|
2001
|
|
|
Gehienak, gutxi asko, hari berekoak ziren: mugimendu feminista eta
|
emakumeen
askapen borrokaren ingurukoak. Liburuok hizkuntza ugaritan zeuden idatzita; gehienak ingelesez, baina baita gazteleraz, alemanez, frantsesez eta grezieraz ere.
|
|
2007
|
|
|
Euskal komunitatearen sena biziberritzeko erarik onena hori omen da. Baita
|
emakumeen
askapenerako, lurra zaintzeko eta etorkinekin harreman solidarioak sortzeko ere.
|
|
2009
|
|
|
Datu zehatzen faltan, pentsatzekoa da, krisi egoera honetan indarkeria sexista gainditze bidean, aurrera egin beharrean atzera egiteko arrisku larria dagoela. Eredu kapitalista patriarkala salbatzeko ahaleginetan ari diren honetan,
|
emakumeen
askapen borrokan bai norbanakoak bai kolektiboak talka egiten du guztiz erroturik dauden balio matxista meneratzaileekin. Krisia ez da soilik ekonomikoa, jendarte eredua da aldatu behar duguna eta kostu handiz aldatzen ari garena.
|
|
|
Halere, erlazio funtzionalaren ikuspegitik nolabaiteko antzekotasuna dutenez, kulturaren aurkako Estatuaren nagusikeria defendatzea matxismoari lotuta egongo litzateke eta, beraz, arkeria areagotuko luke. Alderantziz Estatuaren nagusikeriaren aurka jartzea
|
emakumeen
askapenaren alde jokatzea izango litzateke. Ideia horiek, halere, hurrengo puntuan argiago geratuko dira.
|
|
2010
|
|
|
Baina tira, pazientzia pixka batekin... (barrez) Eta, bestetik, uste dut gazteentzat interesgarria izan daitekeela gure belaunaldiak
|
emakumeen
askapenerako egin zuenetik ikastea. Ez gauza bera errepikatu dezaten, nondik datozen jakiteko baizik eta, batez ere, ez ahazteko ez zaigula inoiz ezer debalde eman.
|
|
|
askatasunaren, eta
|
emakumeen
askapenaren aldeko oihua. Erre
|
|
2011
|
|
|
David Bowiek China Girl kanta ederra argitaratu zuen garaian hasi zen Euskal Herrian antisorgailuen erabilera masiboa eta libertarioa. Dudarik ez medikuntzaren aurrerapen horrek eragin handia izan duela
|
emakumeen
askapen prozesuetan, beno, gizakion askapen prozesuetan, hobeki esanda. Baina belaunaldi batzuengan antzutasun arazo larriak ekarri ditu ere.
|
|
2012
|
|
|
Hiru belaunaldiren ordezkari legez hartu ditugu 72 urteko Mari Carmen Abasolo, 1964an jaiotako Goiuri Sarobe eta 1989an jaiotako Geaxi Gomez biloba eta alaba iurretarrak. Martxoak 8a eta
|
emakumeen
askapena zelan bizi zuten eta duten galdetu diegu amama, ama eta bilobari
|
|
|
Hiru belaunaldiren ordezkari legez hartu ditugu 72 urteko Mari Carmen Abasolo, 1964an jaiotako Goiuri Sarobe eta 1989an jaiotako Geaxi Gomez biloba eta alaba iurretarrak. Martxoak 8a eta
|
emakumeen
askapena zelan bizi zuten eta duten galdetu diegu amama, ama eta bilobari.
|
|
2015
|
|
|
Noski, emakumeen berdintasunaren gaia mahai gainean zegoen; gainera, Kurdistango gizartean egitura patriarkalak erroraino sartuta zeuden. Edonola den, marxismoan bezala, iraultzaren osterako kontu gisa hartzen zen
|
emakumeen
askapena: iraultzaren ostean, estatu independente bat lortu ostean, denok izango gara libre, baita emakumeak ere.
|
|
|
Bai, are, hasierako garai hartan Öcalan Damaskon bizi zen eta formazio politikorako eskola bat zeukan. Militanteak eta komandanteak deitzen zituen horra, eta
|
emakumeen
askapenari buruzko formazioa ematen zien, irakasten zien sozialismoak emakumeen askapena izan behar zuela erdigunean. Eskolatik irten ondoren, formatutako pertsona horiek gizarteari helarazi behar zioten ikasitakoa.
|
|
|
Bai, are, hasierako garai hartan Öcalan Damaskon bizi zen eta formazio politikorako eskola bat zeukan. Militanteak eta komandanteak deitzen zituen horra, eta emakumeen askapenari buruzko formazioa ematen zien, irakasten zien sozialismoak
|
emakumeen
askapena izan behar zuela erdigunean. Eskolatik irten ondoren, formatutako pertsona horiek gizarteari helarazi behar zioten ikasitakoa.
|
|
|
Eskolatik irten ondoren, formatutako pertsona horiek gizarteari helarazi behar zioten ikasitakoa. Herritarrek
|
emakumeen
askapenaren ikuspegia onartu zuten, Öcalanek zioelako eta buruzagi maitatua delako. Bihotzean eta buruan ikuspegi hori sinesten ote zuten ez dakigu, baina Öcalanek esandakoa bete egin behar zen.
|
|
|
Bestalde, 1995etik aurrera,
|
emakumeen
askapenaren aldeko taktika bat jarri zuen martxan, erabat ezohikoa: lehenik, emakumeen mugimendu independentea hasi zen.
|
|
|
Gaur egun, Kurdistango askapen mugimenduaren paradigman, alegia, Konfederalismo Demokratikoan (KD), ezinbesteko zimendua da
|
emakumeen
askapena.
|
|
|
Konfederalismo Demokratikoaren (KD) paradigma demokratikoa da, ekologikoa, sexismoaren kontrakoa, eta
|
emakumeen
askapena du erdigunean. Estatuaren adar militarra, esate baterako, eraldatzea proposatzen du, eta armadaren ordez, herriaren autodefentsarako unitateak ezartzea, autodefentsa zilegiaren ildoa jorratuta:
|
|
|
emakumeak ausarki borrokatzen direla eta abar; pozgarria dena, bestalde. Ez dute berririk eman sistema osoaren eraldaketari buruz, baina oinarrian KDren sistema ez balego,
|
emakumeen
askapena erdigunean daukana, emakumeak ez lirateke frontean borrokan arituko.
|
|
2016
|
|
|
bazter geratuko zirela. Hala ere, Angelina Grimkek, printzipio sendoak oinarri, beltzen eta
|
emakumeen
askapena batzea proposatu zuen: –Negroarekin identifika nazaten nahi dut?, azpimarratu zuen.
|
|
|
Nazio osoaren ekonomia kontrolatu nahi zuten iparraldeko kapitalistek. Hegoaldeko esklabokraziaren aurka borrokatu arren, horrek ez zuen derrigorrean esan nahi gizon
|
emakumeen
askapenaren alde zeudenik, gizakiak ziren bezainbatean.
|
|
|
Argi dago: emakume indibidualek ezin dute jarraitu etxeko lanak beren ardura pribatutzat hartzen, eta helburu horrek estrategikoa behar du izan
|
emakumeen
askapen mugimenduarentzat. Hala ere, etxeko lanak sozializatzekotan, jatorduak prestatzea eta haurrak zaintzea barne?, aldez aurretik eten egin behar da ekonomia gobernatzen duen etekin gosea.
|
|
|
Gerora,, arrisku hirukoitzari? buruzko analisi hori berori erabili zuten emakume beltzek, eta
|
emakumeen
askapen mugimendu garaikideari helarazi; izan ere, mugimendu hartan eragin nahi izan zuten mugimendua abiatu orduko.
|
|
|
Eskubide Berdintasunaren Elkartea desegiteaz bat amaitu zen beltzen eta
|
emakumeen
askapenaren arteko aliantza hura, ahul baina potentzialki indartsua. Stanton eta Anthony buruzagi feministekin guztiz zintzoak izate aldera, esan behar da Eskubide Berdintasunaren Elkarteko gizon abolizionista ohiak ez zirela beti sexu berdintasunaren aldeko militante porrokatuak izan.
|
|
|
Galdetu edozein historialariri: XIX. mendean, Frederick Douglass izan zen
|
emakumeen
askapenaren aldeko militante gizon behinena. Douglassi kritika seriorik egitekotan Hamalaugarren eta Hamabosgarren Zuzenketen inguruko eztabaidaren harira, kritikagaia ez litzateke izango, hainbeste, gizon beltzen sufragioa babestu zuela, baizik eta itsuan itsuan sinesten zuela, itxuraz behintzat, boto eskubideak sekulako ahalmena izan zezakeela alderdi errepublikanoaren barruan.
|
|
|
Garai hartan, esklabotzaren abolizioa zen behar politiko presazkoena; horregatik, emakumeei eskatu zieten borrokara lotzeko, iruditzen baitzitzaien emakumeen euren zapalkuntza elikatzen eta betikotzen zuela esklabotza sistema jarraituak. Grimke ahizpek sakonki ulertzen zuten beltzen askapena eta
|
emakumeen
askapena ezin banatuzko borrokak zirela; horregatik, ez ziren sekula halako zepo ideologikoetan erori, eta ez zuten sekula esan borroka bat bestea baino garrantzitsuagoa zenik. Bi borroken arteko harremana dialektikoa zela onartzen zuten.
|
|
|
Abortu eskubidearen aldeko kanpainan ez zegoen koloreko emakume askorik. Ez zen inondik ere harritzekoa,
|
emakumeen
askapenaren aldeko mugimendu orokorrean ere ez zegoelako arraza ugaritasun handirik. Galdera jaurti zen ea mugimendu orokorrean eta abortu eskubidearen aldeko kanpainan zergatik ez zegoen arrazaren ondorioz zapaldutako emakumerik ia, eta bi azalpen nagusi agertzen dira garai hartako eztabaidetan eta idatzietan:
|
|
|
Gaur egun, emakume beltzen eta beren langile klaseko ahizpen ikuspegitik,
|
emakumeen
askapenaren errotikako gaitzetako bat konponduko litzateke baldin eta etxeko lanen eta haurrak zaintzearen zama gainetik ken balezakete, eta gizartearen bizkarrean ipini. Haurren zaintza gizarteratu litzateke; jatorduak prestatzea gizarteratu litzateke; etxeko lanak industrializatu lirateke, eta langile klaseko jendeak aise eskuratu lituzke zerbitzu horiek guztiak.
|
|
|
Mugimenduaren estrategiaren arabera, soldatan datza etxekoandreak askatzeko gakoa, eta mugimenduko kideek eskakizun hori berori jotzen dute
|
emakumeen
askapenaren aldeko kanpaina orokorraren erdigunetzat. Are gehiago, mugimenduaren arabera, etxekoandreek soldatak lortzeko dagiten borroka da langile borroka osoaren muina.
|
|
|
izatea leporatu baitzioten. Frederick Douglass dugu, herrialdeko abolizionista beltzen burua, eta, bere garaian,
|
emakumeen
askapenaren aldeko eledun nabarmenetako bat. Bere printzipioei jarraikiz, babesa eman zion emakumeen mugimendu polemikoari, eta, ondorioz, irrigarri utzi zuten sarri, jendaurrean.
|
|
|
Zure pasioa
|
emakumeen
askapenagatik.
|
|
2017
|
|
|
feministaren boterea, eta gizonezkoek gure gorputzaren errealitatea kontrolatuz azpiratutakoa azaleratzen du. Nolanahi ere, ilusio hutsa da
|
emakumeen
askapena, gorputzera itzultzea, bezala irudikatzea.
|
|
|
2 Identifikazio horren erakusgarri da WITCH sarea (Women, s International Conspiracy from Hell) sortu izana; talde feminista autonomoak biltzen zituen sareak, eta funtzio garrantzitsua bete zuen AEBetako
|
emakumeen
askapenerako mugimenduaren hasierako fasean. Robin Morganek Sisterhood is Powerful lanean (1970) azaldu zuenez, WITCH sarea 1968ko Halloween egunean sortu zen, New Yorken, baina, laster,, akelarre?
|
|
|
Sorginen historia
|
emakumeen
askapenerako borrokarekin kontzientzia osoz identifikatu duten iparramerikar idazle feministen artean daude, besteak beste, Mary Daly (1978), Starhawk (1982), eta Barbara Ehrenreich eta Deidre English; azken horien lana da Witches, Midwives and Nurses: A History of Women Healers (1973), feminista askorentzat, eta niretzat ere bai, sorgin ehizaren historiara lehen aldiz hurbiltzeko aukera adierazi zuena.
|
|
|
guztiak ere lotuta zeuden bai emakumeen, zapalkuntzaren? sustraiekin, eta bai
|
emakumeen
askapenerako borrokan mugimenduak erabaki beharreko estrategia politikoekin ere. Une hartan, sexu diskriminazioaren errealitatea aztertzeko erabiltzen ziren ikuspuntu teoriko eta politiko behinenak emakumeen mugimenduko bi adar nagusiek proposatu zituzten:
|
|
|
Azkenik, eredu kontserbadoreetan eta mediterraneoetan, beren estatusaren eta klase sozialaren araberako eskubideak dauzkate herritarrek, bai, baina estatua eta enpresak dira ezaugarri nagusiak, erregimen liberaletan ez bezala. Herrialde kontserbadore eta mediterraneoetan eliza katolikoak indar handiagoa izan du, beraz,
|
emakumeen
askapena txikiagoa da beste bi erregimenetan baino; hala ere, erregimen liberalekin alderatuta, nahiko paretsuak dira, nahiz eta erregimen liberalek, oro har, protestantismoa eta indibidualismoa jorratu, eta katolizismoak, berriz, komunitarismoa (zenbait zentzutan bakarrik, hala ere). Erregimen mediterraneoetan eta kontserbadoreetan, politika publikoek eragotzi egiten dute emakumeek merkatuan parte hartzea; ondorioz, ordaindu gabeko lanetan segitzen dute.
|
|
2019
|
|
|
• Iparraldean bereziki, etena gertatu zen transmisioan. gizarte" zaharra" eta bizimodu berriak talkan sartu ziren: belaunaldien arteko eten politiko erlijiosoa, kultur mugimendu eta joera berrien azalpena,
|
emakumeen
askapenerako borrokaren hasiera, gizarte bizitzan izandako aldaketak, etab. hurrengo hamarkadetan, fenomeno horiei beste batzuk gehitu zaizkie: globalizazioaren eragina, etxebizitza familiabakarren eraikuntza, etorkin berrien etorrera, etab. eta artikuluan aipatzen den bezala, XX. mendeko(" eta XXI. mendeko" erantsiko nuke) askotariko transformazioek sekulako eragina izan dute arnasguneetan.
|
|
|
Horien lurraldean
|
emakumeen
askapena noizko?
|
|
|
...dugu emakumeen posizio soziala lan esplotazio kapitalistaren ikuspegitik, agerian geratzen da, baita, generoan oinarritutako diskriminazioaren eta arrazan oinarritutako diskriminazioaren arteko jarraitutasuna, eta horrek aukera ematen digu eskubideen aldeko politiketatik harago joateko; izan ere, eskubide horiek gaur eguneko ordena sozialaren jarraitutasuna onartzen dute, eta ez diote aurre egiten
|
emakumeen
askapenerako bidean oztopo diren indar sozial antagonikoei. Halere, hainbat teorialari feministak erakutsi duten bezala —batetik, Soldatak Etxeko Lanentzat mugimenduko Mariarosa Dalla Costa, 13
|
|
2020
|
|
|
Azkenik, eredu kontserbadoreetan eta mediterraneoetan, beren estatusaren eta klase sozialaren araberako eskubideak dauzkate herritarrek, bai, baina estatua eta enpresak dira ezaugarri nagusiak, erregimen liberaletan ez bezala. Herrialde kontserbadore eta mediterranearretan eliza katolikoak indar handiagoa izan du, beraz,
|
emakumeen
askapena txikiagoa da beste bi erregimenetan baino; hala ere, erregimen liberalekin alderatuta nahiko paretsuak dira, nahiz eta erregimen liberalek, oro har, protestantismoa eta indibidualismoa jorratu, eta katolizismoak, berriz, komunitarismoa (zenbait zentzutan bakarrik, hala ere). Erregimen mediterranearretan eta kontserbadoreetan, politika publikoek eragotzi egiten dute emakumeek merkatuan parte hartzea; ondorioz, ordaindu gabeko lanetan segitzen dute.
|
|
2021
|
|
|
Mies eta Shivaren irudiko (2014: 138), Ipar globaleko gizon zein
|
emakumeen
askapen eredu hori Hegoko ekosistema, kolonia eta emakume eta etorkizuneko belaunaldien bizkar gauzatuko da, gauzatzekotan. Zentzu horretan, emantzipazio molde horrekin kostu ekonomiko, sozial eta ekologikoak besterendu egiten dira, lan banaketa kolonial eta sexualaren baitan.
|
|
2022
|
|
|
Mussolini, Laval, Marion, Doriot). Urriko iraultza izan zen, iraultza hasi baino lehenagotik,
|
emakumeen
askapenaren borroka talde nabarmenena (Zetkin, Luxemburg): gizona zaintza lanetara lerratzen, emakumeei eskubide formalak segurtatzeaz gain eskubide materialak segurtatu zizkiena (Krupskaia, Kollontai), familia eta prostituzioa biak suntsitu nahi izan zituena.
|
|
|
Europa osoan,
|
emakumeen
askapen mugimendua XIX. mende amaieratik antolatu zuten erakunde nabarmenetako kideen ondorengo politikoetako ez kide gutxik ikusiko zuten errezeloz mugimendu hori 1970eko hamarkadatik aurrera. Antzera migrazioaren auzian, kolonialismoen kontrakoenen eta mundu osoa gizaki guztiena zela aldarrikatzen zutenen ondorengoek egingo zuten migranteen kontra 1980ko Frantzian (eskuin muturrean zegoen PCFko Georges Marchais buru).
|
|
|
Masud Barzani Hego Kurdistaneko lehendakariak Turkiarekin bat egin eta autonomia gutxietsi zuen, eta berdin egin zuten haren eraginpeko Siriako alderdi kurduek ere. Tradizioaren aurka jotzen zuen eta
|
emakumeen
askapena erdigunera zekarren elementu iraultzaile haren aurrean, nazionalismo kurdu tradizionalak artega erantzun zuen. Bi ildoek gutxien espero zen lekuan egin zuten talka, Sirian.
|
|
|
Baina urte berean heldu ziren" gizonen askapenaren" aldeko lehenengo aldarriak, zeinek emantzat jotzen baitzuten gizonek
|
emakumeen
askapenari onura aterako ziotela, eta emakume eta gizonek funtsezko interesa partekatzen zutela sexu rolak amai zitezen. Bost urte inguruko tartean, gizon antisexisten mugimendua gizonak mobilizatzen saiatu zen AEBetan, emakumeen antolakundeekiko aliantzan eta emakumeen mugimenduaren ekintzak babestuz (Pleck eta Sawyer 1974, Farrell 1974).
|
|
|
Supergizakiaren aroan feminismoa mugimendu askatzailerik handiena izatera deiturik dago. Supergizakiak muturreraino eraman nahi ditu
|
emakumeen
askapena eta berdintasuna. Izan ere, supergizakiaren aroko bereizgarria generoen arteko ezberdintasuna eta menpekotasuna erabat ezabatzea da.
|
|
|
Nagusi den logika, halere, supergizakiaren logika da, eta horren arabera
|
emakumeen
askapenaren eta berdintasunaren etsai zitalena erlijioa da.
|
|
2023
|
|
|
Alderdi honetan, asko lantzen zen
|
emakumeen
askapena. Beste herrialde batzuetan oso aurreraturik zeuden, eta, IV. Internazional Troskistaren parte ginenez, sarbidea genuen irakurketetara, eztabaidetara eta tailerretara.
|
|
|
Bidaia iluntasunetik eta isiltasunetik abiatzen da, sistema patriarkalak isilarazi egin baikaitu urteetan. Ondotik,
|
emakumeen
askapenera egiten da bidaia; hori ari baikara lortzen, pixkanaka, borrokari esker.
|
|
|
Lizuntzat eta erotikotzat hartzen zenak, zioen Millettek, emakumeak gutxiesteko, umiliatzeko eta menderatzeko moduak normalizatzen zituen. Sexu askapena, idatzi zuen, ezin zen izan
|
emakumeen
askapenaren funtsa, zeren eta patriarkatua betikotzeko esparru bat ere izan zitekeen sexua. Feminismoak, baldin eta berdintasuna lortu nahi bazuen eta sexu iraultzaren benetako botereari atarramentu ona atera nahi bazion, ezin zuen esparru hori galdu.
|
|
|
Terrorismoaren aurkako gerran
|
emakumeen
askapenari zegokion zatia betetzeko, yemendar, irakiar eta afganiar" Mayak" sortzen ahalegindu ziren: gerran trebaturiko emakumeak, arerioen lerroez bestaldetik ekarriak eta agente bikoitz gisa berpiztuak, aurrekaririk gabeko zerbait Ekialde Hurbilean eta Hego Asian.
|
|
|
Arrazarekin gertatzen den bezala, hain zuzen ere; etorkin eta arrazializatuen kontrako etengabeko biolentziaren eta lan indar prekarioaren bitartez aberastu egiten direla Iparralde Globaleko herrialdeak. Evelyn Reeden (1987) teoriak planteamendu horren bueltan biratzen du, zeinean
|
emakumeen
askapena klase gizartearen amaierarekin lotzen den.
|