|
2000
|
|
|
Zubi Zaharra Ikastolak hogeita zortzi urte daramatza Enkartazioetan. Euskara makal zegoen 1972an, guraso
|
batzuek
euskarazko irakaskuntza herrian martxan jartzeko beharra sumatu zutenean. Dena den, indarrak batu eta Zubi Zaharra Ikastola abiarazi zuten.
|
|
2001
|
|
|
Ondo dakigu nola egin diren gauzak meritokraziaren eta feudalismoa ren artean mugitzen diren gure unibertsitateetan. Nola erabili duten sail
|
batzuek
euskara, soilik langile fidelak eskuratzen jarraitzeko. Nola, irakasle horietako batzuentzat, euskara konkurrentzia akademikoa saihesteko tresnabaino ez den, eta eskoletan erabili beharreko hizkuntza deserosoa (eta ozta ozta, gelako atea zeharkatu eta berehala gaztelaniaz hasten direlako).
|
|
|
Arrisku hori aspaldi aipatua dut nik beste idatzi batzuetan, eta uste dut bi hankaren gainean sostengatzen dela euskararentzat hain kaltegarri den sorgin dinamika hori. Batetik, euskara abertzaleen patrimonio esklusiboa balitz bezala jokatzen dute
|
batzuek
euskararen barrutik. Joko hori izugarri ondo datorkie, ordea, euskara desagertuz gero mundua hobea litzatekeela uste bide dutenei.
|
|
|
Begi bistan dago egoera larri honetan batzuk, nahiz eta euskararen alde egon, euskalgintzatik urruntzeko prest ager daitezkeela euskal nortasunaren izenean oinarrizko eskubideak zapaltzen diren bitartean; aldiz, beste
|
batzuek
euskara eta euskaldunen eskubideak zapaltzea onartukolukete bake sozialaren izenean.
|
|
2002
|
|
|
batzuk irakaskuntzan (Euskara Tekniko izeneko irakasgaietan edo bestelakoetan), beste batzuk hiztegiak egiten, hedabideen eguneroko eginkizunetan edota testuak zuzentzen. Ez dira gutxi gure eguneroko eginkizunetan aurkitzen ditugun arazoak,
|
batzuek
euskara orokorrarekin eta beste batzuek zehazkiago erabilera berezitu batekin edo batzuekin zerikusia dutenak. Zenbaitetan erantzukizun handiaren zama nabaritzen dugu halako arazoren bati aurre egin behar diogunean:
|
|
|
Horiez gain, ikerkuntza talde
|
batzuek
euskaraz egiten dute lan Euskal Herriko Unibertsitatean, beren ikerkuntza aurrera ateratzeko orduan. Horien artean:
|
|
|
Programazioa euskaraz egiteak arazo asko sortu zituen elizaren irratien arduradunen eta ministerioaren agintarien arabera. Sánchez Redondo-k azaltzen duenez, elizaren eta gobernuaren arteko harremanak gaiztotu egin ziren 1961ean; egoeraren okertze horren arrazoien artean euskal irrati parrokial
|
batzuek
euskaraz emititzen zutelako ministerioak egindako salaketa zegoen (Sánchez Redondo, 2001: 66).
|
|
|
Arazo horiei aurre egiteko asmoz eta euskarazko irratigintza bultzatzeko helburuz, Eusko Jaurlaritzak eta Gipuzkoako Foru Aldundiak euskaraz egindako irratsaioentzako diru-laguntzak eskaini zituzten 1980ko hamarkadaren hasieran. Hori zela eta, gaztelaniazko programazioa zuten emisora pribatu
|
batzuek
euskarazko tarteak sartu zituzten parrillan. Hala nola, Radio San Sebastián delakoak FMn zuen emankizunean sartu zuen euskarazko programazioa; dena dela, euskarak publizitatea erakartzen ez zuelako aitzakiaz, emisorak ez zuen horren aldeko apustu sendorik egin.
|
|
|
Gu euskara kontuekin hasi ginenean, batua bultzatu behar zela eta, zenbait arazo atzeman genituen, baina ez hau bezalakorik aurrez ikusi. Uste genuen
|
batzuek
euskara ikasirik, telebista indarrean jarririk, eta garai hartan sortzen ari zinetenak euskal eskoletara bidaltzeko erabakia harturik, gainerakoa, euskararen etorkizuna, egintxe zela. Ikusten dugu ezetz, badirela zenbait arazo konpondu gabe dirautenak.
|
|
|
• Erakunde publiko
|
batzuek
euskararen aldeko jarrera dute.
|
|
|
Euskal hiztun komunitatearen desagerpena iragartzen zuen Bernardo Atxagak abenduaren bukaeran, Bilbao Zaharra Foruma ren estreinako hitzaldian, eta, hortik aste batzuetara, adierazpen horiek erantzuna jasotzen zuten Juan Ignacio Perez Iglesiasen artikulu orekatu batean, non euskararen txanponak dituen alde baikorrak ere gogorarazten baitziren (Euskaldunon Egunkaria,). Ta rtekamarteka, antzeko eztabaidak errepikatu ohi diraeuskararekiko nolabaiteko kezka eta konpromisoa dugunon artean;
|
batzuek
euskarak urteotan emandako aurrerapausoak aipatzen dituzte bereziki eta besteek, ostera, gure hizkuntzak pairatzen duen egoera larria.
|
|
2003
|
|
|
Egun batzuk beranduago Erramun Osak beraren zutabean idatzi zuen: sektore
|
batzuek
euskara irabazpide beharrean, askotarikoen arteko lanerako eremua beharrean, aurrez aurreko gatazkarako, liskarrerako baliatzeko orain arte erakutsi duten etxekalte izate jarrera horri ere nahikoa dela adierazi behar diogula (Deia, martxoak 8).
|
|
|
–Salatarietako
|
batzuek
euskaraz hobeto zekiten espainolez baino –esan nuen– Euskaraz idatzi izan balute, behintzat. Ikusi duzu batzuei buruz esaten dena?
|
|
2004
|
|
|
Eta ez luke hala izan behar! Ingurumari horretan, administrazio
|
batzuek
euskararekin erakusten duten ustezko epelkeria salatzen duenik badago egon bazterretan. Ez naiz ni batzuen baieztapena ukatzen hasiko, hau da, agintari batzuen utzikeria, euskararen auzia hizkuntza politikaren alorrean dihardutenen, askotan nahi eta ezinean dabiltzan lagunen esku uzten dutela, halako zerbitzuetatik datozen gomendioak zein eskariak aintzat hartzen ez dituztela ikusten dudanean edota euskara itxuretarako ez besterik zenbaitek darabilela antzematen dudalarik.
|
|
2006
|
|
|
Horrela bakarrik ulertzen da Lasarte Orian gertatutako hizkuntzaren berreskurapen prozesua:
|
batzuek
euskararen galerak zeraman inertzia ahaztu eta euskara euren ingurunean berriz txertatzeko apustua egin zuten; beste batzuek, Euskal Herritik kanpoko erroak alboratu gabe, oroimen berriak sortzeko ahaleginak egin zituzten euskarari eta euskal kulturari sormen prozesu horretan tokia utziz. Transmisioak guztien ekarpenak behar izan ditu azken urteotan, ekarpen eraldatzaileak, transgresoreak…
|
|
|
A. Valdes. Bertako produktua denean, etxekoa, bi hizkuntzatan egitea onuragarria da,
|
batzuek
euskaraz erosiko dutelako eta besteek erdaraz. Produktua kanpotik datorrenean, Harry Potter kasu, beti multinazionalak irabazten du.
|
|
2007
|
|
|
Euskararen ezagutzak derrigorrezkoa izan behar du gure gizartean. Ez dezagun ahaztu euskaraz egitera animatzen ditugun gazteak Euskal Herriko gazteen parte bat baino ez direla, eta
|
batzuek
euskaraz egin dezaten denek jakin behar dute. Hortaz, eskolaren betebeharra da gazteak eleaniztasunean haztea, denok denetan jakin dezagun.
|
|
|
Gerundio horien ordain
|
batzuek
euskaraz buruhausteak ematen dizkigute. Horregatik erdaratik abiatuko gara; izan ere, guk uste, gaztelaniaz ondo ulertzen badugu, euskaraz ere ondo ulertuko dugu.
|
|
|
Katalunian ere izan zen kanpoko zapal  keta, baina hizkuntza ez zen galdu, hemen adina ez behintzat. Burges katalan gehienek maiteago edo, behintzat, erabiltzenago zuten beren hizkuntza gure jauntxo
|
batzuek
euskara baino. Hizkuntzarekiko jarrera, neurri batean, tradizio administratibo eta literarioaren ondorioa da.
|
|
2008
|
|
|
Ia euskaldunen multzo honetakoak ez dira gai euskaraz normaltasunez hitz egiteko; haien artean, gainera, egoera ezberdinak aurkitzen ditugu:
|
batzuek
euskara idatzia ulertzeko arazoa duten bitartean, beste batzuek hizkuntza mintzatuarekin dute arazoa. Honen aurrean, ETB1en joera nagusia honakoa izan da:
|
|
|
Baina euskara erabat normalduko bada, oso barneratuak ditugun uste ustel bi ere zeharo baztertu dira. Uste dute
|
batzuek
Euskara Batua dela euskara, eta, uste dute besteek, Euskara Batua dela euskara ona. Uste bi horiek ez dira inondik inora ere egiak eta zuzenak, eta kalte askoren sortzaile dira, gainera.
|
|
|
Alderdi politiko
|
batzuek
euskarari «erdeinua» diote, eta «demagogia merkea» egiten ari dira, EAko buruaren ustez
|
|
2009
|
|
|
Hizkuntzarena hor dugu. Eragozpen bat dugu, Athleticeko jokalari
|
batzuek
euskaraz ez dakitelako. Taldeak sortzen duenaren zati bat erabil dezakegu bakarrik.
|
|
|
Kontuan izan hainbat lekutan euskara zerbitzua dela gure hizkuntza sustatzeko egun dagoen ia bide bakarra, litekeena baita oso, hizkuntza politika suntsitzaile horren ondorioz, euskara zerbitzu batzuk epe laburrean desagertzea, eta haiekin batera teknikarien lanpostuak eta urteetan egindako lan neketsua. Beste toki entitate
|
batzuek
euskara zerbitzuei eutsiko diete, baina, diru murrizketen ondorioz, espero liteke horien normalizazio planak ere kaltetuak izatea.
|
|
|
Baina abertzaleek eurak ere ispiluari begiratu liokete, euskal abertzaletasun politikoa urrun xamar baitago Kataluniako abertzaleen hizkuntza jokabideetatik, eta makalagoa baita, oro har, euskararen erabilerarekin erakusten duten konpromiso praktikoa, katalan abertzaleek katalanaren erabilerarekin bistaratzen dutena baino. Badugu ustea horrek, egoera soziolinguistiko ezberdinekin ez ezik, zerikusi zuzena duela euskara soilik norberaren sinbolo politiko bereizle gisa hartzearekin; erabilerari hil edo biziko garrantzia eman beharrean, ia nahikotzat jotzen baitute
|
batzuek
euskara ezagutzea eta, abertzale izateagatik, euskara maitatzea. Hil edo bizikoa, ordea, berriro diogu, erabilera da.
|
|
|
Heldu gara azken puntura, eta hemen ere Lazarraga guztiz desberdin agertzen zaigu. Izan ere, ohituta gaude pentsatzera
|
batzuek
euskaraz idazten dutela, beste batzuek erdaraz, eta bata ala bestea izan behar duela. Bada Lazarragak bietara idatzi zuen.
|
|
2010
|
|
|
– bigarren multzoa lankide
|
batzuek
euskara dakitena da 398 erantzunekin;
|
|
|
Horrela, liburu kulturara jauzi egin zuten hiztun eskolatu
|
batzuek
Euskara literario klasikoa deitua sortu zuten. Hauen artean, erlijio doktrina helburu, Axular, Etxeberri, Haranburu, Argaignarats, Harizmendi, Haraneder ditugu, besteak beste; elizaz landa, Piarres Etxeberrik nabigazio liburu bat moldatu zuen (irudian) eta Monjongo Dassanzak albaitaritzako beste bat.
|
|
2011
|
|
|
Euskarazkoan, agiriaren bideoa, Lopez, Rubalcaba, enpresariak, Urkullu, Pastor, Basagoiti, Maneiro, Arana, Barcina, Abril, Urizar, Beitialarrangoitia, Currin, Amnistia Internazionala, Frantziako Gobernuaren isiltasuna eta haren azken urteetako operazioen aipamena, ETAren historiako su etenen gainbegiratua eta «terrorismoaren biktimen» ikuspegia. Gaztelaniazkoan, Abrilen lekuan Zabaleta, eta Beitialarrangoitiarenean Moreno,
|
batzuek
euskarazko eta besteek gaztelaniazkoak eman baitzituzten. Ulergarria.Hala ere, ia amorruz ito nintzen zaparradaren erdian.
|
|
|
Bi korronte daude xede hizkuntzaz ari diren kritikarien artean:
|
batzuek
euskara irakurterraza goratzen duten artean, besteek euskara aberatsa dute gogoko.
|
|
|
Lehenengoan, euskaltzain oso eta urgazle izendatu berriak aipatzen ziren, eta, bigarrenean, Orixek Euskaltzaindia eraberritzeko Krutwig-ek prestatutako txostena kritikatzen zuen. Bereziki salatzen zen euskaltzain
|
batzuek
euskaraz ez zekitela, ez hitz egiten, ezta idazten ere. 1951 urtean Euzko Gogoan beligerantzia handiko beste artikulu bat argitaratu zen EuzkoGogoak sinatuta (seguru aski Jokin Zaitegik).
|
|
|
Unibertsitate
|
batzuek
euskarazko lehen lanak atera arren, 80ko hamarkadan oraindik oso produkzio txikia zuten. Goi mailako euskarazko produkzioari euskal kulturgintzak eusten zion, bereziki unibertsitate, zientzia, kultura, ikerketa eta arlo akademikoan ari ziren erakundeek (Elhuyar, Euskaltzaindia, Jakin, Labayru, UEU eta UZEI).
|
|
|
70eko hamarkadan Euskal Herrian unibertsitate ikastetxeetan euskara sartzen hasi zen. Ordura arte erdal zentroak izandakoek, modu batera edo bestera, euskararen sarrera mugatua onartu zuten,
|
batzuek
euskararen irakaskuntza eskainiz, eta beste batzuek, euskarazko irakaskuntza eskainiz (adb. irakasle eskolak). Euskara unibertsitatean sartu zenerako, hizkuntzaren gaineko oinarrizko lanak eginda zeuden eta oinarriak finkatuta:
|
|
|
Unibertsitateak korporazio osorako plangintzarik edo helburu zehatzik izan ez zuen arren, unibertsitateko fakultate eta unibertsitate eskoletan, irakasle eta ikasle euskaltzaleen eragin, eskari, lan, sustapen eta abarri esker, euskarazko irakaskuntza sortuz eta antolatuz joan zen. Bestalde, ikastetxeko zuzendaritza
|
batzuek
euskara sustatu ez arren, irakasleek edo ikasleek proposatutako neurri txiki eta ertainak onartuz joan ziren602 Horrela, ikastetxetik ikastetxera euskalduntzearen ikuspegitik oso emaitza desberdinak lortu ziren. Izan ere, emaitza horiek lotuta zeuden ikastetxeko euskaltzaleen kopuru, indar/ botere eta estrategiekin.
|
|
|
Gure konbentzioaren arabera, euskal kultur elkartea osorik euskaraz bizi eta funtzionatzen duena da. Euskal Herriko kultur elkartea, berriz, erdaraz funtzionatzen duena, nahiz eta euskara ere elkartean onartutako hizkuntza izan eta kasuren batean elkarte baitako atal
|
batzuek
euskaraz ere funtzionatu dezaketen.
|
|
|
Halaber, ordena erlijiosoek (frantziskotarrek, pasiotarrek...) euskarazko eliz obrak argitaratu zituzten sinestun euskaldunentzat. Bestalde, talde erlijioso euskaltzale
|
batzuek
euskarazko obra laikoak (edo ez bereziki eliztarrak, nahiz eta moralitate kristau nabarmenarekin) ekoitzi zituzten, adibidez Jakinek (EFA) eta Bilboko San Antongo katekesiak.
|
|
|
Arestian aipatu dugunez, Elhuyar Taldea 1973 urtean sortu zen. Nafarroako Unibertsitatearen Donostiako Goi Mailako Ingeniari Eskolaren EKTan ibilitako ikasle
|
batzuek
euskara zientzia eta teknikarako egokitzeko asmoz Elhuyar Taldea sortu zuten. Izena Elhuyar anaiengandik jarri zioten taldeari, anaia biek 1783 urtean Bergarako egonaldian Wolframioa bereizi zutelako.
|
|
|
Han ez zen h horren gora-beheraz mintzatu, Euskararen batasunerako beharrrezko ziruditen zenbait aitzin urratsez baizik, horien artean h ere zegoela.»308 Agi denez, Arantzazuko bileraz geroztik hizkuntzaren batasuna eztabaidatzeko eta adosteko giroa, erabat garraztu zen. Euskaltzaindiko kide
|
batzuek
euskararen batasuna nahi zuten; beste batzuk, berriz, ez zeuden Arantzazun planteatutako batasun ereduaren alde, eta are gehiago, baziren batasunik ez zutenak nahi. Berriro ere Mitxelenak Villasanteri bidalitako gutuna aipagai dugu garaiko lekukotza gisa:
|
|
|
Esate baterako, euskararen batasun prozesuari dagokionez, oro har, esan daiteke goi mailako aldizkariak Euskara Batuaren alde jarri zirela, nahiko modu lasaian, batzuetan ia axolagabean, eta berri-emaileak, berriz, euskararen batasun prozesuan suharki aritu zirela alde edo kontra. Agur, Goiz Argi eta beste
|
batzuek
Euskara Batuaren aurkako artikuluak argitaratu zituzten; Anaitasunak, berriz, erabat alde.
|
|
2013
|
|
|
Beharrezkoa da orain arteko joerak bertan behera utziko dituzten arauak zehaztea. Horretarako, enpresa
|
batzuek
euskara planak sortzen dituzte. 1990eko hamarkadan abiatu ziren lehenbiziko planak, eta azken urteetan enpresa gehiago atxiki zaizkio euskara bultzatzeko lanari.
|
|
|
Kritika neskei zuzendua zitzaien. «Ergel» adjektiboarekin erakusten zuen zenbateraino gaitzesten zuen
|
batzuek
euskarari uko egitea. Dudarik gabe, jarrera euskaltzale garbia erakutsi zuen Zerbitzari k.
|
|
|
Multzo horretakoak ez dira gai euskaraz normaltasunez hitz egiteko; haien artean, gainera, egoera ezberdinak aurkitzen ditugu:
|
batzuek
euskara idatzia ulertzeko arazoa duten bitartean, beste batzuek hizkuntza mintzatuarekin dute arazoa. Horren aurrean, ETB1en joera nagusia honakoa izan da:
|
|
2014
|
|
|
Tabernari honek hiruzpalau egunkari edukitzen ditu bere tabernan, eta uste du nork berea aukeratzen duela. . Pertsona
|
batzuek
euskarazkoak irakurtzen dituzte: Berria eta Hitza; beste batzuek, berriz, gaztelaniazkoak.
|
|
2015
|
|
|
LAIAkoek auzitegira ez joatea deliberatu zuten, eta HBkoen artean ez zen batasunik egon: batzuk etxean geratu ziren, beste batzuek deklaratu zuten eta azkeneko
|
batzuek
euskaraz deklaratu zutelarik ez zen balekotzat jo. Azken horien jarreraz mintzo ziren aldizkarikoak.
|
|
|
Noski, horrekin ez dut esan gura euskal nazionalista ez diren guztiek horrela jokatzen dutenik, are gutxiago euskal nazionalismoa bizkor ari denean Espainia eta Frantziatik bereiztu guran. Horrelakoetan itxarotekoa da espainiar edo frantziar nazionalista diren euskal herritarrek espainiar edo frantziartasunari oratzea, batzuetan Euskal Herriko ondarearen edo onuraren kalterako izanda ere, euskal herritar
|
batzuek
euskararen bultzapenari ipintzen dizkioten oztopo eta trabak lekuko. Baina, printzipioz, euskal nazionalistek eta euskal erregionalistek Euskal Herriaren alde jotzen dutela esan dezakegu, eta euren arteko banaketa naziotzat Euskal Herria, lehenek, edo Frantzia eta Espainia, bigarrenek, edukitzea dela.
|
|
|
1975 amaieran desagertu zen; besteak. Goiz Argik?, bere orrietan gero eta erdara gehiago sartzeari ekin zion, aurrerago ikusiko dugun moduan). Era berean, beste
|
batzuek
euskara hutsean aritzeari buruzko komenigarritasuna zalantzan jarri zuten garai hartan. Hartara, hura une erabakigarria izan zen askoren irudiko.
|
|
|
Beherakada hori gogoan, Marikita Tambourin, arestian aipatu dugun artikulu sortako idatzi batean (in Herria, 2.632 zenbakia, XI), euskararen galera azaltzeko ezinbestean aintzat hartu behar diren faktore psiko sozialez mintzo zen: ?(...) Gure hizkuntzaz ezagutzarik ez zuten erdi jakintsu
|
batzuek
euskararen ahalkea eta mesprezua sartu digute hezurretaraino. Guk ere, gehienek ez baigenekien fitsik, salbu gure ama hizkuntza zela, sinetsi ditugu, erraten zigutenean gure mintzairak etxeko baizik ez zuela balio.
|
|
|
Argi frogatu da, beraz, euskarak kultura eta zientziarako balio duela?. Hala ere, oztopo ugari dago oraindik. Bere esanetan,, aurreko politika zentralisten ondorioz, oraindik hor gelditzen zaigu, inertziaz, desafio berri bat, jende
|
batzuek
euskara erabiltzeko ohiturarik eza, eta elebitasun ofizialak horixe eskatzen du eguneroko jardunean: publikoki herritar guztiei berdintasunezko tratua eskaintzea.
|
|
|
Ondoren, web zerbitzu bat osatzea lortu genuen (CorpEus) weba euskarazko corpus gisakontsultatzea ahalbidetzen duena, horrelako beste zerbitzu
|
batzuek
euskararekin dituztenarazoak gainditzen zituena. Horretarako, morfologia bidezko galderaren hedapena eta hizkuntzairagazteko hitzen teknikak asmatu, inplementatu eta optimizatu genituen, tresna honetan erabilidena baina baita tesian bilatzaileen bidez corpusak biltzeko garatu diren beste tresna denetan etaeuskarazko bilatzaile batean (Elebila) ere.
|
|
|
Hizkuntza gizarteak ezarri egiten du, eta gu oharkabean,% 99,999an ezartzenzaigun, inposatzen zaigun nahi duzuen moduan deitu hizkuntza hori erabiltzera jotzen dugu. Gero, euskaldunon kasuan badaude beste faktore
|
batzuek
euskararen alde lan egiteko kontzientzia etahorrelako gauzak, nolabait neurri batean hori birbideratu egiten dutenak pixkatxo bat euskararenalde. Baina distantzia oraindik oso handia da.
|
|
|
Norbanako batek egunerokotasunean bere hizkuntzan hitz egin ahal izatea bezain txiki handia. Baina euskaraz bizi ez denak, euskarari bere bizitzan lekurik ematen ez dion horrek, euskararen kateak eta arantzak sumatzen ez dituen bezala, ezin du ulertu, askatasunaren izenean hain justu,
|
batzuek
euskararen aldeko borrokari bizitza oso bat ematea. Mugitzen ez denak argi dago ez dituela kateak sentitzen.
|
|
2016
|
|
|
Palestinatik, Senegaldik eta Venezuelatik Odietara etorritakoak. " Kanpotik etorritako pertsona
|
batzuek
euskara ikasten dute, eta ez hori bakarrik: ohartu dira bertan ere badela euskalki bat, eta trebatzen ari dira".
|
|
|
Dikotomia ordez gradazio modu bat dago hor, sarri, maiztasunari dagokionez. Hiztun
|
batzuek
euskaraz egiten dute nagusiki, eta beste batzuek (beste askok) erdaraz.
|
|
|
Dikotomia ordez gradazio modu bat dago hor, sarri, maiztasunari dagokionez. Hiztun
|
batzuek
euskaraz egiten dute nagusiki, eta beste batzuek (beste askok) erdaraz. Alde nabarmenak egon litezke, bestetik, aurrerago ikusiko ditugun aldakortasun iturrien arabera.
|
|
|
Beharbada sumatu dute jokaera bera Unibertsitateko langileen artean: rol jokaera hutsean euskaraz aritzen direla, eta harreman pertsonalizatuetan, berriz, erdara nagusitzen dela; edota
|
batzuek
euskaraz jarduten dutela erakundez kanpoko portaeretan ohiko hizkuntza dutelako, edo balio berezia ematen diotelako jardun hari. Hori dena hizkuntza dispositibo gisa hartuko dute.Nire ustez, beraz, Unibertsitatera heltzen den orok badaki berehala ikasiko duzein den egiturazko hizkuntza eta zein den hautazkoa, zein den orokorra eta ezinbestekoa eta zein partikularra eta gehigarria.
|
|
|
Orain, esaterako, euskara hutsezko aktek ez dutela baliorik atera dute. Eta lehenago
|
batzuek
euskarazko egunkariaren proiektu bikain eta beharrezkoa aurrera eramateagatik kartzela eta bortizkeria jasan duzue. Joan Mari Torrealdaik 1998 urtean El libro negro del euskara n euskarak mendeetan zehar izandako politika errepresiboari buruz batutakoak baino beltzagoak jasan dituzue zeuen haragian berak eta besteok.
|
|
|
da koofizialtasunaren aldeko eta zonifikazioaren kontrako diskurtsoak egitea, baina horiek praktikara eramatea da kotoiaren froga. . Nago
|
batzuek
euskararen alde hitz egiten dutela, baina, egiazki, erreserbara mugatu nahi dutela. Badute nolabaiteko tolerantzia, baina benetako normalizazioaz ez dute ezer jakin nahi.
|
|
|
«Gai batzuen inguruan ez da sortu nahi mugimendu handirik. Galtzeko arrisku gisa ikusten dute
|
batzuek
euskara. Botoen inguruko irakurketa egiten da:
|
|
|
gizaki libreak gara, geuk erabakitzen dugu hizkuntza ohitura aldatu edo ez. Antzeko egoera soziolinguistikoan bizi arren,
|
batzuek
euskara erabiltzen dute, eta beste batzuek, ez». Karmelo Aiesta mintzo da, Goza daiteke gehiago.
|
|
|
Esan bezala, antzezlan handi hartako
|
batzuek
euskaraz ez jakitea eta testua buruz ematea ez zen denen gustukoa izan, eta ni neu ere ez nago eroso fenomeno horren aurrean. Baina, bestetik, zer da antzerkia simulazioaren artea izan ezean?
|
|
|
Antzerki profesionalean lanketa egiten da espainolez, eta gero pentsatzen da euskaraz, horretan izan da aldaketa. Garai batean, euskarazko bertsioa ikusten zen itzulpen hutsa zela, naturaltasun gutxiko, aktorea euskaldun berriak zirela eta ez zuten behar zen bezala erraten beren testua, eta alde horretatik emanaldia kalitate gutxikoa izaten ahal zen, hori guztiz aldatu da, talde batek bi hizkuntzetan prestatzen duelarik emanaldia, euskarazkoak maila oso ona du, talde
|
batzuek
euskaraz bakarrik ematen dutenak eta oso gai euskalduna hartu eta oso euskaldunak bere burua identifikaturik ikusiko duten obra baten egiteko badira. Adibide bat izan zen, «ama begira zazu» esketxez osatua eta arrakasta gaitza izan zuen, orai «Kutsidazu bidea Ixabel» antzezlanarekin pasatzen da, jendea oso identifikaturik sentitzen da, bai euskaldun zaharrak eta bai euskaldun berriak ere, ongi egina eta arrakastatsua, gutxitan izaten da.555
|
|
2017
|
|
|
Gizarte eredu tradizionaletan, aldiz, ez zegoen guztia guztiarekin estekatua eta saretua ezinbestez. Mendeko formazio sozial eta kultura diglosikoen iraupen harrigarria da horren lekuko;
|
batzuek
euskararen iraupen miresgarria izendatuko luketen horixe bera ere gisa horretan uler liteke neurri batean. Gaurko munduan, batez ere, euskaldunok bizi garen munduaren alde honetan, botere hegemonikoaren lege soziologiko hori ezin da saihestu.
|
|
|
Sendotze komunitario horren adibide aipagarrienetako bat Agurain izan da. Han ere, beste herri batzuetan bezala, euskaldun
|
batzuek
euskara hutsez bizitzeko esperientzia pertsonala haragitu dute, gorpuztu dute. Horiek lehen pertsonan bizi izan dute esperimentua.
|
|
|
‘sustraia, bereziki zuhaitzena’ (Paulis 1987, 467); eta lat. radicina tik eratortzen du (radix, radicis, diminutiboa). Baliteke, litekeen bezala toponimian agertzen diren
|
batzuek
euskarazko arrain ekin zerikusia izatea, arraighina eta bere aldaerak sarri agertzen baitira urari lotutako objektuekin. Arraighina (2; Bottida erreka, Illorai mendia eta erreka).
|
|
|
Euskarak gabezia hau betidanik pairatu izan du. Hala ere, aski ezezagunak badira ere, ahalegin handiak egin zituzten
|
batzuek
Euskarak ere eskola ibilbide bat osatua izan zezan, XXI. mende hasiera honetan erabat egin gabe dagoena oraindik (eskola euskaldunak haur guztientzat, unibertsitatea, lanbide eskolak.).
|
|
|
Eta handik gutxira La Markeliñeren ahotsa entzun zen, “Kaixo ongi etorri lehendabiziko Gayakanpadara”. Jendea, egiten ari zena utzirik, zutitu, eta zegoen tokian gelditu zen; estatua baso bat ematen zutela pentsatu zuen Josebak; batzuk bere baitara bildu ziren, beste batzuek gora begiratzen zuten, beste
|
batzuek
euskararen arrarotasuna dezifratu nahi zuten. “Espero dugu aurtengo hau ongi ateratzea eta urteetan errepikatzea.
|
|
2018
|
|
|
Haientzat egokiagoak diren edukiak sortu nahian, wikilari
|
batzuek
euskarazko Vikidia abiarazi zuten 2015ean. Vikidia ere wiki entziklopedia da edonork idatzi, aldatu eta osatu ditzake artikuluak baina ez dago Wikipediaren barruan.
|
|
|
Bi eremuko gazteak nahastean arrisku bat zegoen:
|
batzuek
euskara askorik ez erabiltzea eta beste batzuek inoiz baino gehiago hitz egitea gaztelaniaz. Udalekuen ardatza euskara zela argi utzi zieten nerabe eta gurasoei egitasmoaren aurkezpen bileran.
|
|
|
Horren arabera, familia batzuetan, neba arreba zaharrenak bakarrik zirela euskaldunak ikusi dugu; era berean, familia batzuek besteek baino geroago galdu zuten euskara, logikoa denez. Baina ohikoa izan zen familia berean kide
|
batzuek
euskaraz jakitea eta beste batzuek ez.
|
|
|
Orain batzuek kontatzen dutenez, behin ikasgelatik irten nintzen, ikasleek nire apunteak begiratu zituzten, eta euskaraz zeudela ikusi zuten. Nik euskaraz hitz egiten nuen ikasle euskaldun guztiekin ikasgelatik kanpo, baina orduan
|
batzuek
euskarazko apunteak ere eskatu zizkidaten. Hala, 1975etik aurrera, astean behin euskara hutsezko mintegi bat eskaintzen hasi nintzaien nahi zutenei.
|
|
|
Herrian hamar haur baldin badoaz katixima egitera, zaila da bi talde egitea, batzuk frantsesez eta besteak euskaraz, begiraleak aurkitzea bera zaila delako, gaur egun. Erdaldun elebakarrak eta euskaldun elebidunak nahastean, beti nagusitzen da elebakarraren hizkuntza eta, horrela, frantsesa ari da nagusitzen euskararen gotorlekua izan zen Elizaren giroan ere. Mezan berean ere aise sartzen da frantsesa, euskara gutxiengoan uzteraino,
|
batzuek
euskara ulertzen ez dutelakoan. Horri gehitu behar zaio gero eta gutxiago direla apez euskaldunak.
|
|
2019
|
|
|
Caro Baroja’k dionez, Donostia’n" Sociedad Vascongada de los Amigos del Pais" zuzentzen edo darabiltenek eta Bilbao’n" Euskaltzaindia" edo" Academia de la Lengua Vasca" eraentzen dutenak ez dute ez euskaldunik ez euskerarik maite; beren nausitza eta politika baiño. Orregaitik ez da arritzeko, oraingo euskaltzaindiko [sic] diren
|
batzuek
euskeraz ez jakitea, ez eta" Sociedad V. de los A. del Pais" darabillenak ere (Ciriquiain Gaiztarro’k, alegia) (Barandiaran 2009: 761).
|
|
|
Alegia, del Amoren arabera, hizkuntza minorizatuta dagoela jakin arren, kontzientzia hori gabe egiten dute musikari
|
batzuek
euskararen aldeko hautu hori. Ordura arte, ordea, euskaraz kantatu izan denean aldagai hori presente egon da behin eta berriro. horregatik, musikarien artean diskurtso berri bat agertzen hasi dela dio ikerlariak, eta 1990eko hamarkadako militantzia eta hautu politikoa atzean geratu da kasu batzuetan. dena dela, milurteko berriarekin batera euskaraz kantatzen jarraitu da, baina aukeLander Muñagorri Garmendia – Zergatik kantatu euskaraz?
|
|
|
Testu honen ondorio gisa, ikerketatik atera dugun ondoriorik argiena azalduko dugu. Ikusi dugu
|
batzuek
euskara batuko hitanoari mesfidantzaz begiratzen diotela, eta beste batzuek iritzi hori dutenei begiratzen diete mesfidantzaz; batzuek kanon jakin batekin lotzen dute hitanoaren erabilera, eta beste batzuk kanon horretako kide direla esan genezake; batzuentzat hika egiteak naturaltasuna eta freskotasuna transmititzen du, eta beste batzuentzat ez da inklusiboa generoari dagokionez.... Baina ia denek helarazi digute oso gustuko dutela, ederra dela norbait bertsotan hika entzutea.
|
|
|
Arau eta botere horien aurrean,
|
batzuek
euskararen beraren erabilera errefusatuko dute (erdara erabiliz), eta beste batzuek, batutik, edo, etxeko euskaratik?
|
|
|
(. Euskal Herrian bada euskal herritar guztien oniritzia duen mugimendu bat. Eruditu
|
batzuek
euskara kontserbatzeko eta zabaltzeko egiten duten lanari buruz ari naiz. Guk, Korporazio honetatik, mugimendu horri lagundu behar diogu eta lagunduko diogu eskura ditugun bitarteko moral eta material guztiekin?).
|
|
|
272), eta oinarrizko erreferentzia izan zen Baionan hartutako erabakietarako. Arestiren liburu hori jotzen dute
|
batzuek
euskara batuaz idatzitako lehendabizikotzat.
|
|
|
Azken hamar urteetan euskararekiko jarreren eta erabileraren ikerketa esparruan ikuspegikualitatiboekin egindako hainbat lan argitaratu da. Hiztun profilei dagokienez, lan
|
batzuek
euskaraz ezdakitenengan (Amorrortu et al., 2009) eta hiztun berriengan (Ortega et al., 2016) jarri dute arreta.Helburuei dagokienez, euskararen inguruko oinarrizko diskurtsoak aztertu dira Euskal AutonomiaErkidegora mugatuta (Martinez de Luna et al. 2016), edo Nafarroan euskara sustatzeko adostasunsozial berriak identifikatu dira (Erize, 2018). Ikerketa hauek guztiek Arrue Proiektua (EuskoJaurlaritza, 2013) edo Inkesta Soziolinguistikoa (Eusko Jaurlaritza et al., 2017) bezalako ikerketamakro kuantitatiboen ekarpenak osatzeko aukera ematen dute.
|
|
2020
|
|
|
Bulegoko eta administrazio kontseiluko bilkurak baita biltzar nagusiak ere frantsesez: betikoa,
|
batzuek
euskara menderatzen ez duten ber, denak erdaraz. Ezin uka euskarak leku guti zuela, euskal alderdi guzietan bezala.
|
|
|
• Euskararen presentziak poza ematen duela adierazten da (batik bat beste
|
batzuek
euskaraz hitz egiten entzuteak).
|
|
|
zenbatean B1?, zenbatean B2?, zenbatean C1?, eta zenbatean C2? Administrazioetan, onenean, zerbitzuetako langileei B1 eskatzen zaie, udaltzainei B2, ertzainei beste horrenbeste gehienez...; gero C1 daukatenetako
|
batzuek
euskaraz lan egiten dute, beste batzuek erdaraz, eta C2ko denek ere ez dute euskaraz lan egiten. Maila hori eskatzeaz gainera, zerbitzu hizkuntza gisa lan egiteko soilik ala zerbitzu hizkuntza eta lan hizkuntza gisa lan egiteko eskatzen zaie?
|
|
|
Ez beti, baina, modu horretan, euskararen ikuspuntutik sortzeko bideak espazioa galdu eta horren esamolde eta iruditeriatik urrunduz joan zen antzerki proposamenen kopuru handi bat. Horretaz konturatuta, sortzaile bakan
|
batzuek
euskara hutsean sortzea eta antzeztea erabaki zuten, joera orokorrari aurre eginez. Horrek, noski, izan zituen ondorioak taula gaineko emaitzetan ere.
|
|
|
Nik uste
|
batzuek
euskararen muga sentitzen dutela bakarrik. Euskaldun izatea, eta gainera hemen beti zure biziraupenarekin borrokan ibili behar duzunean, askotan aldapa gora gertatzen da eta nekea sortzen du, egia da, baina mundu kreatiboa ere bada.
|
|
|
Ordura arteko helduek eraiki, osatu eta antolatutako mundu horretatik ihes egin nahi dute. Hizkuntzari dagokionez, ihesaldi hori askotan isiltasunaren bidez adierazten dute,
|
batzuek
euskarari egiten dioten ukazio horren bidez. Zer esaten ari dira jarrera horiekin. Nondik hitz egiten digute?
|
|
2021
|
|
|
Pertsona heldu
|
batzuek
euskaraz soilik hitz egiten dute. Eta euskaraz hitz egiten ez badakizu ezin zara haiekin harremanetan izan.
|
|
|
Hau garrantzitsua da, beraiek ere euskara erabil dezaten ezinbestekoa baita. Beste
|
batzuek
euskara eta erdara berdin erabil dadin nahiko lukete eta gainerakoek gaitasunari ematen diote garrantzia handiagoa: euskara eta erdara berdin jakitea eta eleaniztasun orekatu bat.
|
|
|
5 Horrez gain, horietako guraso
|
batzuek
euskarara hurbilduko direla adierazi dute, prozesu horretan beren seme alabak laguntzeko, batez ere.
|
|
2022
|
|
|
Biana herri erdi euskalduna zen. Egunean zehar pasa zituzten herri batzuetan erromantzea entzun zuten ume eta helduen ahotik, noizean behin
|
batzuek
euskarazko esaldi batzuk gurutzatzen zituzten arren. Errioxako lautadan eta Ebroko Erriberan erromantzea zen nagusi; beste lurretan, berriz, Errioxako mendialdean eta mendebaldeko lurretan euskara izaki.
|
|
|
Ikasleen iritzia jakiteko, DBHko bigarren mailako 253 gazteri egin diete inkesta: “Etxean euskaraz aritzeko aukera izateak babesa ematen die; ikasle
|
batzuek
euskaraz aritzeko arazoak dituztela aipatzen dute; eta askok onartu dute barne gatazka bat sentitzen dutela, euskaraz egin nahi dutelako, baina arazoak dituztelako egiteko. Ahalduntzeko tresnak behar dituzte”.
|
|
|
«Elebiduneko gurasoen %10 baizik ez dira euskalduna gure eskolan. Haur
|
batzuek
euskara entzuten dute, baina arras gutxi», esplikatu du Serge Berdou eskolako zuzendariak. «Ukaezina da euskara hutsean aritu direnek maila hobea dutela.
|
|
|
Eta horretarako politika batzuk ezarri direla esatea ere pellokeria bat izango da. Alde horretatik, aurten albistea izan da streaming plataforma
|
batzuek
euskaraz azpidatzi eta bikoiztu dituztela beren katalogoetako zenbait film, antza denez, ERC alderdiak Espainiako Gobernuarekin adostutako lege bat konplitzeko. Alegia, posible dela eragitea eta gauza batzuk benetan astintzea.
|
|
|
“Uste dut garai hartako testuinguruan ulertu eta berrikusi behar dela Juan Irazustak eta bere 1739ko doktrinak euskararen historiaren ikuspegitik duten balioa: XVIII. eta batez ere XIX. mendeko
|
batzuek
euskara txartzat hartu zuten Irazustak erabilitako euskara moldea, baina baliteke kritika horiek lotuago egotea XVIII. mende erdialdean hedatutako gipuzkeraren joera eta ildoei, eta ez benetan itzulpen txarra izatearekin. Izan ere, ez dirudi Irazusta mugimendu horri lotu zitzaionik.
|
|
|
kabiliarrak adibidez kabilieraz, eta Frantziakoak frantsesez. Gaur Afrikatik datozen musulman
|
batzuek
euskaraz ikasten dute, bereziki Baskongadetan, EITBtik entzun ditzakegu, eta ber denboran ohiko euskaldun batzuek erlijio hori beretzen dute.
|
|
2023
|
|
|
Ikasleen errealitatea askotarikoa da, oso:
|
batzuek
euskara izango dute etxeko hizkuntza bakarra, beste batzuek, berriz, euskara eta gaztelania, edo gaztelania bakarrik, edo beste hizkuntza ezberdin batzuk konbinazio diferenteetan (bat edo bi eta gaztelania edo euskararekin partekatuta, edo ez).
|
|
|
Lehen Hezkuntza amaitzerakoan egin behar da DBH matrikula eta orduan ikasleak izaten dira aukeraren nondik norakoa gurasoei adierazten dietenak, hala ere, badira seme edo alabaren nahiaren gainetik jarri eta A ereduaren aldeko hautua egin duten gurasoak, eta, hortaz, gerta liteke ikasle gutxi batzuk gogoz kontra A ereduan gelditzea. Hari horretatik tiraka esan behar dut, A eredua utzi duten
|
batzuek
euskara oso zaila dela diotela, baina hori bizipen guztiz pertsonala dut, eta ezin dut, bada, pertzepzio hedatua denentz esan.
|
|
|
" Estatua, Eskualdea, Departamendua eta Elkargoa dira EEPn. Kide
|
batzuek
euskararen alde sobera engaiatzen garenaren susmoa dute"
|
|
|
Eta, hizkuntza gutxituetan, beste gauza batzuk gehitzen zaizkio horri: adibidez, pertsona
|
batzuek
euskaraz hitz egiten dute, baina ez dira ausartzen euskaraz irakurtzera, beti irakurri dutelako gaztelaniaz. Irakurketa erraza izan daiteke euskaraz irakurtzen hasteko atea.
|
|
|
Guraso
|
batzuek
euskaraz aritzeko arnasguneak eskatu dituzte eskoletan.
|
|
|
Eremu mistora berriki sartutako Udal
|
batzuek
euskara puntuatzen hasi izana positiboa bada ere, oro har, egonkortze prozesuekin Administrazio gaztelaniadun elebakarra bultzatu da, Euskararen Ordenantza saihestu dute eremu mistoko zenbait udalek, eta eremu “ez euskaldunean”, Arartekoaren gomendioei muzin eginez, kasu askotan atzerriko hizkuntzak baloratu dira, euskara baztertzen zen bitartean.
|
|
|
ZAZPIGARRENA. Eremu mistora berriki sartutako Udal
|
batzuek
euskara puntuatzen hasi izana positiboa bada ere, oro har, egonkortze prozesuekin Administrazio gaztelaniadun elebakarra bultzatu da, Euskararen Ordenantza saihestu dute eremu mistoko zenbait udalek, eta eremu “ez euskaldunean”, Arartekoaren gomendioei muzin eginez, kasu askotan atzerriko hizkuntzak baloratu dira, euskara baztertzen zen bitartean.
|