Euskaltzaindiak ematen dituen (literatur) adibide gehienak puntu baten bidez antolaturik daudela13 Koma eta lokailua
|
daramaten
alboratu hauek lokailugabeak baino are desbideratuagoak direla dirudi, testu jaso berezituetan behintzat 14 Bestalde, ez dago kontzesio
|
|
|
e4) Bukatzeko, zeren hori bait aurrizkia
|
daraman
aditzekin hatera azal daiteke, baina hori, bai koma ezaugarrien atzetik (53) bai puntuaren atzetik ere (54). Areago, zeren eta bait puntu ezaugarrien atzetik azal daiteke, geure klasikoen puntuazio sisteman behintzat (55).
|
|
|
Bait horrekin hatera ere esku ragarriak direla dirudi (57) baina bestalde, bait hori hain menderagailu garbia ez dela ere onartu behar da: Bait
|
daraman
adizkia duen perpaus bat behinik behin, gainontzeko kiderik gabe ere azal daiteke puntu baten atzetik (58). 21
|
|
|
Aurreko kontuak laburbilduz, bada, juntagailuek perpaus mailako fun tzio bat dute berez, bi perpaus elkartzen baitituzte goragoko perpaus bat ema teko; hala ere, zenbaitetan, aurrean
|
daramatzaten
prosodia ezaugarriak direla bide, lokailu modura joka dezakete; horrelakoetan, bada, testu mailako fun tzioa dute. Hau guztia, dena dela, gramatika kategoria bati dagokion banake ta ohiko bat besterik ez litzateke izango.
|
|
|
Euskararekiko ikuspegi kontrajarri hauek badukete ondoriorik xurien eta gorrien kazeta elebidunetan. Zeren eta hasieran batzuek eta besteek euskara berdintsu erabiltzen bazuten ere (erran nahi baita guti, hautesle eta herrietako kontseiluetako frankok frantsesik ere ez zekitelarik bizkitartean), erlijioaren eusle izate horrek euskara erabiltzera ez ezik apaintzera
|
zeramatzan
apaizak. Hortaz, hiru apaiz idazle finkoren euskara on eta kalitatezkoari esker kazetan gure hizkuntza goiti joan zen, Eskualdun Onaren garaian() lehen aldiz nagusituz frantsesari; eta kazeta gorrietan, aldiz, beheiti.
|
|
|
Berehala gorriekin bakeak egin eta Biba Frantzia!, orok alemanari buruz gerlara lehian, eskuina eta ezkerra. Gure apaiz kazetaria bezalakoen eskuineko politikak jendeak gerlara
|
eraman
bazituen ere, non ziren Jaures eskubiak hilarazi bakezalearen jarraitzaile zirelakoak. Nolanahi ere Gerla Nagusia delako madarikatu horren basakeriek mundua eta Euskal Herria odolustu zuten eta gure kazetaria higatu, buruz ere, kazetako lanaz gain herriz herri gobernuaren izenean urre eske predikatzen eta kolpatuei eta soldadoen familiei etengabe bihotz ematen ari izan baitzen.
|
|
|
Hona hemen crasis figuraren erakusburu polit zenbait. Lehena Ferry hil ondoan, ahokia gurutzerik gabe
|
eraman
zutela-eta: Abereak bezala bizi; abereak bezala hil, abereak bezala ehortz.1 Hori dute deitzen gero errepublika. Ez da, ez, hori errepublika.
|
|
2019
|
|
|
R. M. Azkueren hasierako ardura J. Gorostiagak erbestera
|
eramandako
lexikografiako zenbait dokumentu berreskuratzea izan zen. Hala ere, bien arteko harremana konfiantzazkoa zen.
|
|
|
Era horretakoak dira, izan ere, berriki onartua izan den UPV/EHUren Euskararen III. Plan Gidarian() jasotzen diren asmoak eta bideak euskararen normalizazioa lortzeko bidean: euskararen normalizazioaren gidaritza
|
daramaten
erakundeekin elkarlana sustatu; euskalgintzan diharduten
|
|
|
" Euskal liburu sorta argitaratzeko era edo bideaz Euskaltzaindiari". Lanak ekainaren 27ko data
|
darama
eta uste izatekoa da egun horretako batzarrerako prest zegoela, baina, F. Krutwigen arazoak hartu zuen garrantzia ikusita, geroratu egin zuela aurkezpena. Donostiako La Voz de Españak ekainaren 19ko artikuluan Euskaltzaindia hiltzat jo izanak eragindako dosierra zen.
|
|
|
3 Bilboko egoitzan bulego bat antolatu, argitalpen programa hori aurrera
|
eraman
eta iragarki eta harpidedunez ardura zedin. Gerora bulego berriak zabal zitezkeen gainerako hirietan.
|
|
|
Horrela, R. Lafonek egindako B. Dechepareren itzulpenarekin, P. Zabalaren toponimia lanarekin, A. Tovarren fonologiazko artikuluarekin eta M. Lecuonaren arkeologia ikerketarekin batera, L. Villasanteren" Literatur euskara laphurrtarr klassikoaren gain eratua" ren lehen zatia argitaratu zen BRSAVPen 1952ko lehen zenbakian.919 Euskaraz idatzitako bakarra izateaz gain, A. Irigarayk egindako aurkezpena
|
zeraman
aurrean, gerraondoko Akademiaren lehen argitalpen ofizialtzat jo daitekeena.920 Kasu honetan, RSVAPen baimenari esker, aldizkarian sail berezi bat abiatzen zen euskaltzainen lanak plazaratzeko" Trabajos de la Academia= Euskaltzaindiaren lanak" goiburua916 ABA EUS: A. Irigarayren gutuna L. Villasanteri,.
|
|
|
M. Artigahorren berri eman zuen, baina edukien eta partaideen izenik aipatu gabe (cf. El Diario Vasco; La Voz de España). sekin batera, gai hori
|
eramateko
batzordea osatu zuen.106 Martxoaren 29an berriz bildu ziren probintzia jauregian kide hauek: burua, M. Asín, markesa, E. Ors, M. Machado eta idazkaria.
|
|
|
P. Barojak Nafarroako Gobernu Zibiletik jaso zuen Salamancara joateko agindua eta familiak hura betetzea eskatu zion. Negu gorrian P. Gaudin adiskideak autoz
|
eraman
behar izan zuen Salamancaraino. L. Eijo apezpikuak eta beste batzuek idazle antiklerikala oso hotz hartu omen zuten IdeE ren ekitaldian, garaiko testuinguruan beldurgarria zena.
|
|
|
Salbuespeneko egoeraren erakusgarri, RAEk Donostian batzartzen jarraitu zuen eta J. Urquijo, idazkari gisa, koordinazio lanaz arduratu zen, J. M. Pemán buruarekin eta gainerako akademikoekin postazko harremana
|
eramanez
. Adibidez, RAEko buruaren aginduz, P. Sainz Rodríguezi batzarren deiak bidaltzen zizkion ministerioaren Gasteizko egoitzara.120 Aldi berean, Europako gorabeheren berri mugatua zuen Frantziako (G.
|
|
|
Hogeita hamar herritarrez eta sei diputatuz osatutako JCVren osoko batzarra ez zen hilero bildu. Hamabi kide inguruz osatutako batzorde iraunkorrak
|
zeraman
pisu guztia. Nominalki JCVren burua BPDko presidentea zen eta buruordea Bilboko alkatea, baina hasierako urteetan Bilboko Udalak ez zuen parte hartu.
|
|
|
Gutunean adierazi zuenez, bizimodu desordenatua
|
zeraman
Nafarroako kazetariak. Eguerdiko ordu bietan esnatu eta goizeko bostetan oheratzen zen, egunkariko lanak azken unera arte atzeratuta.
|
|
|
461). Aktak jasotzen duenez, JCVren Akademiako ordezkaritza ordutik aurrera J. M. Seminariok
|
eraman
zuen, J. Irigoyenen ordez.366
|
|
|
Lehenago J. Irigoyen eta E. Esparzarekin gertatu bezala, J. M. Seminario iraganeko oroipena zen, batez ere. ...iako batzarretara gonbidatu zuen, baina Nafarroako kazetariak ez zuen inoiz gehiago parte hartu Akademiaren zereginetan.1189 Abertzaleekiko gutxieneko elkarlana ere ziurtatuta zegoen L. Michelena eta M. Lecuona euskaltzainen edota A. M. Labayen urgazlearen bidez. Hain zuzen, 1954ko azaroaren 24an N. Ormaechea Ameriketatik itzuli eta Bilboaldean lehorreratu ondoren, A. M. Labayenek Gipuzkoara autoz
|
eraman
zuen eta, Akademiaren izenean, L. Michelenak eman zion ongietorri ofiziala Gabonetan.1190 SFVJUren Egan aldizkari berrituan elkarrizketatu zuenean," Orixe" k garaiko euskal kulturaren muga sozioekonomikoak (publiko eskasa) aipatu zituen, ohi bezain kontentagaitz. Egitasmo euskaltzale ofizialistekiko mesfidantza ez ezik, belaunaldi berrien joerekiko etena ere bistan zegoen ordurako (Iztueta 1991:
|
|
|
Agertu zizkigun oiñarriak jatorrak dira geienbat, derizkiodanez, baiña populistegia, Krutwig’en itza erabilli bear emen, arkitzen dut. Gauzak bere neurria bear dute beti eta erabateko jokabide extremistak eztira beti onenak izaten jendea nai dugun bidetik
|
eramateko
. Ta batez ere euskal literaturari zor zaiona eztiola ematen iruditzen zait.
|
|
|
Ale horrek bortz mila hitzen heina ba du, Azkuek bere eskuz ezarririk. Bertze norbaitzuek euskarazko erranera hiztegia oso aitzina
|
daramatela
ba dakigu. Lanik erdia eginda dago.
|
|
|
346). beren hizkuntzari zor deraukoten orhoitgailua egiteko dago. Nork hartuko othe du Azkuen lanak aitzina
|
eramaiteko
ardura?
|
|
|
35). Besteak beste, A. Irigarayk Gueroren edizio berriaren ale bat
|
eraman
zion J. M. Caballero GPDko presidenteari SFVJUren aholku batzordea lehen aldiz batzartu zenean.1170
|
|
|
J. Urquijo eta R. M. Azkue hil ondoko urteetan, Bilboko N. Oleaga idazkariak eta Donostiako I. M. Echaide eta A. Irigaray euskaltzain alargunek
|
eraman
zuten Akademiaren pisua.1171 1940ko hamarkadan egiten ziren urteko 5,44 batzarrak 9,75 izatera igaro ziren tarte horretan. Gainera, 1949ko handitzearen eta izendapen gazteagoen ondorioz, 39 batzarretatik 23tan (%58, 97) lortu zuten 1920ko estatutuek ezarritako sei euskaltzainak biltzea.
|
|
|
Bilboko hitzaldiaren arazoak zuen izaera politiko judizialarekiko arduragabetasuna ageri da, halaber, P. Lafitte euskaltzainari ekainaren 25ean Donibane Lohizuneko Hôtel Eskualduna tik idatzi zion gutunean. Ez zion azaldu zergatik
|
zeramatzan
aste batzuk Frantzian. Soilik aldizkari bat argitaratu nahi zuela Pirinio Behereetan, Espainia frankistako zentsurarekin arazoak zituztelako.
|
|
|
Bagajea miatu zioten, baina ez zuen eduki konprometigarririk. CNTko (Confederación Nacional del Trabajo) milizianoek Donostiara
|
eramateko
asmoa agertu zutenean, eztabaida larria sortu zen. Zarauzko zenbait jeltzalez lagunduta eta bidean ez zutela hilko aginduta baino ez zieten utzi milizianoei atxilotuak Donostiara eramaten (SAF AA:
|
|
|
CNTko (Confederación Nacional del Trabajo) milizianoek Donostiara eramateko asmoa agertu zutenean, eztabaida larria sortu zen. Zarauzko zenbait jeltzalez lagunduta eta bidean ez zutela hilko aginduta baino ez zieten utzi milizianoei atxilotuak Donostiara
|
eramaten
(SAF AA: J. Cincuneguiren gutuna I. López Mendizábali,, PNV_ NAC_ EBB, K.00365, C.1; cf. Gamboa & Larronde 2005:
|
|
|
Antza denez, arazoak izan zituen errepresio kolpistarekin, baina ez zuten zigortu, agian integrismoarekin izandako harremanagatik. Besteak beste, idazkari gisa berak
|
zeraman
Euskaltzaindiaren akta liburua falangistek eraman egin zuten. Nahigabetuta bizi omen zituen gerraondoko urteak R.
|
|
|
Antza denez, arazoak izan zituen errepresio kolpistarekin, baina ez zuten zigortu, agian integrismoarekin izandako harremanagatik. Besteak beste, idazkari gisa berak zeraman Euskaltzaindiaren akta liburua falangistek
|
eraman
egin zuten. Nahigabetuta bizi omen zituen gerraondoko urteak R.
|
|
|
Liburutegi hori funtsean RIEV aldizkariaren bilduma osoa zen eta J. Bilbaok Sarara (Pirinio Behereak)
|
eraman
nahi izan zuen 1947ko azaroan.31
|
|
|
Ameriketarako euskal emigrazio masiboak euskal katolikotasunari eta bereziki emakumeen moralari eragiten zizkion kalteak salatu zituen saminki (Lhande 1950). Seguru asko P. Lafittek egin zuen ahalegin gehien hura 1949an Donostiako Euskaltzaindiaren batzarrera
|
eramateko
, baina Mundu Gerra ondoko korrespondentzian ez da ageri jesuitaren Akademiarekiko interesik.32 Azkenerako, ez zituen ezagutzen bisitan joaten zitzaizkion lagunak ere (Monier 1992; Larronde 1994; Urkizu 1998; Hernández Mata 2007; Aizpuru & al. 2007; Kintana Goiriena 2008; Barandiaran 2009).
|
|
|
B. Echegarayk L. Michelenari kontatu zionez, garai horretan R. M. Azkue Lekeition jaso eta Bilbora
|
eraman
zuten lehendakaria agur zezan. Euskaltzainburuak ez zuen politikarik aipatu, bere bilduma etnografikoa baino ez.
|
|
|
Handik bi egunera, 1951ko otsailaren 3an, berriz idatzi zion gaztelaniaz, Akademiaren idazpurudun gutuna," h" grafema
|
daramaten
hitz arrunten zerrendarekin eta aditz forma erabilienekin.697 Gramatikaz den bezainbatean, Espainian egindako ahaleginak gutxietsi egiten zituen, baina lapurteraren arloan aurrekariak zeuden, bereziki Baionako elizbarrutitik sortutako lanei esker. P. Lafitteren 1944ko gramatikak ez omen zuen balio F. Krutwigen 1951ko helburua betetzeko:
|
|
|
288). Gerra zibilak eta diktadura frankistak sortutako eten soziokulturalak, eta F. Krutwigen harrokeriak, ikuspegi hori zena baino berriagotzat jotzera
|
eraman
zuten. P. Lafitterekin hitz egitean, euskal burgesiaren arazoa Frantzian nola konpondu zuten galdetu omen zion:
|
|
|
Espainiako gerra zibilak eta berrogei urteko diktadura amaigabeak euskarazko kulturaren memoria publikoa eraso eta, hasieran, genozidio kulturala burura
|
eramateko
asmoa izan arren, ez zuen katea guztiz eten. Maila guztiak hautsi izan balira, ez nintzateke honelako ikerlan bat egiteko gauza izango.
|
|
|
Korporazioaren irudi horren osagarri, beste bi iturri nagusi erabili ditut. Alde batetik, Bizkaiko Foru Agiritegi Historikoa, Akademiaren kontrol politikoa
|
zeraman
frankismo ofizialaren ikuspegia ematen duena. Bestetik, Bilboko Sabino Arana Fundazioaren Abertzaletasunaren Agiritegia, EAJ PNVk sortutako dokumentazioa gordetzen duena.
|
|
|
" Bernard Dechepare", baina ez" Bernart Etxepare", etab. Horrek inkoherentzia bitxiak eragin ditu: " Luis Michelena" forma erabili dut Gipuzkoako euskaltzain ospetsua izendatzeko, nahiz eta haren" euskal" izena
|
daraman
Koldo Mitxelena Kulturunea (KMK) behin eta berriz aipatu behar izan dudan iturri gisa. Hain zuzen, garaiko erakundeen izenak ere, ulerterrazago diren jatorrizko erdal forma ofizialetan utzi ditut; itzulpen arruntagoak dituzten kasu ezagunetan (ministerio, diputazio, unibertsitate edota elizbarruti bezalakoak) izan ezik.
|
|
|
Euskaltzaindia giro jakinean sortu zen, krisi soziopolitikoak jotako Espainiako Erresuman Lehen Mundu Gerrak izan zituen ondorioekin, hau da, arrisku iraultzailearen eta autonomismo wilsonianoaren gorakadan, bereziki katalanismoaren indarrak piztu zuena. Euskal Herriaz den bezainbatean, posibilistago bilakatutako abertzaletasunak
|
eraman
zuen autonomismoaren aldeko gidaritza. Alderdi jeltzaleak 1917ko probintzia hauteskundeak Bizkaian irabazi ondoren, Ramón de la Sota izendatu zuten Bizkaiko Probintzia Diputazioko presidente.
|
|
|
Alde batetik, Akademian ez zegoen eskuin mutur antiabertzale eta antiestatutistarik. Bestetik, euskaltzain jeltzaleek ez zuten gehiengo esanguratsurik, EAJ PNVk euskal gizartean zuen indar politikoa Akademiara
|
eraman
eta gainerako eskuindarrak posizionatzera behartzeko beste. Hain zuzen, Errepublikako urte giltzarri horietan ez zen euskaltzain berririk izendatu, eta Akademiak diktadura primorriveristan finkatutako egiturari eutsi zion.
|
|
|
Beste eskaritxo bat. Esan didatenez batzui bost eunen ordez, miľa pezeta
|
eramateko
eskubidea ematen omen diezu. Bi ilabetetan an bizi ta lankideai eskupekotxoak emateko, miľa oriek eztitut laŕegi izango; ta oŕa or beste ¡ aŕen!
|
|
|
" Beraz, Jainko lagun, gure hizkuntza maitearen alde ahal dudan lan guzia egiten saiaturen naizela aithortu ta agindu beharrean aurkhitzen naiz". 594 F. Krutwigek," Eusko Philologia. Euskararen Gramatikako oŕia" izeneko lana irakurri ez ezik, Ameriketako N. Ormaechearen hautagaitzaren auzia ere
|
eraman
zuen batzarrera, baina geroratzeko erabakiari eutsi zitzaion: " Krutwig jaunak gogoratzen dau Nikolas Ormaetxea (Orixe), euskaltzaintzat eskiñita dagoala, ta itauntzen dau beronezaz ezer erabagiko dan.
|
|
|
Hain zuzen, barnealdeko euskalgintzari egindako presio politikoarekin jarraituta, Euzko Gogoak 1951ko uztailean PEN Euskal Bilkura(" Poets, Essayists, Novelists") delakoa Parisen sortu izanaren berri eman zuen.601 Baina erbesteko beste proiektu batzuekin gertatu bezala, zuzendaritza nominala zen, propagandarako tresna. Elkartearen ardura osoa A. Ibinagabeitiak
|
zeraman
eta, PEN Euskal Bilkuraren bidez, euskal argitalpenen berri frantsesez ematera mugatu zen (Iztueta & Diaz 2007b: 253, 265, 279).
|
|
|
Eta euskera biziko baldin ba’da —ta gure aurrekoena ez baña geure izaera benetan azalduko baldin ba’dugu—, gure errietako biziera naasia euskeraz jarri bear nai ta ez: gaurko eziñegona, bizi bearra ta ezin bizia, aundinaia, diru gosea, maitasun gorrotoak, gaurko gizonen ametsak, zuur edo zoro; ezerezaren gau beltzean —iltzeko sortua—, nondik datorren ta zertarako den ez dakienak
|
daraman
uskeriazko ibillera galdua ta bera baño goragoko zerbaiten alde gizona bere buruari uko egitera beartzen duen indar ezkutua (Michelena 1951: 20). 603
|
|
|
J. Carok ere latinaren eragina nabarmendu zuen 1940ko hamarkadako lanetan. Nafarroako ikerlariaren ikuspegi orekatua, aldiz, muturrera
|
eraman
zuten gaitasun gutxiagoko beste ikertzaile batzuek, hala nola M.ª Luisa Guazak, Bilboko Udalak argita610 ABA EUS: N. Oleagaren gutuna I. M. Echaideri,.
|
|
|
J. Gorostiagaren ikerketa filologikorako gaitasuna gorabehera, Akademiari dagokionez, gerra zibilaren ondorioz galdutako" yagoleen" saila berreskuratzeaz jardun zuen idazkariak. Bilbon ez ezik, Bizkaiko herri guztietan ere euskarak
|
zeraman
atzerakada nabarmenak kezkatzen zuen. Bide horretatik jarraituta, hizkuntzarik gabeko Akademia bihurtzeko arriskuan zegoen Euskaltzaindia:
|
|
|
185 Euskaltzaindiko artxibo eta bibliotekaren zuzendari zenaren arabera, erbesteko eta Frantziako euskaltzainek une horretan Akademiako kide izaten jarraitzen zuten, baina nire ustez Euskaltzaindiaren historia politikoki leuntzeko nahiak
|
eraman
zuen ondorio horretara (cf. Arana Martija 1990:
|
|
|
Pablo Zamarripa Uraga() Santander probintziako Laredon jaio zen, baina haurtzaroan
|
eraman
zuten gurasoen Bizkaiko Sondikara. Gasteizko elizbarrutiaren seminarioan ikasi ondoren, 1906an apaiztu egin zen.
|
|
|
198 Conde de las Quemadas presidente zuen GPDk probintziako artxibo bibliotekak Donostian zentralizatu eta berrantolatzeko asmoa zuen. Gipuzkoako Artxibo Orokorra sortzeko proiektu betegabe hori aurrera
|
eramateko
batzordea izendatu zuen historialari monarkiko eta eskuindarrekin: A. Gaytán de Ayala, J. Rújula, C. Domínguez Lafuente, J. C. Guerra, J. M. Huarte, S. Múgica, J. Urquijo, F. Valle Lersundi eta J. Yrizar (GPD 1937b:
|
|
|
Leiçarraga) eta lexikoa aztertuz, lapurtera literarioa proposatu zuelako, arabiera edota grezieraren bidetik," hizkuntza klasikoaren funtzioa bete eta gizarteko goi klaseak euskarara erakartzeko. I. M. Echaidek dosierra aztertu eta J. Urquijok
|
eraman
egin zuen, astiroago irakurtzeko, eta horregatik bere artxiboan gordetzen da.283 Lau urte ondoren, 1947ko azaroan euskaltzain izendatu zuten eta hurrengo batzarrean ez zen egon, baina beste kide batek irakurri zuen haren" De la índole estática y
|
|
|
1942tik aurrera korrespondentzia berreskuratu zuen G. Lacombe, H. Gavel edota K. Boudarekin. Azken horrek Kaukasora
|
eraman
nahi izan zuen espedizio zientifiko batera.456 Tesiaren defentsa 1944 arte atzeratu zen, baina orduan Bordeleko Unibertsitatean euskara ikastaroa abiatu eta R. Lafoni eman zioten ardura hori.
|
|
|
J. Urquijoren ospearen erakusgarri, haren heriotza tokiko prentsa frankistak azaleko orrian jaso zuen, fotografiekin. Urriaren 29ko eguerdian hilotza Buen Pastor eko kriptara
|
eraman
zutenean, R. M. Azkue segizioko buruan zihoan, prentsa guztiak jaso ez arren, J. Urquijoren iloba Ildefonso de Bilbaorekin (OFMCap) eta M. M. Zubiaga (SI) zuzendari espiritualarekin batera.568 Hobiratzean ordezkari politiko eta kultural ugari egon ziren:
|
|
|
Euskaltzain gazteari eskerrak eman zizkioten lanagatik, baina dosierreko beste asmo batzuk geroratu egin zituzten. Onartutako aldaketak handiak ziren, 1920ko estatutuak aldatzera
|
eraman
zezaketenak, euskaltzainen kopuruaz edota deduzkoen eskubideez den bezainbatean. Era berean erabaki zuten, alde batetik, diru laguntza gehiago eskatzea eta, bitartean, batzar saririk ez ordaintzea.
|
|
|
F. Krutwigen dosierrak irailaren 1eko data
|
zeraman
. J. Urquijori, adibidez, Bilbotik irailaren 4an bidali zion kopia bat.
|
|
|
Dosierrak
|
zeraman
eranskinean, bestalde, hautagaien izenak aurreratu zituen. Euskaltzaindiak dosierreko euskaltzain izateko postu guztiak onartu zituen bat izan ezik:
|
|
|
Estatutuen arabera, H. Gavel euskaltzain ezin izan zitekeenez, kategoria bitxi bat sortu zuten" ad hoc". Dena dela, EJ GEk erbestean
|
zeraman
kulturgintzari zeharka egindako aitortza gisa ere ulertu behar ziren izendapenak. J. Saint Pierre, P. Lafitte eta L. Dassance EIL SIEBeko zuzendaritzako kideak ziren.
|
|
|
Hain zuzen, JCVren maiatzaren 1eko batzarrean eman zitzaien horren berri bildutakoei: ...n de la Jefatura de FET y de las JONS sobre la creación del Centro de Estudios Vascos se acordó designar a don Fernando de Echegaray, para que represente a la Junta en la nueva organización, cuya actividad tanto interesa a esta Institución Cultural". 763 Instituzio berri hori, ondorioz, G. Riestra FET JONSen Bizkaiko buruaren kontrolpean egon zen, baina zuzendaritza Mario Grande Ramosek()
|
eraman
zuen. Hau Bilboko irakaskuntza ertaineko frantses katedraduna zen, gobernadore zibilaren euskal kulturarekiko jarrera beligerantetik baino areago, A. Tovarren interes zientifikotik gertuago zegoena.
|
|
|
Batzarrak esker ona adierazi zion JCVri eta J. Gorostiaga izendatu zuten asmo horiek burutzeko artekari. Ondoren, J. M. Seminariok 1949ko ekainetik
|
zeraman
ordezkaritza kendu eta N. Oleaga izendatu zuten JCVren ordezkari Euskaltzaindian (Euskaltzaindia 1982: 26). 1026
|
|
|
881 F. Krutwigek, orobat, K. Boudaren" Die tibetisch kaukasische Sprachwissenschaft" (1950) artikulua
|
eraman
zion Akademiak otsailaren 23an Donostian egin zuen batzarrera (Koldo Mitxelena Kulturunea, Koldo Mitxelena funtsa: F. Krutwigen gutuna L. Michelenari,).
|
|
|
Frantziskotarren gerraondoko euskal sermoigile eta idazle nagusiak 1949ko Arantzazu liburu suspertzailearen ondoren argitaratu zituen 1951ko Ama semeak Arantzazuko kondairan eta 1952ko Ogei kanta Arantzazuko. Ezinegonak 1954an
|
eraman
zuen Donostiako komentua utzi eta Ameriketara alde egitera (Mitxelena). Bilboko talde literarioarekin zerikusirik ez zuen, baina ikusi dugunez, M. Lecuonak ere frantziskotar hautagaiaren alde egin zuen maiatzeko batzarrean.
|
|
|
Inzagaray Akademiako idazkari ohiaren akta liburuaz hitz egin zuten, baina falangisten eskuetan erori bide zen gerra zibilean. Datu hori GPDko artxibozainak emandakoa zatekeen.1174 Nolanahi den, A. Irigarayk nahi zuen N. Oleagak aktak hurrengo batzarrera
|
eramatea
, Euskeran argitaratzeko asmoarekin. Era berean, Akademiaren gaztelania euskara hiztegiaren corpusak ere eskatu zituen, argitaletxeekin harremanetan baitzegoen.
|
|
2021
|
|
|
Bertsolaritzaren hemerografia historiko hau izan da ikerketa honen baitan lanordu gehien
|
eraman
duena. Batetik, jarritako helburuek lagin garrantzitsu bat eskatzen dutelako (adibide zehatz bat jartzearren, ezin da baieztatu aldi batean sinadura garrantzitsuenak zein diren testu gehientsuenak biltzera iritsi gabe).
|
|
|
Hermeneutika sakona deritzo metodoari, eta horren azalpenean analisi kulturalaz, ideologikoaz eta komunikazio masiboaren analisiaz ari denean metodo beraren abstrakzio maila ezberdinez ari da. Metodo orokorra analisi kulturala litzateke, ideologiaren analisia metodo hori kulturaren alderdi jakin bati aplikatzea, eta komunikazio masarena aplikazio hori praktikara
|
eramateko
modu zehatza.
|
|
|
Biharamunean ere protagonista berak izango ditu Donostiako egunkariaren azalak: " Los funerales de los fueros" izenburua
|
zeraman
testua, batetik, eta Bilintxen hileten inguruko informazioa, bestetik.
|
|
|
Eta euskararen inguruko alarma guztiak piztu ziren: " Defentsa on baten antolamendurako erakundeen jabetasuna galduta, soldadutzak gazteak erdal herrietara
|
eramaten
zituela, eskolan maisu erdalduna nagusi zela, etorkizuna beltz ageri zen" (Intxausti, 2014a: 128).
|
|
|
Jose Manterolarekin ere jarri zen harremanetan eta urte bereko abuztuaren 7ko data
|
zeraman
eskutitzean antzeko ideiak helarazten zizkion, protonazionalismo argi bat erakutsiaz:
|
|
|
Eta garaikur gisa eman ohi zen makilak" Zazpiak bat" hitzak izan ohi zituen urtero idatzita. Jokoak Hegoaldera ere pasatzean mugaz bi aldeetarako bertsolarien joan etorri hori ez da areagotu baino egingo, eta garaikurrak idatzita
|
daramatzan
hitzek geroz eta oihartzun zabalagoa izango dute. Horrela, 1892an Donibane Lohizunen ospatu ziren Jokoetan ekitaldiaren lelo nagusitzat hartu zen" Zazpiak bat" formula.
|
|
|
" Assasinat commis par méprise"(" Hilketa errakuntza bategatik")
|
darama
izenburutzat testuak. Etxahunek jasandako epaiketaren kronika da, eta xehetasun osoz aletzen du jazotakoa.
|
|
|
Abbadieren lehiaketek bertsolariak eszenatokira
|
eraman
eta halako ikusgarritasuna eman artean, bertsolarien bat bateko olerkiak ez ziren aintzakotzat hartu. Esan liteke paisaiarekin batera azaltzen zirela, ohartezinak zirela.
|
|
|
Ez da, bada, bertsolariena Lehen Modernitatean eragiletza sofistikatuago batek herriko plazatik eraikin itxi batera
|
eramango
den kultura popularraren adierazpen bakarra. Bestalde, esan bezala, nazio estatuek, eta ertzeko kultur komunitateek, kultura popularra herri kultura gisa garatzeari ekingo diote, eta kultura jasoarekiko hibridazioa bizkortuko du horrek Europa osoan.
|
|
|
XIX. mendean euskara galzorian egon daitekeelako kontzientzia zabaltzen hasten da. Hizkuntza egoera horretara
|
eraman
duena jada aipatu den tokiko eliteen bestekotze prozesua izango da, estatu modernoek burututako politika homogeneizatzaileak edo immigrazio erdaldunen oldeak bezainbeste:
|
|
|
Elizari dagokionez, azaldu da Kontrarreformari jarraikiz, euskarari toki bat egiten dion instituzio bakanetako bat izan zela, hizkuntza komunitate subalternoetan ohikoa izan zela hori (Calvet, 2005), baina baita ere hizkuntzarekiko kezkak baino klase popular elebakarren doktrinatzeak
|
eraman
zuela horretara. Madariagak gaineratzen du Kontrarreforma katolikoaren ildotik euskarari egindako ekarpena beste hainbat hizkuntzari eginikoa baino mugatuagoa eta berantiarragoa izan zela (2008:
|
|
|
Euskal elebakarrek osatutako parrokietan erdara hutsez aritzen ziren sermolarien hainbat adibide eskaintzen ditu Madariagak35, apezpiku euskaldunak salbuespen bat izan zirela azpimarratzen du, eta elizak salbuespen gisa planteatzen zituen hizkuntzaren inguruko ekimen asko ez zirela praktikara
|
eraman
seinalatu. XVIII. mende bukaeratik aurrera bakarrik topatu dira elizgizonen euskararen aldeko jarrera argiak, betiere Antzinako Erregimenaren defentsan estatuari pultsu politiko bat botatzen dioten erlijio ordena konkretuen ekimenera mugaturik.
|