|
2006
|
|
|
Nolanahi ere euskaldunen gehiengoa kasu guztietan. Eskuin aldeko zutabeetan, aztertzen ari garen tarteetako irabazi/ galerak agertzen dira; 81 epealdian, galdutako euskaldunak, adin tarte zaharrenetan ematen dira, 50 urteetatikaurrera, 2.587 hiztun, eta multzo horrekiko erlatiboki kopuru txikia da eta, hiztun galerak zio naturalak (heriotzak,...) eragindakoak direla pentsatzera
|
eramanez
. Epealdi bereani rabazitakoak hiztun, ostera, guztiak helduak izanik ezin pentsa daiteke berezkoak direnik, horiek, duda izpirik gabeeuskaldun ikasiak dira, euskaldun berriak alegia.
|
|
|
Horrek irudiak jorratzera
|
garamatza
, jakinik irudiak, sozialki osatuak eta partekatuak diren ezagutza mota pratikoak direla zeren munduarengan eta besteengan eragiteko balio dute. Ondorioz, irudi soziala simplifikatzailea eta eskematizatzailea da:
|
|
|
Kasu horietan, hizkuntza batzuk gutxituak, eskualdekoak ala lekukoak bezala izendatuak dira, hizkuntza nagusia nazionaltzat ala ofizialtzat jotzen den bitartean. Horrek, hizkuntza politikak jorratzera
|
garamatza
, jakinik ez dutela nahi ta nahi ez ekintza publiko ofizial baten itxura hartzen baizik eta elkarteen zein gizabanakoen esku hartzeei lekua uzten diela.
|
|
2007
|
|
|
Argi dago ez dela berdin euskararen egoera, helduei dagokienez, EAEn edo Nafarroan edo, zer esanik ez, Iparraldean. Hor arazo gordin bat daukagu, ez daukagulako estrategia bateratu bat aurrera
|
eramateko
modurik helduen euskalduntzean inziditzeko.
|
|
|
Erabilera euskara ez galtzeko behar dugun gauza bat da. Euskara ikastea konpromiso pertsonala ere baden neurrian, egiten ari garen esfortzu guztiak erabilgarritasun konkretu batera
|
eramaten
ez bagaitu, onerako baino frustraziorako eta denbora galtzearen sentipenerako bide ere izan daitekeelako.
|
|
|
Aitzakia asko aurretik jarrita ez diogu euskara ikasteari behar duen lehentasunik eskaintzen. Haurrek eskolan eredura
|
eramatearekin
ez da nahiko, ez da nahiko euskararen aldekotasuna agertze hutsarekin, euskarak gaur behar ditu neurriak eta gaur neurriak hartzeko helduek modu masiboan jo behar dute euskaltegietara euskara ikastera. Horrek ere eragina du; izan ere, nafar gobernuari egiten ahal diogun presio bide handiena euskaltegiak lepo betetzea izanen baita.
|
|
|
Jakina den bezala, ditugun gobernatzaileek ez dute helduen euskalduntze lana behar bezala ez aitortu eta ez diruz lagundu euskaltegi eta gau eskolentzako dirulaguntzak hasi ziren garai haietatik. Horrek askotan prekarietate egoeretara
|
eraman
du AEK ko irakasleria eta, oraindik orain, askotan AEK ko irakasleak bere lana ahalik eta kalitate handienarekin egiteaz gain, bere burua behartua ikusten du dirua nondik atera pentsatzen eta lantzen, Nafarroako Gobernuan oraindainokoan egon direnek euskararen eta helduen euskalduntze alfabetatzearen kontra egin dituzten sarraskiak azalerazten eta salatzen, eta bestelako egoera batean burutu ez l... Uztarri handia da AEK ko irakasleak lotuta izan dituena urteetan eta hori larrutik ordaindu izan dugu eta oraindik orain ere ordaintzen dugu.
|
|
|
Horrez gain AEK k harreman jarraikiak atxiki eta elkarlan iraunkorra
|
eramaten
du Euskal Herritik kanpoko herri batzuetan euskara klaseak ematen dituzten elkarteekin, hala nola, Sustraiak Erroak Parisen, Lagun eta Maita Pauen, Bordaleko Euskal Etxea eta Toulouseko ikasleekin. Orotara urtez urte, 120/ 150 ikasle biltzen dira zentro horietan.
|
|
|
Lan hori egiteko arrazoia argia izan da. Euskalduntze alfabetatzean urte batzuk
|
daramatzagun
irakasleak izaki, egunerokotasunean topatzen dugun errealitateak kezkatu egiten gaitu. Ikasgeletatik ikasle asko pasatzen dira, helburu, izaera, kezka, gaitasun, soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain eta sentsibilitate ezberdinekin.
|
|
|
Alderdi soziokulturalaren aipamena ere hor dago, euskararen dimentsio kulturala, Hizkuntza ikastea ez da hizkuntza honen zeinuez jabetzera mugatzen; horiek bere barnean
|
daramatzaten
eduki kulturalak ere bereganatzea eskatzen baitu. Kultura ere ikasten da hizkuntza bat ikastean.
|
|
|
" Zenbat erabiltzen da euskara kalean?" Galdera horixe da, bere horretan, hemen aurkezten den ikerketa motibatu duena. Galdera horri erantzun nahiak
|
eraman
gintuen kale erabilera neurtzen hastera, eta halaber ekarri gaitu, neurraldiz neurraldi, honako honetara.
|
|
|
Aurreko neurketetan (lehenengoan, 1989an, izan ezik) 160 udalerri inguru neurtu ziren. Aurten, ordea, neurtutako udalerri kopurua murriztu egin da, besteak beste, Klusterrak ez duelako nahikoa baliabide lortu aurreko neurketetako dimentsioa lukeen ikerketa aurrera
|
eramateko
. Erabaki hori hartzean eragina izan du, orobat, aurreko urteetako esperientziatik ikasitakoak aukera eman digula neurketaren dimentsioa sinplifikatzeko.
|
|
|
Izan ere, metodo hau Euskal Herrian sortua da, bertan doitua eta garatua. 80ko hamarkadan, Euskal Herriko soziolinguistikan aitzindari izan dugun Iñaki Larrañagaren ekimenez landu zuen SIADECO Ikerketa Elkarteak eta geroztik, Euskal Herriko hamaika herri eta eremutan
|
eraman
du eta darama praktikara. Metodo honi eta ondorengo urteetan EKBk, SEIk eta enparauek egindako bilketa lan erraldoiari esker, dugu langai informazio aberats eta osotu hau.
|
|
|
Izan ere, metodo hau Euskal Herrian sortua da, bertan doitua eta garatua. 80ko hamarkadan, Euskal Herriko soziolinguistikan aitzindari izan dugun Iñaki Larrañagaren ekimenez landu zuen SIADECO Ikerketa Elkarteak eta geroztik, Euskal Herriko hamaika herri eta eremutan eraman du eta
|
darama
praktikara. Metodo honi eta ondorengo urteetan EKBk, SEIk eta enparauek egindako bilketa lan erraldoiari esker, dugu langai informazio aberats eta osotu hau.
|
|
|
Beraz, kasuz kasu aztertu beharrean (posiblea izanen litzateke 13 udalerri ez baitira), udalerri horiek ahal den multzorik naturalenetan multzokatu beharra ikusi dut. Hala eginda, zoriak dakarrena zoriak
|
daramanak
berdinduko baitu eta, bertzalde, datuak oro har emanda, neurketek puntualtasunaz gain erakusten duten joera atzemanen baitugu.
|
|
|
Iparraldeak neurketa egiten hasi zenetik, 1993tik,
|
daraman
beherazko joerak, ordea, irakurketa gazia eragin digu; eta arreta deitzeko modukoa iruditzen zaigu Bizkaiko kasua. Orain arte etengabeko gorazko joera mantendu duen herrialde horrek, erabilera datu hauen argira, azkeneko bost urte hauetan joera aldatu duela dirudi.
|
|
|
Behintzat Bizkaia eta Iparraldearen kasuan. Esan nahi baitut, industrialguneen hiri handietan oraindik gainditu gabeko arazo gehiegi ditugula batetik eta biztanleez hustutzen ari den Iparraldean euskal hiztunen heriotzak galerara
|
daramala
euskal hiztunen kopurua galgarik gabe.
|
|
|
Ikusi dugu deixonne legearen bidez (1951) euskara eta euskal kultura eskola publikoan sartu zirela. 20 urtez legea aplikazio ofizialik gabe egon zen, baina anartean euskalgintza bizkortu zen eta ofizialtasunaren eskaera
|
eraman
zuen: Deiadar (6 aldiz), Batera (4 helbururekin:
|
|
|
— kultura obralaritza
|
darama
lankidetzan udalerri askorekin;
|
|
|
— obralaritza propioa
|
darama
egitasmo egituratzaile batzuetan, bereziki transmi sioaren alorrean; Kantuketan eta Batekmila Euskal munduak erakusketa ibiltariak herriz herri dabiltza bai eta ere mundu zabalean; Hogeita labelak bermatzen ditu hainbat ekintza gaztetxoei euskal kultura transmititzeko eta gazteak sorkuntza kulturalera bultzatzeko.
|
|
|
Beste garrantzi handiko hitzarmen bat izenpetu zen, 2003an eta 2007an, eep eta eusko Jaurlaritzaren artean. hizkuntza politika komun bat finkatu zuten euskararen aldeko lau erronka oinarritzat hartuz: transmisioa, gizarte erabilera, hizkuntzaren kalitatea eta hiztunen motibazioa. estrategia komun bat
|
eramanen
dute, elkarrekin muntatuko duten fondo bakar baten bidez, eep kudeatzaile. eskaera leihatila bakarra irekiko da elkarte eta eragileen ekimenak laguntzeko, lehentasunez sostengatuz erakunde egituratzaileak, ikastola eta eskola elebidunak, euskal irratiak, gazte aisialdiak (uda leku), bertsolaritza eta helduen formakuntza (Aek).
|
|
|
— 2009, euskararen erakunde publikoak
|
daraman
ekintzaren behinErramun Baxok – Kultura transmisioa euskararen ikuspegitik Iparraldean
|
|
|
1901ko lege famatuaren arabera, zeinahi herritar multzok elkarte bat antola dezake baldintza malgu batzuei jarraikiz: funtzionamendu demokratikoa, helburu ongileen
|
eramateko
baliabideak onartuak dira baina finantza irabazirik gabe. oroitaraz ditzagun elkarte kulturalen historiako etapa nagusiak. Ikus Baxok 2006, 934 orrialdeetan.
|
|
|
Euskaldun euskaltzale askoren kasuan, bestalde, euskararen aldeko motibazioa sakona eta ongi errotua den arren, ez da nahikoa izaten hizkuntza hori erabileraren eremura
|
eramateko
. Arrazoia, batzuetan, arestian esandako gaitasun mugatua izan daiteke.
|
|
2008
|
|
|
Erdal corpusen azterketak agerian utzi duen alderdi bat da hizkuntza askotan eratu direla erreferentzia corpusak izateko asmoz diseinatutako proiektuak. Batzuek termino hori bera
|
daramate
izendapenean, eta beste batzuek, beharbada BNCren izendapenean inspiratuta, ‘corpus nazional’.
|
|
|
Beste kasu batzuetan esaldiaren formari begiratuko diogu; hala egiten dugu pasiboaren kasuan: por
|
daraman
sintagma subjektu izango da eta euskaraz ergatiboa (k) erabiliko dugu itzultzeko (alkateak sinatu du). Beste kasu batzuetan ondoko hitzaren ezaugarriei begiratuko diegu:
|
|
|
Alderantziz, euskaratik espainierara hura moduko izenorde bat itzuli nahiko bagenu, arazo bera genuke: hura
|
eraman
zuen/ lo llevó/ la llevó.
|
|
|
Asmo horrek, blogez gain, beste hainbat 2.0 baliabide ezagutzera
|
eraman
ninduen, webquestak, esaterako. Ikerketara zuzenduriko jarduerak prestatzeko baliabide hauen bitartez, aprendizaia aktiboagoa, autonomoagoa eta esanguratsuagoa bihurtu da. nengoen ikasteko eta proiektu berriak ematen zidan ilusioa nire jakite pobreari gailendu zitzaion.
|
|
|
Aitzitik, informazio iturri ezberdinak ikasleen esku jarri ondoren, eurak bultzatuko nituen material horiek sortzera. Asmo horrek, blogez gain, beste hainbat 2.0 baliabide ezagutzera
|
eraman
ninduen, webquestak, esaterako. Azken hauek tresna erabat egokiak suertatu dira lanketa mota honetarako; izan ere, ikerketara zuzenduriko jarduerak prestatzeko baliabide hauen bitartez, aprendizaia aktiboagoa, autonomoagoa eta esanguratsuagoa bihurtu da.
|
|
|
Idazmena hobetu ahal izateko, hainbat lanketa
|
eramaten
dugu aurrera: blogean argitaratzeko artikulu ezberdinak idatzi, taldeka istorio elkarreragileak sortu, aplikazio informatikoak itzuli...
|
|
|
Ez dut ezer asmatuko esaten badut idazmena hobetzeko, ezinbestekoa dela idaztea. Eta aurrera
|
eramateko
hain sinplea diruen baieztapena neketsua gerta daiteke ikasle zein irakaslearentzat atsegin pixka batez egiten ez bada. Nire ikasleen adinarekin, 1718 urte, idaztearen kontu honen inguruko aurreiritzia eta jarrera aldaraztea ia ezinezkoa da:
|
|
|
Aipatutako guztiak hasieran genituen helburuak gainditzera
|
eraman
gaitu eta balorazioa guztiz baikorra da. Halere, ezin dugu ahaztu hemendik aurrera orain arte baino abiada biziagoan aldatuko direla gauzak.
|
|
|
Esperimentazioko bi faseetan, aurretik sortutako edukiekin osatutako eduki sekuentziak
|
eramango
dira ikastoletako zerbitzarietara. Lehenengo esperimentazioan sekuentzia horiek ordu erdiko saio batean egiteko izango dira, eta arlo bakoitzari astean horrelako saio bat eskainiko zaio.
|
|
|
Halere erran dezakegu hitzarmen lankidetzarako tresna bikaina dela... Mugaz gaindiko bi erakunde publikok (Errepublikaren ordezkaria barne!) euskararen aldeko hizkuntza politika indartsu bat
|
daramate
, behar diren baliabideak baliatuz.
|
|
|
Hizkuntza eta kultura erabat salbu egotea lortzea ilusio bat d [el] a egun, historian zehar beti izan den moduan"; argiago oraindik, ia ezinezkoa dela, mirarizkoa ez bada, gutxiengo komunitate egoeratik irtetea. Horrela bada, 1977ko hasieratik gaur arteko berrikuspenak kontuan hartuz, bizindar erlatiboaren teoriak honako ideietara
|
eramaten
gaitu: 1) edo euskara berreskuratzea eta ber normalizatzea ezinezkoa da, estatua lortzen ez den bitartean behintzat, berreskuratze hori, beti ere, besteek nahi dutenen edo uzten dutenen araberakoa izango baita, 2) edo berreskuratzea lortzeko bidea estatua izatea da, edo, agian, estatu federal bateko kide izatea.
|
|
|
Laburbilduz, 1968an, frankofonoek (%80) iraultza lasaia
|
eraman
dute eta modernitatean sartu dira, beren arima galdu gabe: gaur egun lana, administrazioa, ikaskuntza eta guzti frantsesez egiten da.
|
|
|
Iparraldearekin
|
eraman
den lankidetza molde ezberdinetan egin da urteetan zehar. Hasieran laguntzak puntualak ziren.
|
|
|
Espainiak eta Frantziak itun bat sinatu zuten mugaz gaineko lankidetza bermatzeko. Elkarri hurbil diren lurraldeek proiektu batzu
|
eraman
ditzazkete, beren artean hitzartuz, gobernu zentraletarik pasatu gabe.
|
|
|
Baldintza zorrotza lankidetza da: fondoak laguntzen ditu Akitaniako egitura batek proiektu bat
|
eramaten
duelarik EAEko egitura batekin.
|
|
|
Txostena prestatzean, lehen ariketa izan zen inkestaren azterketa, diagnosia konparagarri bat eginez Iparraldea eta Hegoaldearen artean. Plan Nagusia idatzi zelarik, bai Nafarroak, bai Ipar Euskal Herriak parte hartu genuen Kultur Sailako Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak
|
eraman
zuen lanetan. Hiru lurraldeetako hizkuntza egoerak aztertu genituen, lurralde bakoitzeko indarguneak eta ahulguneak neurtuz.
|
|
|
Nazioarteko zuzenbidea eta estatuetako legediak errespetatzen ditu. Mugaz gaineko bi erakunde publikok (Errepublikaren ordezkaria barne!) euskararen aldeko hizkuntza politika indartsu bat
|
deramate
, behar diren baliabideak mobilizatuz. Oraino ez aski, baina inoiz baino gehiago.
|
|
|
herritik urrun eta euskarari buruzko berriak ez hain onak. Orduan gure lotura Herria astekaria zen, Piarres Lafitte eta
|
zeraman
mugimendu erregionalista" Aitzina".
|
|
|
Lehen egiazko urrats publikoa gorago adierazi dugun Euskal Herriko Antolaketa eta Garapen Eskeman agertu zen. 1996ko" Norabide orokorrak" testuan," Kontestu honetan hizkuntz antolaketari buruzko politika egokia osatuka da(...) Hizkuntza antolaketa orokor bat asmatzera
|
eramaten
gaitu(...) euskararen aldeko hizkuntz politikarako zutabeak eraik daitezke" esaten da, besteak beste, 59 orrialdean. Dokumentu horren 4 zatiko 5 lerroaldea eta 1997ko dokumentuaren 4 atala" Aménagement linguistique" [Hizkuntza antolaketa] deitu zituzten.
|
|
|
" Frantsesduntze" programak ezarri ziren, 50 langile baino gehiagoko negozio enpresa eta — industriek frantsesa har zezaten laneko hizkuntza gisa, eta" frantsesduntze" ziurtagiriak lor zitzaten. 101 legeak ingelesez eskolatuak izateko eskubidea ziurtatu zien bai 1977an Quebecen zeuden eta aurrerago egongo ziren ikasle anglofono guztiei, bai eta ordurako ikastetxe ingelesetan ikasten ari ziren immigranteen seme alabei ere; baina, bestalde, legeak zehaztu zuen aurrerantzean Quebecera joango ziren immigrante guztiek ikastetxe frantsesetara
|
eraman
zituztela seme alabak nahitaez, nahiz eta bigarren hezkuntzaren ondorengo ikasketetarako hizkuntzaaskatasunari eutsi zion. Gehiengo frankofonoko kideei ziurtatu egin zitzaien zerbitzuak frantsesez jasotzeko eskubidea probintziako administrazioarekin, osasun— eta gizarte zerbitzuekin, enpresekin edo txikizkako merkatariekin aritzean.
|
|
|
Ideologia etnizista normalean definitu egiten du" nor izan daitekeen" eta" nor izan litzatekeen" estatuko hiritar, eta, horretarako, arbasoengandik jasotako ondare linguistikoan oinarritutako etnia alderdietan soilik oinarritzen. Muturreko kasuetan, ideologia etnizistak adierazten du hizkuntza gutxiengoak oso urrun daudela kulturalki eta linguistikoki, eta, beraz, arriskuan jar dezaketela gehiengo menderatzailearen jatortasun eta garbitasuna, eta gutxiengo hori gehiengoarengandik banatu eta leku berezietara
|
eraman
behar dela (apartheid, erreserbak), lurralde nazionaletik kanpo bidali behar dela (garbiketa etnikoa) edo fisikoki desagerrarazi behar dela (genozidioa).
|
|
|
" Egoera egonkorra baina gaixotasun problematikoa" diagnosira
|
garamatzan
beste testuinguru soziolinguistiko bat 4a irudiko 4 koadranteak azaltzen duena da. Litekeena da geografikoki isolatuta dauden hizkuntza komunitateek demografia bizindar ertaina izatea, hiztunak leku edo lurralde jakin batean kontzentratuta daudelako.
|
|
|
Horixe gertatu da Frantzian alsazierarekin, euskararekin, bretoierarekin, katalanarekin eta okzitanierarekin (Lodge, 1993; Bourhis, 1997). Nahiz eta eskualdetako hizkuntzak hitz egiten zituzten gutxiengoek lortu zuten, mobilizazio jarraituen bidez, beren hizkuntzak irakastea neurri batean, gobernu frantsesak egun
|
daraman
politikak, pixkanaka pixkanaka hizkuntza gutxiengo horien bizindarra ahultzearen politikak, komunitate horiek" gaixotasun larri" egoeran egotea ekarri du. Gaur egun arte, Frantzia izan da" Eskualdetako edo Gutxitutako Hizkuntzen Europako Gutuna" sinatu nahi izan ez duen herrialde bakarra Europan, eta horrek ez die batere mesederik egiten Frantzian eskualdetako hizkuntzak suspertzeko ahaleginetan ari direnei (Plasseraud, 2005).
|
|
|
Nahiz eta eskualdetako hizkuntzak hitz egiten zituzten gutxiengoek lortu zuten, mobilizazio jarraituen bidez, beren hizkuntzak irakastea neurri batean, gobernu frantsesak egun
|
daraman
politikak, pixkanakapixkanaka hizkuntzagutxiengo horien bizindarra ahultzearen politikak, komunitate horiek" gaixotasun larri" egoeran egotea ekarri du.
|
|
|
Horrez gain, hizkuntza suspertzea helburu duten hizkuntza plangintzarako jarduerak gidatzeko ere erabil daiteke kultura autonomiaren eredua (Landry, Deveau eta Allard, 2006b). 2 irudian ikus daitekeen moduan, aldagai ugari hartu behar dira kontuan kultura autonomiaren prozesua aurrera
|
eramateko
. Ez da nahikoa hizkuntza eskubideak lortzea (Bourhis, 2003b).
|
|
|
Atal honetan Euskal Herriko Erkidegoko ziberkomunikabideetan2 zein den euskararen erabilera3 aztertzen dugu, aspaldi
|
daramagun
lan ibilbide bat jarraitzearren. Lan honen metodolog� a eta egitura ikerketa proiektu baten jarraipena da," Impacto de Internet en los medios de comunicación de España" izenekoa, orduko Zientzia eta Tecnologia Ministerioaren laguntza batez egindakoa4 Proiektu haren emaitza nagusia liburu bat izan zen, Cibermedios:
|
|
|
Bestalde, lege honek berak dioenez, Eusko Jaurlaritzaren menpeko komunikabideek, euskararen erabilera erabakitzean, helburutzat izango dute Erkidego Autonomoko irrati eta telebistaren panorama globalaren barneko hizkuntzen oreka bilatzea. Kontuan hartuta garai hartan euskarak ez zuela inolako presentziarik Madrildik igorritako gainerako telebistetan, horrek
|
eraman
zuen Euskal Telebista hasieratik nagusiki euskaraz emititzera.
|
|
|
Kontuan hartuta garai hartan euskarak ez zuela inolako presentziarik Madrildik igorritako gainerako telebistetan, horrek
|
eraman
zuen Euskal Telebista hasieratik nagusiki euskaraz emititzera.
|
|
|
Hori dela medio, orduko legeak lehentasun handia eman zion, telebista publikoaren helburuen barnean, euskararen susperkuntzari. Praktikak ordea beste bide batetik
|
eraman
du ETB, erakusten saiatu garen moduan. Gaur egun, orduko indar soziala neurri batean apalduta, hasierako helburuak berrartu eta praktika helburuetara moldatu beharrean, lege berria orain arteko praktikara egokitu eta hori finkatzeko arriskua egon liteke.
|
|
|
Batetik kopuru aldetik eskaintza handitzea (irrati telebista sareko kanal berriak; orotarikoak eta xede talde zehatzetara zuzenduak; genero, programa eta formatu desberdinak erabili). Bestetik, euskarrien arteko amalgama bideratuz eta, esaterako, telebistako edukiak irratira
|
eraman
ahal izatea, sareko eskaintza telebistan ere kokatzekoa, eta abarrak. Gainera, azpitituluak (euskara euskara, euskara gaztelania, jatorrizko hizkuntza euskara...) eta emisio dualaren bidez, kanalen arteko osagarritasunak eraiki daitezke eta euskararen presentzia kokatzen hasi, orain arte nagusiki gaztelerazkoak izan diren euskarrietan. c) Gainerako medioekiko sinergiak garatu:
|
|
|
Hala ere, azpimarratzekoa da egunkari asko aurrera
|
eramaten
ari diren ekimena, eta kalitate maila handiarekin gainera. Zalantzarik gabe, webgune hauen guztien produktu izarra hiri edo herrietako informazioa da, tokian tokiko berriak, alegia.
|
|
|
Tropelean joateak, gainerako hedabideek ireki dituzten bideetan barna jotzeak lagun dezake batzuen eta besteen materiala trukatzen, albiste lokal moduan jaio dena nazional bihurtzen, giza esparrura
|
eramaten
berez dena kiroletakoa... Batera joateak horixe du: babesa eta ikuspuntu trukaketa.
|
|
|
7 Idazle izan, kamerari izan, kudeatzaile izan... euskarazko hedabideetan lan egiten dutenek jantzi behar dute beren profesioan. Esan nahi da, mesedegarria suertatuko zaiola euskarazko hedabideen sektoreari bere langileak eta kolaboratzaileak beren profesioetan ikasiak eta trebatuak izatea, ezagutzea ofizioari dagozkion baliabideak eta horiek praktikara
|
eramatea
. Eta, jakina, ezin halakorik lortu baldin eta jornal duinik jartzen ez bada mahai gainean.
|
|
|
Euskarazko hedabide baten hartzaileak joera du gainerakoetara ere jotzeko. Eta horrek ondorio honetara
|
garamatza
: egungo euskarazko hedabideak, lehiakide bezainbeste, elkarren laguntzaile dira espazio komun bat trinkotzeko lanean.
|
|
|
2 Azken 15 urteetan erabileraren aldeko politikek izan dute eraginik, baina ez nabarmena, %3koa edo. Ez dut esaten tokiren batzuetan ez denik hori baino eragin handiagoa lortu, baina joerei dagokienez, zaila da kurba gorantz
|
eramatea
, gero eta zailago.
|
|
|
C. Azen. irudiko kasua. Aren antzekoa da, baina inbertsioarekin lortuko genukeen hiztun kopuruak maximoen kurba gainditzera
|
garamatza
eta zalantzakoa da, datu orokorrak ikusita, hortik gora joan daitekeenik, edo" prezio" berean joan daitekeenik behintzat. Beraz marra berdera arteko (y’) hiztun berri lortu arteko inbertsioa egingo genuke erabiltze politiketan eta K – (y’ Ier) baliabide, ezagutza sustatzeko politiketan erabiliko genuke (a’ hiztun sortzeko), bietatik hiztunak lortuz.
|
|
|
Beraz, lurralde osorako politikak baino, herriz herriko politikak behar direla garatu uste dugu, erabilpen kurbako tokiaren arabera jardun ezberdinak sustatzea komeni delako eta politika bakoitzaren ahalmenak estatistikoki ezagutzerik badagoelako. Lurralde osorako politikak eta tokian tokikoen arteko erlazioa hurrengo marrazkian labur daiteke, egiten diren inbertsio eta ahaleginak optimizazio aldera
|
eraman
nahi badira behintzat.❚
|
|
|
Hala ere, hemen konstatazio gisa balio duenak ez du azalpen eta justifikazio baliorik. Auzi horri heltzeak soziolinguistika deskribatzailearen eta soziolinguistika inplikatuaren arteko eztabaidara
|
darama
. Ikuspegi horretatik, deskribapenak hizkuntza beharraren datu objektiboak integratu behar ditu, bai eta hizkuntza behar hori zerk sortzen duen edo desagerrarazten duen integratu ere.
|
|
|
erregularki hizkuntza horretan hitz egiteak konnotazio ideologikoa du eta, bereziki, solaskideak gure hizkuntza hitz egin ez arren hizkuntzari eusten bazaio. Horrek garbi adierazten du, edozein elebitasun baldintzatatik urrun, disHizkuntza batean mintzo denak hizkuntza hori utzi du, sistematikoki, erantzun gisa ulertezintasuna, axolagabetasuna, edo bazterketa (nabarmenagoa edo ezkutukoagoa) jasotzen baditu. kriminazio egoeran bizi garela, eta" herri eta hizkuntza batekoa izateari irmo eusten dietenak apartheidera
|
eramaten
direla beren lurraldean bertan, beren hizkuntzan hitz egin ahal izateko baimen eskuzabala emanez" (Adell 2003). Biztanleriaren zati handi batentzat ohiko bihurtu da gaztelania izatea komunikazio hizkuntza, bereziki metropoli barruti handietan, eta horrek nolabaiteko" normaltasun izaera" ematen dio men egiteko ohiturari; gainera, lagundu egin du oro har euskaraz hitz egiteko jokabideak euskal nazionalista izatearen konnotazioa har dezan.
|
|
|
hizkuntza horretan hitz egiten ez duten pertsonen —hipotetikoki edo egiaz— aurrean norberaren hizkuntzaren erabilera legitimoari uko egitea. Askotan, begiruneedo adeitasun jarreratzat hartzen da (batez ere jarrera hori praktikara
|
eramaten
dutenen aldetik). Eta, noski, ezin da halakotzat hartu, beti zentzu berean gertatzen baita (euskal hiztunak aldatzen du hizkuntza, eta gaztelaniara jo), eta ez bestean, baita bi solaskideek bi hizkuntzak ezagutzen dituzten kasu askotan ere.
|
|
|
Jokabideak ebaluatzeko ereduen ezaugarri nagusietako bat eskura dagoen informazio guztia txertatzeko gaitasuna da, jokabidea azaltzeko eta aurreikusteko tresna sortzeko. Kasu honetan, hizkuntza aukeratzeko jokabidean zer aldagaik esku hartzen duten jakiten saiatuko gara; hau da, zerk
|
daraman
pertsona bat hizkuntza bat ala bestea aukeratzera egoera jakin batean.
|
|
2009
|
|
|
Lizentziarik ez izatearen ondorioz, komunikabide horrek ezin ditu nafar agintariek urtean behin ematen dituzten dirulaguntzak jaso, eta horrek publizitate pribatuaren menpean egotera behartzen du irratia. Irratiak afera auzitara
|
eraman
zuen eta, horretarako, argudiatu zuen lizentziak emateko azken prozesua ez zetorrela bat betebehar juridikoekin. Auzitegietan zazpi urtez aritu ondoren, epaileek 1998ko lizentzia banaketa balio gabe utzi eta arrazoia irratiari eman zioten34 2006aren bukaeran hasieran, epaiak beharturik, nafar agintariek lizentziak emateko prozesua errepikatu eta, berriz ere, irrati hori utzi dute kanpoan; horren ondorioz, komunikabideak berriro auzitegietara jo behar izan du35.
|
|
|
Eremu horretako gurasoek seme alabak ikastolara
|
eraman
behar izan dituzte, haientzako euskarazko hezkuntza nahi bazuten, eta horrek dudarik gabe ahalegin ekonomiko eskatzen du.
|
|
|
Nafarroako Gobernuaren arabera, ez zegoen herritarren eskariari harrera egiteko betebeharrik. Irizpide politiko horien ondorioz, eremu horretako gurasoek seme alabak ikastolara
|
eraman
behar izan dituzte, haientzako euskarazko hezkuntza nahi bazuten, eta horrek dudarik gabe ahalegin ekonomiko eskatzen du. Eremu horretako ikastolak linbo juridikoan izan dira 2006ko uda arte41.
|
|
|
31 372/ 00 FD auzitara
|
eraman
zuten IUk, EAk, EAJk eta Batzarrek elkarrekin; era berean, batera errefusatu zuten ELA, LAB, STEE EILAS, ESK eta EHNE sindikatuek eta horren kontra ere jo zuten Euskara Kultur Elkargoak; CCOO sindikatuak; Nafarroako herritarrak zatituak dauden hiru hizkuntza eremuetako 58 udalek (86.000 herritarren ordezkaritza zutenak); hainbat herritarrek, eta abarrek.
|
|
|
33. ...ren bozeramaileak azpimarratu zuen dekretu berria aurrekoaren (372/ 2000) kopia dela, argitu bazuen ere xedapen gehigarri bat erantsi dela, non zehazten baita eremu mistoan eta eremu ez euskaldunean (Nafarroa, 1985 urteaz geroztik hiru hizkuntza eremutan banatuta dago) seinalizazio elebiduneko kartelak gaztelania hutsezko kartelekin ordezteko jarduera planak aurrekontuetako diru kopuruaren arabera
|
eramanen
direla aurrera". Diario
|
|
|
I k Unibertsitatean zuzenbidea ikasten zuen eta, teorian, bere hiriko udalak, urte horietan, aurrera
|
eraman
zituen aldaketak, udalbatzaren bozen gehiengoak lortu arren hizkuntza eskubideak murrizten zituen, eta horrek nazioarteko, eta zehazki Europako Hizkuntza Gutxituen Kartaren kontra, egiten zuen. Arauaren aldaketak, aldi berean, epaiak betetzetik libratzeko baliagarriak izan zirenez, lege iruzur baten aurrean ote ginen galdetzen zion bere buruari.
|
|
|
Hogeitaka urte
|
darama
Kutxan ikastaro berezi honek, eta denbora horretan 350 pertsona inguru pasatu da bertatik. Neronek ere egin nuen sartu berritan, duela hogei bat urte.
|
|
|
Hogeitaka urte
|
darama
Kutxan ikastaro berezi honek, eta denbora horretan 350 pertsona inguru pasatu da bertatik.
|
|
|
Urte bete luze da aldizkari honetan bertan beste artikulu bat argitaratu zidatela, Hizkuntzak enpresaren kulturan izenburupean. Oraingo hau prestatzerakoan hura berrirakurri dut eta ohartu naiz —pozez, esan behar dut— orduan idatzitako ia guztiak balio diala bere horretan gaur egun. Apenas
|
neraman
urte bete Kutxan Hizkuntza Plangintzaren arduradun ideia haiek paperean jarri nituenean, eta geroztik egindako bideak nahiz gaur dudan ikuspegiak orobat balioetsi egiten dute orduan idatzitakoa. Beraz, hura oinarri hartuta arituko naiz ondoko orrietan, haren garapenak eman didan eskarmentua azaltzen.
|
|
|
Baina, aldi berean, galga jartzen du hainbat kasutan, eta epea mugatzen, eta isuna agintzen legea betetzen ez duenari. Badakit, esaterako, hizkuntza politika txalogarria
|
daraman
BBK gure kideak lan handiak izango dituela legea betetzeko Enkarterrietako bere bulegoetan.
|
|
|
Legea ez badator bat enpresaren interesekin, erraz egingo dio muzin betebeharrari eta ekingo legea saihesteari. Aldiz, enpresaren interesa zentzu hedatuan hartu eta bere baitan kokatzen baditugu legearen betebeharrak —ingurumen edo hizkuntza alorrekoak— orduan bai izango direla eraginkor lege eta arauak, enpresak berez
|
daraman
bidean akuilu eta sostengu bihurtzen direlako.
|
|
|
Hizkuntza alorrera etorrita, kalitatearen jardun lerro hori bakarrik betetzen da bezeroak hautatu badezake harreman hizkuntza. Ez da zaila konprenitzea bezeroa hizkuntza batean zuzentzen bazaigu eta guk horretan behar bezainbesteko gaitasunik ez dugulako beste hizkuntza batera
|
eramaten
badugu, kalitate galera nabarmen bat gertatzen dela. Galera horrek gurekiko harremanean izan lezakeen eragina bezeroaren esku geratzen da, bere erabakia da zenbaterainoko garrantzia emango dion.
|
|
|
Globalizazioan, azkenerako denok
|
daramagu
bizi erritmo bera, denok liburu bera irakurri eta musika bera entzuten dugu. Lehen txikia zena, orain merkatu handi bat da.
|
|
|
zerbaitegatik galtzen du hiztun batek bere ama hizkuntza, eta beste bat ikasten; zerbaitegatik bihurtzen dira elebakar batzuk elebidun, eta elebidun batzuk elebakar. Hizkuntzaren beraren planora ere
|
eraman
liteke perspektiba dinamikoa. Hizkuntza batzuetan txikia da, oso, interferentzia eta konmutazioa.
|
|
|
Azpiegitura handiek dituzten eragin soziolinguistikoei arreta jarri beharra defendatzen du. Azpiegitura hauek planifikatzean, plangintza hori aurrera
|
eramateak
gizarte ereduaren eraketan efektu zuzenak dituela nabarmentzen du. Honela, euskararen bilakaera soziolinguistikoaz ari garenean, ere, lurralde antolaketa mailako erabakien ondorioak kontuan hartu beharrekoak direla dio, hizkuntzaren gaiaz haratago doan hausnarketa saioan.
|
|
|
Orain artean bazterrotan nagusi izan den elebitasun sozialak gurea bezalako hizkuntza gutxituei erreka joarazten diela ere esan zuen Partalek, eta eztabaidagarriagoa izan daitekeen ideia bota zuen hurrena: Internetek beste hizkuntza guztien artean lehiatzera
|
garamatza
eta lehia horretan aukera handiagoak omen ditugu (ideia eztabaidagarria dela diot, jokaleku horretan aukerak ugaritzen direla egia izan arren, mehatxuak ere proportzio berean hazten direlako; hortxe frogatu behar, beraz, abilezia: balantza aukeren aldera erorarazten).
|
|
|
Halaber, ikerketa hauek erakutsi dute nola birdefinitzen diren, komunikabideen bitartez eraikitzen diren mugaz gaindiko eremu publikoetan, talde nortasunak, hala nazio nortasunak nola nortasun erlijiosoak ere. Adibide gisa, Marisa Milikowskik aztertu du Europa erdialdean dauden etorkin turkiarrek satelite bidezko telebistaren bitartez nola berreraikitzen duten beren nortasun turkiarra, emigratzean beraiekin
|
eraman
zuten Turkiaren irudi estatikoa eguneratuz eta, nolabait," zama etnikoa" arinduz (Milikowski 2000). Peter Mandavilleren lanen arabera, bestalde, internet bidezko komunikazioaren bidez islama etengabe eguneratu eta berrinterpretatu egiten dute munduan sakabanatuta dauden musulmanek (Mandaville 2001).
|
|
|
Horregatik, kontsumismoaren, zorren eta jazarpen politiko politzialaren eginkizuna handituz doa. Mito modernoak, indibidualismoa muturrera
|
eramanda
, gizaki narzisistak sortzen ari dira, hots, lortu behar luketenaren kontrakoa. Aurkakoen zoritxarra aukera bat da euskal intelligentsiarentzat.
|
|
|
Herritarrak arrazionalizatuz etekin handia atera nahi die, ekoizpen tresna huts bihurtu. Horretarako ere ezinbestekoa da herritarra hiritar bihurtzea, isolatzea; komunitatetik bereizi behar, hirira
|
eraman
eta fabriketan makinen artean indarekoizle huts bihurtzeko. Gero ikusiko zuten, gainera, hiritarra bi bider dela diru sortzailea, kontsumitu behar duenez.
|
|
|
Bide galdu horiek etsaien helmugetara
|
daramatzate
euskaldunak. Prozesu orokortzaileak aspaldikoak dira:
|
|
|
Egun, ordea, sarean nago, eta blogosferaren zati sentitzen naiz. Horren adibiderik argienak nire blog pertsonala eta Bilboko Gabriel Aresti euskaltegian
|
eramaten
dudan" Euskaraz nabigatzen" tailerra dira.
|
|
|
• Irakasleek ikaskideekin egiten ari diren ariketen erregistroa
|
eramatea
.
|
|
|
Sakon gorde nuen enfasi eta borondate handiarekin esan zenuen zerbait: Donostia egin behar genuela Euskal Herriko hiri handi euskaldun erreferentziazkoa; hiriburu euskaldunena izatetik hiriburu euskaldun prototipoa izatera
|
eraman
behar genuela, alegia.
|
|
|
Sakon gorde nuen enfasi eta borondate handiarekin esan zenuen zerbait: Donostia egin behar genuela Euskal Herriko hiri handi euskaldun erreferentziazkoa; hiriburu euskaldunena izatetik hiriburu euskaldun prototipoa izatera
|
eraman
behar genuela, alegia. Gogoeta orokor nagusia iruditu zitzaidan, eta sarri ekarri dut gogora harrezkero.
|
|
|
Euskararen patua euskaldunen epelkeriari leporatzen zion" etxeko" diskurtsoaren aurrean gure artekoa erabilera anisotropikoa zela erakutsi zigun15 Hau da, euskararen erabilera proportzioan espero baino handiagoa dela, euskal hiztuna leiala dela oraindik bere hizkuntzarekin, eta ez dakienak
|
eramaten
duela elkarrizketa erdararen bidetik, beraz euskaldun kopuruak emendatu ezean alferrik ari garela. Esan eta erakutsi ere bai.
|
|
|
Eta gure arteko eraztunaren zigorra, zurezko koilarearena bihurtu zen Galesen: zurezko kutunaren koilarea zeukan haurrak, gaeleraz hitz egiten entzuten zuen beste haur bati pasa ziezaiokeen, eta honek berebat beste bati, eta abar; eta horretara, azkenekoz koilare hura
|
zeraman
haurra, makilatu egiten zuen eskolako maisuak. Jokabide demokratikoa omen" 14.
|
|
|
Herri mintzaira ahulduen berreskurapenak badu baldintza nagusi bat, eta baldintza hori, arestian esana dugun bezala, ordezkapenaren asimilazio mailak erabakitzen du, besteak beste. Txillardegiren lehendabiziko aipu honek auzi horretara
|
garamatza
:
|
|
|
" Lehen alderdi abertzalea 1863an sortu zen. Eta, hortik aurrera, bi mailatan
|
eraman
zen borroka; baina hizkuntza pizkundea inoiz ahuldu gabe. Borroka horretan bat egin zuten sozial demokratek eta suedieraz mintzo zen burgesiak.
|
|
|
Hizkuntza forma omen da, edukiak transmititzeko darabilgun ontzia edo axala alegia, eta, nonbait, faktore erabakigarria edukiak direnez gero, euskararen normaltze kontuok marko politiko egokia lortzen dugunen eskuragarriagoak izango omen ditugu. Ohar gaitezen berriz ere hizkuntzaren definizio aldrebesak
|
garamatzan
. Errekara, bistan denez.
|
|
|
Espainieraz egindako politika, politika espainola ez balitz bezala —jakina! zorioneko edukiek zuritzen dute beti abertzalearen praxi etnolinguistiko eta kultural arrotza— Nazio hizkuntzaren araberako nazio kulturak nazio politikaren ezaugarria bere baitan txertatuta ez
|
balerama
bezala jokatzen du abertzaletasunak.❚
|
|
|
Nazio hizkuntzaren araberako nazio kulturak nazio politikaren ezaugarria bere baitan txertatuta ez
|
balerama
bezala jokatzen du abertzaletasunak.
|
|
|
Zer ikasi handia daukagu Txilardegiren luman. Irlandaz dihardu, baina gogoak Euskal Herrira
|
garamatza
ezinbestez:
|
|
|
" Hizkuntza berpiztearen mugimendua, eta baita politikazko eta militar mugimendu nazionalista ere, hizkuntza ingelesaren mugimenduak izan dira Irlandan. Irlandar etniaren hilzoria, etnografia sinpatiaz ikusi dutenen mugimenduak, baina irlanderaren beharrezkotasuna bizitzako inongo alorretara, ez eta organizazio nazionalistetara ere,
|
eraman
ez dutenen mugimenduak izan dira" 3.
|
|
|
" Inor ikusten duzu barrez, irribarrez edo poz aurpegiz ala?, galdetu zidan [amak]. Ezetz nik, bekokia argi argi
|
zeraman
jenderik ez nuela erreparatu(...) Jende horrek daukanaren hamarrenaz zoratuko ginatekeen gu pozaren pozez", gaineratzen dio amak.
|
|
|
Gure lankidetza hizkuntzalaritzan
|
eraman
genuen eta lehenik UZEIn. Euskal unibertsitatea zutik ezarri nahi genuen eta hortarako ikastresnak antolatu behar genituen eta lehenik hiztegiak.
|