|
2005
|
|
|
3 Zentzua, nork bere esperientziatik, biografiatik, behar, nahi eta elkarri
|
eragiteko
sentitzen dugun beharretik hezurmamitzen da. Geure izatetik eta egoera zehatzetik komunikatu eta pertzibitzen dugun neurrian, Semantikaren arloan kokatzen da zentzuaren mundua.
|
|
|
Bizidunokegitenditugunekintzenezaugarribehinetakoa (eta nahitanahiezkoa) aldatzearena da; bestehorrenbestegertatzen danorizateri begira ere, elkarren arteanezberdin garaetahalagarelakomodu ezberdinean erantzuten duguzeinahiegoeraberritan.Hiztunonhizketaerealdakorra daezinbestean; aldebatetiklegokehiztunari berariatxikitzen zaionaldakortasuna: a) duenahoskuntzsistemarenezaugarriek, adinak, ohiturek... mugatzen dute artikulatze modua, hizketa abiadura, erritmoa... ; b) aurrekoarierabatlotuta dator hiztunarenizaerarilotutakoaldakortasuna, hauda, duen nortasunak, identitateak, sinesmenak, barne egoerak, hizkuntzazduena jarrerak... bultzatutakoa legoke; e) gizarte harremaneilotutakoak, lekuak, solaskideak, gaiak, barne egoerak...
|
eragindakoa
, alegia.
|
|
|
Partikulartasuna eta unibertsaletasuna konbina tu nahi ditu modu horretan. Berez, Vasconiari, historiografian eta teoria poli tikoan existentzia berria eransten zion eta lurralde horrek aurrerantzean ber takoak definitzeko gaitasuna
|
eragingo
zuen, euskaraz euskaldunak Euskal Herrikoak zirela aski nabarmena baitzen. Historia nazionalen sorrera garaian, A. Oihenartek euskaldunen historia sortarazteko oinarrizko ikuspegia eta ele mentuak sortzen ditu.
|
|
|
Kritikoa zen, XVII. mendeko libertinoen jokamoldea ere nabarmentzen zaio. Froga positiboak behar ditu eta dokumentuen kritika zorrotza
|
eragingo
zuen. M. Montaigne eta F. Bacon izango dira gizarte zientzien arloan libertino eru ditoen eredu teoriko berriak eta modernitatearen aitzindariak.Oihenartek bere kontzeptu historiografikoa finkatzerakoan herri eta hiz kuntz komunitateari garrantzi sakonagoa erantsi zion bestelako gertakizun historiko eta politikoei baino.
|
|
|
Horra bere original tasuna eta ondorioz bere horno vasconicus en sorrera asmatu zuen, kanpora begira bereziki. Euskal Herriaren hizkuntz nortasuna eta berezitasuna azpi marratuz, kategoria politiko berria sortarazteko eta indartzeko argudio sen doak burutzen ditu.38EUSKAL HISTORIAN BARRENA, ETORKIZUNARI BEGIRAILUSTRAZIO GARAIKO HERRI ADISKIDEAKXVIII. mendeko Euskal Herriko historialari eta pentsalari ilustratuetan hain pentsamolde arrazionalistaren jabe zen Oihenartek, badirudi ez zuela izan
|
eragin
zuzenik. Dena dela, Xabier Munibek sortu zuen erakunde sozial berria eta bertako kide ziren Euskal Herrialdeetakoek gehi Ameriketan edo Europako beste erresumetan bizi zirenek bascongado izatearen harrotasuna eta nortasuna erakusten dute.
|
|
|
Mendehonetakogizarte aldaketasakoneketamodernizazioarenurratsek herrien kulturan berdintze eta homogeneizatze nabarmena
|
eragin
dute. Honela, Europako hizkera erkidegogehienetanereduestandarraklekuaira baziduorduraarteandialektoanbaizikmintzatzenezzirenhiztunenerrepertorioetan.ProzesuhoriEuropanezdagoizetikarratsgertatu, mailazmaila baizik: denboraren poderioz, geografiangaindi, hizkerenbarrenean, hauen egituretanzehar.
|
|
|
1998: 1) euskal hiztun anitz adbergentzia prozesu batean sarturik gaude. Honela, eredu estandarrak hizkera guztiei
|
eragiten
die, antzeko norabidean eraginere; euskalhizkerendiasistema, mendeetanzehardesberdinduzjoaneta gero, soilduzetahomogeneizatuzdoaorain.
|
|
|
nabarmena da hau hizkuntza bera galtzeko zorian izan den alderdietan. Nafarroa GaraikoPirinioeninguruko Aezkoaibarrean, esaterako, gibelamendugaitzajasandueuskarakgizaldihonetan, bainabertako bizilagunak garaiz ohartu diraetaazken hamarkadetanberreskuratzearengiltzari gogor
|
eragin
diote.Etxeia iaguztietan transmisioaren kateaetenikegondenez, belaunaldi batekbederen hutseginduetaherri euskaraapitxi amutxendakogeldituda, bilobek eskolan eredu batuaikasidutelarik. Aezkoako «uskara» berpizteko gogoaetasentsibilitatea dagoenarren, nekezgertatuko dahoriaetzenartean.
|
|
|
Elorduik azpimarratu duenez, < <??? Orobat, prestigio eta erabilgarritasun faltak hizkuntz komunitate terminalen ezaugarri soziolinguistiko nagu siak diren erabilerarik eza eta transmisio linguistikorik eza
|
eragiten
ditu... > >.
|
|
|
Hizkuntzaren fonologian, morfologian edo sintaxian gertatzen den edo zein aldaketak egon eza sortzen du hizkuntzalariengan eta oro har hiztun kontzientziadunengan. Edonola, ezaguna da edozein hizkuntza osasuntsutan ohikoak direla aldaketak eta aldaketa horiek askotan ez direla interferentziak edo indar ahulgarriek
|
eragindakoak
. Bestetik, badira hizkuntzen arteko uki penaren ondorio zuzenak diren aldaketak, transmisioa ziurtaturik duten eta irauteko inolako arazorik ez duten hizkuntzetan ere.
|
|
|
Bestetik, badira hizkuntzen arteko uki penaren ondorio zuzenak diren aldaketak, transmisioa ziurtaturik duten eta irauteko inolako arazorik ez duten hizkuntzetan ere. Azkenik, badira heriotza prozesu baten urratsak diren aldaketa (ahulgarria) k, batzuk hizkuntzaren barnekoak eta beste batzuk interferentziak
|
eragindakoak
. Edonola, Elorduik (1995) azpimarratu duenez, ikertzaile zenbaitek ohartarazi gaituzte zail samarra gertatzen dela askotan aipaturiko hiru mota horietako aldaketak bereiztea.
|
|
|
Hirugarren atalekoak hizkuntza osoaren zati bat dira, baina ez dira hizkuntza komunarenak. Edonola ere, hiru hiztegi eremu horiek ez dira finkoak hizkuntzen historian, termino berezituak behin eta berriro iragaten baitira hizkuntza komunera batez ere hedabideek
|
eragiten
duten bulgarizazio prozesuaren bidez. Duela gutxi erabat berezituak ziren berotegi efektu, ozono geruza, immunoeskasia edo klonazio bezalako terminoak hiztun gehienek ezagutzen dituzte egun. Bestetik, terminologiak askotan hartzen ditu hiztegi komuneko hitzak eta adigai berezitu bat adierazteko erabiltzen, zabalkuntza semantikoa deritzon prozesuaren bidez. Euskararen kasuan beti aipatzen den adib... gurdien zati bat eta iruteko erabiltzen den tresna bakarrik adierazteko balio zuen lehen, eta egun Geometria, Fisika eta Kristalografia bezalako jakintza esparruetan erabiltzen diren termino ugaritan aurkitzen dugu:
|
|
|
Terminoa sortu duen ikertzailearen hizkuntzaz eratzen da askotan eta bestelako hizkuntzetako zientzialariek mailegatu egiten dute, edo, batez ere, jatorrizko terminoa zabalkuntza semantikoaz lortu bada, kalko semantikoa egiten dute hizkuntza bakoitzean, nazioarteko mailan adigai baterako antzeko etiketak izateko asmoarekin. Honek
|
eragiten
du mailegutza eta kalko semantikoa hizkuntzaren gainerako esparruetan baino ugariagoa izatea, baina,
|
|
|
Antzeko nahaste batetik dator zenbait hiztunek 15 zm bezalako segidak idaztea: euskal ortografiak ez die
|
eragiten
honelako ikur adierazpenei, laburtzapena erabiltzen dugularik,
|
|
|
Arau bateraturik gabeko aldakortasuna, aldiz, ez dut uste euskara tekniko zientifikoaren arazoa denik. Izan ere, batzuetan egokiak diren eta beste batzuetan horren egokiak ez diren ereduak hedatu ohi dira hizkuntzaren erabilera honetan, zientzialarien eta teknikarien estandarizaziorako berezko joeragatik eta bide berriak urratu beharrak
|
eragiten
duen edozein argibideren eskaeragatik.
|
|
|
Esate baterako, mota desberdinetako testuak behar dira lehen hezkuntzan, bigarren hez kuntzan eta unibertsitatean; era berean, desberdinak izan lukete adi tuek beren artean trukatzen dituzten testuek eta adituak ez diren hiztunei zuzendutakoek, eta jakina, desberdinak izan behar dute sendagile batek gaixoekin mintzatzen denean erabiltzen duen hizkerak, medikuntza biltzar batean bere lankideen aurrean aurkezten duen komunikazioak eta kazetari batek telebistan ikusleei medikuntzaren aurrerapen baten berri emateko irakurtzen duen albisteak. ...uskaraz erregistro hauek guztiak landu beharrekoak dira, hizkuntza osasuntsua izanen badugu eta zenbait alderditan horiek guztiak elkarrekin aldatu badute ere, beste alderdi batzuetan aldendu egingo dira estilo aniztasunaren mesedetan29. Hizkuntza bat beste baten eraginaren pean bizi denean, ahultzearen diagnosia egin ahal izateko ezinbestekoa da ondo bereiztea hizkuntza menderatzailearen sistemak
|
eragindako
aldaketak eta sistema horrek eragindakoak ez diren aldaketak. Hizkuntza menderatzaileak eragindako aldaketek bi motatako ondorioak eman ditzakete:
|
|
|
Esate baterako, mota desberdinetako testuak behar dira lehen hezkuntzan, bigarren hez kuntzan eta unibertsitatean; era berean, desberdinak izan lukete adi tuek beren artean trukatzen dituzten testuek eta adituak ez diren hiztunei zuzendutakoek, eta jakina, desberdinak izan behar dute sendagile batek gaixoekin mintzatzen denean erabiltzen duen hizkerak, medikuntza biltzar batean bere lankideen aurrean aurkezten duen komunikazioak eta kazetari batek telebistan ikusleei medikuntzaren aurrerapen baten berri emateko irakurtzen duen albisteak. ...eharrekoak dira, hizkuntza osasuntsua izanen badugu eta zenbait alderditan horiek guztiak elkarrekin aldatu badute ere, beste alderdi batzuetan aldendu egingo dira estilo aniztasunaren mesedetan29. Hizkuntza bat beste baten eraginaren pean bizi denean, ahultzearen diagnosia egin ahal izateko ezinbestekoa da ondo bereiztea hizkuntza menderatzailearen sistemak eragindako aldaketak eta sistema horrek
|
eragindakoak
ez diren aldaketak. Hizkuntza menderatzaileak eragindako aldaketek bi motatako ondorioak eman ditzakete:
|
|
|
Euskaraz erregistro hauek guztiak landu beharrekoak dira, hizkuntza osasuntsua izanen badugu eta zenbait alderditan horiek guztiak elkarrekin aldatu badute ere, beste alderdi batzuetan aldendu egingo dira estilo aniztasunaren mesedetan29. Hizkuntza bat beste baten eraginaren pean bizi denean, ahultzearen diagnosia egin ahal izateko ezinbestekoa da ondo bereiztea hizkuntza menderatzailearen sistemak eragindako aldaketak eta sistema horrek eragindakoak ez diren aldaketak. Hizkuntza menderatzaileak
|
eragindako
aldaketek bi motatako ondorioak eman ditzakete: hizkuntzen bateratzea dakarten aldaketak eta hizkuntzak bereiztea dakarten aldaketak30?
|
|
|
Kanpo eragiletzat har daiteke hizkuntza indartsuago batekiko ukipena, baina kanpo eragiletzat hartu behar dira era berean estandarizazioa eta oro har hizkuntzalarien, zuzentzaileen, estilo liburuen idazleen e.a.en esku hartzea. Azkenik, barnetik
|
eragindako
aldaketak ere bereizi behar ditugu eta lan honen testuinguruan, batez ere, hizkuntza tekniko zientifikoaren berezitasunek eragindakoak.Estandarizazioa izan da azken urteetako testuetan (baita testu tekniko zientifikoetan ere) ikus daitezkeen aldaketa askoren iturria. Edonola, lotura zuzena dago mota honetako aldaketen eta Euskaltzaindiaren araugintzaren artean, eta honelako aldaketak hizkuntzaren indartzaileak dira zalantzarik gabe, estandar bat izatea hizkuntzak bizirik irauteko ezinbesteko baldintzatzat hartu dugula kontuan hartuta.
|
|
|
Edonola, lotura zuzena dago mota honetako aldaketen eta Euskaltzaindiaren araugintzaren artean, eta honelako aldaketak hizkuntzaren indartzaileak dira zalantzarik gabe, estandar bat izatea hizkuntzak bizirik irauteko ezinbesteko baldintzatzat hartu dugula kontuan hartuta. Zailagoak dira ikusten batzuetan gramatika eta estilo liburuen egileek egindako analisiek eta emandako gomendioek
|
eragindako
aldaketak. Askotan aipatzen da, esate baterako, Azkuek (1891) eta Altubek (1929) XX. mendeko testuen hitz hurrenkeran izan duten eragina' t, neurri handian ordura arteko ohiturak aldatu zituena (ikus Hidalgo, 1994).
|
|
|
Esate baterako, izen elkartuen mugatzaile berezitzat hartu ohi diren gain bezalako osagaiak gero eta hurbilago daude aurrizki bihurtzetik44 eta gainera, lehenago lekua baizik adierazten ez bazuten ere (gainjantzi, gaingune), egun intentsitatea ere adierazten dute zenbait hitzetan (gainzama) 45? Aldaketa hauek euskara erabilera berrietara egokitzeko beharrak
|
eragindakoak
dira eta euskara ahuldu gabe aberastu egiten dutela pentsa dezakegu.
|
|
|
Euskarak estandarizatzeko bidean eman dituen urratsetan oso garrantzitsua izan da beren jardueran hizkuntza hau erabili duten zientzialari eta teknikarien ekarpena, estandarra behar duten komunikazio esparruetan mugitzen baitira. ...berdinetako euskara tekniko zientifikoa sor dezaketen bakarrak, eta askotan esparru hauetan idatziriko testuen kalitatearen inguruan kritikak plazaratu direlarik, zenbait kontu sakonkiago aztertu behar direla ikusi dugu, zaila baita batzuetan bestelako hizkuntzekiko interferentziak edota oro har hizkuntzaren endekatze prozesuaren ondorio diren aldaketak eta erabilera berrietara egokitzeko beharrak
|
eragindako
alda ketak bereiztea.
|
|
|
Funtsean gazteleraren azentueraren araua da (Harris 1991) nagusitzen dena silaba bikoetan, dela izenki mugagabeetan, dela aditz partizipioetan. Partizipioen arau horiek eragina daukate aditz jokatuetan (beharbada euskara idatziaren menpekotasunak
|
eraginda
) eredu nagusi bi sortzen direla. Silaba bikoetan gertatzen den desberdintasun nabarmen hori kuantifikatuz gero, ondoko taula eta grafika osa ditzakegu:
|
|
|
23 honetan ikusia dugu, bada, lokailuen arteko pilaketek oso ondorio aldakorrak ematen dituztela. Pilaketen okerra testu mailara igo gabe nonbait perpaus mailatik bertatik indarra duen ekonomi arau baten
|
eraginez
gertatzen dela onar dezakegu, batez ere lokailuari testu mailako zereginaz gain perpaus mailako zeregina ere onartzen badiogu. Hala ere, esangura harremanen arte ko bateraezintasunek, oro har hizkuntzan bezala, hemen ere badute zeregina.
|
|
2019
|
|
|
M. Azkuek Akademiaren izenean egindako diru laguntza eskaeraren berri eman zen otsailean.392 Euskaltzain gaztea ausarkeriaz ari zen Akademiari bultzada berria eman nahian, R. M. Azkueren adinak
|
eragindako
botere hutsunea eta J. M. Seminarioren babes politikoa erabiliz. J. Urquijok, ordea, Argentinako J. Garateri adierazi zionez, ez zuen auzia F. Krutwigek bezain erraz ikusten:
|
|
|
Hala ere, bien arteko harremana konfiantzazkoa zen. 1940an bertan, Euskaltzaindia berrabiatzeke, J. Gorostiagak Diccionario vasco español francésen ale bat erosi zion Angeluko (Pirinio Behereak) erbestetik.242 EJ GEren funtzionario ohiak, Mundu Gerraren
|
eraginez
, Kubara alde egin behar izan zuen, baina R. M. Azkuek Akademiaren berrabiatzea eta jarduera xeheki azaldu zizkion gutunez.
|
|
|
319). A. Irigarayk bere ohiko diskrezioari jarraituta, itzalpetik
|
eragin
nahi izan zuen. Neologismoen aurkako bere iritzia kontu handiarekin adierazi zion lexikografia batzordeko N. Oleagari:
|
|
|
Euskaltzaindiak 1949ko ekainaren 25ean Bilbon egin zuen batzar horretan ez zen egon J. Urquijo, seguru asko bi egun lehenago RSVAPek Gipuzkoako Azkoitian egin zion omenaldi jendetsuak
|
eragindako
nekeagatik. F. Krutwig gazteak, beraz, gutuna idatzi zion uztailaren 6an Bilbotik Donostiara, Euskaltzaindia eraberritzeko dosierra idazteko ardura hartu zuela azaltzeko:
|
|
|
461). Akademiaren eraberritzeak izan zezakeen ondorio politikoak
|
eragindako
beldurra, noski. Urtetan isilpean gordetako gerraondoko Akademiaren jarduna euskaltzain gazteak lau haizetara zabaldu nahi zuen, baina J. Urquijo zuhurrak ez zuen begi onez ikusi:
|
|
|
G. Maidagan Akademiako idazkariordeak ez zuen parte hartu" Euskera ta Euskal Elerti Saľa" n, baina gogo handiz egin zuen EJ GEren alde. 1937ko urtarrilaren 4an Alemaniako abiazioak Bilboaldea bonbardatu eta gutxienez zazpi hildako
|
eragin
zituen, baina errepublikanoek bi abioi nazi lurrera botatzea lortu zuten (Landa Montenegro 2007). Biharamunean G. Maidaganek R.
|
|
|
J. Saint Pierre apezpikuaren aulkia betetzeko beste hautagaia, lapurteraduna ez ezik, 32 urteko gaztea ere bazen, F. Krutwig eta L.Villasanteren belaunaldikoa. Belokeko monasterioa Mundu Gerrako erresistentzia gune eta gerra zibileko erbesteratuen laguntzaile izan zen, eta horrek, agian, barnealdeko Euskaltzaindian ezinegona
|
eragiten
zuen. Era berean, Beloken euskararen alde ari ziren lanean, Arantzazuko santutegiaren antzera.
|
|
|
Bestalde, nabari da N. Oleaga idazkariaren jarrera adoretsua, R. M. Azkue zenaren laguntzarik gabe eta I. M. Echaidek Bizkaian zuen
|
eragin
ezarekin, berak hartu behar baitzuen erantzukizun guztia BPD eta JCVko agintarien aurrean. Seguru asko gorabehera horiekin lotuta, Euskaltzaindiaren egoitza hondatua konpontzeko ardura eman zitzaion idazkariari azaroko batzarrean, akta zirriborroaren arabera.901
|
|
|
Lanak ekainaren 27ko data darama eta uste izatekoa da egun horretako batzarrerako prest zegoela, baina, F. Krutwigen arazoak hartu zuen garrantzia ikusita, geroratu egin zuela aurkezpena. Donostiako La Voz de Españak ekainaren 19ko artikuluan Euskaltzaindia hiltzat jo izanak
|
eragindako
dosierra zen. Akademiak, bizi zela frogatzeko, nahitaezkoa zuen idazlanak argitaratu eta banatzea.
|
|
|
N. Echánizen ideiak oihartzuna izan zuen, besteak beste, EJ GEren agerkarian. Zoritxarrez, proiektu erlijiosoaren abiadurak kolpe latza jaso zuen Pablo Lete (OFM) probintziala aireko istripuan hil zenenean, abenduaren 6an, José Lizarralde (OFM) idazkariarekin batera Kubara bidean zihoanean finantzazio bila.911 Idazleen biltzarra egiteko baimenik ere ez zen lortu azkenean, New Yorkeko Time aldizkariaren Europako edizioan agertutako artikulu batek
|
eragindako
istiluagatik.912 Piero Baporitti Espainiako berriemaileak berri sentsazionalista argitaratu zuen irailaren 22an, aditzera ematen zuena Arantzazuko frantziskotarrak guardia zibilak setiatuta bizi zirela kristau doktrina euskaraz irakasten zutelako eta predikuetan euskal ohiturak hizpide izaten zituztelako. Berriak Frantziako prentsan ere oihartzuna izan zuen.
|
|
|
A. M. Badiaren eta Institut d’Estudis Catalans eko kideen gaitasunari esker, maila zientifiko handiko biltzarra izan zen. Katalana lan hizkuntza izateaz gain, katalanaren aurkako politika salatu zuten hainbat partaidek, horrek frankismoarekin lerrokatutako hizkuntzalarien ezinegona
|
eragin
zuelarik. Badirudi euskal partaide bakarra J. Caro urgazlea izan zela, Institut d’Estudis Catalans eko kideekin harreman onetan zegoena.
|
|
|
Bizkai Gipuzkoetako industrializazio berritua erakartzen ari zen immigrazioak ageriago uzten zuen euskararen ahultasun demolinguistiko erlatiboa. Hala ere, diktadura frankistan ezin zen gizarte erabileran zuzenean
|
eragin
, tokiko zenbait agintari politiko arazoaz arduratuta agertu arren. Gerra zibilaren ondorioz, oinarrizko hezkuntzaren eskumena Gobernu zentralak guztiz bereganatu eta
|
|
|
Horrek, bide batez, N. Oleaga, F. Krutwig eta A. Irigarayk era batera edo bestera adierazitako" yagoleen" sailaren nagusitasunari arrazoia ematen zion. Euskararen aldeko proiektu ofizial batek, frankista izanagatik, susmoak
|
eragiten
zituenez, aldarrikapen espainolista batekin itxi zuen presidenteak otsailaren 3ko batzarra, gerra zibila hizpide, GPDk aho batez irizpena onartu aurretik:
|
|
|
Hautaketa prozesuak probintzian
|
eragindako
gorabehera politikoen erakusgarri, zuzendaritza berria zuten Donostiako egunkariek tratamendu ezberdina eman zioten izendapenari. J. M. Peñaren El Diario Vasco monarkikoa J.
|
|
|
Bellas Artes etako zuzendari nagusi E. Ors izendatu zuen, Europan zuen ospeagatik. Lliga Regionalista ren ildoko intelektuala eta Kataluniako Mankomunitatearen hezkuntza arduradun nagusia izan zelako, susmoak
|
eragin
zituen izendapenak, baina urte asko ziren katalanismoarekin hautsi zuela. artean, Mankomunitatean dimisoa aurkezteaz gain, Institut d’Estudis Catalans eko idazkaritzatik kargugabetu zuten.
|
|
|
P. Sainz Rodríguez Hezkuntza Nazionaleko ministro berriak ikasliburu ofizialez promulgatu behar zuen dekretuaz eztabaidatu zuten J. M. Pemán, E. Ors eta diruzainak. Horrek XIX. mendetik RAEk hezkuntzarako prestatzen zituen maila ezberdineko gramatikei
|
eragiten
zien, korporazioarentzat diru iturri ere bazirenak. Epítome de gramática españolaren azken edizioa Academia Española errepublikanoak argitaratu zuen 1931n, baina akademiko eskuindarrek ezin zuten hori besterik gabe berrerabili, eta 1929ko edizioa hartu zuten oinarritzat (Gómez Asencio 2011).
|
|
|
Esaterako, artean Madrilgo Unibertsitateko Zientzia Ekonomiko eta Politikoen Fakultatean eskolak eman zituen. Mundu Gerrak
|
eragindako
porroten ondorioz, Falange tik aldendu eta Juan Borbónen ingurura hurbildu zen. Seguru asko horregatik, Espainiako botere lehiatik urruntzearren, Argentinako enbaxadore izendatu zuten 1947an (Agirreazkuenaga & al. 2008:
|
|
|
Lehenengoak korporazioaren zaharberritze naturalaren ondorio ziren, baina bigarrenak diktadurak ezarritako salbuespen egoeragatik sartu ziren Euskaltzaindian. Horrek ziurtasunik eza, zalantzak eta susmoak
|
eragin
zituen Akademiaren osaeraz den bezainbatean. Gutunetan agertzen denez, A. Campiónen hutsunea P. de Iraizozek (OFMCap) edo J. C. Guerra zaharrak bete zezatela nahi zuen R.
|
|
|
Uste izatekoa da R. M. Azkue germanofiloak, Bilboko goi burgesia tradizioz erdaltzale eta espainolistan
|
eragiteko
aukera ikusi zuela F. Krutwigengan. Itxura germanikoa zuen:
|
|
|
1920ko barne erregelek ezartzen zuten gutxieneko seikotea osatu zuten. Probintzia jauregian egindako batzar hori garrantzitsua izan zen, F. Krutwigek" Estudios vascos de filología comparada" lana irakurtzeaz harago, Euskaltzaindiaren osaerari
|
eragiten
zioten erabakiak hartu zituztelako (Euskaltzaindia 1982: 4).
|
|
|
Euskal kultura eta hizkuntza bereziak, historikoki, diskurtso foruzalearen osagai oso garrantzitsuak izan ziren. Gerra zibilak
|
eragindako
traumen ondoren ere, Bizkaiko zenbait monarkiko frankistek ez zioten uko egiten, maila erretorikoan izanagatik, euskal kultura eta hizkuntzari, kontzertu ekonomikoari uko egiten ez zioten bezalaxe. Euskal kultura eta hizkuntza espainolismorako berreskuratzea, J. Urquijo eta R.
|
|
|
Azkenik, G. Lacomberen heriotzak utzitako hutsunea bete gabe zegoen. Barnealdean bizi ez ziren euskaltzainei
|
eragiten
zieten erabaki horiek, ordea, ez ziren aktan jaso; F. Krutwigek prestatu beharreko dosierrari egin zitzaion erreferentzia soilik (Euskaltzaindia 1982: 5; cf. Iztueta & Iztueta 2006:
|
|
|
775 E. Erquiagak aurkeztutako teatro lana, F. Krutwigen
|
eraginez
lapurtera klasikoz moldatuta, RSVAPen Egan aldizkarian argitaratu zen, baita, Pierre Larzabal urgazlearena ere, baina gipuzkeraz. Gipuzkoako frantziskotarrak egokitutako A. Campiónen 1917ko lana, aldiz, Euzko Gogoan eta Zarauzko Itxaropenan agertu zen (Larzabal 1952; Kanpion 1954; Erkiaga 2001:
|
|
|
Gipuzkoako frantziskotarrak egokitutako A. Campiónen 1917ko lana, aldiz, Euzko Gogoan eta Zarauzko Itxaropenan agertu zen (Larzabal 1952; Kanpion 1954; Erkiaga 2001: 94). gen
|
eraginez
lapurtera klasikoz moldatuta, RSVAPen Egan aldizkarian argitaratu zuten (Erkiaga 2001: 94).
|
|
|
bederatzi Donostian, bi Bilbon, eta bana Iruñean eta Baionan. Horrek, ordea, ez zuen Frantziako euskaltzainen partaidetzan uste bezain beste
|
eragin
, nekeza baitzen muga zeharkazea. Bilboko euskaltzainek (R.
|
|
|
Gainera, R. Lafonek frantziskotarrari idatzitako gutunean, hura ere lapurtera literarioaren alde agertzen zen estandarrerako.785 Euskaltzain berria, era berean, lapurtera klasikoaren bideak
|
eragiten
zuen erabateko oposizioaren jakitun zen. A. M. Labayenek oso argi adierazi zion F. Krutwigez uste zuena:
|
|
|
Kontuan hartu behar da aurreko urtetik harremanak erabat gaiztotuta zeudela, eta JCVk ez ziola diru laguntzarik ematen Akademiari. Hain zuzen, 1951n Bilbon egindako J. Gorostiagaren sarrera ekitaldian esandakoek JCVko kideen ezinegona
|
eragin
zuten. F. Echegaray eta J. B. Merinok N. Oleagari egindako bisita baten eta sarrera ekitaldiaren berri eman zuten batzarrean, gehiago zehaztu gabe.788 Maiatzaren 20ko datarekin, E. Calle idazkariak N. Oleagaren eskaerari baiezkoa eman zion JCVren izenean.789
|
|
|
....790 Horrela, ohiko gonbitak eta txartel elebidunak bidali zituen Akademiak, besteak beste, Gernika Lumoko alkateari, L. Villasante bertan jaioa baitzen.791 Ezin etorria adierazi zuten, ordea, J. Caruncho Bizkaiko poliziaburuak eta M. Gortari NFDko presidente berriak.792 Deustuko Unibertsitateko A. E. Mañaricúak ere ezin etorria adierazi zion frantziskotarrari.793 Zoritxarrez, sarrera ekitaldiak
|
eragin
zituen arazoen ondorioz, ez dago maiatzaren 23ko Akademiaren akta edo zirriborrorik. Biharamunean prentsak adierazi zuenez, bost euskaltzain hauek bildu ziren probintzia jauregian:
|
|
|
28). Erbesteko prentsa abertzaleak interes handiarekin jarraitu zuen Euskaltzaindiak barnealdean
|
eragindako
istilu politikoa, noski. Baionan argitaratzen zen aldizkari jeltzalearen Bizkaiko berriemaile anonimoa izan zen informazioa xeheagoa zabaldu zuena:
|
|
|
Hala ere, Akademiarekin nolabaiteko harremana bazuten, ezin etorriak justifikatu eta egiten zituzten lanen berri emateko. Kargugabetzeak, halaber, seguru asko J. M. Seminario euskaltzain zelatariari
|
eragin
zekiokeen, batzarretara joan ez eta euskaltzain asko aurka zituelako. Dena dela, agian J. M. Seminario bera batzarrean egon zelako, badirudi araudiarena ez zela eztabaidatu.
|
|
|
Hain zuzen, batzarreko gai nagusia F. Krutwigen maiatzeko hitzaldiak BPD eta JCVko agintariengan
|
eragindako
protestari korporazioaren erantzun ofiziala ematea zen, J. M. Seminariok gutunez adierazitakoaren bidetik. Ekitaldi publiko batean euskaltzain batek egindako salaketarekiko posizio bateratua agertu behar zuen Akademiak, batez ere JCVrekin azken urtean izandako gorabeherak, diru laguntzen etena eragin zutenak, kontuan hartuta.
|
|
|
Hain zuzen, batzarreko gai nagusia F. Krutwigen maiatzeko hitzaldiak BPD eta JCVko agintariengan eragindako protestari korporazioaren erantzun ofiziala ematea zen, J. M. Seminariok gutunez adierazitakoaren bidetik. Ekitaldi publiko batean euskaltzain batek egindako salaketarekiko posizio bateratua agertu behar zuen Akademiak, batez ere JCVrekin azken urtean izandako gorabeherak, diru laguntzen etena
|
eragin
zutenak, kontuan hartuta. N. Oleaga idazkariaren eskuzko zirriborroan, batzarrak hartutako erabakia ezabatutako zenbait hitzez eta esaldiz betea ageri da, iritziak bateratzea ez zela erraza izan frogatzen duena:
|
|
|
1187 Linguistika aldetik, ekarpen oso puntualak egin zituen, hala nola" korr" morfemaz eztabaida etimologikoa
|
eragitea
1954an A. Tovar, D. de Inza, R. Lafon edota A. Arrue artean (Euskaltzaindia 1982:
|
|
|
1948ko EIL SIEBen biltzarrarekin erkatuta, ahula izan zen, diru laguntza gutxiago eta oihartzun mediatiko txikiagoarekin. Diktadura frankistak nazioartean lortutako aitortzak EJ GEren inguruko politikagintzan, kultura mailakoan barne, kolpe latza
|
eragin
zuen. Akizeko
|
|
|
Lehia politikoak
|
eragindako
aitzakia hutsa zen. Izan ere, S. Altubez gain(" Itz berriak, itz zaarrak eta itz aldakuntzak" eta" Origen de la palabra Txabier, Javier"), J. Gorostiagak(" El ciclo poético de Mondragón"), L. Michelenak(" Quelques problèmes de phonétique historique basque") edota A. M. Labayenek(" Elizanburu, bere bizitza eta lanak") komunikazioak bidali zituzten biltzarrera.
|
|
|
Oleagak?) Akademiatik kanporatu egin nahi zituzten batzarretara agertzen ez ziren kideak. I. M. Echaidek ez zuen inor kanporatzea nahi, baina bai A. Arrue eta J. M. Lojendiok bezalako
|
eragin
politikoa zuten ordezkoak izendatzea. B. Echegarayk gogorarazi zuenez, Gerra Hotzaren egoera politikoki iraulian, RAEko N. Alcalá Zamora errepublikazalea edota Académie Française ko Ph.
|
|
|
Ikuspegi ideologiko doktrinario alderdikoi batetik, euskal kultura sustatzeko ekintzetan parte hartu zuen, bereziki hizlari gisa. Gipuzkoako agintean zeuden tradizionalistei esker,
|
eragin
politikoa kultura mailan hedatzeko plataformak eskuratu zituen 1954an: euskaltzainorde ez ezik, SFVJUren aholku batzordeko kide eta Egan aldizkariaren zuzendarikide ere izendatu zuten, A. Irigaray eta L. Michelenarekin batera.
|
|
|
Julián Lojendio Garín() aita, Gipuzkoako mikeleteen buruzagiaren semea zen. Estatuaren abokatua izan zen 1902az geroztik eta, besteak beste, Duque de Mandas plutokratak testamentu betearazle izendatu zuen.1206 Gerra zibila amaitu bezain laster, Ogasun ministerio frankistak familiaburua" Comisario de Desbloqueo" izendatu zuen, diru errepublikanoaren bikoiztasunak
|
eragindako
arazoa konpontzeko. Ondoren ogasun eta nekazaritza arloetako" Consejero permanente de Estado" (1940, 1945) izateaz gain, Estatu abokatuen dekanotza (1945) eta" Gran Cruz de la Orden de Isabel la Católica" (1949) delakoa eskuratu zituen, 1951n erretiroa hartu zuen arte.1207
|
|
|
Akademiari diktadura frankistan ematen zion itzalagatik, J. M. Lojendio legegizona euskaltzainburu izendatu zuten, I. M. Echaide 1962an hil ondoren. Donostiako lojendiotarrak
|
eragin
politiko handiko familia ziren, beraz. Besteak beste, gerraondoan Donostiako Conversaciones Católicas Internacionales kristau demokrata joerakoak babestu zituzten.
|
|
|
Esteban Bilbao ministroarengana) jo zuten babes bila, falangismoaren uniformismo erradikalak Euskal Herrian
|
eragin
gutxiago izateaz baliatuta. Nolanahi den, Estatu frankistaren egitura hierarkikoan, Akademiari Junta de Cultura de Vizcaya k emandako bermeak nahitaez zuen eduki politikoa.
|
|
|
M. Azkueren pianoa ere saldu egin behar izan zuten. Itolarri ekonomikoaren eta zentsura zorrotzaren
|
eraginez
, Euskaltzaindiak lehen frankismoan ez zuen argitalpen propiorik gauzatzeko aukerarik izan.
|
|
|
EAJ PNVri dagokionez, hasieratik izan zuen diktadurapeko Akademiaren berri, baina ez ikusiarena egin zion, erabaki publikoak hartzeko gaitasunik ez zuelako, eta jeltzaleek ezin zutelako zuzenean
|
eragin
jarduera akademikoan. Euskararen batasuna arazoa zen jeltzaleentzat, baina ez zuten irizpide ofizialik, batez ere alderdiko kideen artean sortzen zituen eztabaidak ikusita.
|
|
|
Dialektalismo literarioak edota lexikoaren purismoak eztabaida zismatikoak
|
eragiten
zituen. EAJ PNVren lehentasunak nazioartean frankismoa salatzea eta Espainiako demokratekiko elkarlana izan ziren.
|
|
|
Hain zuzen, A. Ibinagabeitiak, Euskaltzaindiari presio egitearren, EJ GEren Parisko berripaperaren euskal orrian jakinarazi zuen gerra zibilak etendako Euskera agerkari ofiziala berriz agertzear zela: " Euskal bidetik, noizbait bada ere, sartuko al gera, eta betiko" (Euzko Deya). 1076 Agian erbesteko prentsak
|
eragindako
oihartzunaren ondorioz, A. M. Labayenek etsi1073 ABA EUS: A. M. Labayenen" Aurrera!" hitzaurrea,[].
|
|
|
Urgazle izendapenek
|
eragin
zitzaketen gatazkak erakusteko, Michel Labéguerie() Kanboko mediku gaztearen kasua aipatuko dugu, F. Krutwigen 1949ko erreforma dosierrean jadanik urgazletarako proposatua ageri zena. J. Elissalde euskaltzainak 1953ko irailaren 25eko batzarra baliatu zuen urgazletarako proposatzeko eta hala onartu zuten (Euskaltzaindia 1982:
|
|
|
2). Ez dezagun eŕia gogait
|
eragin
irakurgai ulerkaitzez. Eŕiari euskal jakintza erakutsirik goitu dezagun euskera" (Etxaide 1950:
|
|
|
Lexikografia, beraz, lehiaketatik kanpo geratu zen, A. Irigarayri egindako oposizioaren eta gaiak
|
eragiten
zituen arazoen erruz. P. Múgicak (SI) 1953ko martxoan adierazitakoaren arabera, Akademiak gaztelania euskara hiztegiarekin jarraitzeko asmoa zuen, eta frantziskotarrak eskuizkribuak mekanografiatzen ari omen ziren, baina garbira pasatutako kopia horiek ez dira gordetzen
|
|
|
L. Michelenaren lanean oinarrituta, 1959ko apirilean euskal hitzak zein ziren jakiteko irizpide garrantzitsua onartu zuen Akademiaren batzarrak, nolabait S. Altuberen lexikologia eguneratzen zuena. Gehiegizko purismoak
|
eragindako
neologia etimologista gaitzetsi zuen, XX. mendeko tradizio indartsuenarekin etenda. Garbitasun genealogikoari ordez, erabilerari eta antzinatasunari (hots, literatura historikoari) eman zion lehentasuna; inpaktu handia eragin zuen erabakiak, bereziki abertzaleen artean (Euskaltzaindia 1982:
|
|
|
Gehiegizko purismoak eragindako neologia etimologista gaitzetsi zuen, XX. mendeko tradizio indartsuenarekin etenda. Garbitasun genealogikoari ordez, erabilerari eta antzinatasunari (hots, literatura historikoari) eman zion lehentasuna; inpaktu handia
|
eragin
zuen erabakiak, bereziki abertzaleen artean (Euskaltzaindia 1982: 75).
|
|
|
ehun orrialdeko" Suplemento al Diccionario precedente". Horrek tirabira gogorrak
|
eragin
zituen, Akademiaren izaera juridikoa diktadura frankistan auzitan baitzegoen. Ondoren, M. de la Sotak erbestean abiatu, P. Lafittek gainbegiratu eta L. Aquesolok zuzenduta, hamar liburukiz osatutako Diccionario Retana de autoridades de la lengua vasca() hasi ziren argitaratzen (Euskaltzaindia 1982; Akesolo 1989:
|
|
|
1954ko batzar guztiak Donostian (probintzia jauregiko I. M. Echaideren bulegoan) izan arren, Pirinio Behereetako kiderik ez zen bertaratu, nahiz eta abuztuko batzarrera agertuko zirela agindu. Gainera, Bilboko idazkari makalduak (insomnio arazoak zituen eta memoriak huts egiten zion) urte horretako bost batzarretan huts egin zuen, eta horrek ezinegona
|
eragin
zuen, batez ere Euskeraren edizioarekin zituzten arazoak kontuan hartuta (Euskaltzaindia 1982: 35). 1172
|
|
|
Nolanahi den, ekainaren 9an E. Calle JCVko idazkariarekin bildu zen Bilbon. F. Krutwigen hitzaldiak
|
eragindako
egoeraren berri A. Tovarri emateaz gain, katedra bideratzeko Salamancako errektorearen laguntza eskatu zuen: gabea,[]).
|
|
|
Bere aldetik gutunaren kopia bana bidali zien A. Irigaray eta L. Villasanteri.839 Agian euskaltzainburuordearen jarrera zuhurraren ondorioz, ekainaren 27ko akta ofizialik ez egitea erabaki zuten, bestelako gertakarien zain. I. M. Echaide kezkatuta zegoen istiluak frantziskotarrarengan izan zezakeen
|
eraginagatik
. Bilboko ekitaldian egon zen Pablo Lete (OFM) probintzialak atsekabetuta egon behar zuen nahitaez.
|
|
|
Lafonen laguntzarekin, P. Axularren Gueroren filologia azterketa abiatzeko. Bestalde, I. M. Echaiderekin hitz egin ondoren, F. Krutwig adiskidearekin bildu nahi zuen
|
eragindako
arazoa konpontzen saiatzeko:
|
|
|
Etxaide jaunak bere idazkiaren bukaeran diñona kontuan artuta,
|
eragingo
deutsat Euskaltzaindiari agiri bat egin dagion bere damutasuna agertuaz ta auŕerantzean olakorik geiago gertatuko eztala itza emanaz. Eta ia onenbestegaz gauzak aztuten direan eta asunto gogaikaŕi oni luŕa emoten yakon betiko.840
|
|
|
Donostiako" Centro de Atracción y Turismo" k maiatzean El Diario Vasco egunkariaren programa onartu ondoren, 1952ko udan" Semana Vasca" delakoa antolatu zuten Gipuzkoako hiriburuan. Erabakiak susmo politikoak
|
eragin
zituen zenbait agintari frankisten artean, aldi berean sindikatu bertikaleko" Educación y Descanso" sailaren programa baztertu zelako (cf. El Diario Vasco;; La Voz de España).
|
|
|
844 SAF AA: Barnealde eta erbesteko EBBen arteko komunikazioa,, EBB0377 Bestalde," Semana Vasca" ren harira, A. M. Labayen buru zuten barnealdeko idazle egiten ziren bitartean, euskararen aurkako zentsurak gogor jarraitzen zuen, agian Akademiaren hitzaldiak
|
eragindako
istiluagatik. Donostiako egunkari horrek eskatu berria zion Informazio eta Turismoko ministerioaren Gipuzkoako delegatuari (L. Dotres) folklorearekin lotutako euskarazko testu laburrak berriz argitaratzeko baimena, baina ezezkoa jaso zuten, J. L. Banús La Voz de Españako zuzendariordeak berak onartzen zuen bezala.845
|
|
|
EJ GEko kideek, halaber, sarrera ekitaldiko bi hitzaldiak argitaratzeko asmoa omen zuten. Espainian lapurtera klasikoaren bidean ez etsitzea nahi zuen; berak erbesteko eta Frantziako idazleen artean
|
eragingo
zuen. Hitzaldiaz den bezainbatean, ez zuen atzera egiteko asmorik eta Akademiarengan uzten zuen horri erantzuteko ardura guztia.863 F. Krutwigen mezua jakinarazi zuen L. Villasantek, idazkariari irailaren 27an Oñatitik lapurtera klasikoz idatzitako gutunean:
|
|
|
Un abrazo". 867 Ikusi dugunez, F. Krutwigek hasieran hilabete batzuen buruan Espainiara itzultzeko itxaropena zuen. Erbesteko EAJ PNVko kideen bidez ez ezik, familiaren bidez ere hitzaldiak
|
eragindako
gorabeheren berri izan behar zuen. Adolfo Careaga() adiskide eta Nuevo Ateneo ko kide ohiari galdetu nionean Bilbon egindako gestioez, F. Krutwigen aitak laguntza eske berarengana jo zuela erantzun zidan:
|
|
|
Bizkaiko plutokraziako kide zen eta
|
eragin
politiko handiko bi anaia izan zituen.16 Adolfo Urquijo() alfonsotar monarkikoa, BPDko presidente izendatu zuten 1905ean, eta bertatik euskal Akademiaren proiektua nahiz kontzertu ekonomikoaren negoziazioa bultzatu zituen. José M.ª Urquijo() neokatolikoa, berriz, La Gaceta del Norte egunkari arrakastatsuaren sortzaile (1901) izan zen.
|
|
|
1936ko uda, beti bezala, Donostiako Ategorrieta auzoko etxe dotorean eman zuen. Gerra zibilak izua besterik ez zion
|
eragin
eta ez zuen ulertu EAJ PNVk ezkerrarekin bat egitea. M. Irujoren aginduz, A. Campiónen etxea babestuta egon zen, milizianoen erasoen beldur zirelako.
|
|
|
EIL SIEBen 1948ko biltzarrean P. Lhandek aurkeztu zuen komunikazioan ikus daitekeenez, ardura zaharrei eutsi zien. Ameriketarako euskal emigrazio masiboak euskal katolikotasunari eta bereziki emakumeen moralari
|
eragiten
zizkion kalteak salatu zituen saminki (Lhande 1950). Seguru asko P. Lafittek egin zuen ahalegin gehien hura 1949an Donostiako Euskaltzaindiaren batzarrera eramateko, baina Mundu Gerra ondoko korrespondentzian ez da ageri jesuitaren Akademiarekiko interesik.32 Azkenerako, ez zituen ezagutzen bisitan joaten zitzaizkion lagunak ere (Monier 1992; Larronde 1994; Urkizu 1998; Hernández Mata 2007; Aizpuru & al. 2007; Kintana Goiriena 2008; Barandiaran 2009).
|
|
|
Horren harira, P. Lafitteri adierazi zion bere ikuspegia: " Je me tarde que l’on flanque Franco à la porte, et que les études euskariennes reprennent en Espagne". 38 Gure Herrian argitaratu zituen lanak Mundu Gerra hasi arte, eta ondoren baita Aintzina aldizkarian ere.39 Gerra zibilak euskal ikasketei
|
eragindako
kaltea honela deskribatzen zuen: " Les études basques ne battent que d’une aile, mais cela vaut mieux que la léthargie". 40 Parisen" Société Paléo Méditerranéenne" delakoa sortu zuen G. Dumézil ekin, euskararen harreman genetikoak ikertzeko asmoarekin.41 Horrek ere ez zuen aurrera egin, baina 1939ko martxoan J. Gorostiaga Parisko linguistika elkarte ospetsuko kide izendatua izateko aurkeztu zuen (RIEV 1936; Société de Linguistique de Paris; cf. Bilbao 1947).
|
|
|
Dosierra Pío Montoya apaizari bidali zioten, horrek bere adiskide zen J. Echeguren apezpiku filojeltzaleari eman ziezaion, Vatikanon arazoa aurkezteko. P. Montoyak (Donostiako El Día egunkariaren sortzaileak) emandako erantzunean, euskarak
|
eragiten
zituen arazo politikoak azaleratu ziren:
|
|
|
Madrilen zuen bizitokia, 1916az geroztik baitzen Espainiako Auzitegi Gorenaren epaimahaiko idazkari(" secretario de sala"). EI SEVen zuzenbide eta historiaren arloetan ez ezik, euskararen ardura nagusia ere izan zuen Euzkel Bazkunen Alkartasunan(" Federación de Acción Popular Euskerista"), eztabaidak
|
eragin
zizkiona J. M. Aguirre" Lizardi" bezalako jeltzaleekin. Errepublikan bi aldiz bildu zen Instrukzio Publikoaren ministroekin euskarazko hezkuntza ofiziala eskatzeko.
|
|
|
Euzkel Irakasletzako idazkaria A. Urrutia klaretar hiperpurista izan zen. Era berean," Euskera ta Euskal Elerti Saľa" euskararen erabilera ofiziala
|
eragiten
saiatu zen, ez soilik administrazioan, baita soldaduen artean ere:
|
|
|
480 Gaiak
|
eragin
zezakeen susmoen beldurrez edo, batzarraren edukiaren berri prentsara zabaldu zenean, F. Krutwigek beste dosier bat irakurri zuela adierazi zen: " La importancia de la investigación de las lenguas antiguas para comprensión del totemismo, la mística y la magia" (CE PV).
|
|
|
P. Broussain eta A. Campiónek Akademiaren 1920ko apirileko batzarrean aurkeztutako dosierrean J. Leiçarragaren XVI. mendeko Iesus Christ gure Iaunaren Testamentu Berriaren eredua linguistikoki gailentzat jo zuten, aditzaren joritasunagatik bereziki. Baina estandar gisa bazter batean utzi beharrekoa zela uste zuten, lexikoaren erdal
|
eraginagatik
eta, batez ere, XX. mendeko euskaldunek nekez ulertzen zutelako. F. Krutwigentzat, ordea, Ch.
|
|
|
J. M. Arellano presidentea, J. A. Zubiaur diputatua, J. E. Uranga Institución Príncipe de Viana-ren idazkaria, M. Gortari Iruñeko alkatea eta E. Esparza Príncipe de Vianaren zuzendaria (Euskaltzaindia 1982: 11). 518 Hutsegiteen artean, A. Irigaray Nafarroako euskaltzainarena aipatu behar da, seguru asko ekitaldiaren oihartzun mediatikoak
|
eragin
zitzakeen kritiken beldur zelako. J. Urquijok ere ekitaldiaren berri izan bazuen, baina gaixoegi zegoen Iruñeraino joateko, eta ez zen gehiago Akademiaren batzarretara agertu.519
|
|
|
Euskaltzaindiaren historia nahitaez euskararen historia soziokulturalean kokatzen da, erakundeak sorreratik hizkuntzan ez ezik gizartean ere
|
eragin
nahi izan zuelako, batez ere euskaraz hitz egiten zuen gizarte gutxituan. Nire ustez, euskararen historia sozial hori egiteko beharra eta tresna intelektualak Un futuro para nuestro pasado tesi soziolinguistikoan eta ondoko lanetan ezarri ziren (Sánchez Carrión 1987; 1991; 1992; 2015).
|
|
|
Euskal idazle zaharren deiturak ere jatorrizko grafia" klasikoan" utzi ditut, forma arautuak nahiko hedatuak egon arren: " Bernard Dechepare", baina ez" Bernart Etxepare", etab. Horrek inkoherentzia bitxiak
|
eragin
ditu: " Luis Michelena" forma erabili dut Gipuzkoako euskaltzain ospetsua izendatzeko, nahiz eta haren" euskal" izena daraman Koldo Mitxelena Kulturunea (KMK) behin eta berriz aipatu behar izan dudan iturri gisa.
|
|
|
Bitasun horrek hasieratik baldintzatu zuen gaztelania hizkuntza korporatibo nagusi izan zuen Euskaltzaindiaren jarduera. Ikerketa deskribatzailearen eta normatibizazio sozialaren arteko tentsioa
|
eragin
zuen erakundearen egituran; araudian ere islatu zena. Hain zuzen, L. Eleizaldek, euskararen gizarte arazoaz kezkatuta," Metodología para la restauración del euzkera" izeneko hitzaldia eman zuen Oñatin (Antxustegi 1998).
|
|
|
Olabide (SI) eta P. Lhande (SI). BPDk aurkeztutako moziotik beretik Euskararen Akademia
|
eragin
jeltzalepean lotzeko saioak egon ziren, baina elkartearen gutxieneko pluraltasun ideologikoa eta autonomia akademikoa ziurtatzea lortu zen. Nolanahi den, artean bi euskaltzainek uko egin zioten postuari (B.
|
|
|
Estandarizazioaren bidetik, Informe de los señores académicos A. Campión y P. Broussain a la Academia de la Lengua Vasca sobre la unificación del euskera (1920) delako dosierra aurkeztu eta eztabaidatu zen, baina, batez ere Bizkaiko abertzaleek egiten zuten oposizioagatik, Akademia ez zen ausartu bide horretan aurrera egiten. Neologismoen edota onomastikaren auziak arazo berak
|
eragin
zituen. Erdibide gisa, 1920an sabindar ereduari jarraitzen zion alfabetoa arautu zuen Euskaltzaindiak.
|
|
|
Erdarazko paisaia linguistikoan
|
eragiteko
asmoarekin, idatzizko bizitza publikoan nonahi agertzen ziren liburu, testu edota iragarkiak euskaratzeko asmoa agertzen zuen: eskola, eliza, museoak, laborategiak, agerkariak, egunkariak edota kale izendegiak.
|
|
|
Azaleko harreman hori bistan dago Akademia zuzendu zuen R. M. Azkue elizgizonaren kasuan, gutxitan parte hartu baitzuen egoitza GPDko jauregian zuen erakundearen zereginetan.8 Badirudi J. Urquijok euskaltzainburuaren gaitasunarekiko erakutsi zuen errezeloak
|
eragin
zukeela jarrera hori, R. M. Azkuek EI SEVen buruari adierazi zionez:
|