|
2016
|
|
|
bazter geratuko zirela. Hala ere, Angelina Grimkek, printzipio sendoak oinarri, beltzen eta
|
emakumeen
askapena batzea proposatu zuen: –Negroarekin identifika nazaten nahi dut?, azpimarratu zuen.
|
|
|
Nazio osoaren ekonomia kontrolatu nahi zuten iparraldeko kapitalistek. Hegoaldeko esklabokraziaren aurka borrokatu arren, horrek ez zuen derrigorrean esan nahi gizon
|
emakumeen
askapenaren alde zeudenik, gizakiak ziren bezainbatean.
|
|
|
Emakumeek lanaren truke ordaina jasotzeko eskubidea erdietsiko balute, soldata handiagoak eskatzen has litezke, eta, hala, kapitalistak behartuko lituzkete etxeko lanak industrializatzera.
|
Emakumeen
askapena lortzeko estrategia jakin bat da hori, ala ezinezko ameskeria?
|
|
|
Argi dago: emakume indibidualek ezin dute jarraitu etxeko lanak beren ardura pribatutzat hartzen, eta helburu horrek estrategikoa behar du izan
|
emakumeen
askapen mugimenduarentzat. Hala ere, etxeko lanak sozializatzekotan, jatorduak prestatzea eta haurrak zaintzea barne?, aldez aurretik eten egin behar da ekonomia gobernatzen duen etekin gosea.
|
|
|
Gerora,, arrisku hirukoitzari? buruzko analisi hori berori erabili zuten emakume beltzek, eta
|
emakumeen
askapen mugimendu garaikideari helarazi; izan ere, mugimendu hartan eragin nahi izan zuten mugimendua abiatu orduko.
|
|
|
Eskubide Berdintasunaren Elkartea desegiteaz bat amaitu zen beltzen eta
|
emakumeen
askapenaren arteko aliantza hura, ahul baina potentzialki indartsua. Stanton eta Anthony buruzagi feministekin guztiz zintzoak izate aldera, esan behar da Eskubide Berdintasunaren Elkarteko gizon abolizionista ohiak ez zirela beti sexu berdintasunaren aldeko militante porrokatuak izan.
|
|
|
Galdetu edozein historialariri: XIX. mendean, Frederick Douglass izan zen
|
emakumeen
askapenaren aldeko militante gizon behinena. Douglassi kritika seriorik egitekotan Hamalaugarren eta Hamabosgarren Zuzenketen inguruko eztabaidaren harira, kritikagaia ez litzateke izango, hainbeste, gizon beltzen sufragioa babestu zuela, baizik eta itsuan itsuan sinesten zuela, itxuraz behintzat, boto eskubideak sekulako ahalmena izan zezakeela alderdi errepublikanoaren barruan.
|
|
|
Garai hartan, esklabotzaren abolizioa zen behar politiko presazkoena; horregatik, emakumeei eskatu zieten borrokara lotzeko, iruditzen baitzitzaien emakumeen euren zapalkuntza elikatzen eta betikotzen zuela esklabotza sistema jarraituak. Grimke ahizpek sakonki ulertzen zuten beltzen askapena eta
|
emakumeen
askapena ezin banatuzko borrokak zirela; horregatik, ez ziren sekula halako zepo ideologikoetan erori, eta ez zuten sekula esan borroka bat bestea baino garrantzitsuagoa zenik. Bi borroken arteko harremana dialektikoa zela onartzen zuten.
|
|
|
1970eko hamarkadaren hasieran erdietsi zuen bere garaipenik handienetako bat jaiotza kontrolaren aldeko mugimendu garaikideak, orduantxe legeztatu baitzen, azkenik, abortua.
|
Emakumeen
askapenaren aldeko mugimendu berriaren hastapenetan jaio zen abortua legeztatzeko borroka; ondorioz, mugimendu gaztearen gogo eta militantzia osoa bildu zen hor. 1973ko urtarrila iritsi orduko, gailurrera iritsi zen abortu eskubidearen aldeko kanpaina.
|
|
|
Abortu eskubidearen aldeko kanpainan ez zegoen koloreko emakume askorik. Ez zen inondik ere harritzekoa,
|
emakumeen
askapenaren aldeko mugimendu orokorrean ere ez zegoelako arraza ugaritasun handirik. Galdera jaurti zen ea mugimendu orokorrean eta abortu eskubidearen aldeko kanpainan zergatik ez zegoen arrazaren ondorioz zapaldutako emakumerik ia, eta bi azalpen nagusi agertzen dira garai hartako eztabaidetan eta idatzietan:
|
|
|
Gaur egun, emakume beltzen eta beren langile klaseko ahizpen ikuspegitik,
|
emakumeen
askapenaren errotikako gaitzetako bat konponduko litzateke baldin eta etxeko lanen eta haurrak zaintzearen zama gainetik ken balezakete, eta gizartearen bizkarrean ipini. Haurren zaintza gizarteratu litzateke; jatorduak prestatzea gizarteratu litzateke; etxeko lanak industrializatu lirateke, eta langile klaseko jendeak aise eskuratu lituzke zerbitzu horiek guztiak.
|
|
|
Mugimenduaren estrategiaren arabera, soldatan datza etxekoandreak askatzeko gakoa, eta mugimenduko kideek eskakizun hori berori jotzen dute
|
emakumeen
askapenaren aldeko kanpaina orokorraren erdigunetzat. Are gehiago, mugimenduaren arabera, etxekoandreek soldatak lortzeko dagiten borroka da langile borroka osoaren muina.
|
|
|
Mary Inmanek eta Margaret Benstonek, hurrenez hurren, In Woman, s Defense (1940) [Emakumeen defentsan] eta The Political Economy of Women, s Liberation? (1969)[
|
Emakumeen
askapenaren ekonomia politikoa] lanak idatzi zituzten, eta bi biek diote etxeko lanetan dabiltzanek langile klase berezi bat osatzen dutela: kapitalismoak esplotatzen ditu, eta, etxekoandre?
|
|
|
izatea leporatu baitzioten. Frederick Douglass dugu, herrialdeko abolizionista beltzen burua, eta, bere garaian,
|
emakumeen
askapenaren aldeko eledun nabarmenetako bat. Bere printzipioei jarraikiz, babesa eman zion emakumeen mugimendu polemikoari, eta, ondorioz, irrigarri utzi zuten sarri, jendaurrean.
|
|
2017
|
|
|
feministaren boterea, eta gizonezkoek gure gorputzaren errealitatea kontrolatuz azpiratutakoa azaleratzen du. Nolanahi ere, ilusio hutsa da
|
emakumeen
askapena, gorputzera itzultzea, bezala irudikatzea.
|
|
|
2 Identifikazio horren erakusgarri da WITCH sarea (Women, s International Conspiracy from Hell) sortu izana; talde feminista autonomoak biltzen zituen sareak, eta funtzio garrantzitsua bete zuen AEBetako
|
emakumeen
askapenerako mugimenduaren hasierako fasean. Robin Morganek Sisterhood is Powerful lanean (1970) azaldu zuenez, WITCH sarea 1968ko Halloween egunean sortu zen, New Yorken, baina, laster,, akelarre?
|
|
|
Sorginen historia
|
emakumeen
askapenerako borrokarekin kontzientzia osoz identifikatu duten iparramerikar idazle feministen artean daude, besteak beste, Mary Daly (1978), Starhawk (1982), eta Barbara Ehrenreich eta Deidre English; azken horien lana da Witches, Midwives and Nurses: A History of Women Healers (1973), feminista askorentzat, eta niretzat ere bai, sorgin ehizaren historiara lehen aldiz hurbiltzeko aukera adierazi zuena.
|
|
|
guztiak ere lotuta zeuden bai emakumeen, zapalkuntzaren? sustraiekin, eta bai
|
emakumeen
askapenerako borrokan mugimenduak erabaki beharreko estrategia politikoekin ere. Une hartan, sexu diskriminazioaren errealitatea aztertzeko erabiltzen ziren ikuspuntu teoriko eta politiko behinenak emakumeen mugimenduko bi adar nagusiek proposatu zituzten:
|
|
|
Garai hartan, Ukrainan jaiotako talde feministaren kide zen Sbui, eta biziki sinisten zuen
|
emakumearen
askapen eredu horretan. –Mendebaldeko feminismo modernoa zela iruditzen zitzaidan.
|
|
|
Azkenik, eredu kontserbadoreetan eta mediterraneoetan, beren estatusaren eta klase sozialaren araberako eskubideak dauzkate herritarrek, bai, baina estatua eta enpresak dira ezaugarri nagusiak, erregimen liberaletan ez bezala. Herrialde kontserbadore eta mediterraneoetan eliza katolikoak indar handiagoa izan du, beraz,
|
emakumeen
askapena txikiagoa da beste bi erregimenetan baino; hala ere, erregimen liberalekin alderatuta, nahiko paretsuak dira, nahiz eta erregimen liberalek, oro har, protestantismoa eta indibidualismoa jorratu, eta katolizismoak, berriz, komunitarismoa (zenbait zentzutan bakarrik, hala ere). Erregimen mediterraneoetan eta kontserbadoreetan, politika publikoek eragotzi egiten dute emakumeek merkatuan parte hartzea; ondorioz, ordaindu gabeko lanetan segitzen dute.
|
|
2018
|
|
|
Baina, zalantzarik gabe, Abdula Ocalanen ideiek eta hark sortutako Kurdistango Langileen Alderdiak izan dute azken hamarkadetako eragin sakonena nortasun kurdu iraultzaile bat sortzeko lehendabizi, tribalismoaren eta erlijioen gainetik, eta Ekialde Hurbilerako proposamen integratzailea gerora, I. Mundu Gerraren ostean sorturiko estatu nazioen mapa bera gaindituko lukeena. Funtsean, hainbeste herri, kultura eta sinesmen harmonian eta elkarlanean eratzea da ideia, nork bere hizkuntza eta kultura landuz, herri eta auzuneetatik abiarazitako ideia komunal batean, betiere garrantzi berezia emanez
|
emakumearen
askapenari.
|
|
2019
|
|
|
Gortetasunak egiaz ez zuen askorik aldatu emakumearen patua, leundu bazuen ere.
|
Emakumearen
askapenaren alde ez zuten ideologiek egin, ez erlijioak, ez poesiak?; bestelako kausa batzuen ondorioz aurreratu zuen pixka bat emakumeak garai feudalaren amaieran. Erregearen boterearen nagusitasuna inposatu zitzaienean feudatarioei, jaun feudalak eskubide asko galdu zituen:
|
|
|
han, ez zuen desobedientzia eta bekatua beste askatasunik, gainbeheraldiko emakume erromatarren askabide bakarra bizioa zen gisa berean.
|
Emakumeen
askapena negatiboa den bitartean, negatibotasuna da haien patua.
|
|
|
Erresistentzia temati horiek, ordea, ezin izan dute geldiarazi historiaren martxa; makinismoak erreka joarazi dio lur jabetzari, emantzipazioa ekarri langile klaseari eta, ondorioz, emakumeari. Sozialismo orok
|
emakumearen
askapena laguntzen du, familiatik erauzten duen heinean: Platonek autonomia agindu zien emakumeei, Espartan zuten bezalakoa, amets zuen erregimen komunitarioan.
|
|
2020
|
|
|
Azkenik, eredu kontserbadoreetan eta mediterraneoetan, beren estatusaren eta klase sozialaren araberako eskubideak dauzkate herritarrek, bai, baina estatua eta enpresak dira ezaugarri nagusiak, erregimen liberaletan ez bezala. Herrialde kontserbadore eta mediterranearretan eliza katolikoak indar handiagoa izan du, beraz,
|
emakumeen
askapena txikiagoa da beste bi erregimenetan baino; hala ere, erregimen liberalekin alderatuta nahiko paretsuak dira, nahiz eta erregimen liberalek, oro har, protestantismoa eta indibidualismoa jorratu, eta katolizismoak, berriz, komunitarismoa (zenbait zentzutan bakarrik, hala ere). Erregimen mediterranearretan eta kontserbadoreetan, politika publikoek eragotzi egiten dute emakumeek merkatuan parte hartzea; ondorioz, ordaindu gabeko lanetan segitzen dute.
|
|
2021
|
|
|
Idazle hau ulertzeko une egokian gaudela aldarrikatu nahi nuke, alegia, aurreiritziak errazago utz ditzakegu alde batera, hori egiteko prest baldin bagaude. Sartreren itzalak ez digu jadanik horrenbesteko trabarik egingo, eta idazle huts bezala ikus dezakegu orain
|
emakumearen
askapenaren ama santuaren irudiarekin nahasten genuen sortzailea. Labur esanda, ikuspegi garbiagoa daukagu Beauvoir behar den lekuan kokatzeko.
|
|
2022
|
|
|
Masud Barzani Hego Kurdistaneko lehendakariak Turkiarekin bat egin eta autonomia gutxietsi zuen, eta berdin egin zuten haren eraginpeko Siriako alderdi kurduek ere. Tradizioaren aurka jotzen zuen eta
|
emakumeen
askapena erdigunera zekarren elementu iraultzaile haren aurrean, nazionalismo kurdu tradizionalak artega erantzun zuen. Bi ildoek gutxien espero zen lekuan egin zuten talka, Sirian.
|
|
|
Patriarkatuak, noski, badu pertsonaletik.
|
Emakumeen
Askapen goiztiarrean idatzitakoek familia nabarmentzen dute emakumeen zapalkuntza gune gisa. Teorialari nahiz aktibisten ikerlanek jaso zituzten emazteek senarrentzako egiten zuten lan ordaingabea, amek etxean jasaten zuten kartzelaratzea eta gizonek egunerokoan zituzten abantailak.
|
|
|
|
Emakumeen
Askapenerako mugimendua campuseko erradikaltasunak hauspotuta ernatu zen 1960ko hamarkadaren hondarretan, eta aurretik zeuden emakume antolakundeei lekua kentzeaz bat, haren tamaina eta ikusgarritasuna azkar hazi ziren. 1975eko Nazioarteko Emakumeen Urterako, hedabideen hizketagai nabarmena zen feminismo berria.
|
|
|
Hainbat iturburu izan zituen liburuak, eta, gizarte zientziako lan gehienek bezala, autorea ez den beste jende ugariren ekarpenak ditu oinarri.
|
Emakumeen
Askapenerako mugimenduaren ondorenetan emakume eta gizonei buruzko eztabaida piztu zen; 1970eko hamarkadan Gizonen Askapenerako mugimendu bat ere egon zen," gizonezko sexu rola" erreformatzen saiatu zena. Gizonak, boterea eta aldaketa eztabaidagai zituzten debateei leku egin zien horrek.
|
|
|
Arrazoi asko zeuden kontzientzia hori mami zedin. Emakume ezkonduen enplegu tasak aldaketa itzela jasan zuen herrialde industrialetan,
|
Emakumeen
Askapen mugimendua ernatu aurretik; praktika heterosexualetan aldaketa gertatzen ari zen, kontrazepzio gero eta fidagarriagoa tarteko, eta familien egitura ere aldatzen ari zen, bizi esperantza luzeagoa, gorantz zihoazen dibortzio tasak eta ugalkortasun maila txikiagoa zirela eta233.
|
|
|
Kontzientzia hori lehertu egin zen
|
Emakumeen
Askapen, Gayen Askapen eta Gizonen Askapen mugimenduetan. Milaka urteko patriarkatuarekin amai liteke orain.
|
|
|
Maskulinitatearen inguruko ekintza politikoaren eredu nagusia" gizonen mugimenduaren" ideia da herrialde aberatsetan. 1970eko urteetan," Gizonen Askapenerako Mugimendua" deitzen zen hori, eta
|
Emakumeen
Askapenerako Mugimenduaren imitazio zuzena zen, Gayen Askapenaren bulkadatxo batekin. Mugimendu zabalagoaren oinarrian zeuden" gizonek kontzientzia hartzeko talde" autogestionatu txiki asko, zeinak garai hartan" gizonen talde" deitzen baitziren, besterik gabe.
|
|
|
Bada denbora bat Goode soziologo estatubatuarrak (1982)" Why men resist" [Zergatik egiten dute kontra gizonek?] saiakera esanguratsua argitaratu zuela; bertan,
|
Emakumeen
Askapenerako mugimenduari gizonek emandako erantzunen inguruko gogoeta jaso zuen. Goodek argudiatu zuenez, genero harremanetan talde pribilegiatua zirelako egiten zioten gizonek kontra aldaketari.
|
|
|
Gizonen posizioak, hala ere, arazoak ekarri ditu hasieratik.
|
Emakumeen
askapenaren teorialari goiztiarrek patriarkatuaren klase nagusitzat definitu zituzten gizonak, sinpleki, eta espero zuten gizonak emakumeen aurrerapenen fronte ororen aurka egotea, haien printzipioak edonolakoak zirela ere. Morgan-ek (1970:
|
|
|
Baina urte berean heldu ziren" gizonen askapenaren" aldeko lehenengo aldarriak, zeinek emantzat jotzen baitzuten gizonek
|
emakumeen
askapenari onura aterako ziotela, eta emakume eta gizonek funtsezko interesa partekatzen zutela sexu rolak amai zitezen. Bost urte inguruko tartean, gizon antisexisten mugimendua gizonak mobilizatzen saiatu zen AEBetan, emakumeen antolakundeekiko aliantzan eta emakumeen mugimenduaren ekintzak babestuz (Pleck eta Sawyer 1974, Farrell 1974).
|
|
|
Mugimendu feministaren nazioarteko presentziak eta genero auzien inguruko eztabaidak mundu osoan izandako zabalkunde ukaezinak areagotu egin dute aldaketaren aldeko presio kulturala. Japonian, esaterako, emakumeen antolakundeak egon bazeuden 1970 urtearen aurretik, baina nazioarteko
|
Emakumeen
Askapenerako mugimenduak aktibismo berria piztu zuen (Tanaka 1977). Hainbat kultur generotan islatu zen hori, hala nola neskentzako fikzio eta komiki liburuetan, emakumeen irudi boteretsuak agertu baitziren.
|
|
|
Berdintasunaren feminismoak lan handia egin zuen emakumeon biologiaren determinismoa zalantzan jartzen, baita gizon eta emakumeon arteko berdintasunaren alde ere, lan esparruan batez ere. Uler liteke etxeko lan eta ugalketa lanak errefusatzearekin eta soldatapeko lan bat izatearekin lotu izana
|
emakumeon
askapena. Gerora, ordea, desberdintasunaren feminismoak bere balioa eman die ugalketa, zaintza eta etxeko lanei, eta zalantzan jarri du kapitalismoak eskaintzen dizkigun soldatapeko lanek gure askapena laguntzen ote duten.
|
|
|
Konbentzitua izan nahi zuen, komunitate horren parte sentitu, eta scrollarekin jarraitzen zuen. Digitalizazioa
|
emakumearen
askapena da!, egiten zuten aldarri. Denok gizon garenean generoak ez du zentzurik izango!
|
|
|
Dena soportatu duen emakumeak gehiago soportatu nahi ez duela erabakitzen du. Laudanoa edaten du –bere nobela bietan kontatuko duen esperientzia, eta ez dena, batzuek interpretatu bezala, keinu erromantiko gorena, baizik eta
|
emakumearen
askapenerako azken ahalegina, irteera bakarra–, eta badoa, badoa... baina Imlayren azken momentuko agerpenak bizia salbatuko dio. Imlayren atzamarrak Mary Wollstonecraften eztarrian barrena.
|
|
2023
|
|
|
1960ko hamarkadaz geroztiko sexu iraultzak aitortu eta gizarteratu zuen emakumeek, gizonek bezala, bazituztela sexu premiak eta desirak eta askatasuna izan luketela haiei heltzeko.
|
Emakumeen
askapenaren aldeko mugimenduak, zeina askoz lehenago hasi baitzen, helburu zabalagoak zituen; esate baterako, genero berdintasuna, lan aukeretarako sarbidea izatea, eta lantokian eta etxean indarkeriarik eta jazarpenik ez sufritzeko askatasuna. 1970eko eta 1980ko hamarkadetan, bi mugimenduak uztartu ziren, eta biak kolonizatu zituen kapitalismoak.
|
|
|
Emakumeak etxeko lanez haragoko eragile ekonomiko gisa agertu zirenean, zorroa berek irabazitako diruz beterik, kontsumitzaile mota berri bat sortu zen.
|
Emakumeen
askapenaren aldeko zenbait pertsonak sexy ikusiak izan nahi zuten; alegia, sexualki askeak ziren emakumeen irudiz beteriko iragarkiekin limurtzen zituzten, lentzeria mota jakin bat soinean, makillajea eta modako gauzak erosten, marka jakin bateko zigarretak erretzen eta marka jakin bateko alkohola edaten. Bulova erlojuen 1972ko iragarki batean (prentsa idatzian agertu zen), gizon emakume batzuen besoak ikusten dira, biak erlojua jantzita eta ongi konbinatuta," Soldata bera, denbora bera" eslogana lagun.
|
|
|
Lizuntzat eta erotikotzat hartzen zenak, zioen Millettek, emakumeak gutxiesteko, umiliatzeko eta menderatzeko moduak normalizatzen zituen. Sexu askapena, idatzi zuen, ezin zen izan
|
emakumeen
askapenaren funtsa, zeren eta patriarkatua betikotzeko esparru bat ere izan zitekeen sexua. Feminismoak, baldin eta berdintasuna lortu nahi bazuen eta sexu iraultzaren benetako botereari atarramentu ona atera nahi bazion, ezin zuen esparru hori galdu.
|
|
|
Terrorismoaren aurkako gerran
|
emakumeen
askapenari zegokion zatia betetzeko, yemendar, irakiar eta afganiar" Mayak" sortzen ahalegindu ziren: gerran trebaturiko emakumeak, arerioen lerroez bestaldetik ekarriak eta agente bikoitz gisa berpiztuak, aurrekaririk gabeko zerbait Ekialde Hurbilean eta Hego Asian.
|