|
2009
|
|
|
Oroimen leku kontsidera genitzakeen hainbat elementu eta objeturen inguruan antolatzen da narrazioa, dela Sorollaren koadroa, dela Jesusen lagunarteari egindako argazkia? baina hori bakarrik ez, Donostia
|
berri
bat begitantzen zaigu eleberrian, ohiko hiri turistiko edo ederraz oso bestelakoa. Portu giroa da nagusi (84), eta «jitoan dabiltzan» galtzaileen erreinu horretan rock&rollak, drogak, eta literatura mota batek (zientzia fikzioak, abentura eleberriek?), benetako errealitatea beste leku batean dagoela oroitaratzen digute.
|
|
|
Ez dakit oso ados nagoen Azkueren eta Agirreren arteko enkontruari ematen diozu (e) n garrantziarekin, atal hori irakurri nuenean eleberriaren hari tematiko nagusitik ihes egiten zuen hausnarketa gisara ulertu bainuen neuk. Edo beste modu batera esateko, azken unean gai/ hari narratibo
|
berri
bat eransten zela iruditu zitzaidan, hausnarketa interesgarria iradoki arren, ordura arteko lerro eta koherentziatik aldentzen zena.
|
|
|
Barkatuko didazue, azken orduan, sarrera
|
berri
bat ireki izana, baina gauza pare bat esan nahi nituen Jokin Muñozen Antzararen bidea eleberriaz. Orain artean aipatu direnez gain, beste pare bat gauza nabarmenduko nituzke nik.
|
|
|
«halako batean den dena jakin nahi dugu, inoiz abandonatu gintuena behin betiko joan ez dadin». Jakin nahia egon liteke, baita literatur lan ororen atzean ere, bide
|
berri
eta ezezagunak zapaldu nahia, errealitateak sortzen dituen galderak fikzioaren bitartez ulertzeko ahalegina. Eta zentzu horretan Jokin Muñozen lanak galderak pausatzen ditu, erantzunak eman baino, ateak irekitzen, itxi baino gehiago.
|
|
|
Ikerketa urteetan zehar Hardestyk aurkikuntzen berri ematen zuen, Euzkaldunak Inc. elkarteko kideei hilabetean behin bidaltzen zaien aldizkarian. Hortaz, jendea deitzen hasi zitzaion aurkituriko izenen inguruko informazio gehiagoren eske, existitzen zirenik ere ez zekiten ahaide aurkitu
|
berriei buruz
, edo hilobitik ateratakoez. Zenbaitetan, familiek beraiek jarri zizkieten oroitarriak ahaide aurkitu berriei.
|
|
|
Hortaz, jendea deitzen hasi zitzaion aurkituriko izenen inguruko informazio gehiagoren eske, existitzen zirenik ere ez zekiten ahaide aurkitu berriei buruz, edo hilobitik ateratakoez. Zenbaitetan, familiek beraiek jarri zizkieten oroitarriak ahaide aurkitu
|
berriei
. Behin, Hardestyk telefono deia jaso zuen neba arreba edadetu batzuengandik.
|
|
|
Kantitateak. Zeure pegoratxoa zenbat jendek bisitatu duen, horra hor poesia modernoaren termometro
|
berria
, metrika berria. Eta hor, distortsio horretan, disoluziorako poetika bat defendatzeko gogoa sortzen zait, hotzetik etorri zen espioiari berriro ere hotzera bueltatzeko gogoa ernetzen zaion legez.
|
|
|
Kantitateak. Zeure pegoratxoa zenbat jendek bisitatu duen, horra hor poesia modernoaren termometro berria, metrika
|
berria
. Eta hor, distortsio horretan, disoluziorako poetika bat defendatzeko gogoa sortzen zait, hotzetik etorri zen espioiari berriro ere hotzera bueltatzeko gogoa ernetzen zaion legez.
|
|
|
Hitz gutxitan laburtuta, hasiera hasieratik bilatu du arlo
|
berri
horrek literaturaren eta legearen arteko uztardura. Horren nolakotasuna, aldiz, bestera egin du.
|
|
|
Poema batean garrantzitsuena ez da-eta gertatu zen hura, ezta gertaera horren deskribapena ere, poema batean garrantzitsuena da poema horrek sortzen duena: sortzen duen «toki»
|
berri
hori. Idazlearengan, irakurlearengan sortzen duena.
|
|
|
ideiak etorri ahala, zakarrontzira botatzen hasten naiz, harik eta bizpahirurekin gelditzen naizen arte. Deskartea egin eta bakar batekin gelditutakoan, ez dut gaiaren inguruko zalantzarik egiten (eta zalantzetan hastea komeni ere ez, bestela nuke lan
|
berri
bat hasi).
|
|
|
Gure hirugarren hizkuntzak, katalanak, hiztegi
|
berria
ez ezik, hizkuntz hedadura berri oso bat ere ekarri zuen. Katalanik gabe ez genuen hizkuntzen elkarbizitza baketsuaz hainbeste gogoeta egin beharrik izango.
|
|
|
Gure hirugarren hizkuntzak, katalanak, hiztegi berria ez ezik, hizkuntz hedadura
|
berri
oso bat ere ekarri zuen. Katalanik gabe ez genuen hizkuntzen elkarbizitza baketsuaz hainbeste gogoeta egin beharrik izango.
|
|
|
Eman nuen hurrengo pausoa, zorabiatu antzean, aitortu behar? mundu osoa argi
|
berri
batez ikustea izan zen. Planeta honetan 166 herrialde, bost kontinente, bost ozeano edo sei bilioi biztanle ez ezik, 6.000 hizkuntza ere badira.
|
|
|
Eta hona lan politenetako bat: hitz eta baliabide erretoriko haiek guztiak testuinguru
|
berri
batean txertatu behar nituen: ahal nuen naturalen, egoera bortxatu gabe.
|
|
|
Bigarren ekintzan, aldiz, zeluloidezko puskenean, material heterogeneoenak lotzen ditut eta egitura
|
berri
batean uztartzen. Erlazioa da literatura; material desberdinak lotzetik sortzen diren efektuen bila jardutea; giza kondizioen begi bistako erlazioak baino erlazio ezkutuagoetan argi egiten saiatzea?
|
|
|
Ba, hori, Juanjo Lasaren gitarrarekin hamasei edo hamazazpi urte zituela hasi zen, eta handik gutxira
|
berri
bat erosi zuen berarentzat. Gero, 1963an, Manuel de la Chicaren gitarra bat erosi zuen.
|
|
|
Badut zuri beltzeko argazki zahar bat, Estebanek erosi zuen janari denda batena; gero bigarren solairua gehitu zion, Mendive Hotel gisa baliatu ahal izateko. Dendan bakailaoa eta kafe eho
|
berria
edukitzen zituen, basamortuko euskaldunentzat. Nire etxeko aurreko portxean daukat eskuzko kafe ehogailu handia.
|
|
|
Arazo ikaragarri hura konpontzen ere saiatu ziren, korneako transplante bat eginez, baina alferrik. Umetan maiz harrapatzen ditugun gaixotasun horietariko baten erruz, nire kornea
|
berria
matxuratu egin zen, gure kotxeen karburadorea beroketagatik edo motorraren erabileragatik honda daitekeen moduan. Nire kotxearen arazoa, berriz, piezaren aldaketak ere ez zukeen konponduko.
|
|
|
Zuetako batzuek agian horrelako gauza asko gaur egun dauden tresnek egiten dituztela esan diezadakezue, baina kontuan izan: nola moldatuko zinatekete egunero arazo
|
berri
askoren kontra borrokatu bazenute, eta egunero eta egunero hamaika arazo berri.
|
|
|
Zuetako batzuek agian horrelako gauza asko gaur egun dauden tresnek egiten dituztela esan diezadakezue, baina kontuan izan: nola moldatuko zinatekete egunero arazo berri askoren kontra borrokatu bazenute, eta egunero eta egunero hamaika arazo
|
berri
.
|
|
|
Askotan gertatu izan zait, lagun
|
berri
bat egin dudan bakoitzean bederen, egin didaten lehenengo galdera nire amesteko era izan dela. Horregatik burura etorri zait orain esplikazioa.
|
|
2010
|
|
|
Barandiaranen liburuari buruz esan
|
berri
duzunaren harira, Lourdes, nik esango nuke aipatzen duzun indarkeria ez dagoela kazetaritzatik at. Hain zuzen, maiz kazetariek gertaeren inguruan ez ikusiarena egiten dutelako, edo ez dutelako informazioan behar beste sakondu, indarkeria garaile gertatzen da. Alde horretatik, iruditzen zait Barandiaranen moduko lanen atzean kazetaritzan dauden hutsuneei aurre egiteko ahalegin garbia dagoela.
|
|
|
Arrazoi zuen Unai Elorriagak Londres kartoizkoa da eleberriak hasiera puntu
|
berri
bat, istorio nahiz estrategia narratiboei dagokien erabateko aldaketa bat izan nahi duela zioenean. Diktadurak ardatz dituen eleberri alegorikotzat har genezake testua, hori esatea ezer esatea bada gaur egun. Diktaduren biolentziaren adibide diren txosten, grabazio, nahiz gutunez osatutako testuen palimpsestoa, hain justu.
|
|
|
Ama baten testigantza ezin gordinagoa iruditu zait «Hazia», purrustada traza har dezakeena, baina probokazio gisa bada ere, ideia trafiko modura, nirekin funtzionatu duena. Adibide bat baino ez, erditu
|
berriaren
ahotan: «Arazoa ez da edertasuna.
|
|
|
Hasteko, istorioa bera da bizigarri, hiru pertsonaia biltzen dituen mataza: Sotero, nagusia, bertso jartzen aritzen den langile apala, analfabetoa, baina astoa erreginaren izenez bataiatu duena; Frantsesa, ahoa bete iraultza, luzamendutan ibili dabilen poeta; eta Estudiantea, bizargabea, gonak ezagutu
|
berria
, burua hemen baino gehiago han daukana. Gerra garaiak dira, guztiak bezalatsu, Kubakoak, XIX.a bukatzen ari da, Canovas garbitu berri dute, eta hiru morroiok Angiolilloren itzala luzatu nahi dute, dinamita, norbait itzulipurdikatu, arrain potoloren bat.
|
|
|
Sotero, nagusia, bertso jartzen aritzen den langile apala, analfabetoa, baina astoa erreginaren izenez bataiatu duena; Frantsesa, ahoa bete iraultza, luzamendutan ibili dabilen poeta; eta Estudiantea, bizargabea, gonak ezagutu berria, burua hemen baino gehiago han daukana. Gerra garaiak dira, guztiak bezalatsu, Kubakoak, XIX.a bukatzen ari da, Canovas garbitu
|
berri
dute, eta hiru morroiok Angiolilloren itzala luzatu nahi dute, dinamita, norbait itzulipurdikatu, arrain potoloren bat. Modu ez oso heroiko batean egingo dute aurrera baina, joan etorrian, dena bukatzen bada ere, bukatzeko indar nahikorik egiten ez dutela.
|
|
|
Ipuinak egiteko molde
|
berri
bat (edo pertsonala behintzat) dakar Eider Rodriguezek bere Katu jendean. Liburuko ipuinek, zazpiak desberdinak, eta aldi berean zazpiak atmosfera berberaz blaituak?
|
|
|
Gibelean dut uzten ene pintzela. Bidaia
|
berri
baten hastera noa. Utz nazazue mirets ditzadan Eguzki sartaldeko bista famatuak».
|
|
|
Imajina ezazu bigarrena, cortó: andregaiaren eskutitz hotz bat, harreman kasik hasi
|
berriari
behin betiko kitoa emanez, edo, bestela, igandeko meza nagusiaren ondotik, mantelina buruan, malko gaziak eta gaitzespen isilak nahasiz, Aldudeko plazan. Nobela zaharretan bezala.
|
|
|
2007an, aldiz, The Dubliners taldeak Bilboko Kafe Antzokian jo zuen (hasierako taldetik Barney Mackenna eta John Sheahan baizik ez zeudelarik jada), usaian bezala giro paregabea sortuz. 2008ko azaroan, azkenik, kontzertu omenaldi sentitua eskaini zitzaion areto berean (tartean, Phelim Drew haren semea, Sue Collins, Joe McHugh, Gabin Dabiré, Benito Lertxundi, Antonio Breschi?) aurreko udan hil
|
berria
zen Ronnie Drewi, nerabezaroan irrati uhinetan entzundako ahots grabeko irlandar kantari bakan, eta adiskideari.
|
|
|
Hain zuzen, ingelesen eraginez Eire bakartu xamartua zen mundu mailan. Testuinguru horretan, bere independentzia aldarrikatu eta sendotze aldera, 1932 urtean nazioarteko 31 Kongresu Eukaristikoa bertan ospatzea lortu zuten (irlandar gehienak katoliko izanik eta ingelesak, aldiz, anglikano, Biltzarra antolatzeak indar eta oihartzun berezia eman ziezaiokeelakoan, onarpenaren premia larrian zen irlandar estatu
|
berriari
). Aldeko argudioen artean, irlandarren baitezpadako katolikotasunaz gain, 1932an Saint Patrick uhartera iritsi zenetik 1.500 urte betetzen zirela?
|
|
|
Setioaren
|
berri
dakarkidan gutuna
|
|
|
Claptonek 62 urte ditu orain, eta hogei daramatza alkoholik dastatu gabe. Baina bere familia
|
berri
gaztearekin daraman bizi estiloak ez du galdu antzinako glamourraren usaina: Rolexak, Ferrariak,
|
|
|
Saudi Arabiak emakumeentzako ministro
|
berri
bat dauka. 25 urte ditu, markako arropa atsegin du, ezpainetako barra eta kotxeak.
|
|
|
Gauzak ez zitzaizkion, ordea, batere ondo atera, eta berehala damutu zen lehenengoaren besoak utzi izanaz; izan ere, Harrisonekin baino okerragoa baitzen Claptonekin bizitzea. Pattiek aldatzea erabaki zuen garaian, Harrisonek orduak eta orduak ematen zituen kantuan bere etxeko ganbaran eraiki
|
berri
zuen tenplu budistan, hiru Hare Krishna familiara bertara ekarriak zituen, eta Ringo Starren emazte Maureenekin ohea partekatzen zuen. Pattie Boyd Claptonenera joan zenean, berehala ohartu zen zer nolako gizon motarekin berregin nahi zuen bizitza:
|
|
|
lehengusu bat hil
|
berria
zelako.
|
|
|
Zurbiltzera egin du iritsi
|
berriaren
aurpegiak; ez ote dauka istorio hark berearekin antz susmagarria. Iheslari bat, ezusteko leku batean.
|
|
|
«Orduan, terroristak, irribarre burlati batekin, bere egia
|
berri
eta terrible haren gorenetik so egiten zion ofizial alaiari, eta indiferentziaz kulunkatzen zuen bere oin biluzi, zapatarik gabea. Ez bere biluziak, eta ezta bere oin zikinek ere, ez zioten lotsa mendrenik ere eragiten.
|
|
|
Nondik jo? Zein bide
|
berritatik
aurrera egin. Duela urte eta erdi hil zen David Foster Wallace idazle estatubatuarrak zioen XXI. mendean artista onak ez daukala «gustu oneko kleptomanoa» izan beste aukerarik.
|
|
|
»Autofikzioaren oraingo moda honek, ezer
|
berririk
izatekotan, idazleak bere burua nobelako protagonista bihurtu, eta gainera bere izena eta izana emateko erakusten duen pudore falta da. Indibidualtasunaren gorazarre infantil hori, norbera berezia delako kontzientzia inuzentea.
|
|
|
Idazleok beti daukagu antzeko arazoa: liburu
|
berri
bat, bikaina, idatzi nahi dugu, orain arte inoiz egin ez dena. Jakina, ez dugu asmatzen eta beti ari gara beste bat, hurrengoa, prestatzen.
|
|
|
Aldaketak, hala ere, mesede egin zidan, han hasi bainintzen egin ohi zenidanaren larritasunaz benetan ohartzen. Gure jolasa deitzen zenion harekin bukatzeko premia konprenitu nuen bizitoki
|
berrian
. Nardaturik nengoen.
|
|
|
Behin baino ez genuen aipatu. Igande euritsu bateko arratsaldea zen, ni amarenetik, Tafallatik heldu
|
berria
nintzelarik. Aita futbolean zegoen, Sadarren.
|
|
|
Ulergaitza eta gogorra, eramateko astuna. Goi ikasketak nituen eginak, bidaia anitz ere bai, eta maite ninduen gizon batekin hasi
|
berria
nintzen. Zoriontsua izateko baldintza guztiak bete, baina kontu zahar hark eragotzi.
|
|
|
Atera
|
berri
duen liburuan, abade egin berri, Amorotora eta Gizaburuagara doa eta abade gazte horren ikuspegitik ematen du hamarkada horretako aldaketa moral eta erlijiosoaren berri. «Hamarkada apasionantea izan zen, gazteak ere baginen-eta.
|
|
|
Atera berri duen liburuan, abade egin
|
berri
, Amorotora eta Gizaburuagara doa eta abade gazte horren ikuspegitik ematen du hamarkada horretako aldaketa moral eta erlijiosoaren berri. «Hamarkada apasionantea izan zen, gazteak ere baginen-eta.
|
|
|
Pentsa! Arantzazuko seminario
|
berria
bukatu eta handik bi urtera hutsik zegoen». Hamarkadari buruzko kontakizunok sail osoari batasuna ematen dion fikziozko egituraren baitan kokatu ditu, Amurizak asmatutako eta biziraupenera kondenaturik dabilen gizaki bakar horrek protagonismoa galdu badu ere.
|
|
|
Agian gaur egungo lan gehiago sartuko ditugu etorkizunean, baina oraingoz gure iraganeko herentzia sendoa esploratzeari lotuta gaude. Horretan bereizten gara irakurketa talde informal gehienetatik, benetako fenomenoa nola Britainian hala Ameriketan?, zeren horiek normalean nobela
|
berri
bat hautatzen baitute eta ordubetez edo biz eztabaidatzen (irentsiak izateko jaiotako liburuak?). Gure taldeak badu beste bereizgarri bat ere:
|
|
|
Era berean, neurri batean Odisearen irakurketak (Robert Fagles en itzulpen bikainean) iradoki zigun Ulyssesen hautaketa. Interesgarria da aipatzea bi aurrerapauso horiek hamar astez Don Kixote Mantxako irakurtzea erabaki izanari zor dizkiogula (2005ean, liburuaren urteurrena zela-eta, ingelesera egindako bi itzulpen
|
berri
aintzat harturik, John Rutherford ena eta Edith Grossman ena). Gure hasierako beldurra, alegia lan hura luzeegia, konplexuegia eta urrunegia izango zela ikasle berriak erakartzeko, arrazoigabea suertatu zen, eta halaxe ohartu ginen benetako gosea zegoela itxura batera zailak ziren obrei heltzeko.
|
|
|
Halaxe, gure bilera bakoitzean, kideren batek pasarteren bat edo poemaren bat irakurtzen du ozenki, besteok arretaz entzuten dugun bitartean. Badu horrek zerbait antzinakoa edo zeremoniala, edo agian haur eskolako gure pertsona askoz gazteagoen oihartzuna, irakurtzea mirari ikasi
|
berria
zen garaikoa.
|
|
|
Duela bizpahiru urte Euskal Telebistatik deitu zidaten. Nahi zuten programa
|
berri
bat egin, hamar atalekoa. Atal bakoitzean famatu bat edo azalduko zen, bere paisaiarik kutunenaz egindako erretratua osatu zuena.
|
|
|
lehenbizikoa, liburua epaitu gabe hartaz gozatzen dutenak; hirugarrena, hartaz gozatu gabe liburua epaitzen dutenak; eta bestea, bien artean, liburuaz gozatu bitartean liburua bera epaitzen dutenak eta liburua epaitu bitartean hartaz gozatzen dutenak. Azken horiek bizitza
|
berria
ematen diote artelan bati, baina ez dira asko».
|
|
|
«Esan edo kantatu
|
berri
zuten hura segidan entzuteak sorginen kontua zirudien. Otordu on bat egin ondoren bakarrik ausartzen ziren kantariak mikrofono aurrean jartzera».
|
|
|
Francoren denbora zen. Ezkondu
|
berria
nintzen, hiruretan hogei eta bost aldean zen, baina, hala ere, «Goazak!», Etxekopar eta biok. Bazkaldu genuen Aurrera hartan eta, gero, lurpean ezarri gintuzten, han.
|
|
|
Ez begiratzen ahalegindu nintzen, baina ezkutatutako opari batekin topo egiten duenak bezala, saihestezina zitzaidan. Kokaleku
|
berritik
mugitu gabe, urrutira beha jarri nintzen: Ibonen gorpuzkera edota bainujantziaren koloreekin bat egiten zutenak aurkitzean izutu egiten nintzen, baina bera ez zela ohartzean, ilusio berriarekin ekiten nion bilaketari.
|
|
|
Kokaleku berritik mugitu gabe, urrutira beha jarri nintzen: Ibonen gorpuzkera edota bainujantziaren koloreekin bat egiten zutenak aurkitzean izutu egiten nintzen, baina bera ez zela ohartzean, ilusio
|
berriarekin
ekiten nion bilaketari.
|
|
|
Hortaz, jakina, barre egin zioten denek Bloomi, eta hala dio, esan
|
berri
zuena konpondu nahian:
|
|
|
Bikingoak barbaro liburu erretzaile gisa gogoratzea gustatzen zaigu, baina maiz ahazten zaigu gure hiri kosmopolita eta sofistikatuen sortzaileak ere izan zirela, Dublinen sortzaileak besteak beste. XII. mendean, normandiarrek hartu zuten bikingoen lekua hiriburu
|
berrian
, batere santua ez zen gure jaioterriko gerrako jaun batek Irlandara gonbidaturik. Euskaldunak bezala, eta zuluak bezala, eta beste herri asko bezala, bekatuaren aurreko balizko irlandar haiek anaien arteko gatazken zaleak ziren, eta horrek ateak zabal zabal ireki zizkien gure auzokoen irrika kolonialei.
|
|
|
Irlandar Literatura Pizkundeak utzi zigun ondare nagusia. Irlandar estatu independizatu
|
berriak
ohiz kanpoko urrats erradikal bat egin zuen: ingeles munduko diruz lagundutako aurreneko antzerkia sortu zuen 1925ean, nahiz eta ordena berria kritikatzen zuten obra franko taularatu, haien artean baita O. Caseyrenak ere.
|
|
|
Irlandar estatu independizatu berriak ohiz kanpoko urrats erradikal bat egin zuen: ingeles munduko diruz lagundutako aurreneko antzerkia sortu zuen 1925ean, nahiz eta ordena
|
berria
kritikatzen zuten obra franko taularatu, haien artean baita O. Caseyrenak ere. Erakunde honek zenbait antzualdi izan ditu, baina hala eta guztiz ere geure buruarekin solasean aritzeko biltoki baliotsua gertatzen da oraindik, hau da, nondik gatozen, zer garen eta nora joan gintezkeen aztertzeko bidea da oraindik guretzat.
|
|
|
Haren lehen antzerki lanek. Yeatsen eskariz eginak? ikuspegi antiheroiko batetik aurkezten zituzten gure independentzia gerrako eta ondorengo gerra zibileko gertaerak, une hartan gertatu
|
berriak
zirenak, eta eztabaida larriak eragin zituzten. Juno and The Paycock obraren pasarte ezagunenetako batean (1924), Juno Boylek, Johnny bere semea IRAko lagun ohiek gerra zibilean exekutatu dutelarik, semearen heriotza deitoratzen du, Yeatsen Easter 1916 ko sakrifizioaren eta harrizko bihotzen irudiaren erreferentzia mingots zuzena diruditen lerroetan:
|
|
|
(Etxean ideia
|
berririk
ez eta irakurri ditugu liburu guztiak)
|
|
|
Beraz, kasu honetan birziklapena deitu diot ariketa honi, baina funtsean dagoena norberaren poema baten hobetzeko nahia da. Poema
|
berria
da, garai bateko poema hartatik oihartzun sakon eta nabariak azaltzen baditu ere. Beste elementu eta ideia batzuk dauzka, berriak denak, baina giro, atmosfera eta leit motiv a antzinako berbera da.
|
|
|
Hamasei urte nituen eta lanean hasi
|
berria
nintzen Zizurkilgo lankide batek gure nazioa eta gure bandera zeintzuk ziren jakinarazi zidanean.
|
|
|
Kakitzat esan zuen eta hori guztiz harrigarria zen. Arrazoia galdetu genionean, argazki bat seinalatu zuen liburu
|
berrian
. Francoren argazkia zen eta izebak esan zigun galdetzeko horri buruz aitari.
|
|
|
Oraindik nintzelarik, oso maite nuen John Keats en «Udazkenari» oda, hizkuntzaren eta sentsazioaren arteko itunaren kutxa zelako; nerabea izanik, Gerard Manley Hopkins maite nuen, bere oihuen indarrarengatik, oihu haiek aldi berean baitziren lilura eta oinaze baten ekuazioak, eta haren obra irakurri nuen arte ez nuen jakin nik lehendik ere ezagutzen nituela; Robert Frost maite nuen, bere baserritar egokitasunagatik eta bere errealismo praktikoarengatik; eta baita Chaucer ere, gutxi asko arrazoi berberengatik. Denbora pasatuta, bestelako egokitasun modu bat aurkituko nuen, orduan eta baita gerora ere erantzun sakona eragin didan halako errealismo moral bat, Wilfred Owen-en gerrako poesian, zeinean Testamentu Berriko sentikortasun batek mende
|
berriko
basakeriaren eragin bortitza sufritzen eta beretzen baitu. Eta geroago ere, Elizabeth Bishop-en estiloaren zintzotasunean, Robert Lowell en erabateko egoskorkerian eta Patrick Kavanagh en konfrontazio lotsagabean, are arrazoi gehiago aurkitu nuen sinesteko poesiak duen gaitasunean, eta erantzukizunean?
|
|
|
Zergatik ez dira azaldu Petra eta Exteban? Tira, mugi zaitez, aita gero etorriko da, gu orain joanen gara, trasteak etxe
|
berrian
jartzen hasteko. Ez zagok dudarik, hi marinela izateko jaio haiz, gaizto itxura horrekin.
|
|
|
«Derrigorrezkoa iruditzen zitzaidan ahalik eta goizen bisitatzea menderatu
|
berri
genituen tribuak, haien atxikimendua zenbateraino benetakoa eta sakona zen bertatik bertara jakiteko».15
|
|
|
Charles de Foucauld, apeztu
|
berri
, Saharako Mortura joan zen. 1901eko ekainaren 23an, Notre Dame des Neigesko trapatik idatzi zion Henry de Castriesi, Marokoko misioetara joateko asmoaz:
|
|
|
Alegia, gehienbat gaelikoz mintzatzen den eskualdea; gaeltacht kasik guztiak irlaren mendebaldean daude. Telebista frantsesaren erreportaje batean izan nuen Connemararen
|
berri
lehen aldiz. De Gaulle presidenteak 1969an politika alde batera utzi, eta lurralde honetara erretiratu zen denbora labur baterako.
|
|
|
Garai hartan, The Village New Yorkeko auzo bohemioa zen. 60ko hamarkada hasi
|
berria
zen eta folk musika modan jarriko zen. Artean ezezagun ziren hainbat gaztek (Peter, Paul & Mary, Joan Baez, Tom Paxton, Bob Dylan?) White Horse tabernan kantatzen zuten, Allen Ginsberg beat poeta ere tartean zegoela.
|
|
|
Herri gaelikoak iragan distiratsurik izan bazuen inoiz, hura aspaldi ahantzirik eta ehortzirik ageri da liburuan. Ikusmolde hori ez zen Irlanda independizatu
|
berriko
irakurle anitzen gustukoa izan. Kritika zorrotzak bildu zituen O. Brienen nobelak.
|
|
|
Kritika zorrotzak bildu zituen O. Brienen nobelak. Irlanderak, lehen aldiz, bere lekua zuen estatu
|
berriko
eskolan, baina Dublingo eta bertze hiri aspaldi ingelestuetako ikasleen eskuetara ailegatzen ziren literatur lanek ikuspegi idiliko eta kartoi harrizkoa eskaintzen zuten Irlanda gaelikoaz. Hain zuzen ere, halako liburuen hista eta burla egin zuen Flann O. Brienek bere Aho pobrea gupidagabean.
|
|
|
Idazlea irabazian atera zen, hautuak ospea ekarri baitzion nazioartean. Galduan, aldiz, irlanderazko literatura, bizi
|
berria
ematen ahal zion laguna beragandik urrundurik.
|
|
|
O. Brienez geroztik zer bide urratu du hizkuntza horretako sormen idatziak?
|
Berri
anitzik ez zaigu etortzen Irlandako literatura gaeliko modernoaz. Euskaraz alferrik nekatuko gara itzulpen bila, Miranderen aspaldiko alexka bakanen bat kenduta.
|
|
|
Albert Camusek astindu du gure oroimenean itsatsita dugun sinbologia, eta bizitzaren eta heriotzaren arteko lehiari indar handia emango dio sinbologiaren ikusmolde
|
berria
erabili izanak. Bi aipatzearren:
|
|
|
Simenonek, ordea, Balzacen parekotzat zeukan bere burua eta Comédie Humaine
|
berri
baten isla gisa jotzen zituen bere nobelak. Jules Maigret inspektorean oinarritutako nobelak errua luzaz aztertu duen gizon baten erakusleihoak dira, zuhurrak.
|
|
2011
|
|
|
Biltzarra bera, Afrikako literatura definitzeko une erabakigarrian, eta natiboa ez den hizkuntzan ari den idazle afrikarraren arazoak zehazterakoan, asko hurbildu zen egiara: «Jeneralean onartua izan zen afrikar idazle batentzat hobe dela bere hizkuntzan pentsatu eta sentitzea eta gero orijinalari hurbiltzen zaion ingeleseko transliterazioa egitea».3 Ondorioak berak, naive eta okerra bada ere, labur eta zorrotz adierazten du arazoa, eta hain zuzen ere ildo horretatik aurkituko dugu Afrikako literaturarentzat norabide
|
berria
, ari garen lanean benetan serioak eta zintzoak baldin bagara.
|
|
|
Izan ere, Afrikako hizkuntzek gure hezkuntza sisteman gaur duten bigarren maila iraulita geratuko litzateke gure idazleek beren hizkuntzetan jarriko balituzte beren dohain eta gaitasun itzelak. Ahaleginak egin dira berriki Afrikako hizkuntzen ikasketa Afrikako unibertsitate
|
berri
batzuen curriculumean sartzeko. Programa honek ez du, noski, etorkizunik, unibertsitate mailan ere betikoa eskaintzen baita:
|
|
|
Picassok eta Braquek agintzen zuten Parisen, Apollinairek eta Max Jacob ek kantatzen zuten mende
|
berria
, Blaise Cendrars zeukaten munduan barrena berriemaile berezi, dena ikusten, dena dastatzen: Asiako sukarra eta Siberiako izotza, naufragioak eta Marseillako presondegia.
|
|
|
kostalde honetan europarren merkataritzak eta beren haragikeriak gizaki arraza
|
berri
bat sortu du orotan gaiztoena menturaz
|
|
|
Zergatia zehaztu ahal izan zen, instalakuntza elektrikoaren voltaia handia, beroa, altzairuaren konduktibilitatea, eskifaiaren moteltasuna larrialdian, nahasmena, izua... Bafore
|
berria
zen haatik, lehen itsasaldia zuen. Zergatia bai, baina sorburua?
|
|
|
ALBERT LONDRES (Orrialde mordoxka
|
berri
bat luzatuz). Jarraia eta azkena.
|
|
|
Arrazoi du Marijok liburu honetan zahartzaroa amaiera baino gehiago hasiera dela dioenean, horretarako aukera ematen baitio Txuri protagonistari senarraren heriotzak, berriz hasteko aukera. Zahartzaroak berak baino gehiago, heriotzaren gertaera hitsak eta horren ondorioz Gorri haur garaiko lagunarekin duen enkontruak eragiten dute bizitza
|
berriaren
hasiera, zahartzaroaren baitako zahartzaro berri baten hasiera. Eta hori da hain zuzen liburuaren proposamenik behinena, zahartzaro berri baten edo, nahiago bada, zahartzaro desberdin baten planteamendua.
|
|
|
Arrazoi du Marijok liburu honetan zahartzaroa amaiera baino gehiago hasiera dela dioenean, horretarako aukera ematen baitio Txuri protagonistari senarraren heriotzak, berriz hasteko aukera. Zahartzaroak berak baino gehiago, heriotzaren gertaera hitsak eta horren ondorioz Gorri haur garaiko lagunarekin duen enkontruak eragiten dute bizitza berriaren hasiera, zahartzaroaren baitako zahartzaro
|
berri
baten hasiera. Eta hori da hain zuzen liburuaren proposamenik behinena, zahartzaro berri baten edo, nahiago bada, zahartzaro desberdin baten planteamendua.
|
|
|
Zahartzaroak berak baino gehiago, heriotzaren gertaera hitsak eta horren ondorioz Gorri haur garaiko lagunarekin duen enkontruak eragiten dute bizitza berriaren hasiera, zahartzaroaren baitako zahartzaro berri baten hasiera. Eta hori da hain zuzen liburuaren proposamenik behinena, zahartzaro
|
berri
baten edo, nahiago bada, zahartzaro desberdin baten planteamendua. Marijok eskaini dizkigu zantzu batzuk:
|
|
|
Beste liburu bat proposatzera natorkizue, Arantxa Urretabizkaiaren 3 Mariak. Bizitzaren gorabeherak direla medio, gaztetatik elkarren
|
berririk
izan ez duten adineko hiru emakumeren arteko harremana du ardatz Urretabizkaiaren azken nobelak. Hiruren izena Maria izanik, elkarrengandik bereizteko, Txuri, Gorri eta Handi goitizenak jarri zizkieten txikitan.
|
|
|
Txurik liburuaren hasieran aipatzen duen bezala, goitizenak jartzearena joera zabaldua da herrian. Galdu
|
berri
duen senarrari, bere haurren aitari, bere Joxeri, esaterako, Hegaluze goitizena jarri zioten arrantzalea zelako. Goitizenak jartzearenak bigarren mailako kontua eman dezake, baina Txuriren inpresioa da keinu ustez inozente horren atzean gizarte baten jarduteko modua ezkutatzen dela.
|
|
|
Lezio bat eman
|
berri
digu Estik kritika poskolonialaz. Kritikari apasionatuari dagokion tonuan, gainera.
|
|
|
Giroaz ere asko akordatzen naiz. Hura Hegoafrika
|
berria
zen eta, hoberako aldaketak eragiten zituen ilusioaz harro, dena erakutsi nahi zuten. Horrela egon nintzen, erabat inpentsan, aktoreen sindikatuaren batzarrean, edo irrati programa gay bakarrean, edo Parlamentuko saio batean, edo zuri bakarra klase ertaineko beltzen party batean.
|
|
|
Hantxe dugu, gozoki batean idatzita, POP hitza, nork miazkatuko zain. Gogora dezagun zer den Pop art a hil
|
berri
zaigun Hamiltonen hitzetan: arte arina, gaztea, iruzurtia, gustagarria, ahazgarria, iraupen gutxikoa, herri masarentzat ulergarria, ekoizpen handia ahalbidetzen duena eta dirua ematen duena.
|
|
|
Orain, 1986 urte honetatik autokritika eginez, garbi ikusten dut anomalia zentzugabeak zituela. Ni, ikasle hutsa, bilkuran partaide izan nintekeen bi ipuin argitaratuak nituelako, «The Fig Tree» (Mugumo) ikasle aldizkari batean, Penpoint en, eta «The Return» aldizkari
|
berri
batean, Transition en. Ez, ordea, Shabaan Robert, garai hartan Afrikako Ekialdeko poeta bizi handiena, kiswahiliz idatzitako hainbat poesia eta prosa libururen egilea; ezta Chief Fagunwa nigeriar idazle handia ere, yorubaz hainbat titulu argitaratuak zituena.
|
|
|
«Ingeles hizkuntza nire Afrikako esperientziaren zama garraiatzeko gai izango delakoan nago. Baina ingeles
|
berri
bat du izan, asaba zaharrekin komunio betean darraiena, baina Afrikako inguru berrietara moldatzeko aldatua».7
|
|
|
Kontinente Beltzean, ulertzen hasi ginen haien benetako boterea ez zetzala inolaz ere lehenengo goizeko kanoietan baizik eta kanoien atzetik etorri zen hartan. Izan ere, kanoien atzean eskola
|
berria
zegoen. Eskola berriak kanoiaren eta imanaren izaera zuen aldi berean.
|
|
|
Bigarrenaren alde bakarrik egin dezaket, kotxeak ez dit bestelako aukerarik emango orain egiten duen zaratarekin. Amari keinua okertu zaio kotxe hau, eta bakarka, hartuko nuela obeditu didanean, desegokia litzatekeen irribarre gogoa sortu didana, nik nire senari jarraitzen diot, esateko gogoa etorri zait, spot hartako umeari bezala erosi
|
berri
duen autoa gidatu duela ohartuta, Citröenena zela esango nuke. Atera zaidan barreak makurretik zenbat dirudien jakin nahiko nuke, baina ispilu guztiak erorita daude hemen; iragarki hartako gazte aberaskumea bezain errebeldea naiz, eta hura bezala, friboloki eta erakargarriki; harrigarria da tapizeria, (izena idaztearekin bakarrik emakumezko esku bat imajinatzen dut eserlekua laztandu eta airean bueltaka nire barrunbea aurkeztuz, nire kotxearena, aditzeko usaindu behar ez den aroma bat zabalduz), tapizeria zein ondo mantentzen den, zein garbi, aspiradora pasa geniolako egun hartan bertan.
|
|
|
Ez naute jarraitu aldapan behera kurba honetatik ikus dezakedanez, ama, arreba, bere nobio berria, gidari berriro, eta emaztea abiatu egin dira maldan gora, inor ez da nire autoan sartzen, haren atzean jarraitzen dute zain, bat, bi, hiru auto, osaba, lehengusua? badirudi istripua oraintxe izan dela, horregatik dagoela trafikoa etenda mendialde honetan, ez dela oraindik denbora aski pasa semea errausteko, eta agian ni hil naizela, parece que por distraerse hablando por el móvil, estatistika arrazoi
|
berriz
, gorabeheratsu, mantenduz, balioko luke badirudi semea hil zitzaiola eta arreta galdurik. Sektore estrategikoa, izate hutsez guztiok puzturiko arriskua istripu batean ordaintzen duen hori ni izan banintz bezala, iragarkiek eskaintzen ez duten gizona, hiltzen dena, istripuetan hiltzen diren guztiak hiltzen diren arrazoi berberak direla eta; kotxeak daudelako, eta bizirik zeudelako.
|
|
|
Baserriko etxe ostean zegoen bolatokia porlanak irentsi zuen halako udaldi batean, eta gero ferratokia zarratu zuten, eta gero ondoan zeukan intxaur arbola moztu. Bat batean, nire umezaroko geografia erdia desagertu zen, eta iraganaren pisua sentitu nuen lehenbizikoz, kontzeptu
|
berri
bat, ikusmolde berri bat kontzientzia amiñi baten eskutik: gauzek nekez irauten dutela betiko.
|
|
|
Baserriko etxe ostean zegoen bolatokia porlanak irentsi zuen halako udaldi batean, eta gero ferratokia zarratu zuten, eta gero ondoan zeukan intxaur arbola moztu. Bat batean, nire umezaroko geografia erdia desagertu zen, eta iraganaren pisua sentitu nuen lehenbizikoz, kontzeptu berri bat, ikusmolde
|
berri
bat kontzientzia amiñi baten eskutik: gauzek nekez irauten dutela betiko.
|
|
|
Egunaren ederrak gauari pasatzen zion lekukoa eta iluntzetik aurrera beste unibertso bat nagusitzen zen, gure begiak pospoloak legez isiotzen zirela zetorrenaren aurrean. Unibertso
|
berriaren
pregoilariak garaiko autoak izaten ziren: Renault 5 Copa eskandalosoak, 850 estrainioak, Seat 127 eta 133 nanoak...
|