|
2006
|
|
|
Gure aldizkari honen aztertze arloa oro har soziolinguistika da, euskal soziolinguistika bereziki, bere zentzu zabalean hartuta: hainbat tradizio disziplinarren arteko lotura egiten dakiena, bertan sortzen diren ibilbide eta ikuspegi anitzak osagarri moduan lantzen dituena, teorikoa eta aplikatua
|
dena
, unibertsaltasuna eta lekukotasuna maneiatzen dakiena, eta abar. Hauetako azpimarratze asko jaso dira aldizkari honetan, neurri batean bada ere, bere historian zehar.
|
|
|
Eta gradu osteko (doktoraduan, kasu honetan) mailako bi ikastarotan oinarrizko irakasgai bana daude: Soziolinguistikaren Oinarri eta Hastapenak, eta Ukitutako Hizkuntzen Soziolinguistika izenekoak,
|
denak
irakasle batek emanak. (Aipa daitezke beste bi irakasgai ere, Filologia titulazioan, soziolinguistikan (modu zabalean ulertuta) sartzen direnak:
|
|
|
ikerkuntza, materialak sortzea, adituen inplikazioa, adituen arteko guneak irekitzea (informatika teknologiak aprobetxatuz), INGUMA datu basea eguneratzea, eta abar. Hauek denak garrantzitsuak dira, baina zenbakia irakaskuntzari buruzkoa
|
denez
, artikulu guztietan ez dira jaso irakaskuntzatik kanpo egiten diren horiek, eskatu ez zitzaielako. Hala ere, merezi du jasotzen diren aipamenak kontuan hartzeak, aberatsak diren neurrian.
|
|
|
• Irakaskuntza mota aldetik: 1) arrunta dei dezakeguna, unibertsitateko titulazio normaletan txertatzen
|
dena
: 1 zikloetan, doktoretzako 3 zikloan, edo masterretan (UPV/EHU, DU, MU, Baionako Fakultatea).
|
|
|
1 zikloetan, doktoretzako 3 zikloan, edo masterretan (UPV/EHU, DU, MU, Baionako Fakultatea). 2) Berezia dei dezakeguna, titulaziotik kanpo ematen
|
dena
: bestelako guztiak (UEU, HIZNET).
|
|
|
2) Araututako irakaskuntza, unibertsitateko titulazio arruntetan sartzen
|
dena
(1 edo 2 zikloetan), bai soziolinguistika orokorra (modu zabalean ulertuz) eta baita katalanaren soziolinguistika ere, bai derrigorrezkoak direnean eta baita hautazkoak direnean ere; interesgarria da unibertsitate bakoitzean dagoenaren internet helbidea adieraztea, kasu bakoitzeko informazio osoa jasotzeko bidea errazten digulako.
|
|
|
Adin talde edo mordo bakoitzaren azterketari lotuz gero gauzak bestelakoak izan daitezke.
|
Dena
den horretarako adin tarteak zabalera berekoak behar ditugu, bost urtetako zabalerakoak hain zuzen.
|
|
|
|
Dena
den label guztiak ez dira guztion gustokoak, esaterako euskarak eta euskal kulturak ez dute labelik, horren dira sakratuak eta handiak non adjektiborik ez duten merezi ere. Beste hizkuntza eta kulturekin nahasian bizitzeko lehia gorrian jarrita dago euskara.
|
|
|
Batzuen esanetan hizkuntz politikarako funtsezkoa da. Informazio zuzena eta zehatza izatea,
|
denok
dakigunez, erabakiak hartzeko ezinbestekoa baita. Hori egia bada ere ez dituzte hizkuntz arazoa duten herrialde guztietan hiztunen erroldak edo zentsuak burutzen; Belgika adibidez.
|
|
|
Ikus daitekeenez funtsezko hizkuntz trebetasuna, erabakiorra
|
dena
, mintzamena da. Euskaraz ondo hitz egin ahal izateak bereizten ditu euskaldunak gainontzeko hiztun taldeengandik.
|
|
|
|
Dena
den badira beste sailkapen asko, ezinezkoa izango litzateke guztiak hona ekartzea, zein baino zein interesgarriagoa eta ulergaitzagoa direnak. Sailkapen bakoitzak ñabardura bat azpimarratzen du, aldagai bat alegia.
|
|
|
Era berean jakina da ere euskararen berreskurapena ezin izan daitekeela berezko prozesua. Berezko prozesu bezala planteatu ezkero euskararenak urte gutxitan egina du eta, hori da, hain zuzen ere, Euskal Herriko zenbait lurraldetan gertatzen hasia
|
dena
(Zuberoan,...). Euskarari eustekotan iharduera gidatua edota herri mugimendu sendoa behar dugu; gure ustez biak dira ezinbestekoak.
|
|
|
Baina, jakina, bata gaztetzeak bestea zahartzea dakar ukipen egoera zio.
|
Dena
den gertaera hori, III. Taulan beha daitekeena, puztuta dago ia euskaldunak, beti gazteak, erdaldungotik atereak izanik, azken hiztun talde horri batezbesteko adina nabarmenki igo arazten diotelako. Aipatutako hau aztertzen dugun prozesuaren beste ezaugarri bat baino ez bada ere, gure ustez oso kontutan hartu beharrekoa da.
|
|
|
Honek ez du adierazten hiztun jakin batek zenbatetan egiten duen euskaraz, baizik eta adin taldekoen artean ehuneko zenbatek aitortzen duen euskaraz egiten duela.
|
Dena
den, lehen bezala honetan ere euskaldungoa bitan bana daiteke. Batetik 35 urtetik beherakoak, hauen artean erabilera tasa% 75ekoa baino txikiagoa izanik eta, bestetik, 35 urtetik gorakoak euskararekiko atxikimendu handienekoak hain zuzen ere.
|
|
|
Izan ere, jakin badakigu biztanleriaren orotariko hazkuntza ez datorrela bat ezinbestean jaiotza tasarekin, migrazio mugimenduak izan ohi direla dakigun bezala.
|
Dena
den honen xedea ez da bost urteren buruan jatorrizko euskaldunak zenbat diren jakitea. Sinpletasuna (partsimonia) izan da jarritako oinarria arazo anitza eta konplexua aztertzerakoan.
|
|
|
|
Dena
den gure ikuspegia gehiago zehaztu nahian Euskal Herriko hizkuntz egoerari lotuta hitz gako bi proposatuko genituzke: aniztasuna eta aldakortasuna.
|
|
|
2 Jatorri soziala. Frantses herrikoia, hizkuntzaren erabilera berezi bat da, hizkuntza egokitik urruntzen
|
dena
. Boyer-ek dion gisara," frantses herrikoak ez du frantses arautuaren erlatiboaren sistema konplexua errespetatzen.
|
|
|
Beste soziolinguista batzuek aldiz nahasketa gertaerak aztertu dituzte, batez ere kreoloen kasuan. Kreoloak, kolonizazioak sorturiko hizkuntza sistema autonomo bat adierazten du eta, frantziari dagokionez, kolonoek erabiltzen zuten frantsesa komunitate baten ama hizkuntza bilakatu da, batzuetan hizkuntza ofizialak baino askoz gehiago erabilia
|
dena
, besteak beste, eguneroko bizian.
|
|
|
Nazioartekotasunak ikuspegi anitza sustatzen du, bai ikasle bai irakaslearentzat; ikuspegi oso ezberdinak konparatzeko aukera ematen du. Euskal Herrikoa den eta bertan bizi den irakasleari, guretzat normala
|
dena
auzitan ipini beharrak hausnartzeko eta norberaren argumentazioa hobetzeko aukera ematen dio.
|
|
2007
|
|
|
Tarteko belaunaldi hori da (batzuek, lotsagabeki nire ustez, galdutzat eman duten belaunaldi hori) euskararen transmisioaren giltzarria, euskara hizkuntza osoa badela eta izan daitekeela erakutsiko diguna: ez haur hizkuntza, ez eskolakoa, ez etxerako lanetan baino erabiltzen ez
|
dena
, baizik eta hizkuntza oso bat, geure artean normaltasunez erabiltzen duguna, familiatik hasten dena (seme alaba eta guraso) eta edozein esparru, une eta gaitan erabil daitekeena. Hortxe kokatzen dugu guk, beraz, arloaren estrategikotasuna, eta hortik abiatzen gara lan horri benetan heldu behar diogula esateko.
|
|
|
Tarteko belaunaldi hori da (batzuek, lotsagabeki nire ustez, galdutzat eman duten belaunaldi hori) euskararen transmisioaren giltzarria, euskara hizkuntza osoa badela eta izan daitekeela erakutsiko diguna: ez haur hizkuntza, ez eskolakoa, ez etxerako lanetan baino erabiltzen ez dena, baizik eta hizkuntza oso bat, geure artean normaltasunez erabiltzen duguna, familiatik hasten
|
dena
(seme alaba eta guraso) eta edozein esparru, une eta gaitan erabil daitekeena. Hortxe kokatzen dugu guk, beraz, arloaren estrategikotasuna, eta hortik abiatzen gara lan horri benetan heldu behar diogula esateko.
|
|
|
Gaur egun dugun ikasle kopuruarekin, Euskal Herria euskalduntzeko beste ehun bat urte genituzke, eta ezin gara horren zain egon. Horixe, beraz, geure erronkarik handiena, geure ustez" prestigio" eta sustatze kanpainekin batera lotu (eta lortu) behar
|
dena
; jendea erakarri egin behar dugu, eta konbentzitu egin behar dugu: euskara ikasteak merezi du, eta, gainera, euskararen berreskurapenean ni neu euskalduntzea ez da anekdotikoa, estrategikoa baizik.
|
|
|
Gizarte osoaren inplikazioa beharrezkoa da; irakaskuntzako eragileak, lan munduko eragileak, zein gizarte eragileak administrazioekin elkarlanean landu behar dugu hainbeste kezkatzen gaituen erabileraren arloa.
|
Dena
dela, lagungarri izango delakoan, hona hemen arlo bakoitzean abian jarri behar diren zenbait ekinbide:
|
|
|
Nabarmena da azken urteotan euskaltegiok elkarlanean egindako lana fruituak ematen ari dela, hor dago Kultura Sailarekin izandako negoziazioen emaitza ona.
|
Dena
dela, atzera begiratzeak ematen duen poza alde batera utzi gabe, ezin dugu ahaztu oraindik ere lan handia dagoela egiteko HEA guztiz normalizatutako arloa izatera hel dadin: baliabideak, formazioa, sustapena... etengabeko lana eta jarraipena eskatzen duten arloak dira, etorkizunean ere elkarlanean aritzea eskatuko dutenak.
|
|
|
Nabarmena da azken urteotan euskaltegiok elkarlanean egindako lana fruituak ematen ari dela, hor dago Kultura Sailarekin izandako negoziazioen emaitza ona.
|
Dena
dela, atzera begiratzeak ematen duen poza alde batera utzi gabe, ezin dugu ahaztu oraindik ere lan handia dagoela egiteko HEA guztiz normalizatutako arloa izatera hel dadin: baliabideak, formazioa, sustapena... etengabeko lana eta jarraipena eskatzen duten arloak dira, etorkizunean ere elkarlanean aritzea eskatuko dutenak.
|
|
|
Alde batetik ikasturtea, ikaslerik gehien izan den ikasturtea. Eta bestetik, ikaslerik gutxien izan
|
dena
, hau da, ikasturtea.
|
|
|
Hala ere, hiriburuak dira, normala
|
denez
, euskaltegi gehienen kokalekua (Gasteizen 9, Bilbon 15 eta Donostian 13), eta euskaltegi hauek beste 44 herritan ere ematen dituzte eskolak.
|
|
|
Ikasle kopuruak aldaketak izan baditu, are handiagoa izan da hauen tipologian gertatu
|
dena
, eta goian aipatu den kolektibo bereziei zuzendutako irakaskuntzarekin lotuta izan den aldaketa bereziki.
|
|
|
Egun gauzak bestelakotzen ari dira. Iruñerriko kopuruak mantentzeko joera erakusten badute ere, eskualdeetan da hain zuzen ere ikasle kopuru galerarik handiena gertatzen ari
|
dena
. Berriz ere eremu ez euskaldunean kokatutako euskaltegien egoera zaila adierazi nahi nuke.
|
|
|
|
Dena
dela normalizazio proiektuak garatzen ere hasi gara eta zentzu honetan Burlatako Euskal Herria Peñan garatzen ari garen hizkuntzaren normalkuntza plana aipatu gabe ezin utzi, aisia eta euskara lotzeko beste modu berri bat garatzen ari baikara bertan.
|
|
|
Sarrera honetan ageri den moduan, beraz, ajeak gehiago izanen dira hemen plazaratuko ditugunak, inori zorionak ematea baino.
|
Dena
dela, gatozen poliki poliki Nafarroako euskaltegien berri zuzenean jaso eta urte hauetan izandako emaitzak aztertzera.
|
|
|
|
Dena
dela joerak ere aldatzen ari dira jendartea aldatzen ari den moduan. Gero eta mugikortasunerako joera gehiago dugu eta pixkanaka egia da zenbait eremutan euskaltegi handiak dauden guneetara hurbildu nahi duen jendea ere ugari dela.
|
|
|
|
Dena
dela, egindako hausnarketan ez da dena beltza izaten ahal. Kontuan izateko faktore nabarmena da euskara ikasi nahi izatea Nafarroan hautu pertsonala izatetik haratago ez doan aukera dela.
|
|
|
Dena dela, egindako hausnarketan ez da
|
dena
beltza izaten ahal. Kontuan izateko faktore nabarmena da euskara ikasi nahi izatea Nafarroan hautu pertsonala izatetik haratago ez doan aukera dela.
|
|
|
Euskaraz zerbait dakitenen% 36,6k euskaltegian ikasi du. Horixe da Nafarroako Gobernuaren enkarguz egindako azterketa batean esaten
|
dena
. Datu honek argi erakusten du euskararen berreskurapenean helduen euskalduntze alfabetatzeak duen garrantzia hizkuntz normalizazioan.
|
|
|
Euskaraz aritzen ote dira? Bada ikasten eta erabiltzen duenik, bere laneko hizkuntza duena, lagunekin eta etxekoekin euskaraz mintzatzen
|
dena
, bada, euskaltegitik landa hitz egin ez eta urte batzuen buruan berriz etortzen dena gogoratzera, ingurune arras erdaldunean bizi delako, euskaldun gutxi dagoelako edota euskaldunak izanik ere identifikatzerik ez dugulako; norberaren izaera dela eta, lotsatia delako, prozesua erdizka uzten duenik ere bada,...
|
|
|
Irakasle mordo handi batek, hasiberriak direlako edo, ez du erantzuten. Erantzuten dutenetarik, ia
|
denek
% 10 eta% 30 arteko zifrak (biak barne) agertzen dituzte. (Zalbide, 1977:
|
|
|
Horregatik, irakasleok ondotxo dakigu urtero urtero" milagroak" gertatzen direla. Guk ontzat emango genituzkeen askok ez dute gainditzen, edo krudelagoa
|
dena
, euren lana euskaraz ederto beteko luketen askok ez dute gainditzen, eta urtean zehar gaitasun eskasa erakutsi duten beste batzuek, ordea, gainditu egiten dute. Estrategia ezberdinak erabiliz, azterketak egiten egundoko trebezia lortzen dute eta, gure harridurarako bada ere, gainditu egiten dute.
|
|
|
Nolabait esateko, azterketetan eskatzen
|
dena
ikasketa prozesuaren helburu bihurtzen da. Bertan eskatuko dizkiguten testu generoak landuko ditugu, bertan agertu ohi diren hitzaldi ereduetan trebatuko ditugu ikasleak, eta abar.
|
|
|
Horregatik, irakasleok ondotxo dakigu urterourtero" milagroak" gertatzen direla. Guk ontzat emango genituzkeen askok ez dute gainditzen, edo krudelagoa
|
dena
, euren lana euskaraz ederto beteko luketen askok ez dute gainditzen, eta urtean zehar gaitasun eskasa erakutsi duten beste batzuek, ordea, gainditu egiten dute. Estrategia ezberdinak erabiliz, azterketak egiten egundoko trebezia lortzen dute eta, gure harridurarako bada ere, gainditu egiten dute.
|
|
|
|
Dena
dela, Europatik ere, ekarpen berriak datozkigu hizkuntzaren irakaskuntzan gabiltzanoi zenbait tresna eskainiz. Azter dezagun bada kultura aniztuna eta eleaniztuna den Europan, hizkuntzaren irakaskuntzan dabilen makina bat profesionalen lanaz burututako Europako Erreferentzi Maila Bateratua.
|
|
|
Ingurune eta jarduera jakinetan zeregin (ataza) batzuk bete behar baititu. Baina bere eragile izate horretan elementu askok hartzen dute parte,
|
denak
ere elkarri lotuta: hizketa ekintzak hizkuntzaren jardueretan gauzatzen dira.
|
|
|
Irakasleek ikaragarrizko prestakuntza plana genuke, eta ikasleengan ere aldaketa eskatuko luke.
|
Dena
dela, zalantzarik gabe, bide horri jarraitu ahal izateko, egungo agirien sistema aldatu litzateke. Maila ezberdinak ezartzea eta horiek egiaztatzeko agiriak beharrezkoak badira ere, neurgailuak egokitzea funtsezkoa izango da.❚
|
|
|
Ekintza osagarriak anitzak izaten dira, partaide
|
denak
, batean edo bestean gustura senti daitezen. Oro har, harremanak errazteko sortuak dira (kultur ekitaldiak, askaritxoak, irteerak, tailerrak, abesbatzak...
|
|
|
Gaur egun ere AOI bezalako ikuspegi metodologikoek hizkuntzaren erabileran jartzen dute ardatza. Erabilera,
|
dena
dela, ez da ulertzen erabileraren sustapena bezala, klasean xede hizkuntza" benetan" edo esanguran zentratutako atazetatik abiatuta ikas prozesua antolatzeko era bezala baino.
|
|
|
AEK k kezka agertu zuen une hartan hizkuntzaren egoeragatik, 20 urte geroago
|
dena
halakoa ez bada ere, normalizazioarekiko kezka hemen dugu oraindino. Kezka hartatik abiatuta etorri zen fruitua ez bada, kezkari heltzeko bidea ez da inondik inora baztertzekoa.
|
|
|
Ez dira beti euskara ikasleei begira soilik antolatu izan, askotan erabilera sustatzeko ekimen orokorrak izan dira, gehienetan aisialdia eta kulturarekin lotuak. Antolatzaileen artean
|
denetik
topatzen dugu: euskaltegiak, euskara taldeak eta elkarteak, udalak,..
|
|
|
Ez da erantzuten erraza, eta seguruenik erantzun bakar zehatzik ere ez da egongo.
|
Dena
dela, norberarenak botata, beste norbaiti buelta emateko baino ez bada ereburuan hausnarketa pizten badio eta trena martxan ipintzeko era izan ahal bada, ausartu egin dugu.
|
|
|
|
Dena
den, inkesta horietan jasotzen diren datuak aitortuak dira; alegia, datuak ez dira zuzenean behatuak izan. Horrek datuen fidagarritasunean hutsune bat sortzen du, izan ere, inkesta horietan pertsonen benetako eginkizuna ez da jasotzen baizik eta pertsona horiek beraien eginkizunei buruz duten iritzia.
|
|
|
Errealitate soziolinguistikoa ezagutzeko datu behatuen eta inkesten datu aitortuen arteko aldeak ikertzea eta nabarmentzea beti ere interesgarria izango da. Izan ere, errealitate soziolinguistikoa ez da bakarrik benetan jasotzen
|
dena
, errealitateari buruz jendeak pentsatzen duena ere oso adierazgarria da. Modu berean errealitatearen eta irudipenen arteko aldeak zergatik gertatzen diren aztertzea oso interesgarria suertatzen da.
|
|
|
|
Dena
den, inkesta horietan jasotzen diren datuak aitortuak dira; alegia, datuak ez dira zuzenean behatuak izan. Horrek datuen fidagarritasunean hutsune bat sortzen du, izan ere, inkesta horietan pertsonen benetako eginkizuna ez da jasotzen baizik eta pertsona horiek beraien eginkizunei buruz duten iritzia.
|
|
|
Errealitate soziolinguistikoa ezagutzeko datu behatuen eta inkesten datu aitortuen arteko aldeak ikertzea eta nabarmentzea beti ere interesgarria izango da. Izan ere, errealitate soziolinguistikoa ez da bakarrik benetan jasotzen
|
dena
, errealitateari buruz jendeak pentsatzen duena ere oso adierazgarria da. Modu berean errealitatearen eta irudipenen arteko aldeak zergatik gertatzen diren aztertzea oso interesgarria suertatzen da. berrietara egokitzeko.
|
|
|
Izan ere, behaketa bidezko datu bilketa da; alegia, orain artean erabilerari buruzko datuak inkesta bidez jaso badira ere (eta hala egiten da Euskal Herrian administrazioak burutzen dituen datu bilketa guztietan, zentsuan zein Inkesta Soziolinguistikoan), ikerketa honetan zuzeneko behaketa erabiltzen dugu. Beste modu batera esanda, inkesta bidez, norberak bere buruari aitortzen dion erabilera maila jasotzen da; hau da, erabilera aitortua edo subjektiboa deitu ohi
|
dena
. Kale Neurketan, berriz, inkestetan ez bezala, mintzatzen ari denari ez zaio ezer galdetzen, entzun eta hizkuntza jasotzen da modu objektiboan."
|
|
|
Beste modu batera esanda, inkesta bidez, norberak bere buruari aitortzen dion erabilera maila jasotzen da; hau da, erabilera aitortua edo subjektiboa deitu ohi dena. Kale Neurketan, berriz, inkestetan ez bezala, mintzatzen ari
|
denari
ez zaio ezer galdetzen, entzun eta hizkuntza jasotzen da modu objektiboan."
|
|
|
Taula horietako emaitza asko edozein logikatik kanpo daude.
|
Denak
zonalde soziolinguistiko berean gertatu izanak ordea (ezagupena %2550), neurketak izandako aldaketen ondorio izan daitekeela pentsarazten digu. luke, Bizkaiko datu hauen jarraipen zehatzagoa egitea.
|
|
|
|
Dena
den, udalerrien tamainaren araberako azterketarekin ez dugu jarraituko, datuetan udal dimentsioak baino askoz gehiago kokapen geografikoak eta auzo udalek eragiten dutelakoan; adibidez, Bizkaiko zein Gipuzkoako udalerri euskaldunekin muga egiteak edo, beste muturrean, La Rioja edo Burgosekoekin.
|
|
|
Are gehiago, Euskararen Erabileraren Kale Neurketako emaitzak sinesgarriak badira ere, horrek ez du esan nahi interpretazio guztiak hala direnik.
|
Dena
dela, bada gauza bat datuok interpretatzeko orduan garbi eduki beharra dagoena: kaleko elkarrizketetan euskararen erabilera zenbatekoa den neurtzen du Euskararen Erabileraren Kale Neurketak, eta ez zenbat euskaldunek hitz egiten duen euskaraz kalean.
|
|
|
Bestalde, harreman sareko euskaldunen dentsitateari dagokionez, familian eta lagunartean ezinbestekoa da senide edo lagun guztiek euskaraz jakitea, euskaraz hitz egingo badute: bietan ere,
|
denek
euskaraz dakitenean, nagusiki euskaraz hitz egiten dute, baina nahikoa da norbaitek euskaraz ez jakitea nagusiki erdaraz egiteko.
|
|
|
([2001] 5,1_ [2006] 2,9), kontuan hartuta 2 taulan agertu bezala, belaunaldi berrien artean euskararen ezagutza nola emendatu den: Tafallak ez bertze
|
denek
15 urte beheitikoen artean euskararen ezagutza 21,7tik 33,1 bitartekoa zuten 2001ean. Gazteen erabileraren apaltze honetan bat egiten dute, oro har, Iruñeko datuek eta 10.000 – 25.000 biztanle tarteko udalerrietakoek.
|
|
|
Altsasu ezagutza apalagoko udalerria da eta aurreko udalerrien bertzelako erabilera eskema erakutsi du.
|
Dena
dela, honetan ere haurren erabilera ona nabarmentzekoa da.
|
|
|
|
Dena
dela, badira hiru datu Iruñea Hegoaldeko bertze hiriburuen joera nagusitik bereizten dutenak. Lehenik, Iruñean haurrik egoteak ez dakar euskara gehiago erabiltzea:
|
|
|
Atentzio ematen du solaskidea bertan ez dagoela buruz buru egiten diren elkarrizketetan baino euskara gehiago erabiltzea: Nafarroan% 6,6 da euskararen erabilera orokorra eta% 9,2 solaskidea bertan ez dagoela euskaraz egiten
|
dena
. Hori bera Araban eta Iparraldean ere nabarmena da.
|
|
|
2006ko neurketa honetan lehen aldiz neurtu ahal izan dugu gaztelania (Hegoaldean) ez den bertze erdaren erabilera. Lehenbiziko aldiz neurtu ahal izan dugu gure herrietako entzutezko paisaian dagoen aniztasuna, azken 5 urteotan bereziki gure artean nabarmen ugaldu
|
dena
.
|
|
|
Nafarroan euskararen erabilera sozialaren garapenaren azalpen koherentea eratzea. betetzen den arau bat: ez dela emanen jaso ez
|
dena
. Hau da, gurera ekarrita:
|
|
|
Beraz, haur eta gazteen eskolako hizkuntza esperientzia osatzea beharrezkoa da eta Nafarroan babes instituzionala laburrean handituko ez dela jakinda, honako hau izan genuke garbi: egun gurasoek, familiak, gertuko komunitateak, eskolak ere,
|
denok
dugula erantzukizun handia haurren eskolako euskara hizkuntzaren sentipen emoziozko esperientziez lagundu, bete, hornitu eta joritzeko.
|
|
|
Hori horrela, babes instituzionalik gabe, Nafarroako jendea, hemen sortuak nola hona etorriak, euskarazko ikastereduetara erakartzeko elebitasunaren diskurtsoa gainditu eta geure produktua euskara soilik izatetik eleaniztasuna eta kalitatea izatera igaro behar dugu. Honezkero euskarazko irakaskuntzan diharduten hainbertze ikastetxe erreferentzia da horretan baina hori
|
denendako
izanen da nahitaezkoa Nafarroako
|
|
|
Bukatzeko, proposamentxo metodologikoa: gure artean teknologia berriei esker gero eta normalagoa
|
dena
, guregandik fisikoki urrun dagoen solaskide batekin aritzea bakarrizketak deitu beharrean solaskidea bertan ez dagoela egiten den erabilera deitzea. Izan ere, bakarrizketa nork bere buruarekin egiten duena edo inorekin ez egiten dena da eta guk neurtzen ditugun horiek ez dira halakoak izaten.❚
|
|
|
Oroitaraz dezagun neurtua
|
dena
euskararen erabilera ez dela, baina bai udalerri batzuetako kaleetan erabiliak diren hizkuntzena, euskararena barne. Halere, hari berean, Euskal Herriko soziolinguistikako inkesten aitorturiko datuen arabera (Euskal Herriko Soziolinguistikako Inkesta 2001), elebidunak 2001ean 55.000 ziren Ipar Euskal Herrian(% 24,7), 1991ean aldiz 69.000 zirelarik(% 33,1).
|
|
|
Beraz, bi talde horien arteko desberdintasunaren argitasuna denbora behar dela irakaskuntzak bere emaitzak eman ditzan litzateke?
|
Dena
den gazte taldearen zenbakiek erabileraren gorakada bat erakusten dute, adin talde horretan beherakada zelarik ordu arte.
|
|
|
Esku artean darabilgun euskaldunen proportzioaren inguruko datuak nahiko zaharkiturik daude (2001)
|
Dena
den, euskaldunen proportzioa %26 eta %29 ingurukoa izan daitekeela jotzen badugu espero daitezkeen erabilera tasak %4, 8 eta %5, 7 bitartekoak izango lirateke. Hori horrela, 2006ko neurketaren arabera oraindino euskararen kaleko erabilera erreala dezente gorakoa da erabilera estokastikoa baino.
|
|
|
Haurren eta gazteen mailetan gertatzen
|
dena
bestelakoa da. Hain zuzen ere, euskara erabiltzen duten haurren kopurua mantentzen, baita pixkabat igotzen da 1993 eta 2001en artean, %5, 1etik %5, 2ra igaroz, ordoren %4, 8ra jaisteko.
|
|
|
neurtzaileek diskurtsoak jasotzen dituzte ez hiztun zehatzen erabilera. Izan ere, jakina
|
denez
, hiztun elebidunok hizkuntza aldatzen dugu komunikatu behar dugun hiztunaren ezaugarrien arabera (elebakarra, elebiduna, gaitasun erlatiboa...). Ñabardura garrantzitsua da, datuek ez baitute besterik esaten.
|
|
|
Hasteko eta behin zorionak eman nahi nizkieke beste behin ere Soziolinguistika klusterreko kideei horrelako lana burutu izanagatik, izan ere beste behin ere datuok eskuartean edukitzeak zirrara berezia ekartzen baitu. Zirrara, etsipena, kezka, poza eta
|
denetarik
topatu ahal dugu geure barnean beste urte batez etsamin zail honen emaitzak eskuan jaso ondoren. Zirrarak baino beste baterako utzi ditugu, izan ere, honakoan datuak serio aztertzeko ahalegina eskatu baitigute eta ez hainbeste geure barne emozioetan esnatu dituzten sentimenduen azalpena.
|
|
|
|
Dena
dela eta 5 kale neurketa honen emaitzen nondik norakoak aztertzen hasi baino lehen metodologia eta egiteko moduen inguruan kezka adierazi nahiko nuke ez ditugulako azken kale neurketaren emaitzak pasatu eskualdeka, euskararen lurralde honetan beti nahi izaten dugu hemengo eta hango errealitateekin alderatu geure burua eta oraingo honetan makina bat eskualde txikitako biztanleok ez dugu aukerarik ...
|
|
|
Adinen araberako sailkapenean haurren euskara mintzatzeko joera motelduz doala ematen du, gazteen joera aldiz goranzkoa da, baina tarte honetan esaten ahal dugu %8, 5 izan baldin bada haurren artean heldu zaigun datua, %6, 9ra jaisten dela gazteen kasuan.
|
Dena
dela aipatu beharra dugu datuak nahiko eskasak direla oraindik orain eta urrun gaudela Gipuzkoako %49, 6az. Baina datu honek irakurketa bera izaten ahal du Euskal Herri mailan ere Haurren euskara erabilera %20, 8 den garaian gazteena %13, 8ra jaisten da.
|
|
|
Bistan da hor zerbaitek kale egiten duela. Euskalgintzan behin eta berriz esan da eskolak euskaldundu egin behar duela etab. Bistan
|
dena
da euskara hizkuntza irakasteaz gain, jarrerez ere mintzo garela, adin batetik aurrera euskaraz mintzatzea edo ez erabakitzeko garaian tresna asko baitu banakakoak benetan euskara erabiltzea erabakitzeko. Zentzu honetan aztertu egin dugu, batetik zein den gurasoek ematen ahal duten eredua, zein diren gazteek erabiltzen dituzten kodeak eta kode horien artean zein diren euskaldunak.
|
|
|
Administrazioak eta Euskal Autonomia Erkidegoaz ari naiz oraingoan, behin eta berriz esan izan digu azken aldian euskaldunon utzikeria dela erabilera datuak aldrebesten dituena. Ez nator bat inondik inora horrekin, hainbeste lan egiteko badugu, egiten ez
|
dena
eta benetan serio hartzen ez dena, eta horren ondorio dira neure ustez datu hauek. Motel ari da euskara galdu dituen eremu eta lurrak berreskuratzen, ezintasun handiagoekin aukerekin baino.
|
|
|
Administrazioak eta Euskal Autonomia Erkidegoaz ari naiz oraingoan, behin eta berriz esan izan digu azken aldian euskaldunon utzikeria dela erabilera datuak aldrebesten dituena. Ez nator bat inondik inora horrekin, hainbeste lan egiteko badugu, egiten ez dena eta benetan serio hartzen ez
|
dena
, eta horren ondorio dira neure ustez datu hauek. Motel ari da euskara galdu dituen eremu eta lurrak berreskuratzen, ezintasun handiagoekin aukerekin baino.
|
|
|
...en bat izenpetu zen hezkunde Ministeritza eta departamenduko kontseilu nagusiaren artean" elkarlan tresna bat sortuz eskualde hizkuntzen irakaskuntza eskaintzeko eta egituratzeko pirinio Atlantikoetako bi hizkuntzen alde, euskara eta okzitaniera". hitzarmen honen gauzatzea eepren esku eman zen, ongi zehaztuz ez zela eskuduntza aldaketa bat baina behin behineko esperimentazio pedagogikoa.
|
dena
dela, hurrengo urtean, Fillon legeak" esperimentazioa" estatu osora zabaldu zuen: " eskualde hizkuntzen eta kulturen irakaskuntza eskain daiteke eskolatze denbora osoan, jokamoldea definituz hitzarmen baten bidez estatua eta hizkuntza horiek mintzatzen diren eskualdeen artean".
|
|
|
dantzaldi, kantaldi, bertso saio eta joko ezberdin asko. Belaunaldi zahar, gazte ala haur
|
denak
berdin partaide dira. hiri handietan bestak erdaldunduak dira neurri handi batean. Baionako bestak dira ezagunenak," milioi bat jende" dabiltzalarik 5 egunez, tartean euskaldun anitz. urte batetik bestera euskal kultura sartzen ari da programan elkarteen ekimenez.
|
|
|
Aldudarrak bideo eta argitaletxeen ekoizpenak irratietan eta telebistan zabaltzen dira. TVPIn edo Euskal Irrati etan ematen
|
dena
eskuko telefonoan edo taula grafikoetan eman daiteke. ekek antolatu dituen erakusketa ibiltariak Kantuketan, Batekmila euskal munduak, adibide onak dira ikusteko zer egin daitekeen komunikazio elkarreragilearen bidez. Bestalde elkarte askok beren webguneak muntatu dituzte eta gainera m.eke.org helbidearekin, noiznahi nornahik badaki zer gertakari kultural dagoen auzune hurbilean. Baina bada asko egiteko. euskarazko produktuak ez badira ugaritzen jendeek erdal kultura kontsumituko dute.
|
|
|
alde batetik diglosikoa da eta bestalde herri nortasunari lotzen da molde berezi batez. diglosia kulturala diglosia linguistikoaren ondorioa da. Gaurko euskaldun guziak elebidunak dira.
|
denek
frantsesa edota gaztelania badakite, eta gero eta gehiagok ingelesa edo beste atzerri hizkuntza bat. Baina erdal kultura eta euskal kultura ez dira hein berean.
|
|
|
Maiz bereizten dira transmisio informala, familiaren bidez egiten
|
dena
eta transmisio formala, erakundeek eragiten dutena eta lehenik eskolak. zehaztasunetan sar gaiten.
|
|
|
Gurasoek eta haurrek antolatzen dituzte lehen ariketak, kiroletan ala kulturgintzan. Transmisio hau familiako hiru belaunaldietan egiten da, maizenik plazer eta amodio giro batean. eskolan ikasten dira, molde gogorrago batean, gizarte bizitzarako arauak, elkarrekin nola joka eta
|
denek
onartu beharreko arrazoibideak. erreferentzia kulturalak denentzat berdinak dira, baina ekoizpen kulturalak molde lehiakorrean neurtzen dira, neurria ikasgaien errepika zuzena delarik. definizio honek balio du eskola orokorrarentzat, eskola berezientzat, arte eder, musika ala bertsolaritza bai eta ere beste kulturgintza erakundeentzat.
|
|
|
Gurasoek eta haurrek antolatzen dituzte lehen ariketak, kiroletan ala kulturgintzan. Transmisio hau familiako hiru belaunaldietan egiten da, maizenik plazer eta amodio giro batean. eskolan ikasten dira, molde gogorrago batean, gizarte bizitzarako arauak, elkarrekin nola joka eta denek onartu beharreko arrazoibideak. erreferentzia kulturalak
|
denentzat
berdinak dira, baina ekoizpen kulturalak molde lehiakorrean neurtzen dira, neurria ikasgaien errepika zuzena delarik. definizio honek balio du eskola orokorrarentzat, eskola berezientzat, arte eder, musika ala bertsolaritza bai eta ere beste kulturgintza erakundeentzat.
|
|
|
Ipar euskal herriko kultura transmisioa bere osotasunean aztertzekotan, hiru solairutan ibili behar gara: euskarazko kultura, erdal kultura frantsesa eta kultura globalizatua, zeinahi hizkuntzatan adierazten
|
dena
. euskal kulturatik abia gaitezen, beste kulturen eragina kontuan hartuz. kulturaren hiru transmisio guneak ikertuko ditugu: familia bidezko transmisioa, elkarte kulturalen alorra eta transmisio ofiziala, eskolaren bidez eta beste erakundeetan, euskal kultur erakundea delarik garrantzitsuena Iparraldean. hau da etxean eta auzunean gertatzen den kulturgintza. ez da baitezpadako antolaketarik.
|
|
|
Maiz bereizten dira transmisio informala, familiaren bidez egiten
|
dena
eta transmisio formala, erakundeek eragiten dutena eta lehenik eskolak.
|
|
|
Ipar Euskal Herriko kultura transmisioa bere osotasunean aztertzekotan, hiru solairutan ibili behar gara: euskarazko kultura, erdal kultura frantsesa eta kultura globalizatua, zeinahi hizkuntzatan adierazten
|
dena
. gazteagoetan. Araberan Nafarroa Beherean eta zuberoan (32.000 biztanle) da ama hizkuntza euskara dutenen ehuneko handiena, eta Lapurdi barnealdean (96.500 biztanle) kopururik handiena. euskara berezko hizkuntza delarik familian," happening" kulturala edo bat bateko kulturgintzaren gunea bilakatzen da. ezteietako eta bestetako apairu luzeak, denek ezagutzen dituzten kantuez alaiturik.
|
|
|
euskarazko kultura, erdal kultura frantsesa eta kultura globalizatua, zeinahi hizkuntzatan adierazten dena. gazteagoetan. Araberan Nafarroa Beherean eta zuberoan (32.000 biztanle) da ama hizkuntza euskara dutenen ehuneko handiena, eta Lapurdi barnealdean (96.500 biztanle) kopururik handiena. euskara berezko hizkuntza delarik familian," happening" kulturala edo bat bateko kulturgintzaren gunea bilakatzen da. ezteietako eta bestetako apairu luzeak,
|
denek
ezagutzen dituzten kantuez alaiturik. Jarraian, zahar eta gazte mahai inguruan dantza jauziak ematen dituzte, txistulari batek bultzaturik.
|
|
|
19 urterekin euskal herrira itzuli zen, dakigun eragin iraultzailea ukan du euskal musikagintza gaurkotzen. dominikak erretreta sorterrian hartu zuen eta azken 20 urteak iragan zituen kantu zaharrak biltzen idatziz eta gero disko batean bai eta ere kantaldiak antolatzen bere seme Niko eta Larrendaburu suhiarekin. (Berria, eta 04). kartsutasun gutiagorekin bada ere, familia askotan bada fama berezi bat belaunaldietan jarraitzen
|
dena
, kantua, dantza, musika, bertsoak ala kontakizunak. kulturaren transmisiorako baldintza sine qua non euskararen jarraipena da. Ikusi dugu euskara ahulduz zihoala ama hizkuntza bezala urtetan zehar.
|
|
|
Ikuspegi horretatik, hizpidera ekarri nahi dut dantzen jazokizun bat, pilotaren bilakaeraren aurkakoa
|
dena
: aurresku dantza.
|
|
|
Lau berba horiek, beste alde batetik, dira sistema orokor jakin baten osagaiak; modu horretara, adizkiak ezberdinak dira, andrazkoa edo gizonezkoa den berba egiten duena eta gizonezkoa edo andrazkoa den berarekin hitz egiten ari
|
dena
.
|
|
|
2. Faktore politiko eta ekonomikoak. Elkarrengandik oso urrun dauden kontzeptuak direla ematen duen arren, ukaezina da politika, ekonomia eta kulturaren arteko elkarreragina oso handia
|
dena
. Kulturak eragina du daukagun antolamendu politiko ekonomikoan eta era berean, hauek eragina dute kultura baten hedapen eta garapenean, onerako batzuetan, txarrerako nahi baino gehiagotan.
|
|
|
Bidaide onak izan zitezkeen arren, historiak bestelakorik esaten du eta askotan saiatu izan dira neurri politikoen bidez, inposizioz, euskal kultura baztertzen. Irakurketa herrena litzateke,
|
dena
den, zapalketarena bere horretan utziz gero. Egoera hobea izan zitekeela aitortuta ere, duela urte batzuk baino askoz hobea da XXI. mendean bizi duguna.
|
|
|
Hipotesia berretsi da: Euskal Herri osoan, EAEko erabilera da gehien areagotu
|
dena
(ondorioetako II.4 puntua).
|
|
2008
|
|
|
Testuinguru horretan arrantza egiten ikasi behar dugula uste dut eta gure hizkuntzarentzat erronka
|
dena
abagune bihurtu. hitzen forma idatzian oinarritutakoa, motz ari da geratzen. Alde guztietan web semantikoaz hitz egiten entzuten da.
|
|
|
Testuinguru horretan arrantza egiten ikasi behar dugula uste dut eta gure hizkuntzarentzat erronka
|
dena
abagune bihurtu.❚
|
|
|
Praktikak esaten du oso antzekoak diren hizkuntzen arteko itzulpenaren emaitzak oso onak direla (%95); oso desberdinak diren hizkuntzen artean, berriz, emaitzak, oraingoz, ez dira onak (%65 gehienez ere).
|
Dena
den, arestian esan bezala, kalitatearen kontzeptua aldatzen ari da eta, orain, beste parametro batzuekin batera neurtu behar da, hau da, kantitatearekin eta prezioarekin. Itzulpen automatikoaren kontsumitzaileek ez dute perfekzioa bilatzen; bereziki, ulertzen ez duten testu baten inguruko gutxi gorabeherako informazioa nahi izaten dute lortu.
|
|
|
Honek izan behar du lehentasuna, web semantikoaren teknologiak eduki bolumen handia eskatzen duelako.
|
Dena
den, aintzat izan behar da web eleanitzean oinarritzen dela teknologia hori.
|
|
|
Izan ere, azkenak ezinbestekoak dira aurrenekoak garatzeko. Hizkuntza baliabideak gero eta garrantzitsuagoak izango dira, edozein hizkuntzatakoak,
|
denak
izango baitira beharrezkoak zerbitzu eleanitzak inplementatzeko. Hortaz, corpusak (elebakarrak eta eleanitzak, parekatuak edo lerrokatuak), ahotsaren teknologietarako baliabideak... oso ondo kotizatuko dira, bereziki produktuak merkaturatu nahi dituzten enpresentzat.
|