|
2007
|
|
|
Aita Donostiari laudoriozko hitzak zuzendu zizkion Henri Dopek: Guide précieux pour ceux qui désirent sadonner aux études folkloriques451 Angel Irigaraik, ostera,
|
bere
lana Donostiarena baino zuzenagoa zela uste izan zuen:
|
|
|
Gure urgazle Gavel Euskaltzaindiari
|
bere
lan eder bat eskeñi dio. Lan onen izena:
|
|
2008
|
|
|
Autoreak berak onartzen du
|
bere
lanaren baliagarritasunaren muina:
|
|
|
Autoreak eginkizun hau etorkizu nerako uzten du, hizkuntza gehiagotan egiten diren azterketen zain.
|
Bere
lanean, orduan, dirudienez garrantzia handiagoa eman dio oinarrizko egitura eta horiei lotu riko egitura sintaktikoak aurkezteari. Honenbestez, Levinen gonbitea jarraiki, euska raz ere saio bat egitea erabaki dugu.
|
|
|
Espinosa eta Userok
|
bere
lanean bildutako materiala ikusi ondoren berehala konturatu nintzen bi gauzataz: bata, hango pertsona izen gehienak ez zirela zeltibero ak edo zelta leinukoak, nahiz eta epigrafeak teorian Zeltiberian edo gutienez lurralde indoeuroparrean agertuak izan, eta bigarren, ezin zitezkeela nahitanahiez iberikotzat jo:
|
|
|
12.> Sintaxian gauza bera gertatu da. Urte hauetan Pragmatika izeneko metodo logiak, ez idatziari, baizik eta hizketari begira eraman ditu aurrera
|
bere
lanak. Gaur egun egin genukeena hauxe da, alde batetik, conectores pragmáticos?
|
|
|
7 Hala dio Francisco Moreno Fernandezek
|
bere
lanean, datu bilketetan gerta daitezkeen kalteez edo gabeziez ari delarik:
|
|
|
Gainera, asteburuetan Gaintza edo Abaltzisketakoekin gehiago zituzten harremanak. Behealdekoek berriz, Ordizia, Beasain eta herrira
|
bertara
lanera datozenekin harreman estuagoa izan dute.
|
|
|
3 Edonola ere, sintomatikoa da, euskalkia denetarako erabili behar dela dioten askok
|
bere
lanetan maila apal nabarme na erabiltzea, ezer irakurtzeko ohiturarik ez duten jende letragabeak erakartzeko alferreko ahaleginean nonbait.
|
|
|
Beste ainitzek bezala, 1939ko gerla luze eta latz haren gorabeherek traba tü bizi bat ereman du apez horrek ere: eta hori
|
bere
lan eta eginkizunetan alde batetik bainan ere pilotariaren segidan. Hogei urte zituelarik hain zuzen, Frantzia guzia urratu zuen iparretik eta Zuberoko lurreraino, alemanek ezarri muga tzar haren eraginez,, ligne de démarcation?
|
|
|
Solas horien ondotik ikasi dugu nola konpondu den Caracotche apeza
|
bere
lanean ere pilotarekin. , ederki hots!
|
|
|
egia erran, guti ziren euskaraz idazten zutenak Baztanen, eta Mariano zen horietako bat. Bera
|
bere
lanetik bizi zen, erlojuak saltzen, eta hausten zirenean konpontzen saiatzen. Baina meritu handia du, izugarria, erlojuak utzi eta nobelak eskribitzen hasteko, edo hiztegiak egiten hasteko.
|
|
|
Ikusi da nola S. Arana Goiri-k Egutegia erabili zuen bere euskal izende gi berria zabaltzeko, beraz hizkuntzaren inguruko
|
bere
lana ezagutzera emateko. Esan beharrik ez dago antzeko asmoak erakutsi zituela López
|
|
|
Ondoren bere esker ona agertzen dio (J.H.k) Juan Mari Lekuonari, azken zazpi urtetan ederki bete baitu
|
bere
lana. Jarrai lezan nahiko lukeela esan du, baina Lekuona jaunak beste kargualdirik ez izateko gogoa adierazi zion aspaldi.
|
|
|
tzea. Etxaidek euskaltzaletasuna eta ohiko kristau balioak osoki baturik eta bere baitan nola
|
bere
lanetan ezin elkarretarik bereizirik zeuzkan. Pentsa dai teke euskal kultura oraino hatsik ezin hartuz zegoen 1950eko hamarkadako urte etsigarri haietan literaturako gaiak berriz aipatzean eta euskal autoreak aurkeztean, gogor zitzaiola Etxaideri lehen euskal idazlearen neurtitzak, kris tau kontzientziak manatzen ziokeen bezala, euskaldun irakurleen aitzinean besterik gabe gaitzestea.7 Gisa horretan egoki gertatu zitzaion, espainol litera turan bere tokia aitortzen zitzaion Ruizekilako konparantza.
|
|
|
Pentsa dai teke euskal kultura oraino hatsik ezin hartuz zegoen 1950eko hamarkadako urte etsigarri haietan literaturako gaiak berriz aipatzean eta euskal autoreak aurkeztean, gogor zitzaiola Etxaideri lehen euskal idazlearen neurtitzak, kris tau kontzientziak manatzen ziokeen bezala, euskaldun irakurleen aitzinean besterik gabe gaitzestea.7 Gisa horretan egoki gertatu zitzaion, espainol litera turan bere tokia aitortzen zitzaion Ruizekilako konparantza. Hau ere apaiz izan baitzen eta denbora berean erlijiozko eta amodiozko gaiak
|
bere
lanetan franko libroki erabili baitzituen, esperientzia (Altamira eta Etxaideren ustez) biografikoak baliatuz horretarako. Libro> de> amor> delakoaren egilearen kasuan bezala, Echepareren epaitzeko ere garaiei zegokien erlatibismo bera erabil zedin galdatzen zuen Etxaidek.
|
|
|
Hamabi orrialdetan, Agirre-ren obra aztertzen du Lhandek eta, adibide hortan oinarrituz, euskal eleberrigintzaren oinarriak eta norabideak aipatzen ditu. Aitzineko urtean, Azkue-ren Ardi> galdua> aurkeztu zuen eta gisa
|
bereko
lana egin zuen, eleberriaren gabeziak eta alde onak azpimarratuz, baita ere generoen poetika landuz.
|
|
|
Gisa
|
bereko
lana bilatzen bada Euskal Herrian, bi urte gehiago igurika tu behar, Orixe-ren Euskal> literatura, ren> atze> edo> edesti> laburra> (Euskal> esna > lea, 1927), argitaratu arte preseski. Idazlan horrekin, Lhande aitzindari izan zen dudarik gabe.
|
|
|
Hor daude lekuko Jean Etxepare-ren asteroko kronikan irakurtzen ahal ziren aipamen mamitsuak9, Lizardirenak10 edo Lauaxetarenak11 Bainan, gehienek ez zuten literaturaren historiari buruz ikuspegi oro korrik ematen. Biga badira Hegoaldean, gisa
|
bereko
lana egin dutenak: Aitzol eta Orixe.
|
|
|
Hola, bai 1891ko Azkue foruzaleak zein 1895az geroztiko Azkue abertzaleak, biek euskal nazio kultural
|
beraren alde
lan egin zuten. Proiektu horren bertsio foruzalean, euskal nazio kulturala Espainia plural baten parte gisa kokatuko zen, eta bertsio abertzalean euskal nazio kulturala Espainiatik esentzialki desberdintzat izango zuen Azkuek, nahiz taktikoki hari aliatuta egotea komenigarri ikusi.
|
|
|
Esan beharrik ez dago «órbita de vascófilo» edo euskaltzale gisa «gorputz eta arimaz» aritzea205, hizkuntza zabalduz, militantzia nazionalistaren agerpen argia dela (hain ageria ezen garaian bertan antzematen zuten «separatismo» salaketak eragiteraino). Azkuek, jakina, ez zion bere euskaltzale jarduera horri «nazionalista» deitzen, batetik adjektibo hau oso lotuta zegoelako jeltzaleekin (horrek aldean zekarren konnotazio alderdikoi, inplikazio independentista eta mamu separatista guztiekin), eta bestetik «vascófilo» gisako izen kulturalistak, politikoki neutralagoak izateaz gain, deskriptiboagoak ere izan zitezkeelako
|
bere
lana azaltzeko orduan. Izatez baliteke Azkue ez izatea guztiz kontziente bere jarduera kulturalak zeukan inplikazio politikoaz.
|
|
|
«todos cuantos actualmente me califican de traidor» esatean jeltzaleei egiten zien erreferentzia,
|
bere
lan kulturalista amaitzean haiek ere Azkue abertzale gisa aitortu zutela ulertaraziz. Beraz, Azkue hein batez behintzat, bazen kontziente bere jarduera kulturalak proiektu politiko batekin (abertzalearekin) bat egiten zuela.
|
|
|
Eta hori bere jarduera praktikoan islatu zen, bere ekimenetan euskal nazionalismoa funtsezko ideia ardatz gisa ageri baita:
|
bere
lanean, praxian, hierarkizazio teorikoen gainetik, produzitu zituen obretarik gehienak euskal gaien ingurukoak ziren, gai erlijiosoak edo musikalak baino ugariagoak izanik. Bere lanen bokazioa ere interes nazionalekoak izatea zen:
|
|
|
bere lanean, praxian, hierarkizazio teorikoen gainetik, produzitu zituen obretarik gehienak euskal gaien ingurukoak ziren, gai erlijiosoak edo musikalak baino ugariagoak izanik.
|
Bere
lanen bokazioa ere interes nazionalekoak izatea zen: «No pretendo lucrarme con mis publicaciones y trabajos que los llevo a cabo con la mira puesta en el amor al Pais, en cuyo servicio cifro mi mayor satisfacción»218 Horixe, «Herriari zerbitzea» zuten helburu Azkueren lanek, horrexek ematen zion atsegin.
|
|
|
Hurrengo urteetan Karadzic-ek serbierazko gramatika, hiztegi eta abezedario bat ere idatzi zituen226 Antzera aritu zen Lonnröt suomierazko kantu zaharrak bilduz, haiekin Kalevala (1833) finlandiar poema nazionala osatzeko. Eta gisa
|
bereko
lanak burutu zituzten Miladinov anaia bulgariarrek, Jan Frans Willems flandestarrak, Hugo Kollataj poloniarrak, Niccolo Tommaseo italiarrak, eta beste hainbatek, herri tradizioak biltzeaz gain beren militantzia politiko nazionalistagatik nabarmendu zirenak. Independentismora iritsi ez arren, Walter Scott eskoziar nobelistak berak, bere sorterriko herri kantuak argitaratu eta Eskozian girotutako eleberriak idatzi zituen, bertako biztanleen nortasun berezia nabarmendu nahian britainiar multzoan.
|
|
|
Azkueren aurreneko hizkuntzalaritza lana, 1891ko Euskal Izkindea, euskal ikerketen mundua zegoen egoeraren erakusgarri ona izan zen. Bertan Azkuek,
|
bere
lan linguistikorako eredu gisa Pablo Pedro Astarloa, Mateo Zabala eta Arturo Campion aipatzen zituen, ordena horretan. Beraz XIX. mende hasierako, erdialdeko eta mende amaierako autore bana.
|
|
|
Baina ukaezina da Azkuerentzat bilketa lana, ez zela lan «zientifiko» soil bat, errealitatearekin zerikusirik gabea. Azkueren gogoan
|
bere
lan guztiek xede sozial bat zuten. Euskal gizarteari zuzenduak zeuden, herri ondarea galtzen utzi gabe berrerabilia izan zedin.
|
|
|
Azkue zein ondo ezagutzen zuen frogatzeko aski da «Euskalerriaren Yakintza» liburuari begidatxoa ematea. Nonahi identifikatuko ditugu Arestik poemetan, zein gainerako lanetan, herri tradiziotik jaso eta
|
bere
lanetara txertatutako materiala28.
|
|
|
Ez zen hori Bera eta Lopez Mendizabalen kasua izan. Horregatik Azkuek,
|
bere
lan, neke eta gastuen lepotik ospea eta mozkinak lortzen zituzten haiei gorroto iraunkorra izan zien.
|
|
|
Iparraldeko euskaltzainen iritzia falta zela argudiatuz, «bere aburuz, oraingoz, iztegi barri orren lana eleiteke besterik izan bear, ezaguturiko euskal itzen erderapena atondutea baino, euskerazko itz ezaguturik eztauken erdal itzak iztegian sartu barik. Urkijo jaunak bere, eretxi auxe agertzen dau.» Azkueren iritzia ez zaigu agertzen baina
|
berarekin
lan horretan aritutakoen ahotan zera azaldu zen:
|
|
|
Azkuek aipatzen zuenez, lana, osatu ahala, eta argitaratu aurretik, Akademiako batzarretan irakurriz eta zuzenduz joan zen, gainerako euskaltzainen ekarpenak bilduz. Ondorioz, «el libro que estás hojeando es propiamente obra de la Academia Vasca»97 Beraz, Morfología Azkuek ez zuen aurkezten
|
bere
lan pertsonal gisa, baizik Euskaltzaindiaren obra kolektibo moduan. Izatez Akademiak ez zuen bere batzar batean ofizialki onetsi, baina Azkue, irakurketa zuzenketa metodoarekin, berrespen ofiziosoa ematen saiatu zen, autoritatedun obra bihur zedin.
|
|
|
Ezin utzi aipatu gabe, azkenik, Azkue
|
beraren
lana, aldizkaria zuzentzeaz gain bertako edukien erdia inguru berak idatzitako artikuluekin betetzen baitzuen. Hor nabarmentzekoak dira Euskal Herriko eta mundu zabaleko berriak biltzeko egiten zuen ahalegina, nahiz ez zuen lortu albisteen inguruko sail egonkor bat finkatzea.
|
|
|
Edozein kasutan Zalbideri eskertu behar zaio paradigma zaharra berrikusteko kemena. Hainbat datu ezezagun argitu ditu eta
|
bere
lan sakonak erraztu du haren gainean nire berrirakurketa hau egin ahal izatea.
|
|
|
Dena dela, Toledok nabarmendu duenez, Azkuek urte gutxi geroago, lenengo irakurgai titulua
|
bere
lanari kendu eta beste obra bati eman zion. Izan ere, Euskalzale aldizkaritik «Erderaz novela edo roman derit, son lako liburu bat» idazteko lehiaketa ireki zuen 1897an.
|
|
|
Esandako guztiak argi baieztatzen du Azkue idaztera bultzatzen zuen arrazoi nagusia ez zela propioki literarioa. Horrek ez du esan gura istorioak kontatzeko inolako barne grinarik ez zuenik, edo
|
bere
lanak ezdeustzat zituenik. Latsibi eleberria, ikusi denez, hogei urtetan bueltaka eta zuzenduz ibili zuen; eta frankismo garaian bertan, jada argitaratzea zaila eta eskoletan baliatzea ezinezkoa zenean, harekin ziharduen oraindik.
|
|
|
Azkuek Institutuko
|
bere
lana 1920an utzi zuen, Junta de Cultura Vascako asesore bihurtzean. Bustintzak, bere aldetik, 1928an hartu zuen erretreta.
|
|
|
eguneroko politika borroka eta polemika leku zen. Horregatik bere kultur jarduera gatazka horietatik kanpo utzi nahi zuen («mantenerme aislado de luchas políticas»), alderdiei lotuta egoteak
|
bere
lana markatuta utzi zezakeelako. Zentzu horretan jeltzalea moduko alderdi «separatista» bat, Errestaurazioko sisteman baztertuta zegoena, ez zen konpainiarik onena kultur lanak gizarte osoari hedatu nahi bazizkion.
|
|
|
Ikusten denez, Broussainek itxaropen handiak zituen Akademian: Diputazioen aitortzak erakunde ofizial estatusa emango zion,
|
bere
lanak eta denborak kritikak isilaraziz eta autoritate ukaezin bihurtuz. Hola Diputazioek edo udalek sortutako eskoletan Akademiaren euskara eredua ezarriko zen, eta laster hizkuntzaren batasuna ezartzea posible egingo zen, euskara heriotzatik salbatuz.
|
|
|
gu ezkagoz [Akademiaren] aurka ez alde[...] Gu geurera gagoz; gero ikusiku «Academia»k egingo daun lana, ta euzkerean onerakua bada, eztautsoe gure txaluak eta gure laguntasunak utsik egingo; baña
|
bere
lana, ondo astiro ta otzotzian aztertu ondoren ikusiko bagendu eztala euzkerean onerakua, ezkeunkijo jarraituko bere bidian; gu ezkagoz ba itzpian, esan gura dot eztaukogula konpromisorik, azke garala310.
|
|
|
Azkuek, funtsean, aktibo eutsi zion Euskaltzaindiari. Kanpobaldintzak zeinahi izanik ere
|
berak
lanean segituko zuen Akademiak eskaintzen zion plataforma baliatuz. Egoera hobetuz gero, jakina, gehiago egiterik izango zuen, baina bitartean ez zen geldi egongo.
|
|
|
Emaitza nahiko positiboa izan bazen ere, beti geratu zitzaion xalotasun zientifiko puntu bat. Beste ezaugarri bat
|
bere
lan egiteko moduari lotuta zegoen. Maiz desordenatua izaten zen, hainbat jarduera batera burutuz, bulkadaka hautatuz arlo bat edo bestea lantzea.
|
|
2009
|
|
|
... Gerediaga alkarteak eraturik, euskal idazleen biltzar bat izango da Ermua, n (Bizkaia), euskal idazleei dagozkien zenbait gauza aztertzeko eta baita ere literatura euskeraren batasunari buruz idazleen iritziak aztertzeko, Euskaltzaindiari
|
bere
lanean lagundu al izateko. Oso pozik entzun da.
|
|
|
Oraintxe bertan euskalgintzarekiko sintonia areagotze aldera, bidean da galdeketa zabal bat Euskaltzaindiaren irudia euskalgintzan nola islatzen den jakiteko. Emaitza horiek erakutsiko diote Euskaltzaindiari gizarteak nola ikusten duen, nola baloratzen duen
|
bere
lana, zer eskatzen dion aurrera begira.
|
|
|
Hizkuntzaren normatibizazioaren arloan inork ez dio Euskaltzaindiari itzalik egiten, eta garbi dago zein den bere eginbeharra. Baina hizkuntzaren ikerkuntzaren arloan, bakarrik ez dagoenez, garbi dauka zein den bere lekua,
|
bere
lan
|
|
|
Euskaltzaindiaren erabakia auxe da: Azkue jaunari,
|
bere
lan askoren ordain, 4.000 pezeta emango zaizkio urte urtero, Euskaltzaindiaren dirutzak al lezaken bitartean?.
|
|
|
Diño, igaroko jazoerak, euskaltzain biren eriotzeak eta beste batzuren erbesteratzeak izan dirala ta, Euskaltzaindiaren batzarrak eta lanak eragotzita egon direala ia bost urte oneitan, noiz ta zelan barriz birrasi zitekeazan ikusten etzala. Baina. Junta de Cultura de la Excelentisima Diputacion de Vizcaya, k adierazo dautsala egoki litekeala Euskaltzaindia barriztu ta
|
bere
lanetan ekitea, orretarako berak be diruz, urtean bost mila peseta emonaz, lagunduko leukeala ta. Orregaitik eta orretarako deitu dautsie bizi direan ta berton dagozan lenagoko euskaltzainai eta beste batzar
|
|
|
Euskaltzain izaten jarraitu zuen Manuel Lekuonak 1987ko uztailaren 30ean hil zen arte, baina urrundu egin zen Akademiaren bizitzatik, eta urte askoan ez zen batzarretara joan. Kardaberaz Bazkuna berpiztu zuen 1970ean, eta handik bideratu zituen euskararen aldeko
|
bere
lanak. 1924an sortu zuten Kardaberaz Bazkuna Gasteizko Seminarioan, eta 1936ko gerrara arte iraun zuen bizirik, lehen aroan.
|
|
|
Hartarako behar diren bideak bilatu eta arauak eman. Hain zuzen ere, bere egiteko nagusi hori beteko baldin badu, ahal dela, alderdikerietatik hastandu eta
|
bere
lan bereziari lotua egon behar du. Eta bi erresumen mugen gainetik, euskaldun guztien artean, mugaz hango eta hemengoen artean, lokarri bat izan behar du.
|
|
|
Hurrengo urteetan toponimia arautzeko irizpideak prestatzeari ekin zion batzordeak, batik bat Patxi Salaberri eta Mikel Gorrotxategi batzordekideen eskutik. Horretaz gain, exonomastikaren arloa ere aztergai izan zuen batzordeak, baina, 1998tik aurrera, Euskal Herriko izendegiak finkatzeko lanari ekin zion berriro Onomastika batzordeak, Exonomastika azpibatzordeak
|
bere
lanetan jarraitzen zuen bitartean: Zuberoako herrien izendegia onartu zuten batzarrean aurrena (1998an hasita), Lapurdikoa gero (2000), Nafarroa Beherekoa (2004), Gipuzkoakoa (2004), Bizkaikoa (2005), Arabakoa (2006ko martxoa) eta Nafarroakoa, azkenik (2006ko abendua).
|
|
|
Hara Plazaberri agerkariaren izateko arrazoia, Andres Urrutia euskaltzainburuak lehen zenbakiko agurrean idatzi zuenez: . Sarritan esan ohi da Euskaltzaindiaren zereginetan eginkizun dagoela
|
bere
lana egoki plazaratzea eta zabaltzea. Begien bistakoa da, bestalde, eskura dituela Euskararen Akademiak, xede hori betetzeko ahaleginetan, egungo teknika berriek eskaintzen dituzten baliabideak.
|
|
2010
|
|
|
Nagusiki sermoi generoa, genus> sermocinandi, jorratu zuen Agirrek, nahiz eta Vinson-ek, bere Essai> dune> Bibliographie> de> la> Langue> Basque, nahiago izan Agirre Instructions et conseils sailean sartu Sermons sailean baino. Jite preskriptibo eta erregulatzailea berez zor zaio sermoiaren generoari, ikusiko dugunez; baina Asteasuko Agirrek soilik periferikoki erabiltzen du sermoi hitza, nahiago du
|
bere
lanari Eracusaldi izendapena eman, hortik Vinsonen irizpidea. Agirre Asteasukoak bat egiten du horrela XVIII. mende hondarreko Ilustrazio giroari zerion formazio nahi eta didaktismoarekin, nahiz eta bera beste tradizio batetik zetorren.
|
|
|
b) Lehendik eskoletan lanean ari ziren irakasleak, edota 1981az geroztik euskaraz jakin gabe eskoletaratu diren ugariak, IRALE bidez euskaldundu eta alfabetatu dira hainbat kasutan. 1981 ikasturtean ekin zion IRALE programak
|
bere
lanari, eta urte luzez goranzko joera izan du erdal irakasleen (edo irakasle euskaldun alfabetatu gabeen) oinarrizko prestaerak. Goi mailako prestaerak hartu du azken urteotan, gorago esan denez, lehentasuna.
|
|
|
Eskola Hiztun Bila moduko azterketa proiektua eta argitalpena ere bertatik eraman zen, burutik burura, 1990 inguruan. Atzerriko adituekiko harreman teknikoen sailean ere aspaldidanikoak dira
|
bere
lan saioak. Orain ere jarraipen argia du bere jardunak, alor horretan.
|
|
|
Hori guztia horrela izanik ere egia da goian esandakoa: HGA, IRALE, EIMA eta NOLEGA ULIBARRI dira
|
bere
lan programa edo atal nagusiak.
|
|
|
Euskaraz ez dakiten irakasle gehienak 50 urtetik gorakoak dira, asko 60ra hurbiltzen ari dira, eta zailago gertatzen da irakasle erdaldun horiek HE2 edo EGA maila eskuratzea. ?
|
Bere
lana, egina du IRALEk, hein handi batean, oinarrizko prestakuntza ikastaroetan.
|
|
|
Lehen baino bakardade handiagoan utzi du atzerapauso horrek eskola. Zaildu egin du
|
bere
lana, EEN legeak dioena txukun bete ahal izateko: eskolaren zeregin nagusietako bat ikasleak euskaraz ondo alfabetatzea baldin bada, eskolatik kanpora euskaldun gazteek halako hizkera molderik (ia) inon entzuteko aukerarik ez izateak248 ahuldu egiten du eskola saioaren etekina.
|
|
|
« Enpresaburu, ofiziale liberala, administrazio zuzendari, zuzendariorde, enpresa inginadore, erdiguneko administratzaile, teknikaria». Interesatzen zaiguna da ikasleak zein lan egiten duen
|
bere
lan gunean.
|
|
|
Eta ezin uka IKAS elkartea sortzeko ideia ona izan zela, 1959ko sorrera haietatik hona, elkarteak
|
berak
lan handia egin baitu Ipar Euskal Herrian euskarazko irakaskuntzarako material ugari ekoiztuz.
|
|
|
Beraz, oso metodikoa zen Zipitria. Jarraipen pertsonalizatua eskatzen zuen
|
bere
lanak, eta ikasleei asko exijitzen zien.
|
|
|
Seaska elkartearen historiaren lekuko bizia da Maialen Garat, 30 urte baino gehiago daramatzalako
|
bertan
lanean. Irakaslea, Seaskako zuzendaritzako kidea, pedagogia aholkularia?
|
|
2012
|
|
|
Even Zoharren ikerketetatik abiatuz, polisistemen teoria osatu nahi izan zuen bere lehen lanetan (Toury 1980, 1982, 1991, 2000). Azkenik,
|
bere
lan osatuenean, han hemenka agertzen ziren azterlan isolatuen ordez, itzulpen teoria deskribatzaile eta sistematiko baten beharra azpimarratu eta landu zuen (Toury 1995).
|
|
|
65). Testua, beraz, irekita dago milaka interpretazio posibletara, eta autoreak ezin du
|
bere
lanaren eduki semantiko guztiaren jabe izan. Testuak irakurlearen irakurketa (edo itzultzailearen itzulpena) behar du bere esanahia gauzatua eta osatua izan dadin.
|
|
|
Hizkuntza guztien oinarrian dagoen hizkuntza puru hori bilatzen saiatu zen beste idazle bat Jorge Luis Borges argentinarra dugu, Pott bandako kideek aski miretsi eta goraipatzen zuten idazlea.
|
Bere
lanetan, Borgesek mintzaira absolutu edo letra kosmiko baten kontzeptuari buruz idazten du, zeina gizakien hizkuntza guztien baitan dagoen eta itzulpenaren bidez azalaraz daitekeen. Itzultzailearen egitekoa, beraz, denboraren eta espazioaren aldetik desberdinak diren bi une horien arteko bitartekari lanetan aritzea da, bien arteko harremanetik sortuko den testu bat ekoizteko:
|
|
|
Harena da euskarari buruz euskaraz idatzi eta iritsi zaigun lehen apologia trinkoa. Euskara kultura hizkuntza izan zitekeela aldarrikatu zuen
|
bere
lanetan, euskal idazleei literatura bideak urratzeko deia egin zien, eta horretarako behar bezalako tresnak eskaini nahi izan zizkien: lau hizkuntzatako hiztegia batetik eta latina euskararen bidez ikasteko gramatika bestetik.
|
|
|
Itzulpen mota hori defendatzen du garai honetako euskal apologisten artean ezagunena den Aita Manuel Larramendi andoaindarrak.
|
Bere
lanetan, euskara beste hizkuntzen maila berean zegoela erakutsi nahi izan zuen, eta areago, euskarak beste hizkuntzek baino aukera gehiago eskaintzen zituela edozertaz hitz egin eta idazteko. Itzultzaile gisa ezagutzen ez bada ere, bere Diccionario trilingüe del castellano, bascuence y latín (1745) ezagunean badu itzulpengintzaren inguruko hausnarketa egiten duen pasarte bat:
|
|
|
Izenburu horrekin aurkeztu zuen Orixek Iruñeko Udalak 1928an antolaturiko literatura sariketara Cervantesen Don Quijote de la ManchaEuzkadi obraren IX. atalaren itzulpena. Sariketan parte hartu zuten hamazazpi lanetatik bost izan ziren sarituak, horien artean lehena Orixerena.75 Epaimahaiaren erabakiak biziki poztu zuen, noski, itzultzailea, baina ez bakarrik
|
bere
lana irabazle suertatu zelako, baizik eta batez ere huraxe izan zelako Euskal Herrian itzulpenei sarrera ematen zien lehen literatura sariketa. Saria jaso eta berehala. Certamen y un cursillo.
|
|
|
Gaztelaniaz ere egin da, lehen Orixek bere poema haundia gaztelaniaz itzulia zuelako eta, egina zegoen ezkero, ez zeritzan egoki itzulpen hori gabe berriro argitaratzea. Bigarren, Orixeren idazmoldeak aski korapillo badu eta
|
bere
lana ez da guzientzat ulert erraza. Eta azkenik, Orixeren poesilan bikain eta larria gehiago hedatu ahal dedin, bai euskaldun askoren artean, eta olerkari aundi bat izan dugula jakin dezaten (Goikoetxea 1972).
|
|
|
|
Bere
lanetan zehaztasunari baino areago euskara eta euskal kultura zabaltzeari begiratu zion; literatura unibertsaleko obrak euskaraz eskaintzeari (Baraizarra & Urkiza 1998: 12).
|
|
|
Jadanik esan dugun bezala, XX. mendearen erdialdera arte, literatura itzulpen gehienak nolabaiteko helburu funtzional batekin egiten ziren (morala, euskararen apologia, euskara literarioaren lanketa...), eta horretarako, normalean, literatura kanonikoetako testu klasikoak hautatzen ziren itzulgai gisa, batez ere euskaldunen balore tradizionalak zalantzan jarriko ez zituztenak. Europako nahiz Ameriketako literatura korronte berriak euskaratzeko, berriz, ez zegoen interes handirik, eta horrelako itzulpenik egitera ausartzen zenak ez zuen normalean
|
bere
lana argitaratuta ikusteko zorterik izaten, Jon Miranderi nahiz bere inguruko beste batzuei gertatu zitzaien bezala. Adibide gisa, Mirandek itzulitako Nietzsche-ren testuak aipa litezke:
|
|
|
Eragin hori, gainera, bi noranzkotan gertatzen da: Arestik itzulitako obrek
|
bere
lan originaletan eragina izan duten bezala, berak sortutako lanek ere izan dute nolabaiteko eragina bere itzulpenetan. Adibiderik garbiena, beharbada, jadanik aipatu dugun Leizarragaren idazkera litzateke, bere hainbat itzulpenetan erabiltzen duena.
|
|
|
euskal itzulpenaren historian Sarrionandia izan dela, salbuespenak salbuespen (Jon Miranderengan eta Gabriel Arestirengan aurkitu ditugun zenbait zantzu alde batera utzita), itzulpena modu postmoderno batean ulertu eta praktikatu duen lehen euskal itzultzailea. Hirugarren kapitulu honetan, bi hipotesi horiek frogatzen ahaleginduko gara Sarrionandiaren
|
beraren
lanak aztertuz. Kapituluaren lehen zatian, Sarrionandiak itzulpenaren inguruan egin dituen hausnarketak bilduko ditugu, itzulpenaren teoria postmodernoekin uztargarriak direla erakusteko.
|
|
|
Apolinar Bilbao, berriz, badirudi Sarrionandiaren lagun bat dela, hainbat urtez kartzelan egona bera ere. Sarrionandiak behin baino gehiagotan aipatzen du
|
bere
lanetan. Esate baterako, Ez gara geure baitakoak liburuan, Apolinar Bilbaori eskaintzen dio. Erlojuak?
|
|
|
Esan dezakegu Sarrionandiak itzulitako autore guztiek izan dutela eragina, modu batera edo bestera, haren sorkuntzako lanetan. Izan ere, gustuko dituen idazleen lanak irakurri eta itzuli ohi ditu, eta irakurketa eta itzulpen horietan jaso eta ikasitakoak moldatuz eta birsortuz idazten ditu ondoren
|
bere
lanak. Eragin hori oso agerikoa da idazlearen lehen poesia liburutik beretik:
|
|
|
ardatza. Nozioen artean, Ozaetak (2010: 125)
|
bere
lanean esango digun bezala, bada katramilarik, ikuspuntu desberdinen hautuei zor baitzaizkie. Autore honek, laburbilduz, esatari (lokutore), solaskide (alokutorio)?
|
|
|
galdegaia predikatu nagusiaren ondoren?. Hidalgoren tesia (1997) eta
|
bere
lanak (1996a, b, c; 1997, 2002) ikusi besterik ez dago galdegaiaren kokapen hori maiz hauts daitekeela jakiteko, nahiz kokapen honek dakartzan zalantzaz jabetzeko.
|
|
|
Sail horretan eta bestetan, gorengo mailan ala behekoan, badugu zeregin aski euskaraz idatzi nahi dugunok. Gaia, bada, aukera beza nork bere gogora eta oldera, dena den
|
bere
lana probetxugarri izan daitekeelakoan?. (MEIG III:
|
|
|
Beraz, Eganeko idazleak, irakurtzen ez dutenei irakurzaletasuna pizten ahalegintzeaz gain, balizko bi irakurle mota horiek asetzeko moduko jakia atondu du, idazlearen erronka
|
bere
lanak irakurriak izan daitezen saiatzea denez gero. Ezinbestekoa da, bada, lanaren mamia eta mami hori estaltzen duen azala ez ezik, norentzat ari den prestatzen gogoan edukitzea.
|
|
|
|
Bere
lanak esaera zaharrez eta atsotitzez zirtatzen baditu ere, testu zaharrei zor dien errespetua ere oso nabarmena da: –Hori ez zaio harrigarri irudituko Mitxelenak euskara, berria nahiz zaharra, zenbateraino menderatzen zuen dakienari?.
|
|
|
Horietatik guztietatik esanguratsuena, ziurrenik, Authier Revu ren (1995) lana da. Honek
|
bere
lanean egitura parentetikoak polifonia fenomenoarekin uztartzen ditu (A. Authier Revuz 1995:
|
|
|
Jakin iturri emankorrak dira bai (Euskal) Filologiarako, jakina, baina baita beste gai asko, asko eta askotarako ere. Ikerlan eta doktore tesi askoren ore zatia izanagatik, ez zaie Koldo Mitxelenari eta
|
bere
lanei berariaz tesi askorik eskaini.
|
|
|
22 Aitzindaritzat, Bally (1966) eta Ducrot (1984) hartuko ditugu, bata modalitatearentzat eta bestea enuntziazio mailarentzat. Guk, horiekin batera eta bereziki gure azterbidearen planteamendurako, Enuntziazioaren hizkuntzalaritzako (eta hizkuntza pragmatikako, oro har) ideiak bere egin dituen Fuentes hautatu dugu,
|
bere
lanek eta ikusmolde teorikoek gure aztergaiari argibidea baitakarkiete.
|
|
|
lan honen helburu nagusia parentetikoen erabilera maila sozioprofesional desberdinetako hiztunen arabera aztertzea da. Horretarako,
|
bere
lana ahozko ekoizpenetan oinarrituko du eta bertan garbi erakutsiko diskurtso genero honetan parentetikoen maiztasuna zenbaterainokoa den. Gauza bera egin zuen Nemmik (1973) eta geroago Blanche Benvenistek (1991).
|
|
|
Ez dira Laurinek hautatutako muga irizpideak bereziki
|
bere
lanean interesgarri iruditu zaizkigunak; hitzezko interakzio batean betetzen duten funtzioa kontuan hartuta egiten duen parentetiko moten inbentarioa baizik:
|
|
|
Izan leiteke berriz bil ditean hobeki gaüzen abiatzeko. Idazleak
|
bere
lanaren berri emanen deie eta haüen galtoer ihardetsiko. Erabakia hartüz geroz, ez daiteke üka, ohorea galdü gabe.
|
|
|
Jokülariak, mündü berezi batetara joaiten beita,
|
bere
lanak eta arrenküraküzten dütü, eta bere herriko lagünak. Tauladala igaiten delarik, oso baztertzen daeta güne sakratü batetan biltzen da.
|
|
2013
|
|
|
Ez da aski gizon hiltzale bat buruz buru egitean, beharri ondoko bakar batekin aurdikirik bide bazterrean uztea: berritz, phiztu orduko,
|
bere
lan tzarreri lehen bezala lothuko da. Menean deno, hertzeak behar zaizko ideki.
|
|
|
bethi Zazpiak bat garela, Espainiako Eskualdunak Frantziakoen alde direla.[?] Milesker hortarat Espainian lehiatzen diren jaun bihotz duneri. Milesker ere chede
|
beretarat
lanean kartsuki ari diren egunkari eder eta oneri eta guzien gainetik zueri, Euzkadi eta Napartarra.1418
|
|
|
Bizkitartean, hartan gelditu zen; bertzeak etziren ohartu ere zer zitakeen chuchen. Gero famak egin zuen
|
bere
lana: ez deus batetarik harritzeko nahasmendua moldatu.1567
|
|
|
Bazter guzietan soldadoa, goizetik arats, lerroka, sugea bezala herrestan, edo jauzika, edo lasterka, edo grenada botatzen besogainka. Zer ere baitu
|
bere
lan berezia gerlako gizon bakotchak, hartan da gehienik eskolatzen.1217
|
|
|
oraino oso osoa dago. Horko jende guzia hor da,
|
bere
lanetan ari, igandetan meza bezperetarako Eskualdunak Eskual Herrian bezen trankil elizarat bilduz. Harrigarri ere da.
|
|
|
Izatez, Lehen mundu gerra «Eskualduna» astekarian da
|
bere
lanaren goiburua eta doktorego tesiaren mamia. Edukiz, hor daude, xehe xehe aztertuta, mundu mailako lehen gerra hartan euskaldunek euskaraz jaso zuten informazioaren nondik norakoak.
|
|
|
Lehenik, beharrezkoa iruditu da gaia bere testuinguruan ongi kokatzea. Eskualduna ri
|
berari buruzko
lan sakonik ez dagoela ikusirik, baitezpadakotzat jo da ongi esplikatzea astekari hori zer zen, nola sortu zen, nork egin zuen eta nola jo da. Astekari horren ezagutza sakona egin nahi izan da, tesi honen irakurleek ere zer euskarri ikertu den hastapenetik jakin dezaten.
|
|
|
Sortzez baionarra, ofizioz kontularia zen, Société Générale bankuan, eta
|
bere
lanaz gain, Eskualduna astekariko kontuak ere kudeatzen zi tuen. 1914ko irailaren 15ean hil zen, Craonneko frontean, 34 urte zi tuela.
|
|
2014
|
|
|
Poetak, hiriak bezalaxe, lerro artean sortzen dira. Gabriel Arestik makina bat bertso lerro utzi zizkigun ezkutaturik
|
bere
lan oparo eta miresgarrian, eta pentsatu nahi dut ohikoa zuen probokatze ko gaitasun horrek eraman zuela gurekin olgeta egitera; jakingo zuela, alegia, noizbait iritsiko ginela, poeta eta hiria, elkar eza gutzera.
|
|
|
Klase oso baten alde ari da, halaber, itoginaren azpian harri iraun duena luzaroan, baina orain desegiteko, harea bihurtzeko zorian ikusten duen euskal herritar xumeen klasea, eta asmo horri ja rraituz ekartzen ditu
|
bere
lanetara: Eibarko forjariak, Bilboko ma txinatuak, portuko langileak, derioko marmolariak, Cortes kaleko prostitutak, otxarkoagako eta ollarganeko herritar pobretuak.
|
|
|
–le henengo pertsonan idatzitako liburua da nirea, era desberdine tan ebaki edo zatitua?, Walser beraren berbetan.
|
Bere
lanean, protagonista ez da garrantzitsua, desagertu egiten da berak bai no garrantzia handiagoa hartzen doazen pertsonaia eta paisaien baitan. dena den, badiot, Walserren aburua idazle denei dago kiela neurri batean, irizten baitiot ia denok idazten dugula behin eta berriz liburu bera, aurretik izkiriatutako liburu bakoitza eta denak huts egindako egitasmoak izango balira bezala. ondorioz, aierua... Gabriel Arestiren egintzan ere nabari da halako osotasun bat, bere lan guztiek liburutzar bakar bat taxutuko balu te bezala.
|
|
|
Bere lanean, protagonista ez da garrantzitsua, desagertu egiten da berak bai no garrantzia handiagoa hartzen doazen pertsonaia eta paisaien baitan. dena den, badiot, Walserren aburua idazle denei dago kiela neurri batean, irizten baitiot ia denok idazten dugula behin eta berriz liburu bera, aurretik izkiriatutako liburu bakoitza eta denak huts egindako egitasmoak izango balira bezala. ondorioz, aierua dugu hutsetik hasten garela eleberri berri bati ekiten dio gun aldiro, halako batean, noizbait bizitza bere osotasunean jasoko duen nobela idatziko dugun itxaropen handinahi eta ezdeusarekin. Gabriel Arestiren egintzan ere nabari da halako osotasun bat,
|
bere
lan guztiek liburutzar bakar bat taxutuko balu te bezala. Gauzak horrela, Maldan> behera> hastapeneko saio sin bolista hartan dagoeneko nabari da Arestiren barru barruko boza.
|
|
|
Gauzak horrela, Maldan> behera> hastapeneko saio sin bolista hartan dagoeneko nabari da Arestiren barru barruko boza. Eta ahots horrek gero eta tankera handiagoa hartuko du
|
bere
lanen bilakaeran, poesia sozialaren garaian, batez ere. nago, Edward W. saidekin, heldutasuneko lanetan idazlea bere horretan agertzen dela, esan nahi baita, idazleak mozorrorik jar tzen ez duenean sortzen direla literatur lanik borobilenak. idaz leak ez dio beldurrik bere buruari, ezta bere berea den estiloa azaltzeari. zalantzarik gabe, nor bere buruaren izurik ez izatea da sormenerako baldintz... Baina urte, edo liburu, batzuen buruan eta zuhurra baldin bada, idazleak soilik berea den ahotsa lortuko du azkenik, hala ahotsa nola begirada.
|
|
|
Jakina bazeudela etxeko apa lategietan bestelako euskarazko autoreen liburuak, hantxe zeu den besteak beste Agirre, Lizardi eta Lauaxetarenak; ikastolan ere eman ziguten beste egile batzuen berri, hala eta guztiz ere, Gabrielen itzala zuen euskal idazlerik ez zen. Bere ezkertiartasu na eta laizismoa, euskararen inguruan egin zituen lan guztiak, euskara gure tradiziotik at ezagutarazteko ahalegin gehienetan alferrak, hori dena ere bazen guretzat Aresti,
|
bere
lan idatziez haraindi. zer esan ugari ematen zuen gizona zen, aldekoak eta kontrakoak nonahi zituena. niri hura maitatzen irakatsi zidaten etxean. Konpromisoaz mintzo gara sarri Aresti gizontzat hartzen dugunean, dena den, beste engaiamendu mota bat ekarri nahiko nuke hona, gure hizkuntza komunitatearekiko konpromisoa, hain zuzen ere.
|
|
|
Anjel Valdesek behin baino gehiagotan esan dit erakundeen ba besa edo forma izan ez duten herriek kantuen bitartez igaro izan dutela oroimena belaunaldiz belaunaldi, kantuek eutsarazi diote la herri izateari. Arestik bazekien zein zen kantuaren ahalmena eta
|
bere
lanak ere kantu tankeran iritsi zitzaizkigun, zuzen zuze nean belarrira. Kulturzalea izanagatik herrikoitasuna laket zuen, bat eginik horretan Bernat Etxepare gure letren aitzindariarekin.
|