|
2017
|
|
|
Iragazte prozesu bati jarraitu dioten beste tresna
|
batzuk
CATak dira («CriticallyAppraisedTopic»). CATa galdera kliniko baten inguruan antolatutako ebidentzia ikerketen laburpen estandarizatua da, eta bi helburu ditu:
|
|
|
CATak klinikoek eginak dira eta erakunde
|
batzuek
beren profesionalek eginiko CATetarako sarbidea eskaintzen dute. Horren adibide dira Donostiako Unibertsitate Ospitaleko MBE unitateak eginiko CATak (horietako 2 Osagaiz zenbaki honetan argitaratzen dira), webgune honetan eskuragarri daudenak:
|
|
|
Kannabinoide sintetiko hauek Interneten bidez saltzen dira, legalak diren eta eragin psikoaktiboa izan dezaketen beste landare exotiko edo aromatiko
|
batzuekin
(Pidecularis densiflora, Leonitis leonurus?) batera nahastuta. Baina kasu gehienetan, eskainitako landarea ez da izaten benetan droga osatzen duena.
|
|
|
Mefedronak eragin pizgarriak eta entaktogenoak ditu, eta kokaina zein estasiaren alternatiba ohikoena bihurtu da zenbait herrialdetan. Hala ere, mefedronaren kontsumoarekin lotutako intoxikazio eta heriotza
|
batzuk
agertu dira zenbait herrialdetan. Gehiegizko kontsumoak takikardia, hipertentsioa, hiperaktibitate motorra, izerdia, hipertermia, antsietatea eta gorakoak eragin ditzake.
|
|
|
Helburu erlijioso edo ohitura zaharrei jarraituz, landare eta onddo
|
batzuk
aspaldidanik hartu izan dira kultura ezberdinetan haien eragin psikoaktiboaz gozatzeko. XXI. mendeko mundu globalizatuan substantzia horien kontsumoa hedatu egin da eta gizarte garaikideetara heldu da.
|
|
|
Aurreko substantziek ez bezala, talde hau osatzen duten landareak ezagunak dira beren jatorrizko lurraldeetan. Ezagupen horiei esker, talde honetako drogen profil toxikologikoa ezaguna izaten da kasu
|
batzuetan
, profil farmakologikoa guztiz ezagutzen ez dugun arren.
|
|
|
Oro har, GHBak nerbio sistema zentralaren depresioa eragiten du. Hala ere, kasu
|
batzuetan
eragin pizgarriak edo sedagarriak izan ditzake dosiaren arabera. Substantzia hau kolore gabekoa, usainik gabekoa eta zapore gabekoa da.
|
|
|
Abstinentzia sindromearen ondorioz, loezina, antsietatea, goragaleak, takikardia, dardarak, karranpak eta izerdia ager daitezke. Normalean 3 egun iraungo du abstinentzia sindromeak, baina kasu
|
batzuetan
hilgarria ere izan daiteke.
|
|
|
Horrela, legez kanpo ez dauden substantzia berriak sortu ziren. Gainera, substantzia berri hauek eragin ezberdinak ere izan ditzakete; izan ere, kasu
|
batzuetan
potentzia handiagoa duten substantzia berriak lortu dira eta beste batzuetan eragin gehigarriak dauzkaten substantziak, anfetamina haluzinatzaileak adibidez. Izan ere, egitura kimikoan egindako aldaketak txikiak izan daitezkeen arren, eragin farmakologikoan aldaketa handia eragin dezakete..
|
|
|
Izan ere, egitura kimikoan egindako aldaketak txikiak izan daitezkeen arren, eragin farmakologikoan aldaketa handia eragin dezakete.. Beste kasu
|
batzuetan
, kannabinoide sintetikoak kasu, egitura kimiko guztiz ezberdinak lortu dira antzeko eragin farmakologikoak lortzeko. Izaera kimiko ezberdina izate horrek asko zaildu ditu substantzia berrien detekziorako lanak laborategietan.
|
|
|
Era berean, talde honen barruan azpitalde
|
batzuk
ditugu, egitura kimikoaren arabera sailkatuak. Guztiek dute, hala ere, eragin farmakologikoaren erantzule den antzekotasun amankomun bat:
|
|
|
substantzia oso toxikoa dela, gutxieneko dosi eraginkorraren eta dosi toxikoaren arteko tartea oso estua delako. Hori dela-eta, Europan eta Euskal Herrian izandako heriotza
|
batzuk
substantzia horren kontsumoarekin lotu dira.
|
|
|
Sarea ezartzeak, emakume gehiago artatzeaz gain, beste ondorio on
|
batzuk
ere izan ditu, besteak beste, Europako Kardiologia Elkarteak ezartzen dituen kalitate irizpide guztietan hobekuntzak ikusi dira, IA jasaten duten emakume zein gizonen artean. 1 irudian ikus daitekeenez, denbora murrizketa nabarmenagoa izan da emakumeen artean, LAIKari dagokionez batez ere.
|
|
|
Tumoreek zein estresak garunean eragindako aldaketa
|
batzuk
aztertu ostean, garuneko egitura horietan eta odolean zitokina mailak zehaztea da hurrengo urratsa, datorren hilabeteetan egingo duguna. Horrekin, aztertu ahal izango dugu zer erlazio duten zitokinek garunean zein jokabidean ikusitako aldaketekin.
|
|
|
Hori azaltzen duten hainbat aldagai daude. Alde batetik, ezin da ahaztu minbiziaren diagnosiak eragindako estres egoerak depresio jokabidea garatzeko aukerak areagotu egiten dituela, baina badira beste arrazoi biologiko
|
batzuk
. Minbiziari aurre egiteko, organismoak immunitate sistema aktibatu eta hanturazko zitokinak jariatzen ditu.
|
|
|
Osasun mentalaren alorrean bereziki garrantzitsua da hizkuntza. Izan ere, gaixotasun psikiatrikoen zeinu eta sintomak hizkuntzaren bidez adierazten dira, ez dago, osasunaren beste alor
|
batzuekin
alderatuta, bestelako proba osagarri diagnostikorik. Gaixotasun psikiatriko gehienek, gainera, mintzairari eragiten diote.
|
|
|
Gure kasuan, Euskal Autonomia Erkidegoan, gaur egun oraindik osasun sistema publikoko komunikazio hizkuntza gaztelania da. Bai gurean eta bai beste testuinguru elebidun
|
batzuetan
dagoen joera horrek aurresuposatzen du gaixo elebidunak sintomak hizkuntza batean edo bestean berdin adieraziko dituela, gaixotasun psikiatrikoen kasuan aurresuposizio hori ziurtzat nekez eman daitekeen arren.
|
|
|
Sintoma adierazpenen ezberdintasun hauek azaltzeko, Del Castillok (7) eta haren ideiei jarraituz beste ikertzaile
|
batzuek
diotenez, sintoma psikotikoek eragin emozional handia daukaten heinean ama hizkuntzan edukiko lukete presentzia handiagoa, ama hizkuntzak ere kutsu emozional sakonagoa daukalako. Gainera, bigarren hizkuntzaren erabilerak, funtzio betearazleen parte hartze handiagoa behar duenez, errealitateari lotuago egotea eta mintzaira koherenteagoa edukitzea erraztu lezake.
|
|
|
Paradis ek (21) sintoma ezberdintasun hauek azaltzeko, oinarri afektibo, kognitibo eta neurologikoak daudela dio. Badirudi, izan ere, hizkuntza ezberdinen erabileran garunaren eremu ezberdinak erabiltzen direla; egile
|
batzuek
hemisferio lateralizazio ezberdinaz hitz egiten dute. Zentzuzkoa dirudi, orduan, sintoma psikiatrikoek adierazpen ezberdina izatea hizkuntza ezberdinetan, modu konplexuan bada ere, egitura ezberdinen aktibazioa eta inhibizioa eragiten baitute.
|
|
|
Beste alde batetik, badirudi ere gaixo psikotiko elebidunek entzutezko haluzinazioak euren ama hizkuntzan entzuteko joera handiagoa daukatela beste hizkuntzetan baino. Hala ere, lan horien metodologiari lotutako eragozpen
|
batzuk
ere nabarmendu nahi ditugu. Izan ere, haluzinazioei buruzko azken behaketa hori egitean, adibidez, gehienek ez dute zehazten informazioa jasotzeko elkarrizketa zein hizkuntzatan egin duten.
|
|
|
Azkenik, bildutako lanetan hauteman ditugun bestelako muga metodologiko
|
batzuk
ere aipatu nahi ditugu. Gehienak kasu bakanak edo lagin txiki batekin egindako kasu sortak dira, behaketazko metodologia erabili dutenak eta gaitasun maila edo mota kontuan hartu ez dutenak.
|
|
|
Gehienak kasu bakanak edo lagin txiki batekin egindako kasu sortak dira, behaketazko metodologia erabili dutenak eta gaitasun maila edo mota kontuan hartu ez dutenak. Badirudi hizkuntzek garunean duten kokapena eta hedapena hizkuntza horiek bereganatu diren adinaren eta egungo erabileraren araberakoak direla hein handi batean, eta aldagai horiek, edo subjektuek hizkuntza bakoitzean duten ezaguera, maila bederen, gutxi
|
batzuek
baino ez dute hartu kontuan. Esperimentalak diren ikerlan gutxiek, gainera, ez dute prozedura bera erabili; batzuek subjektu berari galdeketa bi hizkuntzatan egin dieten bitartean, intrasubjektu konparazioa gauzatuz, beste batzuek, Brown-en ikerketa kasu, lehen hizkuntzan egin diete batzuei eta bigarren hizkuntzan besteei, intersubjektu konparazioa eginez eta ausazko taldekatze barik.
|
|
|
Badirudi hizkuntzek garunean duten kokapena eta hedapena hizkuntza horiek bereganatu diren adinaren eta egungo erabileraren araberakoak direla hein handi batean, eta aldagai horiek, edo subjektuek hizkuntza bakoitzean duten ezaguera, maila bederen, gutxi batzuek baino ez dute hartu kontuan. Esperimentalak diren ikerlan gutxiek, gainera, ez dute prozedura bera erabili;
|
batzuek
subjektu berari galdeketa bi hizkuntzatan egin dieten bitartean, intrasubjektu konparazioa gauzatuz, beste batzuek, Brown-en ikerketa kasu, lehen hizkuntzan egin diete batzuei eta bigarren hizkuntzan besteei, intersubjektu konparazioa eginez eta ausazko taldekatze barik. Berrikusketari dagokionez, beste hizkuntza batzuetan gaiari buruzko lanak argitaratuta badaudela ikusi dugun arren, ingelesez eta gaztelaniaz daudenak baino ez ditugu bildu.
|
|
|
Badirudi hizkuntzek garunean duten kokapena eta hedapena hizkuntza horiek bereganatu diren adinaren eta egungo erabileraren araberakoak direla hein handi batean, eta aldagai horiek, edo subjektuek hizkuntza bakoitzean duten ezaguera, maila bederen, gutxi batzuek baino ez dute hartu kontuan. Esperimentalak diren ikerlan gutxiek, gainera, ez dute prozedura bera erabili; batzuek subjektu berari galdeketa bi hizkuntzatan egin dieten bitartean, intrasubjektu konparazioa gauzatuz, beste
|
batzuek
, Brown-en ikerketa kasu, lehen hizkuntzan egin diete batzuei eta bigarren hizkuntzan besteei, intersubjektu konparazioa eginez eta ausazko taldekatze barik. Berrikusketari dagokionez, beste hizkuntza batzuetan gaiari buruzko lanak argitaratuta badaudela ikusi dugun arren, ingelesez eta gaztelaniaz daudenak baino ez ditugu bildu.
|
|
|
Badirudi hizkuntzek garunean duten kokapena eta hedapena hizkuntza horiek bereganatu diren adinaren eta egungo erabileraren araberakoak direla hein handi batean, eta aldagai horiek, edo subjektuek hizkuntza bakoitzean duten ezaguera, maila bederen, gutxi batzuek baino ez dute hartu kontuan. Esperimentalak diren ikerlan gutxiek, gainera, ez dute prozedura bera erabili; batzuek subjektu berari galdeketa bi hizkuntzatan egin dieten bitartean, intrasubjektu konparazioa gauzatuz, beste batzuek, Brown-en ikerketa kasu, lehen hizkuntzan egin diete
|
batzuei
eta bigarren hizkuntzan besteei, intersubjektu konparazioa eginez eta ausazko taldekatze barik. Berrikusketari dagokionez, beste hizkuntza batzuetan gaiari buruzko lanak argitaratuta badaudela ikusi dugun arren, ingelesez eta gaztelaniaz daudenak baino ez ditugu bildu.
|
|
|
Esperimentalak diren ikerlan gutxiek, gainera, ez dute prozedura bera erabili; batzuek subjektu berari galdeketa bi hizkuntzatan egin dieten bitartean, intrasubjektu konparazioa gauzatuz, beste batzuek, Brown-en ikerketa kasu, lehen hizkuntzan egin diete batzuei eta bigarren hizkuntzan besteei, intersubjektu konparazioa eginez eta ausazko taldekatze barik. Berrikusketari dagokionez, beste hizkuntza
|
batzuetan
gaiari buruzko lanak argitaratuta badaudela ikusi dugun arren, ingelesez eta gaztelaniaz daudenak baino ez ditugu bildu. Hori dela eta, ezin dugu esan argitaratuta dagoen informazio guztia batu dugunik berrikusketa honetan.
|
|
|
Badakigu pankreatitis akutu baten garapena baldintzatzen duten bi faktore nagusiak organo gutxiegitasunaren garapena eta pankrearen nekrosiaren infekzioa direla (33, 34). Horretan oinarriturik, bi sailkapen berri garatu dira azken urteotan, ezberdintasun txiki
|
batzuk
dituztenak elkarren artean: Atlantako Sailkapen Berrikusia, eta Determinanteetan Oinarrituriko Sailkapena (35, 36).
|
|
|
Elikadura enteralak bakterioen translokazioa galarazten du, eta haren erabilerak nekrosiaren infekzioa eta hilkortasuna murrizten ditu. Duela urte
|
batzuk
aipatzen zen «pankrearen atsedena» zaharkitua geratu da, eta neurri desegokia da.
|
|
|
Paziente hauek ez dute inolako antibiotikorik behar, pankreako nekrosia infektatu ez dadin (23). Orain dela urte
|
batzuk
gomendatzen bazen ere, diseinu egokia zuten saiakuntza klinikoak garatzean erabileraren desegokitasuna frogatu zen, infekzioen eta hilkortasunaren tasa ez dutela hobetzen ikusi baitzen (24).
|
|
|
Hala ere, asaldu honen diagnostikoa irizpide klinikoetan oinarritzen denez, prebalentziaren datuak aldakorrak izango dira irizpide kliniko, ebaluazio metodo, lagin mota, informazio iturri eta populazioaren ezaugarri soziokulturalen arabera. ADHNa kasu gutxitan agertzen da asaldu bakar baten moduan; kasuen% 70ean beste asaldu psikiatriko
|
batzuekin
batera agertzen da, adibidez: arazo desafiatzaile ezezkorrak, portaera arazoak, antsietate arazoak, loaren arazoak, tik ak eta abar.
|
|
|
burualdeko traumatismoak, NSZko infekzioak, entzefalopatia hipoxiko iskemikoa, jaiotzean pisu baxua, erditze goiztiarrak, zilbor hestearen prolapsoa, preeklampsia, haurdunaldian zeharreko gernubideetako infekzioak, alkohol kontsumoa, amaren estresa, baldintza sozioekonomikoak, etab. (1). Ikerketa berri baten arabera, herentziaz gain, ingurumeneko beste kutsatzaile
|
batzuek
eragina eduki lezakete; garrantzitsuena eta ikertuena nikotina izango litzateke (3).
|
|
|
Hala ere, beste ikertzaile
|
batzuek
diote tabakoaren eta ADHNaren arteko erlazioan nahaste faktoreek hartzen dutela parte, faktore genetikoek batez ere (9, 10, 11). Azken horiek, ikerketa neba arreben artean egitean eta aitaren tabako, kontsumoa ere kontuan hartuz, ez zuten ezberdintasun esanguratsurik ikusi; ezta zigarro kontsumoa eta nikotina ordezkoen eragina alderatzean ere.
|
|
|
ADHNarekin lotura eduki dezaketen beste aldagai
|
batzuen
informazioa bildu zen: umearen sexua; haurdun geratzean amaren adina, lau kategoriatan banatuta (< 25; 25; 30; 35+); eta amaren eta aitaren klase soziala, lanpostuan oinarritua (I eta II elkartuta, III eta IV V integratuz) [I II:
|
|
|
Horren inguruan, ikerketa ugari egin dira. Horietako ikerlan
|
batzuk
aitaren eta amaren tabakismoa kontuan hartuz egin dira. Horrela, ama erretzaileekin soilik (eta ez aita erretzaileekin) agertu denean, ADHNa izateko arriskuarekiko emaitza esanguratsua ezarri dute (5).
|
|
|
Horrela, ama erretzaileekin soilik (eta ez aita erretzaileekin) agertu denean, ADHNa izateko arriskuarekiko emaitza esanguratsua ezarri dute (5). Emaitza horren aurka beste ikerlan
|
batzuetan
(9, 11) bai amak eta bai aitak erretzen zuten egoeretan lotura agertu da. Baina lotura hori soilik mantentzen da aitak erretzen zuen familietan; hau da, ez dago ADHNa izateko arrisku handiagorik amak erretzen duen kasuan soilik.
|
|
|
Baina lotura hori soilik mantentzen da aitak erretzen zuen familietan; hau da, ez dago ADHNa izateko arrisku handiagorik amak erretzen duen kasuan soilik. Horrek oinarri genetikoaren alde jotzen du, aitak ez baitu eragiten umetoki barneko ingurunean, baina elkarrekin banatzen ditu geneak eta beste ingurumen faktore
|
batzuk
. Horrela, beste ikerketek tabakoaren eta ADHNaren arteko erlazio hori indargabetzen dute.
|
|
|
Horretaz gain, gure ikerketan ez da aurkitu haurdunaldiko tabako esposizioaren eta ADHNa garatzeko arriskuaren arteko erlazio esanguratsurik. Beste ikerketa
|
batzuek
azaldu duten harreman hori familia barnean parte hartzen duten nahaste faktore ugarik azal dezakete, baina ez tabakoak umetoki barnean izan dezakeen eraginagatik. Horrela, ADHNaren eta haurdunaldiko tabako kontsumoaren artean lotura baldin badago ere, txikia dela erakusten du gure ikerketak.
|
|
|
Mundu mailako prebalentziarekin(% 5) alderatuz (1) lagin honetakoa baxua da. Hala ere, beste ikerketa
|
batzuetako
prebalentziak ez dira gurearen aldean hain ezberdinak: % 1,7 (10),% 2 (6),% 2,1 (11) eta% 2 (9).
|
|
|
Hala ere, tabakoarekin lotura dagoela baieztatzen duten ikerketak daude (5, 8). Horiek beste portaera arazo mota
|
batzuk
ere erlazionatu dituzte tabakoaren kontsumoarekin: agresibitatea eta jokaera antisozialak, portaera arazo kanporakoiak direnak, eta portaera arazo barnerakoiak diren antsietatea edo depresioa hain zuzen.
|
|
|
Eragin desiragaitz nagusiak beste tratamendu
|
batzuekin
konbinatzean, dosi handitan edo patologia desberdinekin erlazionaturik
|
|
|
Entsegu klinikoek erakutsi dutenez, pasio lorearen lehortutako estraktu alkoholiko espezifikoaren 400 mg aho bidez egunean bi aldiz hartuz gero, 2 astetan zehar antsietate ez espezifikoa murrizten du. Efektu sedatzaileak erakutsi ditu, eta, teorikoki, beste landare sedatzaile
|
batzuekin
batera erabiltzen denean, efektu terapeutikoak zein eragin desiragaitzak handitzen dira. Pasio loreak flabonoideak, alkaloide indolikoak (harman, harmin, harmanol...) eta bestelako konposatuak ditu.
|
|
|
2 taula. Loezina tratatzeko erabilgarriak izan daitezkeen beste landare
|
batzuk
.
|
|
|
Eragin sedatzailea, espasmolitikoa, karminatiboa, koleretikoa eta antibakterianoa. Dauden ebidentziak beste landare
|
batzuekin
konbinatuta lortu dira.
|
|
|
Beste landare
|
batzuen artean
, hauek bereizten dira: laranja mingots arbola (Citrus aurantium), kamamila arrunta (Matriarcaria recutita), ylang ylang a (Cananga odorata), eskutelaria amerikarra (Scutellaria lateriflora), brahmi a (Bacopa), lekugi beltza (Ballota nigra), indiar ginseng a (Withania somnifera), ezki hostotxikia (Tilia Cordata), berbena limoiusaina (Aloysia citriodora) eta berbena belarra (Verbena officinalis) 2,7, 8.
|
|
2018
|
|
|
Depresiodun pazienteek estres psikologiko akutuaren ondoriozko gehiegizko erantzun inflamatorio bat ere erakusten dute, IL aren igoera eta jauzi inflamatorioa seinalizatzen duen transkripzio faktorearen (NF. B) aktibazioarekin batera. Horretaz gain, zirkulazioan dauden beste faktore proinflamatorio
|
batzuen
igoerak ere deskribatu dira, TNF?, IL edo IL (makrofagoek jariatutako hanturaren hasierako faseetan eragiten duen interleukina), besteak beste (10).
|
|
|
Horregatik, eta depresioarekin duen erlazioa argitu nahian, ikerketa asko egin dira sistema immune eta HPA ardatzaren inguruan. Horietako batek IFN, arekin tratamenduan zeuden minbizidun paziente
|
batzuei
zitokina hori administratzeak HPA ardatzean izan lezakeen eragina ikasi zuen, tratamenduak iraun bitartean depresioa garatzeko arriskua neurtzeko. Horretarako, interferoi alfa (IFN?) tratamendua jaso ostean, ACTH, kortisol eta interleukina (IL) zitokina proinflamatorioa neurtu zitzaien odolean minbizidun hamalau gaixori, eta, besteak beste, depresioaren sintomak agertzen ziren.
|
|
|
Mikrogliako zelulak beste ehunetako makrofagoen gisa aritzen dira NSZan, fagozitatzeko gaitasuna dute eta funtzio nagusia nerbio ehuneko edozein kalte edo infekzio antzeman eta konpontzeko beharrezko neurriak hartzea da. Izan ere, hantura bezalako kalteen eta infekzioen aurrean mikroglia aktibatu egiten da eta mehatxuei aurre egiten die, zitokinen askapenaren bidez, beste zelula
|
batzuei
deituz.
|
|
|
Hori frogatzen duten hainbat ikerketa burutu dira. Esaterako, IFN, terapia jasotzen duten pazienteen garuneko gune
|
batzuetan
, gongoil basaletan adibidez (prozedura ikasketarekin edo eguneroko portaerekin erlazionatuak), glutamato mailen igoera deskribatu da eta igoera horren eta agertutako sintoma depresiboen artean korrelazioa dagoela ikusi da (19). Beste aurkikuntza batzuen arabera, CRP maila altuak (hanturaren markatzaile goiztiarra dena) dituzten depresiodun gaixoek glutamato maila altuak dituzte garunean.
|
|
|
Esaterako, IFN, terapia jasotzen duten pazienteen garuneko gune batzuetan, gongoil basaletan adibidez (prozedura ikasketarekin edo eguneroko portaerekin erlazionatuak), glutamato mailen igoera deskribatu da eta igoera horren eta agertutako sintoma depresiboen artean korrelazioa dagoela ikusi da (19). Beste aurkikuntza
|
batzuen arabera
, CRP maila altuak (hanturaren markatzaile goiztiarra dena) dituzten depresiodun gaixoek glutamato maila altuak dituzte garunean. Emaitza horiek, gainera, korrelazioa erakutsi dute anhedonia eta geldotasun psikomotorra bezalako sintoma depresiboekin.
|
|
|
Zitokinek eta beste immunomodulatzaile
|
batzuek
garrantzi handia dute garunaren garapen goiztiarrean, baita helduen plastikotasun neuronalean ere. Baina zitokina proinflamatorioen aurreko agerpen luzeak plastikotasun neuronal horikaltetu eta depresioaren agerpenean lagundu dezake.
|
|
|
Hainbat entsegu klinikotan lortutako emaitzek COX2 inhibitzaileek antidepresiboen efektu terapeutikoetan eragin sinergikoa dutela frogatu da. Celecoxib ez gain, beste antiinflamatorio
|
batzuek
ere eragin antidepresiboak izan dituzte beren eragin antiinflamatorioekin batera. Esate baterako, minoziklina antibiotikoak mikroglia aktibatuak ekoitzitako zitokina proinflamatorioak askatzea murrizten du.
|
|
|
Teoria honek depresio endogenoaren etiopatogenia nerbio sistema zentralean gertatzen den aktibitate monoaminergikoaren (noradrenergikoa edota serotonergikoa) gutxitzearekin erlazionatzen du. Bi neurotransmisoreen sinapsietan, bai maila presinaptikoan bai maila postsinaptikoan, gertatzen diren hainbat mekanismoren asalduren ondorioz, tarte sinaptikoan erabilgarri dagoen noradrenalina edo/ eta serotonina kantitatea murriztua egongo litzateke (1 irudia); horrela, bi sistemen funtzioa kaltetuz eta horiekin erlazionatutako garuneko beste zati
|
batzuetan
ere eragina izanez, hala nola hipokanpoan (oroimenarekin erlazionatua), garunaren aurreko kortexean (PFC) (egoera animikoarekin erlazionatua), hipotalamoan (gosearen eta oroimenaren erregulatzailea) eta amigdalan (beldurraren eta antsietatearen prozesuekin erlazionatua).
|
|
|
Monoaminen gutxipena proposatzen duen hipotesia frogatzen dute depresiodun pazienteetan egin diren aurkikuntzetariko
|
batzuek
, adibidez (1 irudia): depresioan berrerortzea dakarrela noradrenalina katalizatzen duen tirosin hidroxilasa entzimaren inhibizioak edo dietatik noradrenalinaren aitzindari den tirosina kentzeak.
|
|
|
horiek neurotransmisorearen askapenaren inhibizioa eragiten dute neurona presinaptikoan. Ikerketa
|
batzuen arabera
, depresioa duten gaixoengan (garun zein plaketetan)? 2hartzaileen kopurua handituta dago, beraz, NAren askapenaren inhibizioa ere handitu egingo litzateke. Ondorioz, tarte sinaptikoan noradrenalina gutxiago egongo litzatekeela pentsa dezakegu (errebisio gisa begiratu 4 erreferentzia).
|
|
|
Hipotesi honen proposamen nagusiak dio depresioan faktore neurotrofikoen mailak gutxitu egiten direla eta, ondorioz, garunaren zenbait atalen endekapena gertatzen dela, alterazio morfofuntzionalak eraginez (errebisio gisa begiratu 4 erreferentzia). Adibidez, depresioan hipokanpoaren bolumenaren murrizketa, PFCaren gune
|
batzuen
bolumenaren murrizketa, amigdalaren bolumenean aldaketak, etab. ikusi dira, gune horiek bide linbiko kortiko talamikoaren osagai direlarik, prozesamendu emozional eta kognitiboarenerantzuleak izanik. Gainera, tratamendu antidepresiboak hipokanpoaren bolumenaren galera saihestu dezakeela deskribatu da bai eta depresio mota eta larritasunaren araberako eragin babesgarria duela ere.
|
|
|
HPA ardatzaren kontrola hartzaile intrazelular
|
batzuek
, bereziki, hartzaile glukokortikoideek (GR), daramate. Horregatik, paziente deprimituetan GRen zenbatekoa eta/ edo funtzioa gutxitua egon daitekeela proposatu dute hainbat ikerketak.
|
|
|
Horregatik, paziente deprimituetan GRen zenbatekoa eta/ edo funtzioa gutxitua egon daitekeela proposatu dute hainbat ikerketak. Horretaz gain, beste ikerketa
|
batzuek
antidepresiboak GR mailak igotzeko gai direla ikusi dute, glukokortikoideen funtzioa berreskuratuz (12,13).
|
|
|
Pertsona horiek Gasteizen urte bitartean garatu zen jarduera fisikoko programa gidatu batean parte hartu zuten. Programa horretan parte hartzeko gaixoek irizpide
|
batzuk
bete behar zituzten. Lehendabizi, Osakidetzako familia medikuak patologia zehatz batzuk pairatzen zituztenei programaren nondik norakoa azaltzen zien eta interesatuta zeudenei errezeta moduko bat ematen zien, kirol zentroko medikuarengana hurbiltzeko.
|
|
|
Programa horretan parte hartzeko gaixoek irizpide batzuk bete behar zituzten. Lehendabizi, Osakidetzako familia medikuak patologia zehatz
|
batzuk
pairatzen zituztenei programaren nondik norakoa azaltzen zien eta interesatuta zeudenei errezeta moduko bat ematen zien, kirol zentroko medikuarengana hurbiltzeko. Mediku horrek elkarrizketa bat izaten zuen haiekin, haien arazoak zeintzuk ziren ezagutzeko eta era horretan haien patologia kontuan izanik, talde batera edo bestera bideratzen zituen.
|
|
|
Programan parte hartu izana inklusio irizpide bezala soilik erabili da. Ikerketa honetan adinaz, generoaz, patologiaz, pisuaz eta altueraz gain, galdetegi
|
batzuk
aztertu ziren.? –
|
|
|
Mora, Villalobos, Araya, eta Ozolsek (2004) esan zuten osasuna zela jarduera fisikoa egitearen arrazoi nagusia bai gizonezkoentzat bai emakumezkoentzat, baina badirudi jarduera fisiko gidatua erakargarriagoa dela emakumezkoentzat (13); beste autore
|
batzuek
ere diabetesaren hezkuntzarako programa batean emakumezkoen asistentzia altuagoa ikusi zuten (14). Interesgarria izango litzateke aztertzea ea adin eta patologia antzekoa duten gizonezkoek programa gidatuetara joan beharrean beste mota bateko ariketa fisikoren bat egiten duten.
|
|
|
Gazteek lokomozio aparatuko arazoak jasaten zituzten gehienbat eta bigarren tokian obesitatea. Hori horrela izan daiteke obesitatea gero eta gehiago ageri baita adin goiztiarretan, eta horrek bizitzan zehar beste patologia
|
batzuk
izateko arriskua gehitzen du, hala nola HTA eta diabetesa (1,2). Aldiz, adin ertainekoen eta nagusien taldean HTA pairatzen zuten pertsonak gailentzen ziren, hori normala da, HTA gure gizarteko nagusien herenak sufritzen baitu eta beste herena prehipertentsoak dira (15).?
|
|
|
Haien patologietan elikadurak zuen garrantzia galdetzean kopuru adierazgarri batek erantzun zuen ez ziela axola, garrantzi gutxi zuela edo noizbehinka axola ziela. Deigarria da ikerketa honetako parte hartzaileek nutrizioari ematen dioten garrantzirik eza, kontuan izanda horrek gaixotasun kronikoekin duen garrantzia, zeren pisu egoki batean mantentzeak gaixotasun kroniko eta minbizi
|
batzuk
saihesten baititu (18). Izan ere, OMEk dioenez, 7 gaixotasunetik 6 erlazionatuta daude nutrizioarekin eta jarduera fisikorik ezarekin.?
|
|
|
Ikerketa honetan egunerokotasuneko ohitura
|
batzuk
aztertu ziren, haien ezagutza praktikara nola eramaten zuten jakiteko.? –
|
|
|
Parte hartzaileen% 1,8k ez zuen gosaltzen, batez ere gizonezko gazteek, nahiz eta autore
|
batzuen
ustetan ez gosaltzeko ohitura emakume gazteen artean zabalduago dagoen (23). Gainera kontuan izan behar dugu gosaria beharrezko otordua dela, eguneko energiaren% 20 bertan ahoratu bailitzateke (23).
|
|
|
Loaren iraupenak osasunean eta funtzionaltasunean eragina dauka (27). Autore
|
batzuek
diote helduek gutxi gorabehera 7 ordu behar dituztela eta nagusitzen joan ahala gutxitzera joan ohi dela beharrezko ordu kopurua (28). Ikerketa honetan, ostera, adin ertainekoak izan ziren lo ordu gutxien egiten zutenak.
|
|
|
Ikerketa honetan, ostera, adin ertainekoak izan ziren lo ordu gutxien egiten zutenak. Loaren kalitateari dagokionez, emakumeak izan ziren kalitate txarragoa zutela adierazi zutenak, eta hori bat dator beste autore
|
batzuek
diotenarekin, esaten baitute emakumezkoek loaren alterazio gehiago izaten dituztela edo loaren falta handiagoa dutela gizonek baino (29).? –
|
|
|
Obesitatea pairatzen zutenen% 36,4k ez zuen bere pisua kontrolatzen eta hipertentsio arteriala zutenen% 72,9k gatza erabiltzen zuen bazkarietan. Parte hartzaileek zuten ezagutzaren eta beren eguneroko bizi ohituren artean desadostasuna ikusi zen, bai nutrizioari dagokionez baita beren patologiekin erlazioa duten beste faktore
|
batzuei
dagokienez ere. Hori dela-eta, garrantzitsua da elikadura, ariketa fisikoa eta osasun hezkuntza heziketa helburutzat dituzten programak hobetzea, eta mota horretako programa gehiago eskaintzea, batez ere patologiak dituzten pertsonentzat.?
|
|
|
OMEren arabera osasun arloko zazpi gaixotasunetik sei elikadurari lotuta daude, baita jarduera fisiko ezarekin ere. Bestalde, bizitzan zehar pisu egoki bat mantentzea da biderik egokiena gaixotasun kronikoak eta minbizi mota
|
batzuk
ekiditeko (1).
|
|
|
Kasu
|
batzuetan
, izen lagunaren bidez adierazi da adjektibo erreferentziala:
|
|
|
Datu hauek adierazten dute baldintza sozial eta ekonomikoek osasunean eragina daukatela, umearengan eta amarengan, batik bat. Osasuneko Eragile Sozialen Batzordeak (Commission on Social Determinants of Health) azaltzen du mekanismo sozial, ekonomiko eta politikoek maila sozioekonomiko jakin
|
batzuk
sorrarazten dituztela. Horien bitartez gizartea mailakatzen da haien diru sarrera, hezkuntza, lanpostu, genero, etnia eta beste faktore batzuen arabera.
|
|
|
Osasuneko Eragile Sozialen Batzordeak (Commission on Social Determinants of Health) azaltzen du mekanismo sozial, ekonomiko eta politikoek maila sozioekonomiko jakin batzuk sorrarazten dituztela. Horien bitartez gizartea mailakatzen da haien diru sarrera, hezkuntza, lanpostu, genero, etnia eta beste faktore
|
batzuen arabera
. Aldi berean, eragile horiek osasun egoera baldintzatzen dute, gizarte hierarkian dauden lekuaren arabera banakoek esposizio eta ahultasun desberdinak dituztelako (4).
|
|
|
1, 4 eta 7 urteetako neurketa antropometrikoak, aldiz, protokolo estandarizatuen erabileran trebatutako langileek egin zituzten. Oinarrizko ezaugarri antropometriko horietatik abiatuta kalkulatu ziren umeen altuerarako pisua (weight for height), GMIa, adinerako GMIa (BMI for age) eta lan honetan erabili ez diren bestelako datu
|
batzuk
. Horiek Z score bihurtu ziren erreferentziazko populazioarekin konparatzeko.
|
|
|
1983 urtean argitaratutako lanean, Trunkey eta bere laguntzaileek heriotzen banaketa trimodala deskribatu zuten (8) (9): heriotzen lehenengo multzo bat aurreneko minutuetan gertatzen da, aire bideak, sistema zirkulatorioa edota nerbio sistema zentrala larriki kaltetuak izatearen ondorioz; bigarren talde bat ordu
|
batzuen
epean gertatzen da, hauen artean hemorragiak nabarmenduz; eta hirugarren talde bat egun edo asteak igarota, disfuntzio multiorganikoaren ondorioz.
|
|
|
Tanta
|
batzuk
(oso gutxi)???????????????... 1
|
|
|
GIarekin erlazionaturiko zoru pelbikoaren beste disfuntzio
|
batzuen
sintomak identifikatzea garrantzi handikoa da, hau da, prolapsoa, uzki inkontinentzia, min pelbikoa eta sexu disfuntzioak. Horri buruz galdetuko diegu pazienteei.
|
|
|
Paziente hautatu
|
batzuentzat
aukera bat lirateke teknikaren epe luzerako emaitzen gabeziaz berri eman ostean (B GG) (11).
|
|
|
Kono baginalek ZPMen errehabilitazioak eskaintzen dituen emaitza berberak dituzte (1 EM), baina zeharkako efektuak aurkez ditzakete eta paziente
|
batzuetan
ezegokiak suertatu; beraz, ZPMen errehabilitazioa gomendatzen da paziente guztietan lehen tratamendu bezala, eta konoak ondo toleratzen dituzten emakumeetan hasierako tratamendua izan daitezke (B GG). EGI arin moderatua eta jokaera egokia duten emakumeetan eraginkorragoak dira (3 EM) (11).
|
|
|
Tratamendu kontserbatzaileak huts egiten duenean, PGIa daukaten emakumeetan egokia da. Halere, paziente
|
batzuek
zuzenean tratamendu farmakologikoarekin hasi nahi dute, eta hala egin dezakete; botikak tratamendu kontserbatzailearekin elkartuz gero, edozein neurri bere aldetik erabilita baino eraginkortasun handiagoa lortzen da dena den.
|
|
|
tolterodina, solifenazina, fesoterodina, trospio kloruroa, propiberina eta oxibutinina; guztiek dute 1 EM eta A GG, eta guztien eraginkortasuna berdina dela uste da. Denak administratzen dira aho bidez oxibutinina izan ezik, zeina azalaren bidez administratzen baita, gibeleko lehen pausoa saihestuz eta zeharkako efektuak murriztuz, nahiz eta beste albo ondorio
|
batzuk
izan ditzakeen, adibidez azaleko erreakzioak.
|
|
|
Ikerketa
|
batzuek
% 60 hobekuntza tasak deskribatu zituzten eta% 30 sendatze tasak (18). Eragin hori 5 urte baino luzeago mantentzen dela dirudi (3 EM).
|
|
|
Sabeleko presioa handitzean, esfortzu fisiko bat egitean, nahigabe ematen diren gernu galerak konpontzeko bideratuta daude, EGIrako. Kirurgia hau uretraren azpialdean euskarria ematean datza eta tratamendu kontserbatzaileak huts egindakoan erabiltzen da; bestalde, badaude paziente
|
batzuk
konponbide azkar eta eraginkor baten bila. Horiek kirurgiaren arriskuak onartuz gero, hau lehen aukera izan daiteke.
|
|
|
a) Uretra azpiko xingolak (pubis atzekoak eta obturatzailean zeharrekoak) Lehenengoz pubis atzeko xingolak deskribatu ziren eta urte
|
batzuk
geroago obturatzailean zeharrekoak, pubis atzeko bideak dituen konplikazioak ekidinez. 2001 urtean Delorme k obturatzailean zeharreko teknika «kanpotik barrura»deskribatu zuen, eta, 2003an, de Leval ek, «barrutik kanpora».
|
|
|
ebakuntza denbora, ospitaleko egonaldia eta eguneroko ekintzetara bueltatzeko beharrezko denbora laburragoak. Badaude haien konplikazioetan ezberdintasun
|
batzuk
: huste disfuntzioa maizago agertzen da Burch en teknikarekin, eta maskuriaren zulaketa, xingolarekin (1 EM) (11).
|
|
|
GEOHa 100 ml-tik gorakoa denean patologikoa kontsidera daiteke. Ekografiaz neurtzea gomendatzen da, ez inbasiboa, zehatza eta merkea delako (2 EM 2, B GG; 1 eranskina), formula sinple
|
batzuekin
, gero ikusiko dugun moduan.
|
|
|
Pazienteari tratamenduaren arriskuak eta onurak azaldu behar dizkiogu berarekin erabakiak elkarrekin hartu ahal izateko. Argi eta garbi azaldu behar diegu emakume
|
batzuei
ez direla guztiz sendatuko, baizik eta hobekuntza nabari dezaketela beren sintomatologian.
|
|
|
GI mota ezberdinen kasuan hasierako tratamendu kontserbatzailea antzekoa izango da, zehaztasun
|
batzuekin
.
|
|
|
· Ikerketa datu
|
batzuen arabera
badirudi lanean pisu handiak altxatzen dituzten emakumeek prolapso eta GIa pairatzeko erraztasun gehiago daukatela (3 EM).
|
|
|
Beste
|
batzuk
: adibidez gainezkako gernu inkontinentzia; etengabeko gernu inkontinentzia gernu maskuriaren hustuketa eskasagatik.
|
|
|
Beste
|
batzuk
: tabakoa erretzea, kafeinaren kontsumoa, diabetesa, iktusa, depresioa, uzkiko inkontinentzia, gernu edo ugal aparatuetako ebakuntza (histerektomia edo umetokiaren erauzketa adibidez), eta irradiazioa.
|
|
2019
|
|
|
Horretarako, eskura daukagun informazio mordoa datu base batean antolatu behar izaten da, metodo estatistikoak edo grafikoak aplikatu ahal izateko (ikus 3 irudia). Datu base horien eraikuntzan sortzen diren arazo
|
batzuk
azalduko ditugu orain.
|
|
|
Datu baseak aztertzerakoan zera ikusi dugu, inkoherentziak sortzen direla hilkortasun datak eta anbulatorioko bisiten datak gurutzatzerakoan: paziente gutxi
|
batzuek
anbulatorioko, bisitak, dituzte hilkortasun data pasa ondoren. Adituei galdetu eta gero, jakin izan dugu lehen arretako medikuek noizbehinka oharrak sartzen dituztela sistema informatikoan.
|
|
|
Aurrekoarekin lotuta, kasu
|
batzuetan
informazio eza informazio gisa interpretatzea komeni da. Ikus dezagun adibide bat:
|
|
|
Testu gutxi
|
batzuk
aztertzen ditugunean erraza da barianteak kategoria gutxi batzuetara eramatea, baina datu kopuru erraldoiekin prozedura automatikoak eraiki eta modu sendo batean aplikatu dira, bai testuak eta bai irudiak informazio bilakatu ahal izateko.
|
|
|
Testu gutxi batzuk aztertzen ditugunean erraza da barianteak kategoria gutxi
|
batzuetara
eramatea, baina datu kopuru erraldoiekin prozedura automatikoak eraiki eta modu sendo batean aplikatu dira, bai testuak eta bai irudiak informazio bilakatu ahal izateko.
|
|
|
–Fronters in massive data analysis, liburuan argibide
|
batzuk
ematen dira datuak behar bezala prestatu eta etekin handiena atera ahal izateko. Zehazki, datuen garbiketa sistematizatzeko [2,100 orr.]:
|
|
|
ENIAC (1946) eta UNIVAC (1951), Estatu Batuetan fabrikatutako lehen ordenagailuak. UNIVAC hauteskunde presidentzial
|
batzuen
emaitza lehenengo aldiz (1952an) iragarri zuen ordenagailua izan zen (Eisenhower eta Adlai Stevenson-en artean, 100 lehenengoaren alde1).
|
|
|
2 Irudia. . Robbie eta beste kontakizun
|
batzuk
–liburutik hartuta/ Isaac Asimov; hitzaurrea, Paul Cornell; oharrak eta jarduerak, María Raich, Juan Sánchez Enciso; itzulpena, Koro Navarro; irudiak, David Shannon. Barcelona:
|
|
|
Datuok ohiko osasun arretaren ondorioz sortuak dira, eta prospektiboki zein denboran atzera eginez jaso daitezke. Hona hemen RWD datuak pilatzen dituzten Iturri
|
batzuk
: historia kliniko elektronikoa, osasuneko datu base administratiboak, gaixotasunen erregistroa, laborategia, irudiak, pazienteen nahien inguruko informazioa, pazienteak berak jakinarazitako emaitzak eta telemonitorizazioa.
|
|
|
Ebidentziaren beharren irismenari eta eskalari erreparatuta, esan daiteke ikerketa metodo guzti guzietan dagoela berrikuntzaren premia: saiakuntza klinikoak azkarrago eta gastu gutxiagorekin egiteko zein ausazko saiakuntzak saihestuz inguruabar praktikoei hobeto heltzeko, eta erregistroak, behaketazko datu baseak eta sortzen diren beste datu
|
batzuk
erabiltzeko. IKTei probetxurik handiena aterako badiegu, mesedegarri izango dira datu baseetan integratu daitezkeen estatistika tresnak eta algoritmo analitikoak, denbora errealeko ulermena ahalbidetuko dutenak.
|