|
2006
|
|
|
Helduen arteko hazkuntza, (1,2) ekuazioetan behekoak, i= 2 eta k= 11 tarteen arteko kenduren batukaria da. Kenketak burutzerakoan kontutan har multzo bereko (belaunaldi jakin bateko) taldeen artean egin
|
beharra
dagoela. Hortaz i tartea adierazten badu bigarren aldiko tartea i+ 1 da eta, horien artean, kalkulatu behar ditugu diferentziak.
|
|
|
Beraz zenbakietara jo baino lehenago aurreneko galbahe hori kontutan hartu
|
beharra
dago.
|
|
|
Edozein azterketa demolinguistiko egin aurretik gizarteak izandako aldaketak ezagutu behar dira, azterketa demografikoa egin
|
beharra
dago alegia. XX. mendean gure gizarteak aldaketa sakonak ezagutu ditu, hau da, I. Larrañagak aztertu duen moduan aldaketak, bortitzak eta leunak, ez dira gertaera berriak gure artean.
|
|
2007
|
|
|
HEAk gizartean daukan ulermen falta, hau da, oraindik ere ez garela gai izan geure ingurukoei behar den moduan ulertarazteko haurrak euskalduntzea ezinbestekoa bada ere (eta bada, jakina!), euren guraso eta enparauak euskaldundu ezean, euskara bigarren mailako hizkuntza izango dela betiko. Azken arrazoi hau" prestigio" faltarekin ere lotu
|
beharra
dago. Euskara beharrezko ez zaigun bitartean, gizarte mailan" prestigiatua" ez dagoen bitartean, zaila da benetan, pertsona helduak egin behar duen saiakera hori egitera bultzatzea.
|
|
|
Azken batean, etorkizuna ez dugula samurra. Baina honako hau ere esan
|
beharra
dago: gaur baino hobeto sekula ez garela egon.
|
|
|
Hasten ari zen dimentsio honek, ordura arte zeregin horretan arituak ziren taldeen estrukturen ahalmena gainditu zuen, demanda berri horri nekez erantzungo zion era egokian ordura arteko helduen euskara irakaskuntza sakabanatuak. Batasun maila bat atxiki
|
beharra
zegoen, eta ikuspegi berriak ere beharrezkoak ziren; nazio ikuspegia, herri mugimendu izaera, koordinazio beharra... Ikuspegi berri hauek bere egituran, bere antolaketan eta bere izaeran bilduko zituen erakunde berri baten beharra aurreikusten zuten.
|
|
|
• Euskaltegien arteko lankidetza; sare moduan antolatu
|
beharra
dago. Izan ere, lehiakideak garela ahaztu gabe, komunean ditugun beharrak identifikatu behar ditugu eta horiei erantzuna emateko lankidetza bideak jorratu behar ditugu.
|
|
|
Alfabetatze Batzordearen sorrera bere osotasunean ulertzeko, Euskal Herriko orduko politika eta gizarte egoerari buruz aipamen bat egin
|
beharra
dago eta uste dut merezi duela batzordearen sorreraren inguruan, sortzaile nagusienetako batek, Rikardo Arregik, euskal gizartearen eta politikaren egoeraz egindako azterketa aipatzea. 60ko hamarkadaren azken urteak dira:
|
|
|
Demanda berri horri nekez erantzungo zion era egokian ordura arteko helduen euskara irakaskuntza sakabanatuak. Batasun maila bat atxiki
|
beharra
zegoen, eta ikuspegi berriak ere beharrezkoak ziren; nazio ikuspegia, herri mugimendu izaera, koordinazio beharra... Ikuspegi berri hauek bere egituran, bere antolaketan eta bere izaeran bilduko zituen erakunde berri baten beharra aurreikusten zuten.
|
|
|
Horren ondorioa da herritar asko ez direla motibaturik edo euskara ikastera bultzaturik sentitzen eta, kontuak kontu, euskaraz aritzeko gaitasuna dugunok% 33 baino ez gara. Baina aurrera egin
|
beharra
dago. Euskaltegitik inoiz pasatu ez diren herritar elebakarrak asko dira, baina gainera, gaur egun Euskal Herriko euskaltegietan dauzkagun ikasle asko eta askoren motibazioa eskasa da.
|
|
|
Bere trebetasunak erabiliz, komunikazio gaitasuna garatzeko modua bilatzera bultzatu behar dugu. Honek ez du esan nahi ariketak eta egitura eta elementu linguistikoen irakaspena baztertu behar ditugunik, baina ezagutza formaletik ezagutza instrumentalerako urratsa eman
|
beharra
dago.
|
|
|
Zuzentasunaren (gramatikotasunaren) kontzeptu itxitik egokitasunera pasatu
|
beharra
dago. Gauzak horrela, ikasleak eta irakasleak hizkuntzaren zuzentasunari erreparatu badiote ere, bere funtzioak betetzeko eta bere esparruko testuak ekoizteko dituen gaitasunak eta trebetasunak lantzeari eman diote garrantzia.
|
|
|
Hizkuntzaren jabe egiteko, esaldi zuzenak egiteaz gain, komunikazio ekintza egokietan egin
|
beharra
dago. Gaitasun linguistikotik komunikazio gaitasunera pasatu beharra dago.
|
|
|
Hizkuntzaren jabe egiteko, esaldi zuzenak egiteaz gain, komunikazio ekintza egokietan egin beharra dago. Gaitasun linguistikotik komunikazio gaitasunera pasatu
|
beharra
dago. (Taberna batean ezin da" gorri bat eman zeniezadake?" esan).
|
|
|
Curriculumetan hizkuntza zer den ondo definitzen saiatzen garen modura, geure hizkuntza nola egotea nahi dugun ere zehazten saiatu dugula. Honek inplikazio argia dakar, hizkuntzaren pedagogia ez ezik, normalizazioaren ingurukoak ere landu
|
beharra
dagoela, eta horretarako seguruenik laguntza du HEAk.
|
|
|
Salbuespen bakarra dago, 1993ko neurketan, euskaldunak %25 diren guneko indizea txikiagoa da euskaldunak %0 diren gunekoa baino. Bukatzeko, esan
|
beharra
dago 1993tik hona indizeak gora egin duela gune soziolinguistiko guztietan, neurketatik neurketara indizearen hazkundea motelduz doan arren.
|
|
|
izan ere, adinekoen hizkuntza gaitasun erlatiboa ere jaitsi zen, adin talde horretako erabilera baino askoz gehiago jaitsi ere. Azkenik, esan
|
beharra
dago handia izan zela Gipuzkoako indizearen hazkundea, hazkunde erritmoa motelduz doan arren.
|
|
|
Bestalde, gertuko harremanak izaten diren eremuetan –aisian, zerbitzuetan, merkataritzan eta lanean, bereziki– euskara erabiltzeko aukerak areagotu
|
beharra
dago. rren hizkuntza zen, haurrek eurek edo haurrekin erabiltzekoa, alegia. Orain ere horrela da, baina orduan gehiago.
|
|
|
Beraz, euskararen erabilerak gora egiten jarraituko badu, euskarak euskaldun gehiago behar ditu eta, batez ere, euskara ondo dakiten euskaldunak behar ditu, euskara gaztelania baino erraztasun handiagorekin erabiliko duten euskaldunak, hain zuzen. Bestalde, gertuko harremanak izaten diren eremuetan –aisian, zerbitzuetan, merkataritzan eta lanean, bereziki– euskara erabiltzeko aukerak areagotu
|
beharra
dago.
|
|
|
Era horretara inkestaren bidez jasotako datuen subjektibotasuna saihesten da eta emaitza fidagarriagoak lortzen dira. Alabaina, esan
|
beharra
dago ez dela erraza euskararen kale erabilerari buruzko datuak interpretatzea eta ondorio garbiak ateratzea eta, sarri askotan, lan hipotesi moduan ulertu behar direla datuon azterketako emaitzak. Are gehiago, Euskararen Erabileraren Kale Neurketako emaitzak sinesgarriak badira ere, horrek ez du esan nahi interpretazio guztiak hala direnik.
|
|
|
Are gehiago, Euskararen Erabileraren Kale Neurketako emaitzak sinesgarriak badira ere, horrek ez du esan nahi interpretazio guztiak hala direnik. Dena dela, bada gauza bat datuok interpretatzeko orduan garbi eduki
|
beharra
dagoena: kaleko elkarrizketetan euskararen erabilera zenbatekoa den neurtzen du Euskararen Erabileraren Kale Neurketak, eta ez zenbat euskaldunek hitz egiten duen euskaraz kalean.
|
|
|
Azken urteotan lan mundua euskalduntzeko ahalegin bereziak egiten ari da hainbat eragile pribatu zein publiko eta zalantzarik gabe lan hori egin beharrezkoa da. Edonola, Euskara Elkarteen ikuspegitik azpimarratu
|
beharrean
gaude" etxegiroa, auzo ingurua eta bizi esparru amankomunak (gertuko Komunitatea)" euskalduntzeak eragin beharreko lehentasunezko esparrua izaten jarraitu behar duela. Erabilerarako guneak irabazi behar ditugu gazteentzat ezezik helduentzat ere, hurbileko zerbitzugintza euskaldunduz, merkataritza arloan, elkartegintzan, aisialdiko kultur, kirol, elkarguneak euskaldunduz, euskarazko sormena garatzeko eremu berriak irabaziz, laburbilduz helduen aisialdian (zentzurik zabalenean ulertuta) eraginez.
|
|
2008
|
|
|
Hizkuntza guztiak kontuan hartuta, ingelesaren agerrera erabat gailentzen da besteen aldean, bai kantitatez bai corpus moten aniztasunez. Bestalde, aitortu
|
beharra
dago euskarazko corpusen erreferentziarik ez dela izaten horrelakoetan (ELDAren bidez banatzen direnak alde batera utzita).
|
|
|
Zuzenketarekin batera, irakasleak atalez ataleko balorazio txantiloia bidaltzen die. Esan
|
beharra
dago, ikasleek aldez aurretik ezagutzen dituztela zuzenketa irizpideak eta irakasleak zuzentzeko erabiliko duen txantiloia.
|
|
|
Hasteko, aitortu
|
beharrean
nago, azkenaldian, aprendizaia esanguratsuarekin nahiko kezkatuta nabilela. Zenbatetan ez ditugu ikasi edo erakutsi gerora begira oso baliagarriak ez diren edukiak?
|
|
|
Euren audioblogetan grabatutako mezuak zein jendaurreko azken ahozko jarduna aldez aurretik ezagutzen duten txantiloi baten bitartez neurtzen dira. Esan
|
beharra
dago lanketa honek ez duela bukaeran eduki kontzeptualen barneratzea neurtuko duen azterketa orokor bat. Horretaz luze mintza nintzateke.
|
|
|
Denok baloratzen ditugu ikasle guztien 4 minutuko mintzaldiak, nahiz eta jakin badakiten nire balorazioak pisu handiagoa duela. Esan
|
beharra
dago, oro har, nik ondo baloratutako ikasleak haiek ere ondo baloratzen dituztela eta nik okerrago baloratutakoak, haiek ere bai. Nire ustez, ikasleak aintzat hartzen direnean, ederki asko jakiten dute euren erantzukizunei aurre egiten.
|
|
|
Zailtasunak alde batera utziz, aitortu
|
beharrean
nago hasieratik proiektuak harrera ona izan zuela ikasle gehienengan (beti dago bat edo beste tramankulu hauekin moldatzen ez dena eta denerako zailtasunak ikusten dituena, noski). Urtetik urtera, gainera, hobea da; izan ere, beste mailako ikasleek gure lana ezagutu eta erabiltzen dutenez, lekukoa hartu behar dutenean, lan hori jarraitzeko grinaz etortzen baitira.
|
|
|
Lehenago esan den bezala, IKASYS sistema hiru osagaiak uztartzetik dator. Horrekin lotuta, esan
|
beharra
dago, IKASYS Proiektuaren benetako arrakasta hortik datorrela; orain baino lehenago ekimen eta saio gehiago egin badira ere, ez da orain arte inoiz aurkeztu tresna informatikoak, aplikazio informatikoak eta edukiak, hirurak batera, uztartzen dituen proiekturik, eta hau da, hain zuzen ere, IKASYS Proiektuak eskaintzen duena: eskola jardueretara egokitzen den hardwarea; jarduerak sortzeko, horiei erantzuteko eta horien jarraipena egiteko software egokia; edukien esparruan, ikasleari hainbat konpetentzia garatzen lagunduko dion arloka eta zailtasunen arabera mailakatutako tipologia askotariko jarduera multzoa.
|
|
|
Pixkana pixkana, HABE eraikitzera goaz. Helduen euskalduntzea eta alfabetatzea sendotu eta erakundetu
|
beharra
dago. Alderdi administratiboa finkatu eta zehaztu.
|
|
|
Gurasoek euskaraz ondo hitz egiten ez dutenean7, seme alaben %95ek gaztelania bakarrik jasotzen du lehen hizkuntza gisa, %3, 5ek gaztelania euskararekin batera eta %2 baino gutxiago dira euskara bakarrik jasotzen dutenak. Hala ere, esan
|
beharra
dago ehuneko hori horren txikia izan arren, euskara ez dakiten gurasoen seme alaben multzoa hain handia izanik (seme alaba guztien ia %70 hain zuzen), lehen hizkuntza gutxienez euskara dutenen kopurua handi samarra dela, 17.133 lagunekoa, alegia.
|
|
|
Aldiz, heren batek 20:00ak baino geroago alde egin zuen ibilbidetik. Alde horretatik, adierazi
|
beharra
dago jendearen %31, 4k ez zuela argi zer ordutan alde egin zuen.
|
|
|
3 Hala ere, 2004ko3 azterketan amandako datuekin alderatuz, euskaldunen kopurua, aurtengoan pittin bat behera egin duela aipatu
|
beharra
dago (aurrekoan, %68, 7ek euskara zekiela esan zuen). Datu honek, euskararen aldeko ekitaldi honetan, euskaldunak ez direnen kopurua gero eta altuagoa dela agerian uzten du.
|
|
|
Euskalkiak erabiltzen dituztenak hauexek dira. Bestelako komunikabide guztiek euskara batua erabiltzen dute, eta esan
|
beharra
dago euskalkiak erabiltzen dituzten tokian tokiko komunikabideek, barietate dialektalekin batera, batua ere erabiltzen dutela. Euskalkiak komunikabide inprimatuetan baino gutxiago erabiltzen dira, bestalde. Batua ez diren bestelako euskalkiak (normalizazio eta gramatikalizazio gradua ezberdina da) mendebaleko hizkuntz eremukoak dira edota Bizkian dute egoitza soziala. Ziberkomunikabideen portzentaje txiki batek publizitatea onartzen du.
|
|
|
Herrian, komunikazio tresna eta hizkuntza normalizazioaren bidean egiteko dauzkanak aztertu
|
beharra
dago. dezakeen errentagarritasun politikoaren aldeko apustua egin izana, euskarazko kanala erakunde osoari bideratutako diru-laguntzak zilegiztatzeko aitzakia izango litzatekeelarik.
|
|
|
Euskara ikasgelari atxikitako hizkuntza da, ez lagunarteari, ez familiari, ez aisialdiari, ez telebistari, ez beste zenbait abarri. Hartara, hizkuntza politika batek haientzat euskara hizkuntza erakargarria eta balio desiratuekin identifikatua izan dadin bultzatu behar badu, telebistak zeregin horretan joka dezakeen papera landu
|
beharra
dago. b) Integratu beharreko multzo hori testuinguru eta etxe erdaldunetan bizi da. Honek familia mistoetan ikusteko moduko programazioa eta hizkuntza irizpideak eskatzen ditu; hala nola gaztelerazko azpitituluak eta grafismoa, hizkuntza bien arteko zubi lana egingo duten aurkezpen taktikak, hitzez hitzezko ulermenean baino irudien ikusgarritasunean oinarritutako edukiak eta abarrak erabiliz.
|
|
|
Eremu gero eta anitzagoa (ia euskaldunena eta etxe mistoena) gaztelerazko kanalarentzat geratu da, gaztelera baita batzuek zein besteek partekatzen duten hizkuntza. tura sendo bat edukitzea. Horretarako, helburu estrategikoetan sintonian dauden eragin estratoak planifikatu
|
beharra
dago, kanalez kanal eta xede talde guztiei zuzenduak.
|
|
|
Halaber, egoera soziolinguistikoaren eremuan izan diren aldaketak kontuan hartuta, eragile ezberdinen (bereziki hezkuntza sistemaren) lana eta hedabideenak sintonia berean jarri
|
beharra
dago. Hori horrela izanik, eta aipatu dugun modura, euskarak bere euskarri propioak izan behar dituen arren, desorekatua den telebista panorama orokorrean, EITBren gainontzeko kanal eta emisoretan euskarak orain arte izan ez duen lekua eskuratu du.❚
|
|
|
Lilura teknologikoaren eta erakusleiho erraldoiaren sindromearen atzetik, telebistaren zeregina eta helburuak eta, bereziki Euskal Herrian, komunikazio tresna eta hizkuntza normalizazioaren bidean egiteko dauzkanak aztertu
|
beharra
dago. Izan ere, EITBk mende laurdena bete duen honetan egindakoa eta digitalizazioaren eskutik aurrean dituenen eztabaida zabaltzea komeni da (Arana, Amezaga eta Azpillaga, 2006).
|
|
|
2 Zezena adarretatik oratzea da onena. Arestiko egoera kalifika ezin hori gainditzen lagundu
|
beharra
dago, nork bere indarrekin. Administrazioak bere egin behar du erronka hori, eta aitzindari papera jokatu amaraun horren ehuntze lanetan, zirkuitulaburrak desaktibatzen.
|
|
|
Administrazioak bere egin behar du erronka hori, eta aitzindari papera jokatu amaraun horren ehuntze lanetan, zirkuitulaburrak desaktibatzen. Euskarazko hedabideen mapa diseinatu
|
beharra
dago horretarako. Gaur hobe, bihar baino.
|
|
|
Prozesu horren amaieran, hain zuzen, komunitate jakin horretakoek askoz gehiago sufritzen dute, beren hizkuntza historikoaren erabilera normalak desagertzen direla ikusten baitute, beraiek hori hautatu gabe. Hala ere, esan
|
beharra
dago desagertze hori epe luze edo oso luzean gertatzen dela" (Boyer 2007: 43).
|
|
|
Eta, noski, ezin da halakotzat hartu, beti zentzu berean gertatzen baita (euskal hiztunak aldatzen du hizkuntza, eta gaztelaniara jo), eta ez bestean, baita bi solaskideek bi hizkuntzak ezagutzen dituzten kasu askotan ere. Soziolinguistek gaztelaniaren elkargune araua esaten diote horri, eta esan
|
beharra
dago" mendetasun" terminoa ez dutela erabiltzen jokabide horren judizio etikoa edo estetikoa egiteko. Deskribapen balioa duen etiketa da.
|
|
2009
|
|
|
Ipar Euskal Herrian euskara ez da ofiziala; soilik frantsesa da ofiziala. Halere, aipatu
|
beharra
dago, frantziar Konstituzioan, lehen aldiz, 2008ko uztailaren 23ko" 2008 zki.dun Loi constitutionnelle" k, 75.1 artikulu berria gehitzen diola testuari, zera xedatuz: " Les langues régionales appartiennent au patrimoine de la France".
|
|
|
" La langue de la République est le français"). Halere, aipatu
|
beharra
dago, frantziar Konstituzioan, lehen aldiz, 2008ko uztailaren 23ko" 2008 zki.dun Loi constitutionnelle" k, 75.1 artikulu berria gehitzen diola testuari, zera xedatuz: " Les langues régionales appartiennent au patrimoine de la France".
|
|
|
Horrenbestez, adierazi
|
beharra
dago sozietate publikoek, eta Autonomia Erkidegoko Administrazio Publikoen menpe dauden zuzenbide pribatuko erakunde publikoek zerbitzu publikoak eskaintzen dituztenean, erabiltzailearekiko harreman zuzena dakarten zerbitzuetan euskara eta gaztelaniaren erabilera bermatu dutela. Halaber, kontratazioen alorrean, erabiltzailearekin harreman zuzena duten eta hirugarren batzuk gauzatzen dituzten zerbitzu publikoak, herritarrei dagokion Administrazioari exijitu dakiokeen hizkuntz baldintza berberetan emango zaizkiela bermatu beharra dago.
|
|
|
Horrenbestez, adierazi beharra dago sozietate publikoek, eta Autonomia Erkidegoko Administrazio Publikoen menpe dauden zuzenbide pribatuko erakunde publikoek zerbitzu publikoak eskaintzen dituztenean, erabiltzailearekiko harreman zuzena dakarten zerbitzuetan euskara eta gaztelaniaren erabilera bermatu dutela. Halaber, kontratazioen alorrean, erabiltzailearekin harreman zuzena duten eta hirugarren batzuk gauzatzen dituzten zerbitzu publikoak, herritarrei dagokion Administrazioari exijitu dakiokeen hizkuntz baldintza berberetan emango zaizkiela bermatu
|
beharra
dago.
|
|
|
Bestalde, aipamen berezia egin behar diogu Justizia Administrazioari. Izan ere, epaile zein magistratu lanpostuetan, printzipioz, euskara lehentasunezko meritutzat jo litzateke (EHAE 35.1 art.). Aitzitik, Euskal Herriko Justizia Auzitegi Nagusiko presidentearen izendapenarekin gertatutakoa ikus daiteke 2006ko maiatzaren 31ko Auzitegi Gorenaren Epaian10 Arlo honetan ere kontutan hartu
|
beharra
dago, Europako Kontseiluko Ministroen Batzordeak, 2005eko irailaren 21ean onartutako Gomendioan, zera aholkatzen diela espainiar agintariei, Autonomia Erkidegoetan kokatutako Justizia Administrazioko langileei buruz Kartako 9 art.ak ezarritakoarekin bat: " jasotako konpromisoak ziurtatzearren, behar adina neurri juridiko zein praktiko har ditzatela, langile kopuru aproposak dagokion hizkuntzaren ezaguera praktikoa eduki dezala bereziki bermatzearren" 11 Orobat, arestian aipatu 2008ko abenduaren 10eko Gomendioak ildo beretik tinko darrai, espainiar agintariei aholkatzen dienean:
|
|
|
Honetara, aipatu Legeak xedatzen du, enpresa eta establezimendu horiek, bi hizkuntza ofizialetako edozein erabiltzen dutela ere, zerbitzu egokia eman dietela (37.b art.). Gerora, uztailaren 1eko 123/ 2008 Dekretuak, erabiltzaileen zein kontsumitzaileen hizkuntzaeskubideei buruzkoak zehazten ditu, jendeari begirako enpresen, erakundeen eta establezimenduen hizkuntza betebeharrak. Alabaina, Kontutan hartu
|
beharra
dago, Europako Kontseiluko Ministroen Batzordeak, 2005eko irailaren 21ean onartutako Gomendioan, zera aholkatzen diela espainiar agintariei, Autonomia Erkidegoetan kokatutako JustiziaAdministrazioko langileei buruz Kartako 9 art.ak ezarritakoarekin bat: " jasotako konpromisoak ziurtatzearren, behar adina neurri juridiko zein praktiko har ditzatela.
|
|
|
Hizkuntzanormalizaziori buruzko laburpen hau amaitzeko aipatu
|
beharra
dago pribatuki betetzen diren funtzio publikoetan, ez sarreran ez eta horniketan ere, ez dela euskara kontuan hartzen —besteak beste, lan horiek betetzen dituztenak notarioak, jabetza eta merkataritza erregistratzaileak, merkataritzako korredoreak, portuetako praktikoak eta jabetza industrialeko agenteak dira— Kasu honetan ere, guztiz zentzuzkoa eta arrazoizkoa dirudi gehiengo euskaldun...
|
|
|
Hizkuntza normalizaziori buruzko laburpen hau amaitzeko aipatu
|
beharra
dago pribatuki betetzen diren funtzio publikoetan, ez sarreran ez eta horniketan ere, ez dela euskara kontuan hartzen —besteak beste, lan horiek betetzen dituztenak notarioak, jabetza eta merkataritza erregistratzaileak, merkataritzako korredoreak, portuetako praktikoak eta jabetza industrialeko agenteak dira— Kasu honetan ere, guztiz zentzuzkoa eta arrazoizkoa dirudi gehiengo euskaldun... Honetara, gogora ekarri behar dugu, 2/ 2006 Lege Organikoak, Kataluniako Estatutu berria onartzen duenak, honakoa xedatzen duela:
|
|
|
Bada, kasu honetan, NFBHLO berberarekin, euskararen ofizialtasuna Nafarroa osora zabal liteke. Horretarako Foru Parlamentuan 26 boto lortzea aski izango litzatekeela esan
|
beharra
dago ere —jakina, adostasun handiagorik lortu ezean—; alegia, NFBHLOak galdatzen duen bezalaxe, erabateko gehiengoz Lege bat onartzea beharrezkoa izango litzateke.
|
|
|
Adierazi
|
beharra
dago sozietate publikoek, eta Autonomia Erkidegoko Administrazio Publikoen menpe dauden zuzenbide pribatuko erakunde publikoek zerbitzu publikoak eskaintzen dituztenean, erabiltzailearekiko harreman zuzena dakarten zerbitzuetan euskara eta gaztelaniaren erabilera bermatu dutela.
|
|
|
Egun, Nafarroako Administrazio Publikoetan euskararen erabilera arautzen duen eta indarrean den otsailaren 10eko 29/ 2003 Foru Dekretuari dagokionez, gogora ekarri behar dugu, 2005eko abenduaren 9an, Nafarroako Justizia Auzitegi Nagusiak emaniko epai batean14, deusez deklaratu zituela aipatu Foru Dekretuko 15.1 art., 18.3 art., 21.1 art.ko lehen lerroaldea eta 23.1 art; izan ere, funtsean, eremu mistoko euskal hiztunen hizkuntza eskubideak urratzen direla ulertzen zuen. Aipatu
|
beharra
dago ordea, epai hori oraindik ez dela irmoa, Foru Dekretuaren aurka jarritako kasazio helegiteak ez baitira oraindik ebatzi. Nolanahi ere, honetara, Auzitegi Gorenaren 2006ko martxoaren 23ko Autoak15, lehen auzialdian, helegilearen kasazio helegitearen prestaketa mugatzen du, ez delako ageri" 89.2 art.ak galdatutako gailentasun judiziorik; izan ere, urratutzat jotzen diren Estatuko arau zehatzak edo europar Zuzenbidekoak aipatzen diren arren, ez da inolaz ere justifikatzen eurak urratzea erabakigarria izan denik eta ondorioz, helegindako epaitzan eragina izan duenik".
|
|
|
Informazioaren jendarteak identifikaziorako ematen dizkigun eredu eta aukeren ugaritasunak areagotu egiten dute joera hau. Honek ez du esan nahi banakoak besterik gabe berariaz eraikitzen duela bere talde nortasuna; baina azpimarratu
|
beharra
dago norberaren hautua gero eta erabakigarriagoa dela.
|
|
|
Diskurtso burges eta neoburgesaren estrategiak badu beste amarru bat balore gozoen atzean. Behin eta berriz irakatsi digute Ilustraziotik datorren gizabanakoaren aldeko liberalismoak xede humanitarioa izan duela, pertsonak komunitatearen zapalkuntzatik askatu
|
beharra
baitzegoen hobeto bizi eta duinak izateko. Asmoak eta ekintzak bestelakoak direla aski frogatuta dago ordea.
|
|
|
2)" Euskal Herriaren hasieran EUSKARA zegoen Herriaren eratzaile; geroztik Euskarak eman dio izena Herri honi; eta herritarron arteko ezberdintasun, gatazka, kontradikzio eta guzti, Euskarak batzen gaituela aitortu ohi dugu sarritan. Ez dugu uste, ordea, Euskara Euskal Herri eta gizarte historikoaz haraindiko ezer denik; alderantziz geure historia egunerokoan egiaztatu
|
beharrean
gaude euskaldunon bateratzailea dugula euskara, geure Herriaren desintegrazioari uko eginez".
|
|
|
Zor diogulako gauzak diren bezala esan
|
beharrean
gaude. Jose Luis Alvarez Enparantza askok ezagutzen dute, milaka dira bere lana goresten dutenak, baina Euskal Herriaren berreuskalduntzeari17 egindako ekarpenaz18 gutxik hitz egin dute fundamentuz eta are gutxiago dira aintzat hartzen dutenak19 Intelektualki egiteke dugun bidea da gure auzietan pentsamendua garatzearena.
|
|
|
B ren erabilpenak, isotropian aurkitutakoak baino aisa handiago gertatzen direla herri askotan. Hitz batez, gizarte anisotropia postulatu
|
beharra
dago". Alvarez Enparantza, JL, Isasi Balanzategi, X. (1994):
|
|
|
Gauza hauek esan beharra ez da batere gozagarria, espainolismoaren indarra gero eta errotuagoa denean. Haatik, ez dago atzera egiterik, eta Txillardegik orduan esan zituen gauzak, berriz ere esan
|
beharra
dago. Ez baitugu fitsik ere ikasi, dirudienez.
|
|
|
Datu hauek guztiak positiboak eta baikorrak bai, baina, edonork honen aurrean egingo lukeen galdera ere ezinbestean egin
|
beharra
dago. Ezagutza bai, baina zer diogu erabilerari buruz?
|
|
|
motibazioa eta sentiberatzea lantzea ezinbestekoa da. Horrela, bada, hizkuntza politikaren baitan sortzen diren mezuak edo bideratzen diren ekimenak behar bezala gizarteratzeko, informazio, zabalkundeeta kontzientziatze estrategia gehiago lirateke, komunikatzeari eta sentiberatzeari lotutako jardun iraunkor bat egin
|
beharra
dago. Zentzu honetan, ahalegin berezia egin litzateke elebiduna ez den komunitatea erakartzen, euskara denona dela transmititzen.
|
|
|
Hori horrela izanik ere, euskalduntze prozesuarekin jarraitu
|
beharra
dago, ezin baitugu erabilera ezagutza indartu gabe lortu. Ez dugu erabilera areagotzea lortuko komunikazio gaitasun ona duten hiztun dentsitate nahikoa lortzen ez dugun artean.
|
|
|
Dilts en ereduaren arabera, ez da nahikoa lortu nahi diren jokabidealdaketak definitzea. Goragoko maila neurologikoetan ere eragin
|
beharra
dago: gaitasunetan eta, batez ere, usteetan.
|
|
|
Esan
|
beharra
dago, jarraian ateratako ondorio asko aspaldiko egiak direla, baina haien gaineko literaturarik nekez aurkituko dugu. Horra faktore bakoitzetik eratorritako ondorioak:
|
|
|
Esan
|
beharra
dago, jarraian ateratako ondorio asko aspaldiko egiak direla, baina haien gaineko literaturarik nekez aurkituko dugu.
|
|
2010
|
|
|
OHARRA: Gipuzkoarren erdiak gutxi gorabehera erakundeen lana ondo baloratzen badute ere, ez da ahaztu
|
behar
dagokiena baino gutxiago egiten dutela pentsatzen dutenak %30 inguru direla. Esanguratsua ere bada, gipuzkoarren portzentaje handi samarrak erakunde horiek euskara promozionatzeko ez dakiela zenbaterainoko ahalegina egiten duten.
|
|
|
Hala ere, prozesu hori ez da egun batetik bestera bermatzen. Ikasleen motibazioa mantentzea izaten da zailena, eta hori eguneroko jardunean egin
|
beharra
dago, ikasleen esperientziak aintzat hartuta eta dituzten zailtasunei aurre egiteko bide egokia hartzen laguntzeko helburuarekin. Van Lier-ek aldarrikatzen duen moduan:
|
|
|
Pentsatzen dut artikulu horretan esaten direnak baliagarriak direla baita ere honetan ikusten direnak osatzeko; agian alderantziz ere bai. Beste mota honetako" modalitate aniztasuna" eta" artekotasuna" ere bultzatu
|
beharrean
gaudela esango nuke, aurrera egingo badugu (azterketetan eta areago). Izan ere, eremu bakoitzean erakusten dena inspiragarria izan daiteke beste eremuetan ere.
|
|
|
...a eraman behar da kultura ingurumen arlora (bereziki hizkuntza ingurumenarena); negozioa eta hizkuntzak lerrokatzen saiatu behar da; langilea komunikazioa kontsumitzen duen barne bezerotzat hartu behar da; elebidun izateari prestigioa eman behar zaio; hizkuntza propioa eta konpartitua edo komunak bereizi behar dira; edo erabilera sustatzeko bakoitzak berea eginez elkar ulertzea posible dela onartu
|
beharra
dagoela.
|
|
|
Zuzeneko aipamenak ez badira ere, besteak beste, zentzuz betetako ideiak adierazi zituen Mikel Irizarrek hartan: ...a eraman behar da kultura ingurumen arlora (bereziki hizkuntza ingurumenarena); negozioa eta hizkuntzak lerrokatzen saiatu behar da; langilea komunikazioa kontsumitzen duen barne bezerotzat hartu behar da; elebidun izateari prestigioa eman behar zaio; hizkuntza propioa eta konpartitua edo komunak bereizi behar dira; edo erabilera sustatzeko bakoitzak berea eginez elkar ulertzea posible dela onartu
|
beharra
dagoela.
|
|
|
Katalunian eta Valentzian (75 bulego) badago masa kritikoa gastua justifikatzeko katalanez bulegoetako eskaintza, on line kanala eta informazio korporatiboa biderazteko. Baina Galizian, 10 bulego besterik ez dago; beraz, zer eta nola egin hausnartu
|
beharra
dago.
|
|
|
Azken urteotan hizkuntzaren garapena aztertuz, onartu
|
beharra
dago aurrera pausu nabarmenak eta estimagarriak eman direla normalizazioaren bidean. Eta hau dena, horrela izan da eragile sozial askori esker, instituzio eta erakundeei esker eta, ezin ahaztu, banako askori esker.
|
|
|
Eta inplikazio handiak ditu, bai hezkuntza eleaniztunerako, baita gizarte eleanitz osorako ere. Hala ere, lan honek bere mugak ere badituela esaten du egileak berak, eta beste zenbait gai aztertu
|
beharra
dagoela aipatzen du, besteak beste honakoak:
|
|
|
3) Euskararen erabilera nola bultzatu daitekeen eskola barruan eta eskolatik kanpo ere planteatzen da, orain arteko ikerketen emaitzen arabera zer dakigun zehaztuz, eta, baita, oraindik ikertu
|
beharrean
daudenak ere azaleratzen, esate baterako, komunikazio modu berriak (texting, chatting, emailing,...) aztergai bezala kontsideratuz. 4) Immigrazioa dela-eta, etorkinen integrazioa nola egin daitekeen aztertzen da, bai hezkuntzan, eta baita euskal gizartean ere, ghettizazioa saihestu nahian, baita euskararen aldeko jarrerak eta aukerak bultzatzeko ere.
|
|
|
Oraingo honetan ere, hainbat ikerketaren emaitzak eskaintzen dira euskal kasua ulertzeko. Nolanahi ere, kapitulua amaitzeko azpimarratuta geratu da horrelako ikerketek gehiago izan direla egoeraren deskribatzaile esplikatzaile baino, eta sakonago ikertu
|
beharra
dagoela.
|
|
|
...hemen, gaztelania eta euskararen arteko desorekaren ondorioz, euskararen hautua egiten dutenak direla beraiek aukeratutako hizkuntzan han eta hemen inolako trabarik gabe jarduteko zailtasunak —zenbaitetan ezintasunak— dituztenak, eta hori gainditu ezinezkoa dela gaztelaniaren hegemonia elebakarrean daudenek elebitasunerantz urratsik eman ezean. eta euskaltzaletasunaren aldetik, gainditu
|
beharra
dago hizkuntza ordezpenaren ikuspegia, alegia, ez dugula euskararen etorkizuna eraiki" Euskara jalgi hadi plazara!" aldarriaren ondoan" euskara hator etxera eta lagunartera!"
|
|
|
Paradigma berria eleaniztasunaren kudeaketa demokratiko eta iraunkorrarena da, nire iritzian bederen. gainditu
|
beharra
dago hizkuntza ordezpenaren ikuspegia, alegia, ez dugula euskararen etorkizuna eraikiko gaztelania ordezten —are gutxiago baztertzen— saiatuz, baizik eta euskarari beste hizkuntzen artean lekua eginez (gaztelaniaren ondoan Hego Euskal Herrian, frantsesaren ondoan ipar Euskal Herrian, ingelesaren ondoan han eta hemen). ko gaztelania ordezten —are gutxiago baztertzen— saiatuz, b... eta, gainera, onargarria al da bizikidetzaren ikuspegitik?
|
|
|
euskaldun zaharren %86k etxean nagusiki erabiltzen dute euskara; euskaldun berrien %89k, ostera, gaztelania erabiltzen du. gune soziolinguistikoaren arabera ere alde nabarmenak daude, ezagutzari lotuak, euskararen erabileran: 1 eta 2 gune soziolinguistikoetan, elebidunetan gehiengo zabalak gaztelania erabili ohi du euskara baino gehiago bere eguneroko bizitzan; 3 gunean hasten dira nagusi izaten (%57tik aurrera) euskara gaztelania baino gehiago erabili ohi dutenak. erabileran eragiten duten faktore horien muga estrukturalak kontuan hartuz, beraz, hizkuntza politika eraginkorra egiten jarraitu
|
beharra
dago, euskararen erabilera arian arian esparru informaletan ere indar dadin. horretarako, beste hainbat gauzaren artean, nahitaezkoa da herri aginteek elebitasunaren aldeko sentsibilizazio lana etengabea egitea (herritarren borondatearen neurrian baina konplexurik eta aitzakiarik gabe), euskara erakargarritasunarekin uztartuz eta aberastasun pertsonala, kulturala eta soziala darizkion komunikabid... beraiek bezala euskaraz bizi nahi duten herritarrek.
|
|
|
Aniztasunean bildurik. dena den, europako batasunaren sorreraren aitzindari europako ekonomi elkartearen hastapenetatik egon den garapenari erreparatuta aniztasun partziala besterik ez dela izan ondoriozta dezakegu. ekonomi elkartetik gaur egungo europako batasunerako prozesuan zazpi itun aurkituko ditugu: ...batasunak, eta gutxiengoen hizkuntzei dagokienez, abian jarritako hainbat ekimen eta dinamika. horietan gehienetan batasunaren ekarpena ekonomikoa besterik izan ez bada ere. esaterako, europako parlamentuaren ekimenez, 1982an eblul erakunde sortu zen. eblul (european bureau for lessed used languages) gobernuz kanpoko erakunde independentea da eta gutxiengoen hizkuntzak sustatzen du helburu. aipatu
|
behar
dago eblul erakundea 2010ean desagertu dela. horrekin batera, europako batasuneko gutxiengoen talde linguistikoak hobeki ezagutzearren, batzordeak azterketa bat egiteko agindu zuen, euroMoSaiC. azterketa horren bidez, hizkuntzen buruzko informazioa jaso nahi izan zuen, bai eta hizkuntza horiek garatzeko zituzten arazoak ulertu ere. halaber, gutxiengoen hizkuntzei edota kulturei buruzko informazio...
|
|
|
Aipatu
|
behar
dago EBlul erakundea 2010ean desagertu dela.
|
|
|
Kontseiluko idazkari nagusia Helbide elektronikoa: pbilbao@kontseilua.org ezer baino lehen bat aldizkariari zorionak eman
|
beharra
dago. hogei urtez geure hizkuntza komunitatearentzat erreferente bihurtu zaigu soziolinguistika aldizkaria. euskal herriko zein kanpoko ekarpenak, monografikoak, azterketak, eta abar eskura jarri dizkigu aldizkariak. zoriontzekoa, bai, hogei urteko ibilbidea eginik, baina beste hainbat urtez aurrera egiteko eskaera ere egin behar zaio; bat aldizkaria behar dugulako. horrela, 20 urteurrena dela-et... Finean, inposizio hizkuntza izateari utzi diotenean ohartu dira hizkuntza handiak ezartzen duten inposizioez. aurreKo mugimenduaK gutxiengoen hizkuntzen direlakoen bilakaera historikoa egingo badugu, zenbait egilek XVii. mendera1 eramaten gaituzte, hain zuzen ere, westfaliako biltzarreko itunera, non gutxiengo erlijiosoen babesa aitortu baitzen. aro Modernoak hizkuntzen bilakaeran garrantzia hartuko zuten elementuak ekarri zituen:
|
|
|
Euskarazko argitalpen espezialdu eta dibulgatiboen eztanda bizi izan dugu urte hauetan. harrera hotza(). ...na honelako argitalpenentzat inolako bermerik gabe eta baldintza ekonomiko kaskarretan. horra zergatik hasi dudan artikulu hau aldizkariaren finantzazioari aipamen eginez. bat en bilakaera bestelakoa izan zitekeen honelako produktuen sustapen publikoak urrats teknologikoa behar bezala egiteko baliabideak eskaini izan balitu. euskalgintzaren errealitate organizatiboak izan duen bilakaera ere aipatu
|
beharra
dago. euskal kulturaren batzarra ren inguruan (ekb) biltzen ziren euskalgintzako entitate nagusiak eta berau zen bat editatzeari ekin ziona. ekb desagertu eta euskararen gizarte erakundeen kontseilua sortu zenean (1996), ordea, umezurtz gelditu zen bat. euskararen gizarte erakundeek ez zuten bat en sustapenean ardurarik nahi eta proiektua bertan behera uzteko prest agertu ziren. garai hartako arg... Sei elkartea (euskal Soziolinguistika institutua Sortzen izenekoa) babesle zuela, berariaz horretarako sortua. ondoren Soziolinguistika klusterra etorri zen, Sei ren garapenaren ondorioz. garai bakoitzean zuzendariak (txillardegi eta Maria Jose azurmendi), koordinatzaileak, argitalpen batzordeko kideak berritzen joan dira, eta horrek berarekin ekarri du garapena. ez nuke puntu honetan gehiegi luzatu nahi, uste baitut bakoitzak bere neurrian zuen onena eman zuela, baina uste dut bat aldizkariaren" intra historia" azpimarratzekoa dela arlo honetan, izan ere bere iraupen eta bilakaeraren gako nagusia bertan dago. zorroztasun akademikoa, esperientzia aplikatua, militantzia eta zabaltasuna uztartzen asmatu dute aldizkariaren sustapenean lan egin dutenek. denona eta inorena ez, txikia baina ezinbestekoa, hori da bat aldizkaria izan dena eta horretan ahalegindu dira, produktuan ikus daitekeenez, bertara bildutakoak.
|
|
|
Euskarazko argitalpen espezialdu eta dibulgatiboen eztanda bizi izan dugu urte hauetan. harrera hotza(). ...in ziona. ekb desagertu eta euskararen gizarte erakundeen kontseilua sortu zenean (1996), ordea, umezurtz gelditu zen bat. euskararen gizarte erakundeek ez zuten bat en sustapenean ardurarik nahi eta proiektua bertan behera uzteko prest agertu ziren. garai hartako argitalpen batzordea osatzen zuten pertsonak, eta elementu hau azpimarratu nahi nuke, pertsonak, banakoak, izan ziren proiektuari eutsi
|
beharra
zegoela eta proiektuarentzat behar zen oinarria jarri zutenak. txillardegi eta Xabier isasik ekin zioten bakardadean lan horri. une horretantxe bizi izan zuen bere unerik larriena aldizkariak. baina, behar den bezala inoiz idazten bada, esan beharrekoa izango da euskalgintzakoa txingurri lana izan dela, eta ataka zail horretan ere, ederki kostata izan arren, taldetxo horrek lortu zuen argitalpen ... Sei elkartea (euskal Soziolinguistika institutua Sortzen izenekoa) babesle zuela, berariaz horretarako sortua. ondoren Soziolinguistika klusterra etorri zen, Sei ren garapenaren ondorioz. garai bakoitzean zuzendariak (txillardegi eta Maria Jose azurmendi), koordinatzaileak, argitalpen batzordeko kideak berritzen joan dira, eta horrek berarekin ekarri du garapena. ez nuke puntu honetan gehiegi luzatu nahi, uste baitut bakoitzak bere neurrian zuen onena eman zuela, baina uste dut bat aldizkariaren" intra historia" azpimarratzekoa dela arlo honetan, izan ere bere iraupen eta bilakaeraren gako nagusia bertan dago. zorroztasun akademikoa, esperientzia aplikatua, militantzia eta zabaltasuna uztartzen asmatu dute aldizkariaren sustapenean lan egin dutenek. denona eta inorena ez, txikia baina ezinbestekoa, hori da bat aldizkaria izan dena eta horretan ahalegindu dira, produktuan ikus daitekeenez, bertara bildutakoak.
|
|
|
Euskalgintzaren errealitate organizatiboak izan duen bilakaera ere aipatu
|
beharra
dago. EKB desagertu eta Euskararen Gizarte Erakundeen Kontseilua sortu zenean, umezurtz gelditu zen
|
|
|
Sarrera badirudi egungo mendea elkarrekiko mendekotasunarena izango dela. inoiz baino gehiago, lurra gero eta txikiago ari da bilakatzen, gizakiak lortutako aurrerakuntzen ondorioz. elkarrengandik milaka kilometrora dauden bi pertsonek elkarrekin hitz eta lan egin dezakete gaur egun, denbora errealean. aurrerakuntza handi horiek ingelesez hedatzen dira, nagusiki, eta, nazioarteko beste hizkuntza gutxi batzuetan, bigarren maila batean. hizkuntza aniztasunari krisi larria dakarkion joeraren erakusgarri da jokamolde hori. horrenbestez, hizkuntzek bizirauteko aukera bakarra idatzizko araudi bateratu bat sortzea izango da eta, horren ondorioz, dagokion lurralde historikoan normalizatzea, betiere lurralde hori barne hartzen duen/ duten estatuaren/ estatuen babes irmoarekin. zoritxarrez, berrehun baino gutxiago dira egoera horretan dauden hizkuntzak. horrek izugarrizko deskalabrua ekarriko liguke; izan ere, oraindik munduan diren 6.000 hizkuntzetatik gehienen heriotza ekarriko luke (ia seguru, egungo mendea amaitu baino lehen). deskalabru hori jada iragarri zuten itzal handiko zenbait hizkuntzalarik, duela zenbait hamarkada. ...uena izan zen, gainera, zalantzarik gabe, erabileraren ehunekoen bilakaerari dagokionez behinik behin, jarraian ikusiko dugun bezala. euSKararen aTzeraKada HiSToriKoa azterlan honen xedea ez da euskararen galera prozesuak zer etapa izan dituen aztertzea. ezta galera horren zergatiak argitzea ere, hizkuntzaordezkapen gehienetan berdinak izaten direnak, esan dezagun bidenabar. nolanahi ere, gogoratu
|
beharra
dago zenbateko arriskuan zegoen euskara joan den mendearen bigarren erdian, prozesu hark izan zuen joeraaldaketa sakonaren ondorioz. hamaika belaunalditan, estatuaren hizkuntzaren inposaketaren eragina birtuala zen, erreala baino gehiago, gizartegeruzarik esklusiboenei soilik eragiten baitzien, eta gizarte geruza horiek ez baitzuten pisu handirik ehunekotan. gaztelaniak euskara ordezkatzeko (egit... estatuek beren eskola sistemak hobetu zituzten, soldaduska hedatu zuten, eskala handiko hedabideak garatu zituzten eta barneko lan mugikortasuna bultzatu zuten. bat batean, hiru belaunaldi eskasetan, atzerakada historiko horizontaletik atzerakada moderno bertikalera igaro zen. egoera horrek geolinguistikak proposatzen zituen mapa zaharrak hankaz gora jartzea ekarri zuen, besteak beste. euskaradun herriak, atzerakada geldi baina etengabean zegoenak, bere baitan eutsi zion euskararen transmisioari eta gizarte erabilera erabatekoari. amaitu zen hizkuntza muga poliki poliki, baserriz baserri eta auzoz auzo atzeratzen joatea. besterik gabe, desagertu egin zen.
|
|
|
Laurogeiko hamarkadaren hasieran, Euskal Herriak eta Bretainiako administrazio eskualdeak ia biztanle kopuru bera zuten, baina bretoi hiztunen kopuru absolutua handiagoa zen euskal hiztunena baino, eta ehunekotan hiru puntu goitik zeuden hizkuntzaren ezagutzan. ...a guztietan, barruraino sartu zen gaztelania, eta hegoaldean normaltasunez bizitzeko guztiz ezinbesteko bilakatu zen. hiriingurunean, familiaren bidezko transmisioa bertan behera geratu zen, ia erabat. eta soziolinguistikan oso jakina denez, egoera horren ondoren hizkuntza erabiltzeari uztea etortzen da, eta handik gutxira gainera, baita landa eremuan ere. lehenago esandakoa errepikatu arren, esan
|
beharra
dago euskara desagertzeko prestatua izan zela, eta iragan mendearen azken laurdenak izan behar zuela azken aurreko geltokia; hau da, hizkuntza edozein familia eremutan hitz egiteari utziko zitzaionekoa. hizkuntzen galera fenomenoen arloan ikasiak ez direnei aurreko hitzak gehiegizkoak direla irudituko zaie. horregatik, prozesu hori adibide baten bidez azalduko dugu, eta oso urrutikoa ez den beste... 1981 urteko erroldako datuen arabera, eaen 430.000 euskaldun zeuden, 5 urtetik gorakoak. euskaldun guztien kopurua kalkulatzen badugu, nafarrak eta iparraldekoak gehituta, 560.000 euskal hiztun inguru izango ziren garai hartan, zazpi probintzietako guztizko 2.890.000 biztanleen %19, 5 ia aldi berean, 1983 urtean, rbo (Radio France Bretagne Ouest) hedabideak bretoierari buruzko inkesta bat egin zuen. bretainiako administrazio eskualdeko 2.700.000 biztanleen artean, 600.000 inguru ziren elebidunak, biztanleriaren %22 inguru2 beraz, alderaketa oso antzekoa da. laurogeiko hamarkadaren hasieran, euskal herriak eta bretainiako administrazio eskualdeak ia biztanlekopuru bera zuten, baina bretoi hiztunen kopuru absolutua handiagoa zen euskal hiztunena baino, eta ehunekotan hiru puntu goitik zeuden hizkuntzaren ezagutzan. bada, hogeita hamar urte geroago, bretainiako eskualdean 600.000 biztanletik 200.000ra igaro dira, eta hiztunen ehunekoa 22tik 6,5era jaitsi da. bretoieran eskolatzen direnen tasa %2 ingurukoa da, eta familiaren bidezko transmisioa, berriz, hutsaren hurrengoa3 horixe zen, eta ez besterik, euskararentzat prestatzen joan zen etorkizuna. eta demokraziaren hastapenetan euskarak zuen egoera berme ezin hobea zen bretoieraren moduko bilakaera izateko. eSpainiaKo demolinguiSTiKaren HiSToriari
|
|
|
jatorrizkoa izanda ere, bizirauteko zailtasunak dituen hizkuntzarekin? gurea bezalako gizarte eleanitzean —jatorrizkoena den hizkuntzak erabilera ahulena izanik—, gizartekideon jarrera etikoa ezin besteko baldintza da. hizkuntza anitzen elkarbizitza eta hizkuntza gutxiengotuaren etorkizuna ere, ziurtatuko badira, zera eskatzen du; hiztun ezberdinen askatasuna errespetatzea. hau gertatuko bada berriz, besteen hizkuntza ezagutu eta bere garapena onartu
|
beharra
dago. elkarbizitzarako jarrera etiko hau mantentzen ez denean kritika egin ahal izateko eta joera ez egokiak ikusgarri egin eta zuzendu ahal daitezen ahalegintzeko, garrantzitsua litzateke, euskararen, eta hizkuntza ezberdinen, inguruko eztabaida publikoaren azterketak sistematikoki egite jarraitzea. lan honetan egiten den proposamen metodologikoa eredu bat izan daiteke helburu horretarako.z eSKe... IV Mapa Soziolingüistikoa. kultura Saila. hpS. eusko Jaurlaritzaren argitalpen zerbitzu nagusia.Vitoriagasteiz. larraÑaga, n. (1996).
|
|
|
jatorrizkoa izanda ere, bizirauteko zailtasunak dituen hizkuntzarekin? ...izitzarako jarrera etiko hau mantentzen ez denean kritika egin ahal izateko eta joera ez egokiak ikusgarri egin eta zuzendu ahal daitezen ahalegintzeko, garrantzitsua litzateke, euskararen, eta hizkuntza ezberdinen, inguruko eztabaida publikoaren azterketak sistematikoki egite jarraitzea. lan honetan egiten den proposamen metodologikoa eredu bat izan daiteke helburu horretarako.z eSKerTzaK eskertu
|
beharrean
nago, lan hau egin ahal izateko euroiSa S.a.ko lagunek emandako aukera, bai prentsako artikuluen datu basea erabilgarri egiteko, zein berauen azterketa egiteko baliabide informatikoak eskuragarri ipini dizkidatelako. erreFerenTziaK euSko Jaurlaritza (2009). IV Mapa Soziolingüistikoa. kultura Saila. hpS. eusko Jaurlaritzaren argitalpen zerbitzu nagusia.Vitoriagasteiz. larraÑaga, n. (1996).
|
|
|
...lgintza kriminalizatua da e.a. euskara oso lotuta ageri da euskalerriari, euskal nazioari eta baita ezker nahiz eskuineko alderdi politikoei. erakunde, politikari eta hizkuntza politika aipatzeko joera dute jarrera kritikoarekin beren ezintasuna adieraziz. euskara gehiegi dago baldintzatua eztabaida politiko ideologikoekin, eta euskara auzi honetatik atera nahi bada, adostasun politikoa berreraiki
|
beharra
dago. lehendabizikoa da edozein hizkuntza marka politikoen gainetik kokatzea, eta aberastasun bezala ulertzea. edozein hizkuntzak komunikatzeko balio digu, baita kultur sormenerako ere, eta gure identitatea osatzen laguntzen digu. hizkuntzak ezagutzea aberastasuna da, gure gizarte identitate askotarikoa izan bai daiteke. hizkuntzek ez dute izan behar helburu politikoetarako; ez ezer eraikitzeko, ...
|
|
|
Gaiari zegokion seriotasunez heldu asmoz, lehenik Euskararen liburu zuria deituko zena egitea erabaki zen. Alegia, euskararen egoerari buruzko gogoeta sakona (historia, tratamendu juridiko legala, kontzeptu eta planteamendu teorikoak...) egin
|
beharra
zegoela. Bigarren urratsa Euskal Herri osoko azterketa soziolinguistikoa egitea izan zen.
|
|
2011
|
|
|
Hizkuntza indartsuak balio du, ahalik eta eremurik zabalena hartzen duenak hain zuzen ere. Nazioartean ingelesa jakin
|
beharra
dago, ez, ordea, euskara.
|
|
|
2002). d) goiko puntu horrekin hasi zen hudson en formulazio berria, nolanahi ere, bere ahuldadeak agertzen. Batetik, zer
|
behar
dago Ferguson-en diglosiari" benetako" diglosia esateko eta besteari" societal bilingualism", zergatik saiatu diglosia benetakoa eta" societal bilingualism" hain gogor bereizten, berehala (hainbat alorretan) parez pare tratatu behar badira biak?
|
|
|
Diglosiaren purgatorioaz. Teoriatik tiraka – Mikel Zalbide kontua ez da arnasguneetarako programa berariazkoa prestatu
|
beharra
dagoen ala ez. honez gero begien bistan egon behar luke baietz, berariazko plangintza eskatzen dutela arnasguneek204 horrela da hori eta, atzera begira, azken berrogei urteotako hutsarterik handiena alor horretan egin ote delakoan nago. Bistan da, orobat, arnasguneetatik kanpora bizi garela herritar gehienak, euskal zein erdal hiztun, eta horiek guztiok ere kontuan izan behar dituela gerora begirako indarberritze saio orok. kasu horietan ere litekeena da diglosia molde ad hoc bat asmatu behar izatea.
|
|
|
Arazo nagusia, dudarik gabe, komunikabideekin eta IkTekin dago arnasguneetan: ...arekin hurrena eta internet zein antzeko lotura digitalekin azkenik. hori da egungo egunean arnasguneen indargabetzaile nagusietako bat. ezin zaie hiritarrei beren gustu eta jakingura osoa aseko lukeen euskal telebista, euskal prentsa eta IkT multzorik eman. posible da, ordea, herritarren interes hurbila erakartzen duten gaiak euskaraz landu eta zirkulazioan jartzea. hurbileko esparru hori irabazi
|
beharra
dago, euskarazko familiabizitza gesalduko ez bada. gauza batzuk euskaraz eta besteak erdaraz izango direla arnasguneetako familia giroan ere onartu dugu, batez ere euskarazko jarduna lehenetsiz bizimodu arruntaren gorabeherak eta solaskide ezagunen arteko pasadizoak direnean mintzagai, eta ahozko jarduna denean mintzabide. Jarduera espektro hori indarrean mantenduko duen diglosia behar da orain ere, lehenik eta behin, etxe giroan.
|
|
|
45; ingelesezko itzulpena in paulston, 2002: 129); b) espainian, Francoren agintaldia amaitzera zihoan. hori segurua zen, adinak bere legeak dituelako besteak beste. zerbait pentsatu
|
beharra
zegoen Francoren agintekera hura amaitzen zenerako. zerbait pentsatu beharra zegoen, bereziki, azken gerran galtzaile izandakoak etorkizun demokratiko hurbilean gehiengoa izan zitezkeen hiztun herrietarako. Itxaropeneta iharrosaldi giro horretan egindako gogoeta lan eta aktibazio soziopolitiko gotorraren altzoan sortua dugu, nagusiki, paisos Catalans etako soziolinguistika (batez ere hizkuntza soziologia) eta, horren barnean," menderatuen diglosia" 91.
|
|
|
45; ingelesezko itzulpena in paulston, 2002: 129); b) espainian, Francoren agintaldia amaitzera zihoan. hori segurua zen, adinak bere legeak dituelako besteak beste. zerbait pentsatu beharra zegoen Francoren agintekera hura amaitzen zenerako. zerbait pentsatu
|
beharra
zegoen, bereziki, azken gerran galtzaile izandakoak etorkizun demokratiko hurbilean gehiengoa izan zitezkeen hiztun herrietarako. Itxaropeneta iharrosaldi giro horretan egindako gogoeta lan eta aktibazio soziopolitiko gotorraren altzoan sortua dugu, nagusiki, paisos Catalans etako soziolinguistika (batez ere hizkuntza soziologia) eta, horren barnean," menderatuen diglosia" 91.
|
|
|
osasunaren eta gaitzaren, azken buruan biziaren eta heriotzaren, arteko muga lerro lauso bihurri horretan doakigu guztioi bizia. horregatik da medikuntza, gaixoez eta hildakoez arduratzen delarik ere, hain garrantzitsua. horregatik da diglosia, hitz horrekin edo beste batekin, Mikel Zalbide – Hamar ondorio, gazi eta gozo gurea bezalako hiztun elkarte txiki erasanetan hain funtsezko eta hain zentral. orain arte seguru; gero ere bai, ene ustez. c) Amankomuneko kezka sorta batekin, gure herriaren eta gure hizkuntzaren geroa dugularik ipar, jardun dugu guztiok eztabaidan. Bizi eta, aldi berean, ahalik eta objektiboen. gogoeta lan aurrez aurreko horren
|
beharra
badagoela uste izan dugu gehienok. horrexegatik murgildu gara hain poz gutxi eta hain atsekabe ugari ekarri ohi duen lan honetan. ez dago zertan harritu: demografikoki, hedadura territorialez eta espazio soziofuntzionalez" bere leku seguru" rik ez duen, eta horregatik belaunez belauneko perspektiban (ez berehala, baina bai bizpahiru belaunalditik aurrera) etorkizun argirik ez duen hiztun herriak, bai eta bere, normala da esfortzu sendorik egitea herioedo kalte arriskuak ebitatzeko eta hartara daramaten osasun bideak aurkitzeko. d) ez gara geure zilborrari begira ari izan, diglosia kontuon inguruan egunak eta asteak zurrupatu ditugularik.
|
|
|
liburu atsegin bat egitea irakasleen eskutan uzteko eta soziolinguistikan interes berezirik ez izan arren, gazteak gai horretan janztea, arazo horrek bizitzan eragina duelako, bai hiztun gisa eta baita irakasle gisa ere. kontatu dezagun beraz historia hori, baina ez soziolinguistika kontatzeko, baizik eta bizitzaren historia azaltzeko. eta hizkuntzak bizitzaren hedapen naturalak direla ere kontatu behar da, eta hor oreka behar dela. Batzuetan hizkuntza hautu hutsa dela esaten da, baina niri ez zidaten galdetu ea espainola ikasi nahi nuen. edota euskaratik zuzenean ingelesera joan nahi dudan. erakutsi
|
beharra
zegoen era natural batean ginela euskaldun orain arte, pixka bat hizkuntza ekologiaren ideia horretan sartuta. Azken finean, liburuaren bigarren partea Txepetxen teoriaren sozializazio modu bat izan zen.
|
|
|
Alde batetik, etxeko soziolinguistika deitutakoaren inguruan dibulgazioa egin
|
beharra
dago, eta autolaguntza moduko aholkuak eman. egunerokoan hizkuntza ohiturak aldatzeko prozesuetan laguntzen eta zirikatzen gabiltzanok ikusten dugu jendeari tresna batzuk falta zaizkiola, eta nik uste dut soziolinguistikatik etor daitezkeela tresna horiek, esan dudan moduan, soziolinguistikaren ikuspegi zabaletik; gehiago psikolinguistikatik soziologia hutsetik baino.
|