|
2000
|
|
|
Bost milak-edo egiten dute galizieraz, eta ez dakit nondik datorren hogeita hamar mila eta antzeko datuak esateko tentazioa. Bost milak hogeita hamarrek bezainbat hizkuntza eskubide daukate eta berdin bermatu
|
behar zaizkie
eskubideok".
|
|
2001
|
|
|
autodeterminazio eskubidea baldin badago eta eskubide hori herriei badagokie, guk horretarako eskubidea dugu. Hori galarazteko lege bat jartzen bada, lege hori beteko da baldin eta guk betetzen badugu; beraz, gure esku dago horri aurre egitea, eta guk erabaki
|
behar dugu
eskubide hori aurrera eramatea, ez dugu Estatuaren baimena itxaron beharrik. Alde horretatik da sinplea ideia, latza dena egin beharrekoa da.
|
|
2002
|
|
|
Txirotasuna aztertzeko egiten diren hurbilketetan, beraz, bereizi
|
behar dira
eskubideak (txirotasuna bazterketa modura) eta kontsumo-gaitasuna irizpidetzat darabiltzan hurbilketa (Zubero, 1998a: 39).
|
|
|
Era berean, kapital higikorraren etekinak eta ondare irabaziak dituzten zergadunek aitortu behar zuten 1.502,53 euro baino gehiagoko atxikipena edo konturako sarrera, Altxorraren Letretatik eratorritako atxikipenik gabeko kapital higigarriaren etekinak eta babes ofizialeko etxebizitzak edo 601,01 euro gordin baino gehiagoko prezio tasatuko etxebizitzak erosteko diru-laguntzak. Etxebizitza erosteagatik, nazioarteko ezarpen bikoitzagatik edo pentsio planengatik kenkaria egiteko eskubidea duten zergadunek ere aitortu
|
behar dute
eskubide hori.
|
|
2003
|
|
|
Honekin ez dut esan nahi gure eskakizunak zilegiak ez direnik. Euskararen ofizialtasuna, normalizazioa, hizkuntz eskubideen bermea eta abar toki guztietan defendatu
|
behar diren
eskubideak dira, guztiz demokratikoak gainera. Baina ez gara ohartzen erdaldunen ikuspegiak zilegiak izan daitezkeela, eta horren ondorioz gure mezuak ezdi rela behar bezala gizarteratzen.
|
|
2004
|
|
|
Kudeaketarako erakundeek, baimena lortu ondoren, legitimazioa dute, eurek kudeatu
|
behar dituzten
eskubideak egikaritzeko eta administrazio-prozedura nahiz prozedura judizial guztietan eskubideok baliatzeko, euren estatutuetan ezarritakoaren arabera.
|
|
|
Ohiko giz.a eskubide horiei (gizabanako eta gizarteari dagozkienei) hirugarren belaunaldiko eskubideak, hau da, benetako informazioari buruzko eskubideak, gehitu behar dizkiegu. Gainera, gai honetaz ezdugu ahaztu
|
behar
eskubide horiek unibertsaltasunaren ezaugarria dutela.
|
|
2005
|
|
|
Emakumea oraindik ezkondu ez bada, edo ezkondu arren adingabea bada, orduan horren aitak, amak edota bermatu beharreko ezkonsaria nahiz ondasunak eman dituenak egikaritu
|
behar du
eskubidea haren izenean; pertsona horrek kalifikatu behar du eratu den hipoteka nahiko den ala ez.
|
|
|
Eskubide batzuen aurkezte-idazkuna bakarrik egin bada, erregistratzaileak ez die komunikaziorik eman
|
behar
eskubide horien titularrei, baina eskubideen inskripzioa edo idatzoharra egin bada, erregistratzaileak idatzagiri-oharrean agerrarazi behar du exekuzioaren egoera, Erregistroko datuen arabera.
|
|
|
Epaitegi eta auzitegiek edota estatuko kontseilu nahiz bulegoek berehala dekretatuko dute ez direla onartzen legearen 313 artikuluak aipatu agiri nahiz eskriturak, baldin eta horien bidez lortu nahi denean inskribatu
|
behar zen
eskubidea gauzatzea, hirugarrenei kalte eginez.
|
|
|
1 Interesdunak ezezko kalifikazioaren jakinarazpena jaso eta hurrengo hamabost egunetan egikaritu
|
behar du
eskubide hori, aurkezte-idazkuna indarrean dagoen bitartean, aurkeztutako tituluaren eta dokumentazio osagarriaren lekukotza osoa emanez ordezko erregistratzaileari.
|
|
|
Erregistroko idazkunak laburtzeari dagokionez, legegilearen asmo hori bat dator inskripzio formuletan laburtasun eta argitasuna agintzen duten egungo eskakizunekin; lege berriak, bada, idazkun nagusien idazkera laburtu ez ezik, halakoetan jabariaren eta ondasun higiezinen gaineko eskubide errealen nondik norakoa jasota, aurkezte-idazkunaren edukia ere erraztu du, eta horrek berebiziko garrantzia du ondasun higiezinen gaineko Espainiako sisteman. Horrela, batetik, idazkun ororen betekizun formalak ahalik gehien gutxitu dira, betiere sistemaren printzipio nagusiei kalterik egin gabe; bestetik, modu berezian inskriba daitezkeen eta inskribatu
|
behar diren
eskubideen inguruko aipamenak kendu dira; eta, azkenez, Erregistroaren babes esparrutik at utzi dira izaera pertsonal edo betebehar izaeradun eskubideak. Horrek guztiak nahitaez ekarri behar du Erregistroa argiago eta horren publizitatea errazago egitea, interesdunek zuzenago jakin dezaten horren edukia.
|
|
|
Inskribatu
|
behar den
eskubidea ziurtatzeko interesa duenak.
|
|
2006
|
|
|
Gure iritziz, ez da espetxe politika edo honen aldaketak-sakabanaketa barne-prozesuarekin lotu behar, orduantxe agertzen baita argien espetxe politikaren erabilpen politikoa. Zergatik lotu
|
behar dugu
eskubideen bermea prozesu politikoarekin. Jakina, badakigu, benetako konponbide bat gauzatzeko gureak etxean behar ditugula, konponbideak benetako prozesua behar duela, baina ez ditzagun prozesua eta eskubideak nahasi.
|
|
|
Hori da Munduko Medikuak GKEak Gizarte Bazterketaren X. Txostenean egiten duen salaketa. “Oztopo asko gainditu
|
behar dituzte
eskubide hori erabiltzeko”, dio ikerketak. Hamarkada batez, Munduko Medikuek Gizarte Bazterketari buruzko Txostena argitaratu dute, lan egiten duten arazoen ikuspegia eskaintzeko.
|
|
2007
|
|
|
Horrez gain, erdietsi nahi da «Konstituzioak eta legeek alderdiei eratxiki dizkieten eginkizunak benetan bete daitezen ziurtatzea eta, azken buruan, estatuaren jardunbide demokratikoa bermatu dadin laguntzea» (martxoaren 6ko 56/ 1995 KAE). Ikuspegi bikoitz hori aintzat hartuta, partaidetza orokorreko biltzar-organoa arautu da, alderdiaren eskumen garrantuak betetzeko ohiko bide gisa; zuzendaritza-postu horien zentsura demokratzitsuenak dituena; sufragio aske eta sekretua ezarri da, zuzendaritza-postikoa arautu da; edozein elkartetan oinarrizkoak izan eta berdintasunez egikaritu
|
behar diren
eskubideak aitortu dira, hala nola, hautaketan parte hartzea eta organoetan hautagai izatea, edota jardueren, egoera ekonomikoaren eta zuzendaritza-organoak osatzen dituzten pertsonen gain informatzea; eta kide anitzeko organoen bileren jardunbiderako eta araubiderako erregela batzuk zehaztu dira. Beste alde batetik, 9 artikuluaren xedea da alderdi politikoek printzipio demokratikoak eta gizasun nahikoarekin zerrendatu ditu prin eskubideak errespeta ditzaten ziurtatzea.
|
|
|
Eskariak egiteko eskubidearen titularren esparru subjektiboa adiera zabalean zehazten da. Bada, ulertu
|
behar da
eskubide hori dutela pertsona fisikoek nahiz juridikoek, euren naziotasuna kontuan hartu gabe. Azken buruan, eskubide hori interes legitimoak defendatzeko bidea da, eta eskubide horren bidez herritarrek zeregin publikoetan parte har dezakete, banaka nahiz modu kolektiboan.
|
|
|
Eskarien izapidetzaren helburua nahitaez izan
|
behar da
eskubidea asetzea. Hala ere, legeak ez ditu aztertu izapidetza horren nondik norakoak; legeak arreta berezia jarri du eskarien jasotzaile diren botere publikoen eta agintarien betebeharretan.
|
|
|
Eskubide horiek modu proportzionalean aitortuko dira, lanean egindako denboraren arabera, lege-zein erregelamendu-xedapenetan eta hitzarmen kolektiboetan, hala egin
|
behar denean
eskubide horien izaeraren arabera.
|
|
|
Horrexek azaltzen du, hain zuzen ere, txandakako aprobetxamendu-eskubidea duen titularraren eta ondasun higiezinaren jabearen arteko lotura konplexua. Horrenbestez, jabeak bermatu
|
behar du
eskubideen titularrek jasoko dituztela titulartasunak barnean daramatzan zerbitzuak. Eska daitekeen gutxieneko berme horrek iraungo du jabea ondasun higiezinari lotuta dagoen bitartean, eta hori horrela izan daiteke, berak besterendutako eskubideak ez baitira osoak, mugatuak baino.
|
|
|
Azkenik, kontuan izan
|
behar da
eskubide-adierazpenak Konstituzioaz gain autonomia-erkidegoetako autonomia-estatutuetan ere agertzen direla. Estatutu horien jatorrizko idazketan eskubide-adierazpen zehatzak agertzen ez ziren arren, geroko eraldaketetan (2006tik aurrera), autonomia-estatutuetan eskubide eta askatasunei buruzko titulu bat sartzea orokortu egin da.
|
|
|
Dena den, kontuan izan
|
behar da
eskubide horiek zabaltze-indarra dutela, horien mugen interpretazioa modu murriztailean egin behar dela beti (odiosa sunt restringenda) (maiatzaren 23ko 66/ 1985 KAE, urtarrilaren 13ko 3/ 1997 KAE, etab.), eta murrizketa hori behar den moduan justifikatu behar dela proportzionaltasun-printzipioarekin bat etorriz; hau da, aztertu egin behar da mugak xede legitimo bat duen, xede horretarako egokia... Modu horretan, Konstituzio Auzitegiaren jurisprudentzia eta Giza Eskubideen Europako Auzitegiaren jurisprudentzia bat datoz askotan oinarrizko eskubideek izan ditzaketen mugei dagokienez; izan ere, eskubideak legez onartu behar dira, horien beharrizana gizarte demokratikoaren ikuspegitik neurtu behar da, gizartearen oinarrizko balioak edo printzipioak errespetatu behar dira, aplikazio-prozedurak botere judizial independente eta inpartzialak kontrolatu behar ditu, aurretik ezarritako prozedura erabili behar da, eta eskubide eta askatasunen murrizketak inoiz ez dira aplikatu behar ezarritako xedeak baino harago (1976ko abenduaren 7ko GEEAE. Handysidede kasua?, 1978ko irailaren 6ko GEEAE. Klass kasua?, 1979ko apirilaren 26ko GEEAE. Sunday Times kasua?, 1983ko martxoaren 25eko GEEAE
|
|
|
Horrek muga berri bat ezarri du eskubide horien inguruan, kasu honetan legelariarentzat. Konstituzio Auzitegiak ezarri du zer ulertu
|
behar den
eskubide horien «funtsezko edukiari» buruz ari garenean, bi irizpide desberdin erabiliz: a) kasuan kasuko eskubidearen izaera juridikoa:
|
|
|
a) kasuan kasuko eskubidearen izaera juridikoa: irizpide honen arabera, eskubidearen izaera juridikoari erreparatu behar zaio, legelariek horren inguruan duten ulerkera orokorrari, arauketa juridiko zehatza gorabehera; horretatik ondorioztatu
|
behar dira
eskubidea identifikatzen laguntzen duten ahalmen edo aukerak, horiek gabe guztiz desnaturalizatuko litzateke eta; b) juridikoki babestutako interesen irizpidea: «eskubidea berpizten duten» eta juridikoki babestuta dauden interesak zein diren aztertu nahi da, hau da, eskubidearen oinarrizko edukia gainditu egiten da berori murriztu eta ez egikaritzeko moduan uzten denean, egikaritzea arrazoizkoa dena baino harago zailtzen denean edo beharrezko babesik gabe uzten denean (apirilaren 8ko 11/ 1981
|
|
|
adiskidetasuna nahi du, eta adiskidetasun hori hartzea erabakitzen duenak, edukitza arduratsu bat gauzatzeko ezinbestekoak diren eskakizunei buruzko aholkularitza zehatza jaso nahi du. “Babeslekutik animalia baten edukitza arduratsuaren kontzeptua zabaltzen dugu; animalia bat ez da jostailu bat, pertsona bakoitzak berarekin bizi aurretik ezagutu eta onartu
|
behar dituen
eskubide eta beharrak dituen izaki bat da”, dio Nacho Paunero El Refugioren presidenteak. Animalia bat erosi edo adoptatu aurretik, Paunerok gomendatzen du aztertzea zer aukera erreal dauden hura familiaren bizitzan txertatzeko, gustuak, lehentasunak eta lehentasunak, zer kidek lagun dezaketen animalia zaintzen, hautatutako animaliaren bizitza luzea dela eta zer betebehar eskatzen dituen.
|
|
2008
|
|
|
Sozietate kotizatu bateko administratzaileei ordainsari moduan akzioen gaineko aukeratze-eskubideak eman bazaizkie 2000 urteko urtarrilaren 1a baino lehen, eta sozietate-estatutuetan ez bada esan-bidez ezarri ordainketa-modu hori, akziodunen batza orokorrak emandako onespena
|
behar da
eskubideok egikaritu edo besterentzeko.
|
|
|
Epe horretan, sozietate lagatzailearen hartzekodunek eta lagapen-hartzailearen zein-hartzaileen hartzekodunek lagapenaren aurka egin dezakete, sozietatearen bat-egite kasuetarako ezarritako baldintza eta ondore berberekin. Aurreko paragrafoak aipatzen duen iragarkian esan-bidez jaso
|
behar da
eskubide hori.
|
|
|
Horrenbestez, aurrekontuen definizio zehatza nahi izanez gero, Aurrekontuen Lege Orokorrera jo behar dugu. Lege horren 32 art.aren arabera, Estatuaren Aurrekontu Orokorra da Estatuko sektore publikoa osatzen duten erakunde eta organo bakoitzak ekitaldian zehar likidatu
|
behar dituen
eskubide eta betebeharren adierazpen zifratu, bateratu eta sistematikoa. Beste hitzetan esanda, Aurrekontuek hurrengoak zehaztuko dituzte:
|
|
|
Bestalde ere, denborazko betekizuna dugu: kontsulta egin
|
behar da
eskubideak egikaritzeko, aitorpen eta autolikidazioak aurkezteko edo betebeharrak betetzeko epea bukatu baino lehen; are gehiago, kontsulta egitean, bertan adierazitako inguruabar, datu eta aurrekariak zeuden-zeudenean iraun behar dute, baita kasuari dagozkion legea eta jurisprudentzia ere.
|
|
|
EB 2013tik aurrera ETSk nola funtzionatuko duen negoziatzen ari da. Egungo proposamenaren arabera, sektore elektrikoak
|
behar dituen
eskubide guztiak erosi beharko ditu emisioak estaltzeko.
|
|
|
Balio hori zenbait parametroren araberakoa da, hala nola akzio zaharren kotizazioa, akzio berrien jaulkipen-prezioa edo handitzearen proportzioa. Akziodunak zati bat bakarrik jo du handitzera Inbertitzaileak akzio kopuru jakin bat sinatzen du,
|
behar diren
eskubideak gehitzearen proportzioaren arabera emanez, eta gainerako eskubideak une horretan merkatuan duten prezioari saltzen dizkio, salmenta eragiketari dagozkion gastuak kenduz. Inbertitzaile ez-akziodun batek handitzera jo nahi du Handitzera joan nahi ez duten akziodun zaharrek saltzen dituzten eskubideak edonork eros ditzake, sozietateko akziodunak izan ala ez.
|
|
|
Hortaz, Euskal Herriko lurralde guztietan bi eskubide horiek aitortzea beharrezkoa dela sinistarazteko lanean eta parte hartzen jarraitzea nahitaezkoa da; izan ere, guzti-guztioi eragiten digute, batzeko eskubideak dira eta ez zatitzeko, errespetatu
|
behar diren
eskubideak dira, herri honen bizikidetza eta egoera hobetzea nahi badugu, eta zatitzea ez badugu nahi. Sinistarazte-lana eta parte-hartzea, azken finean, oso baldintzatuta dauden sektore horietara bideratu behar dira, ez beren jatorri, identitate edo hizkuntzagatik, baizik eta Espainiako eta Frantziako Estatuek erabiltzen dituzten elementu subjektibo horiek erabiltzen dituztelako; eta, hain zuzen ere, estatuek beren jarduera politikoan erabiltzen dituzte elementu horiek, euskal gizartearen nahi demokratikoak eta normalizatzaileak oztopatzeko.
|
|
2009
|
|
|
Konstituzioko 14 artikuluaren idazkeran hizkuntza hitza sartzea komeni zela begi-bistakoa zen, batik bat nazioarteko itunekiko koherentziagatik. Honi buruz, kontuan izan
|
behar da
Eskubide Zibil eta Politikoen Nazioarteko Itunak (2.2 art.) eta Giza Eskubideak Babesteko Europako Hitzarmenak (14 art.) hala jasotzen dutela eta dakigun bezala, Espainiak bi testuak berretsita dituela.
|
|
|
Enpresaren batek ez badu itzultzen isuri duenaren arabera itzuli behar zuen adina eskubide, zigorra jasotzen du. Hurrengo urtean, falta edo defizit hori berdintzeko
|
behar dituen
eskubideak eskuratu beharko ditu; enpresaren izena arau-hausleen zerrendan agertuko da, eta mugatik gora isuritako CO 2-tona bakoitzeko isuna ordaindu beharko du. Hasieran, isuna 40 erokoa zen tona bakoitzeko, baina gaur egun 100 eurokoa da.
|
|
|
Baina eskubide abstraktuak esleitzea ez da nahikoa. Errespetatuak izan
|
behar dira
eskubide horiek (botere judiziala/ poliziala). Jarduera horiek guztiek gastuak eskatzen dituztenez, gastu horiek ordaintzeko behar diren ekarpenak egin behar dituzte herritarrek.
|
|
|
Eta bai, loteria krudela. Eskale
|
behar gaitizten
eskubideen jabe izan gaitezen. Eliza baten zimotoioan hotzez partitzen eskean.
|
|
|
Elkarrizketarako, hori bai, bi behar dira. Ezinbestekoa da ETAk, bakearen aldeko keinu esanguratsu bat egiteaz gain, indarkeriaren alferrekotasuna onartzea, eta Espainiak, herri guztiek beren etorkizuna erabakitzeko duten eskubidea onartzeaz gain, ulertu
|
behar du
eskubide horrekiko gorrotoan datzala gatazkaren ernamuina.
|
|
|
Dena dela, eta irtenbidea etorkizunari iraganari baino garrantzi handiagoa ematetik etorriko dela onartuta, ez genuke ahaztu
|
behar
eskubideen ukazioa olioa bezala zabaltzen ari dela. Plano zibil eta politikoan, ekonomikoan bezala.
|
|
|
Gainera, eta hau ere esan dugu?, ez diogu abantailarik ikusten Euskadin eskubide hori ukatu eta indargabetzeari, nahiz eta konstituzionala eta legezkoa izango litzatekeen, Euskararen Legea hartarako aldatuz gero. Baina, gainera, kontuan izan
|
behar da
eskubide hori ez dela absolutua eta mugarik gabea, bi hizkuntzak" erabiltzeko adina" ikasteko obligazioak mugaturiko eskubidea baita.
|
|
|
Euskaraz ere bizi nahi dugunok onartu beharko dugu ezin dena ezin dela, denbora nahi baino luzeagoa
|
behar dela
eskubide duguna egiazki eta normaltasun osoz baliatzeko, hizkuntzarena ez dela eskubide absolutua eta are gutxiago herritarrek duten eskubide bakarra, eta kohesio soziala sendotuz egin behar dela nahitaez, pixkanaka baina etengabe, euskara indarberritzeko bidea.
|
|
|
(...) Eta, dirudienez, era horretan kohesionatutako taldeek boterearen eta jarduera edo, talde bizitzaren? mailarik gorena iritsiko badute, akzio sinboliko indartsu bat gertatu
|
behar da
eskubideak edo boterea eskuratzeko edo berrezartzeko proiektu batekin batera, are gehiago proiektu hori ukatzen duen talde bat dagoenean aurrean".
|
|
|
Arrazoiz ohartarazten du Patinok bere txostenean ez dela kontrajarri
|
behar
eskubide jabeduna eta erabiltzailea. Bestela esan, ez direla aurrez aurre jarri behar, elkarren aurkari ez direnez, alde batean editorea edo autorea eta beste aldean irakurlea, kontsumitzailea.
|
|
2010
|
|
|
–Lau puntu proposatu genituen: Euskal Herriaren naziotasuna, Euskal Herriaren erabakitzeko eskubidea, euskaldun guztiek onartuak eta errespetatuak izan
|
behar ditugun
eskubideak, eta lurraldetasunaren egituratzea. Gero, bosgarren puntua gehitu zitzaion, akordioaren inplementazioarena.
|
|
|
Ezin negoziatuzko printzipio bat da. Munduko herrialde bakoitzak izan
|
behar du
eskubidea bere nekazaritza, bere janariarenautonomia zaintzeko. Gero, herrialde bakoitzak behar ditu bere produkzioaklaborarien artean banatu, lehentasuna emanez laborari ttikienei.
|
|
|
Epea eten egingo da, baldin eta kontsumo-erakundeen gutunak edo burofax ziurtatua modu frogagarrian eskatzen baditu, notario-errekerimenduarekin. Judizioz kanpoko erreklamazio horiek argi eta garbi erakutsi
|
behar dute
eskubidea gorde eta eskatzeko asmoa. Etxeko hornidurak ez ordaintzeagatiko zorrak epe zehatzetan preskribatzen dira?
|
|
|
Abokatu nagusiak atzo esan zuen zuzentarauak “jarduteko tarte zabala” aitortzen diela estatu kideei, bakoitzak bere konpentsazio-sistema nazionalak ezartzen baititu, betiere “kaltetuen” (autore-eskubideen titularren eta zuzenean edo zeharka ordaintzera behartuta daudenen) arteko “oreka zuzena” errespetatzen bada. Legelariak uste du harreman estua egon
|
behar dela
eskubidearen erabileraren eta kopia pribatu bakoitzeko dagokion konpentsazio ekonomikoaren artean. Herrialde batek kanon digitala bezalako mekanismo baten alde egiten badu, “kopia pribatu bakoitzeko konpentsazio-sistematzat” har daiteke, zuzentarauarekin bat etorriz, ekipoak, tresnak eta materialak, ustez, kopia pribatuak egiteko erabiliko balira.
|
|
|
Noski, bi ikuspuntuak legitimoak dira. Gauzak modu baikorrean bizi nahi izateak ez du kendu
|
behar
eskubideen urratzeak eta injustiziak sortzen duen amorrazioa; dena den, jarrerak eta erabilerak aldatzeko kanpainak prestatzen direnean, kontuan hartzeko moduko puntuak dira hemen aipatu direnak.
|
|
2011
|
|
|
Hain zuzen ere, eutanasiaren inguruko eztabaida sakon, zabal eta serio batetik iritsiko da gu ondo hiltzea erabat bermatuko duen lege bat. Europako herrialde gehienetan ari dira hori egiten.Bizitzako bestelako gauzetan bezala, izan
|
behar dugu
eskubidea heriotzaren inguruan erabakitzeko ere. Inork ez dugu merezi sufrimendurik, are gutxiago hiltzera goazenean.
|
|
|
Unionismo protestantearen aldetik, zera onartzea: Ipar Irlanda ez dela estatu protestante bat protestante jendearentzat, eta tradizio katoliko nazionalista/ errepublikarra balio berekoa dela eta herritar guztiek berdintasunean partekatu
|
behar dituztela
eskubideak eta aukerak, beren tradizio edo erlijioa gorabehera.
|
|
|
Gure gurasoei ustez lortu zituzten eskubide horiek guztiak eskertuz bizi izan gara, eta orain onartu
|
behar dugu
eskubideak ez zirela guztiz hala, bitartean isil zitezen eman zizkieten limosna zenbait baino, eta konplize egin gaituzte, eta orain. Mundu erdia baino gehiagoren miseriaren errudun sentiarazi gaituztenean zer hasi behar dugu, gu iraultza egiten?
|
|
|
Horregatik, ezinbestekoa da adingabeak babestea haien segurtasuna, garapena edo ongizatea kaltetu dezaketen ekintza edo egoeretatik. Liburu honetan ikusiko dugu zein diren haur guztiek izan
|
behar dituzten
eskubideak eta zein diren eskubide horiek zaintzeaz arduratzen diren erakundeak eta figura juridikoak.
|
|
|
Eta zaintza partekatua bada? Bi gurasoetako edozeinek sar ditzake haurrak, baina lehengo ezkontideek ados jarri
|
behar dute
eskubide hori nork erabiliko duen; izan ere, pertsona bakar bat familia unitate bateko kide izan daiteke. Dibortziatutako gurasoen elkarte zibil batzuek eskatu dute seme-alabak ezkontide batekin edo bestearekin batera PFEZaren urteko aitorpenean sar daitezela, zaintza partekaturako akordioa dagoen kasuetan.
|
|
2012
|
|
|
Oraingo honetan ez da lortu, baina segitu behar da ildo horretan. Batzuetan, ikusarazi
|
behar da
eskubideak errespetatu behar direla edozein kasutan. Behin-behinekotzat jotzen dugu, kasu honetan, zezenketekin segitzea.
|
|
|
Gatazkaren konponbide klabean kontzeptu aurrepolitiko batzuk erabiltzen ari gara. Kontua ez da zein eskaintzak duen errazoi gehiago, independentismoak, autonomismoak, federalismoak...?, kontua da proiektu horien guztien artean denok izan
|
behar dugula
eskubidea hautatzeko. Beraz, guztiok erabaki ahal izateari eta euskaldun guztiok egin ahal izateri deitzen diogu prozesu demokratikoa. Bestalde, ezker abertzaleak, Sortuk duen ikuspegi estrategikoari deitzen diogu iraultza demokratikoa. Nekez pentsa daiteke herri honek erabaki libreak hartzeko aukera edukita ere hori guztia bideragarri izan daitekeenik egoera honetara ekarri gaituztenen eskemak aplikatuta.
|
|
|
Aitortuz eta adierazizgiza eskubideen jatorria dela gizakiaren duintasuna eta balioa eta gizakia dela giza eskubideen eta oinarrizko askatasunen subjekturik nagusiena; horrenbestez, gizakia bera izan
|
behar dela
eskubide eta askatasun horien onuradun garrantzitsuena eta modu aktiboan parte hartu behar duela eskubide horiek gauzatu daitezen,
|
|
|
Aitortuz eta adierazizgiza eskubideen jatorria dela gizakiaren duintasuna eta balioa eta gizakia dela giza eskubideen eta oinarrizko askatasunen subjekturik nagusiena; horrenbestez, gizakia bera izan behar dela eskubide eta askatasun horien onuradun garrantzitsuena eta modu aktiboan parte hartu
|
behar duela
eskubide horiek gauzatu daitezen,
|
|
|
Lana eskubidea da, bai, baina landu
|
behar den
eskubidea; esfortzua eskatzen duena. Aukera eman behar diegu gazteei, baina bultza egin behar diegu.
|
|
|
Bigarrena: estatu guztietan diren gutxiengoei eman
|
behar zaizkiela
eskubide osoak, eskubide demokratiko osoak. Bada, beraz, estandar demokratiko minimo bat nazio minorizatuentzat:
|
|
2013
|
|
|
Hori horrela, erabat normala da musikariek bat egitea, diskoetxeek bat egitea, musika eragileek bat egitea… Musikariei dagokienez, beraien eskubideak defendatzeko tresna egokia izan daiteke elkartea. Baina ondo definitu
|
behar dira
eskubideak. Musikariek gainontzeko langileen eskubide berberak dituztela esaten dute maiz.
|
|
|
Eskubideen esparruan berdin gertatu da, Morenoren hitzetan: «Lehen jendeak uste zuen atzerritarrek ere aukera izan
|
behar zutela
eskubideak erabiltzeko, baina orain egoitza baimena dutenentzat mugatzen dute aukera hori». Lehentasun nazionala delakoa gizartera heldu da, beraz.
|
|
|
«Langileek, derrigortasun data duen lanpostua bete eta dagokion hizkuntz eskakizuna egiaztatu badute, euskara erabiliko dute hizkuntza hori aukeratu duten zerbitzuaren erabiltzaileekin». Horiexek betearazte hutsarekin, akabo gaixo euskaldunen osasun komeria asko, baina nago sarritan zerbitzarien interesak gailentzen zaizkiela zerbitzua jaso
|
behar dugunon
eskubideei. Eta ez dut uste liderra izan nahi duenak asko behar duenik euskaldunonganako ahuleziak, hutsak, tranpak, gezurrak, mespretxuak eta beste aurkitzeko Osakidetzan.
|
|
|
«funtsean, enpresen erantzukizun sozialaren bidez, enpresek borondatez erabakitzen dute gizarte hobea eta ingurumen garbiagoa lortzen laguntzea».22 artikuluan gehiago esaten da: «enpresen erantzukizun soziala ez da hartu
|
behar
eskubide sozialei buruzko araudiaren edo ingurumen-arauen ordezkotzat, eta, orobat, ez du ematen beste arau egoki batzuk egitea saihesteko aukerarik».b) Taula honetan, Liburu Berdean definitzen diren jarduera-dimentsioak agertzen dira: ESKaren jarduera-esparruak, Liburu Berdearen araberaBarnekoaGiza baliabideen kudeaketa.Osasuna eta segurtasuna lantokian.Aldaketara moldatzea.Ingurumen-inpaktu... «ISAren funtsek berariazko irizpide sozialak eta ekologikoak betetzen dituzten enpresetan inbertitzen dute beren kapitala.
|
|
|
Gure bizitzaren gaineko eskubidea ulertzeko bi modu ezberdin horietan alde kontzeptual handia dago eutanasiari dagokionez, zeren eta, herritar gehienak duintasunez hiltzearen alde badaude ere, hiltzeko eskubidearen onarpenak eztabaida sortzen du, eta eutanasiaren alde agertzen diren autore batzuek uste dute mugatu egin
|
behar dela
eskubide hori. Muga hori «gizarte-hitzarmen» baten bitartez adostu behar dela iruditzen zaie, gizarteko kide guztiak horretara konprometituz.
|
|
|
Diotenez, hiltzeko eskubideari bermedun mugarik ez jartzeak praktika sozialki ezin bideragarria bihurtuko luke eutanasia, homizidio edo erailketa-ekintzen estalgarri jotzeko arriskuarekin. Arrazoibide nagusi hori erabiltzen da, «aldapa irristakor» goiburupean, hiltzeko eskubidea galarazteko; dena dela, argi utzi
|
behar da
eskubide bat bere termino zehatzetan zaintzea edo gordetzea zaila izateak ez duela zertan eskubide hori bertan behera utzi.
|
|
|
inor ez da immunea. Gogoratu
|
behar da
eskubideak gehiegizko pisua duten pazienteak errespetuz eta duintasunez tratatzea da uneoro. Obesitatearen mitoa elikatzen duten mezuak eta iragarkiak Aurreiritzia betikotzen (eta kaltea handitzen) gehien laguntzen duen faktoreetako bat komunikabideetan etengabe agertzea da, kanpo-itxura nabarmentzen baitute eta mezu oker bat azpimarratzen baitute etengabe:
|
|
|
Denetariko gai sozialak jorratuko dituzte; lurralde eta ingurumen eskubideak, lanari lotutako eskubideak, eskubide ekonomikoak, eskubide sozialak, bizitzaren mantentzea, parte hartzea, emakumeen indarkeria ezarako eskubidea, jatorri aniztasuna, aniztasun funtzionala, hizkuntza eskubideak edotasun aniztasun sexuala.Argi dago, bada zer landua. Jendarteak pairatu
|
behar dituen
eskubide urraketak egunerokoak diren seinale, gaurko aurkezpen ekitaldian nabarmentzen zutenez. " Herritarrok eskubide urraketa etengabea pairatzen ari gara finantza krisiaren aitzakiapean.
|
|
2014
|
|
|
Udalok, baina, normalean malgutasun handia izaten dute tabernariekin, eta konponbidea epaitegietatik etortzen da. Epaitegian aldarrikatu
|
behar dira
eskubideak.
|
|
|
Giza eskubideen funtsezko printzipioak oinarrizko erreferentzia dira adierazpena aplikatzean, hain zuzen: ...o eskubidea, eta euren iritziak aintzat hartu behar dira); bereizkeriarik eza (giza eskubideak bereizkeriarik gabe ziurtatu behar dira; printzipio hori bereizkeriazko eragina izan ditzaketen politiketara eta jardunetara ere hedatzen da); kontuak ematea (kontuak emateko mekanismoak sortu behar dira, eskubideak gauzatzea eraginkor bihurtzeko); eta gardentasuna (administrazioek argi eta garbi zabaldu
|
behar dituzte
eskubideekin zerikusia duten erabakiak hartzeko informazio osoa eta dagozkion prozesuak). Zenbait gizarte-kolektibok nazioartean diseinatutako parametro jakin batzuk abiapuntutzat hartuta, eta erakunde politikoak hurrengo hauteskundeetarako hautagaien aurpegiak aurkeztu eta dagozkion programak prestatzen ari diren honetan, Argituz-ek proposatzen du erakundeok beheko irizpide-sorta aplikatzea programetan; izan ere, sorta horrek gure gizarteak giza eskubideen inguruan dituen gutxieneko itxaropenak egituratu ez ezik, tresna paregabea ere izan daiteke, programa horiek pertsona guztientzako giza eskubideekin dituzten konpromisoak objektiboki ebaluatze aldera.
|
|
|
Urtero, Espainian, milioika merkataritza-truke egiten dira. Gehienak enpresaburuen eta kontsumitzaileen artean egiten dira, dendetan, azoketan edo Internet bidez. Erosketa horietan, saltzaileak eta erosleak araudi jakin bat bete
|
behar dute
eskubideak, ordaintzeko modua edo produktuak legez izan behar duen bermea arautzeko. Baina asko dira partikularren artean egiten diren salerosketak, eta, kasu honetan, arau horiek desberdinak dira.
|
|
|
Egungo egoera ekonomikoa salatzeaz gain, erabakitzeko eskubidearen aldeko aldarrikapena ere egin dute. Zehazki, langileek eredu ekonomikoa zein Euskal Herriak herri bezala erabakitzeko izan
|
behar lukeen
eskubidea aldarrikatu dute. Hain zuzen, Langileok erabaki, Euskal Herriak erabaki dezan izan da aukeratutako leloa.
|
|
|
Hiru dimentsio daude. Ikuspegi juridikoak jorratzen duena da zein punturaino jaso
|
behar den
eskubide hori ordenamendu juridikoan eskubide bera egikaritzeko; orduan, estatuarekin elkarrizketara eramango gaitu. Badirudi hortik hasiko dela prozesua.
|
|
|
Eta erabakia hartzea aldebakarrekoa da, ez dago inoren aitorpenaren menpe. Hori da autodeterminazio eskubidearekin alderatuta dagoen desberdintasunetako bat, norbaitek aitortu
|
behar baitizu
eskubide hori.
|
|
2015
|
|
|
Parlamentari iruindarraren esanetan, emakumezko politikariek etengabe frogatu
|
behar dute
eskubide osoz daudela karguan. " Lupa batekin ez, birekin begiratzen zaio emakumezkoen jardun politikoari.
|
|
2016
|
|
|
Ondorioz, «motibazio politikoko indarkeria egoeran giza eskubideen urraketak jasan dituzten biktimei aitortza eta ordaina emateko lege proiektua» du orain izena.HELBURUAKBiktimak aitortzea «agindu etiko eta demokratikoa» dela jasotzen du idatziak. «Agente publikoek beren lanean zuzenean edo zeharka eragindako urraketen biktimak» jaso
|
behar ditu
eskubideen urraketen memoriak, testuaren arabera. Aldiz, biktimak «parekatuko dituen diskurtsorik gabe» egitea eta «gatazka politiko batek eragindako bi bortizkeriaren arteko enfrentamendu gisa» aurkeztu gabe egitea agintzen du.EGIA EZAGUTARAZILegearen asmoa «bizikidetza normalizatzen eta iraganaren memoria kritikoa eraikitzen laguntzea» dela jasotzen du idatziak.
|
|
|
Ruiz, EH Bildukoa: «Hizkuntza eskubideez hitz egiten dugunean, batzuek aintzat hartzen dugu benetan bermatu
|
behar diren
eskubideak direla orain arte urratuak izan ditugunonak. Beste batzuek, halako falazia batean oinarrituz, esaten dute administrazioan sarbidea arautzeko momentuan euskara eskatzeak erdal elebakarren eskubideak urratzen dituela, aukera berdintasunaren kontrakoa dela.
|
|
|
Eta nik uste dut, nahita ere ezin kenduko genizkioke?, baina erdal komunitateak ere badituela/ eduki
|
behar dituela
eskubideak gure lurrean, lur hau berea ere den neurrian, bertan hamarkadak eta mendeak daramatzatelarik finkatuak, direla kanpotik etorriak, direla bertako euskara galduak.
|
|
|
> EH Bilduko Bakartxo Ruiz: " Ikurrina milaka nafarrok gure sentitzen dugun beste ikur bat da, zergatik murriztu
|
behar zaigu
eskubide hori?".> Castiella (Geroa Bai): " Egungo gizartera egokituta dagoen Sinboloen Lege bat behar dugu".> Joseba Ezeolaza (Ezkerra):
|
|
|
Aldarrikapena harilkatu du, halaber. " Ikurrina milaka nafarrok gure sentitzen dugun beste ikur bat da, zergatik murriztu
|
behar zaigu
eskubide hori?".
|
|
|
Arartekoak ebatzi zuen udalak behar ziren neurriak hartu
|
behar zituela
eskubideak bermatzeko eta emakumeen parte-hartze baketsua ahalbideratzeko. Emakundek ere eskubide berdintasunaren alde egin zuen.
|
|
2017
|
|
|
Arnaiz-ek (1997) esandakoarekin bat, pertsona baten inklusioa gerta dadin pertsona hori onartzea beharrezkoa da, hau da, haren abileziak, jokabideak, sentimenduak eta jarrerak ere onartzea (Ainscow, 2004). Hori dela-eta, jakin beharra daukagu guztiok izan
|
behar ditugula
eskubide eta aukera berdinak gaur egungo bizitza duintasunez bizi ahal izateko.
|
|
|
" Gure Esku Dago taldetik herriko sentsibilitate politiko, eragile sozial, norbanako... guztioi eskatzen dizuegu plazara agertzeko. Uste dugu denok batera erantzun
|
behar dugula
eskubide demokratikoen alde, eta zer demokratikoagorik eta garbiagorik herri baten erabakitze eskubidea baino. Horrela bada, merezi duen besteko elkartasuna eta babesa eman nahi diogu Kataluniako herriari.", adierazi dute.
|
|
|
Argi dago bere burua" demokratiko" moduan hartu nahi duen edozein herrialde eta gizartek oinarritzat izan
|
behar duela
eskubide hori. Komunitatean eta bakean bizikidetzeko, nahitaezkoa da ondokoaren uste eta iritziak onartzea; gureak onartuak izan daitezela nahi dugun bezala.
|
|
|
“Oso gogor egin dugu lan blokeatuta zeuden bi proiektuak [Aldapeta eta Salberdin] aurrera ateratzeko, eta zarauztarrek etxebizitza duin bat izateko lanean jarraituko dugu. Irmotasunez uste dut instituzioen aldetik gure esku dagoen guztia egin
|
behar dugula
eskubide hau bermatzeko. Plan honek behar hauek erantzutera bideratuak daude eta norabide honetan jarraituko dugu lanean”.
|
|
|
Hala ere, nire ustez ez dugu itsutu
|
behar
eskubideen estrategiarekin. Beharrezkoa da, baina ez da zentralena nire uste makalean.
|
|
|
Naturaren jolasa. Baina, guztiok izan
|
behar ditugu
eskubide eta bizi baldintza berdinak.
|
|
2018
|
|
|
Umeentzat hezkuntza sistema onena eskatzeko eskubidea dute gurasoek, baina nork bermatu
|
behar du
eskubide hori. Hezkuntza sistema aukeratzeko askatasuna aldarrikatzen dugu, sarri hori egiteko benetako aukerarik ez dagoela ahaztuta.
|
|
|
Egokitu egin
|
behar dira
eskubide horiek guztiak.
|
|
|
Irudikatu nahi bada gizarte zibila patriarkatua garaituz sortu zela, eta kontratu sexuala ezkutuan eduki nahi bada, orduan nahitaez ezabatu edo berrinterpretatu
|
behar da
eskubide politikoaren jatorria. Freuden istorioetan, kontakizun klasikoetan baino askoz ere argiago agertzen da kontratu sexuala jatorrizko itunaren parte dela.
|
|
|
Parte-hartze kolektiboaren bidez erabaki behar al da zer ekoitzi behar den eta nola? Ala gizonek, senarrek, nagusiek, ugazaba zibilek bakarrik baliatu
|
behar dute
eskubide politikoa?
|
|
|
Baina ez da hala, ez; egiaz, kontratuaren beharra dago, hain zuzen, aitak beren botere politikoaz gabetu dituztelako. Hots, jatorrizko kontratuan parte hartu dutenek gai izan
|
behar dute
eskubide politikoa sortzeko eta erabiltzeko, hori jadanik ezin baitute egin aita gisa. Lockeren lagun James Tyrrell-ek, adibidez, jatorrizko kontratuaz idaztean, esan zuen emakumeak oro har ez direla, egokiak zeregin zibiletarako?, eta, beraz,, senarrak?
|
|
|
Sir Robert Filmerrekin Adamez eta Evaz eztabaidatu zuenean, Locke ez zetorren bat Adamek Evaren gaineko boterea zeukala, baina bai Adamek eduki bazeukala botere bat. Eztabaidagaia, dena den, ez zen ea senarraren ezkoneskubidea legitimoa zen edo ez, baizik eta ea nola izendatu
|
behar zen
eskubide hori. Lockek tinko zioen Adam ez zela monarka absolutu bat, eta Eva haren mendekoa zela, besterik gabe,? [emazteek] oro har senarren mendeko izan behar luketen neurri berean?.
|
|
|
Elkarlana. Nik uste kontziente izan
|
behar dugula
eskubideak lortzeko elkarlana ezinbestekoa dela. Egun garrantzitsua da, elkartu gaitzakeena, eta hori da helburua.
|
|
|
Hala, sozialisten aldeko hautua egitea defendatu du Oterminek: " Badakigu gobernatzen herritar denak aurrera egin dezaten begiratuta, berdintasuna politikaren erdigunean ezarriz, balio unibertsala bezala, baina batez ere, gehien
|
behar dutenaren
eskubideak defendatzeko esperientziagaz". Oterminen aburuz," historia nazionalistetatik urrun" ibiltzea da sozialisten bermea.
|
|
2019
|
|
|
Horrela, haur guztiek dute biziraupena, osasuna eta hezkuntza izateko eskubidea, eta pertsona helduak esplotaziotik, tratu txarretatik eta indarkeriatik babesteko betebeharra dugu. Konbentzioan zehazten da, halaber, 18 urtetik beherako guztiek dutela gizarte-segurantzarako eskubidea, eta estatuek bermatu
|
behar dute
eskubide horiek betetzeko oztoporik ez dagoela. Konbentzio honen 24 artikuluan esaten da haurrek eskubidea dutela ahalik eta osasun-mailarik altuena izateko eta zerbitzu medikoak eta errehabilitaziokoak izateko, batez ere lehen mailako atentzioarekin, prebentziozko zainketekin eta haurren heriotza-tasaren murrizketarekin zerikusia duten alderdietan.
|
|
|
Dena ez da alturako arrantza, orrialde guztiak esan nahi dut... Iturriak ere izan
|
behar du
eskubidea, gauza eskasetarako, gaixorik egoteko, insomniorako, eldarniorako, burua nahasteko, gauzak argi ez ikusteko...
|
|
2021
|
|
|
Gero eta emisio eskubide gutxiago esleitzen dira urtetik urtera. Horrez gain, hasieran sektore batzuetan eskubide gehienak doan adjudikatzen baziren ere, haien portzentajea txikituz joan da, eta, orain, enpresek ordaindu egin
|
behar dizkiete
eskubide gehienak estatuei. Argindar ekoizleek, hori bai, hasieratik erosi behar izan zituzten.
|
|
|
1990eko maiatzaren 17tik, OMEk homosexualitatea gaixotasunen zerrendatik kendu zuenetik, egun hori ospatzen da, eta balio esanguratsua du lesbiana, gay, transexual, bisexual eta intersexualentzat, gaur egun LGTBI kolektiboak oraindik ere aurre egin
|
behar dien
eskubideen aldeko eta diskriminazioaren aurkako jardueren ardatz katalizatzaile gisa.
|
|
|
" Gure gaitzespen sendoena bahiketa bezalako ekintza bat erabiltzeagatik, bahiketak gizarte demokratiko batean langile eta herritar guztiek izan
|
behar dituzten
eskubide oinarrizkoenak errotik mozten baititu. Bahiketa hori ekintza bortitzen kanpaina irrazional baten azkena da, Iberdueroko langile askoren bizitza etengabe arriskuan ipintzen dutenak.
|
|
2022
|
|
|
Sordomezek nabarmendu du eutanasia legez arautua dagoela, eta, ondorioz, trabarik ez luketela izan
|
behar
eskubide hori eskatzen dutenek. «Legeak ez du inor behartzen.
|
|
|
Zure amak ja egin du amek egiten dutena. Eta gure gurasoek ere badaukate eskubidea beren bizitza egiteko; eduki
|
behar lukete
eskubide hori.
|