|
2001
|
|
|
Animaliek gernuarekin markatzen dute beren lurraldea, alderdi estatalistak euskararen inposizioaren beldurra, besteak beste, usatzen ari dira beren alorra markatzeko. Euskal gizarte plural honensektore
|
batzuetan
euskararen normalizazioaren kontrako jarrera argiak daude, sustrai historiko sakonak dituztenak, eta hori baliatzen ari dira abertzaletasuna ahultzeko. Halaber, euskaltzaleok eginiko hutsek ere laguntzen dute euskalgintzaren ideologizazioa, benetakoa ala alegiazkoa.
|
|
2002
|
|
|
Horrexegatik matrikulatzen dituzte euskal eskoletan. Baina kontua da, ordea, seme alaba hauek ez direla hizkuntzaren militante sutsuak eta
|
batzuetan
euskara beste edozein ikasgai bat izango balitz bezalatsu ikasten dutela, ez dakit nik hau den zure kasua, bortxaka, anitzetan beste erremediorik ez delako, ikasi behar den zerbait bezala. Nork askatuko du korapilo nahasgarri hau?
|
|
|
Mintza gaitezen garbi, eta, zure adineko batek behin esaten zidan gisa," zanja" dezagun kontua, erabaki eta onar dezagun arazoa esan nahi zuen, beldur naiz, erdal hitz ponpoxo horrekin. Nekez uler dezakegu
|
batzuetan
euskara espainolez hitz egiten ez baldin badakigu," zanjatu" kasuan bezala. Jesus Rubiok ere idatzi du beste lan bat ekonomiari buruz, euskal ekonomiari buruz edo, nahiago bada, euskararen ekonomiari buruz (Euskararen garabideak, Alberdania, 2002):
|
|
|
• Lurralde
|
batzuetan
euskararen ezagutza aukera profesionalak areagotzeko faktorea da. Lan eskaintzetako iragarkien %12an euskararen ezagutza eskatzen da.
|
|
2003
|
|
|
" Txinparta" antzerki taldea be hor ebilen, lan errazen bidez Bilbon eta Bizkaian euskerea zabaltzen. Dantza talde
|
batzuetan
euskerea eta euskal kulturea indar barria hartzen joaizan. Bertsolariak be plazetara eta uri handietako teatroetara urteten hasi ziran, Euskaltzaindiaren babespean, Alfonso Irigoien gai jartzaile zala.
|
|
2004
|
|
|
Euskararen historian beti izan ditugu, gure hizkuntzaren eta kulturaren aurka mintzatu zitzaizkigunak, etsaiki. Etsaigoa horrek ordea bihurtze mota ezberdinak ekarri ditu;
|
batzuetan
euskara idatziak bere frogak egin nahian idatzea. Halaxe Larramendiren ondotik orduko espainol kritikalariei erantzuteko liburuak idatzi ziren, halaber 1974.an Juan Karlos erregeordeak esan zuenen euskara ez zela jakintzarako gai Elhuyar aldizkariarekin erantzun genion, gaitasunaren froga.
|
|
2005
|
|
|
Aitak goxo goxo egiten dit kontent dagoenean, eta entrenamenduak egiten ditugu baloiarekin egongelan. Baina
|
batzuetan
euskaraz hasten da eta orduan ez dugu barre egiten, berak ez dakielako oso ondo eta kosta egiten zaiolako. Horregatik ez zait gustatzen euskaraz egiten didanean.
|
|
2006
|
|
|
d) Ahal dela, eta erregela orokor gisa, gaztelaniazko testuan isildutako informazioa euskarazkoan ere esan gabe doa. Edozein kasutan ere, ulergarritasunaren mesederako,
|
batzuetan
euskarazko testuak gaztelaniazkoak baino informazio gehiago ematen du. Esate baterako, zenbait kasutan, gaztelaniaz competencia hitza erabiltzen denean, adierazi nahi da epaileak auzi baten gaineko erabakia hartzeko duen aginpidea; kasu horietan, euskaraz ere eskumenaz hitz egiten da.
|
|
2007
|
|
|
Horrez gain AEK k harreman jarraikiak atxiki eta elkarlan iraunkorra eramaten du Euskal Herritik kanpoko herri
|
batzuetan
euskara klaseak ematen dituzten elkarteekin, hala nola, Sustraiak Erroak Parisen, Lagun eta Maita Pauen, Bordaleko Euskal Etxea eta Toulouseko ikasleekin. Orotara urtez urte, 120/ 150 ikasle biltzen dira zentro horietan.
|
|
|
Administrazioak bete ez duen papera Elizak bete du lurralde
|
batzuetan
euskararen gizarte erabileran, batez ere XVIII eta XIX. mendeetan. Euskararen gizarteratze hori herri euskaldunetan egin du batez ere, predikuen bidez eta dotrina irakatsiaz.
|
|
|
Azkenik, kontuan hartuz euskararen normalizazioaren gaia zehar lerro izaera duela eta hizkuntza politikarik gabeko jardun politikorik ez dagoela euskarari instituzioen organigraman erdigunea eskaintzeko deia egin nahi dugu. Joera handia dago kultura edo hezkuntza batzordeetatik soilik kudeatzeko eta hori oztopo bilakatzen da beste sail
|
batzuetan
euskararen normalizazioari behar den indarrez ekiteko. Hizkuntza politika horren zutabeak gure ustez, zeintzuk diren zehaztu dugu dokumentu batean, hain zuzen" euskararen ordenantza eredugarriak" arautegi proposamenean.
|
|
|
Bistan da, aspaldi badu nehork ez dakiela gehiago leku hau luzaz Euskaldunek Baya Ederra deitu izan zutela eta frantses kartetan ere
|
batzuetan
euskaraz deitua agertzen zela. Hondarrean gaur, Newfoundlandeko ingeles azentu bereziarekin ahoskaturik, frantsesek eman zioten izena du atxiki:
|
|
2008
|
|
|
Iparraldeko euskalduntasunaren azken hamarkadetako bilakaerari bere bizitzaren historia nola lotzen zaion ikusteko hor ditugu hainbat datu: kasu
|
batzuetan
euskararen erakundetzea bultzatuz, eta, besteetan, erakundeen bitartez euskararen aldeko plangintzetan, ekintzetan eta ikerketetan parte hartuz; erakunde publikoetan gehienetan, baina baita erakunde sozialetan ere, beti modu aberatsean euskararen alde lanean aurkituko dugu Baxok. Guztiagatik, gure zorionak eta esker onak zuri, Erramun!
|
|
|
euskal hiztun gehienek hizkuntza mendetasuna praktikatzen dute, gizarte egoera askotan euskara baztertuz. Egoera horietako
|
batzuetan
euskara erabiltzeak kontrako zuzeneko ondorioak izan ditzake hiztunengan (adibidez, lan bat galtzea edo ez lortzea). Kasu horietan, hizkuntza aukeraketa erabilera irizpideen araberakoa izango dela uler dezakegu, sinplifikatuz.
|
|
|
Oso garrantzitsua da kasu
|
batzuetan
euskararen egitura barnean gertatu dena gogoratzea: maileguen bitartez, euskarak markagailu morfologikoak adierazi ditu, bere gramatikan ezagutuak ez zirenak.
|
|
|
Bakoitzak bere funtzioak betez gero, Mackey k dioenez eleaskotasuna iraunko rra da. Bizkaieraren lurretan bizi den hiztunak, egoera batzuetan bizkaiera erabiltzen du, beste
|
batzuetan
euskara batua, Fishman-en, nor mintzatzen den zein berbetatan norekin eta noiz, hura izan behar baita gogoan, (Bilingualism> in> the> barrio, > 1965).
|
|
|
11 Ibarrako Euskara Zerbitzuan ere gertatu zaigu zuzenketarik ez eskatzea eta testuak akatsez beteta ikustea argitara eman ondoren. Beste
|
batzuetan
euskaraz ez dagoena euskaratzeko eskatzen da, baina euskaraz dagoena traketsa izan arren, ontzat emateko joera dago eta ez da zuzentzeko eskatzen. Adi egon eta mesfidantzaz jokatu beharra dago testu trakets eta akastunik itzur ez dakigun.
|
|
|
Euskara ez zen irakasten ezta bigarren mintzaira gisa ere. Azkue eta gisako euskaltzale batzuen ekinak ikastetxe pribatu banaka
|
batzuetan
euskara sartzea lortu zuen, baina ez gehiagorik, hezkuntza sistema nagusia erdara hutsez baitzen. Euskaraz aldizkari batzuk ere atera zituzten, baina ez egunkaririk, nobelak eta eskola liburuak oso urriak izanik.
|
|
|
Ohikoa da izen batzuk edo izen baten hainbat aldaera erabiltzea: izen eta abizen ofizialak, herri aldaerak, goitizenak...
|
batzuetan
euskaraz, bestetan erdaraz7.
|
|
2009
|
|
|
Uste dut, orokorrean, euskaldun direnen gizartean bizipen batzuk daudela, hizkuntzak eragiten duela gai batzuetara hurbiltzeko. Argi dago ikuspuntu politiko
|
batzuetan
euskara ez dagoela presente; orduan, literaturan ikuspuntu horietara gerturatzea euskaraz… Bere horretan errealitateak ekartzen duen ondorioa dela uste dut.
|
|
|
Testuinguru honetan garrantzitsua da niretzat ongi azaltzea. Baina beste testuinguru
|
batzuetan
euskara ala gaztelania erabili egin behar ditut ikasiko baditut. Hemengoa oso fenomeno interesgarria iruditzen zait, arrazoi konplexuek eragindakoa.
|
|
|
Momentu batez pentsatzen nuen euskara hilko zela baina orain pentsatzen dut salbatuko dela. Gazteria heldu da, eta egia erran beti plenitzen naiz bestaldeko euskaldunek euskaraz gaizki idazten dutela baina badira ere telebistan
|
batzuetan
euskara ederki emaiten dutenak. Orduan euskara egoki eta zuzen hori salbatuko da.
|
|
|
txostena irakurri zuen Azkuek. Txosten hartan, Bilbon, Donostian, Lekarozen eta Hazparnen egindako bilera
|
batzuetan
euskararen batasunari buruz jasotako iritzien berri eman zuen Azkuek, ondoren gipuzkera osotuaren aldeko iritzia emateko: –Sendoen bizi dan euskalkia ar bezate etorkizuneko euskaldun orok berentzat?.
|
|
|
Garapen positiboa ikusi dugu. Jarraipena egiten hasi ginenean, konturatu ginen udalerri
|
batzuetan
euskararekiko jarrera ezkorra zegoela, baina gerora hobetu egin zen hori. Nafarroan ere joera positiboa egon da, azpiegituren sorrerari dagokionez batik bat, eta eremu mistoan batez ere.
|
|
|
Non dago Jon? Galdera hori Hendaiako pareta anitzetan margotua zen,
|
batzuetan
euskaraz, besteetan frantsesez, batzuetan soilki, besteetan UMP eta PSOEri zuzenduz.
|
|
|
Bestalde, bake epaitegi
|
batzuetan
euskarazko inprimaki eta langilerik ez dagoela jakinarazi du.
|
|
|
Gainera, iaztik hona beste euskaltegi
|
batzuetan
euskara ikasten eman nuen. Hau guztia zela eta, euskaltegietako irakasleen lana goraipatu nahi dut, sarritan ez baitugu beren lana behar den moduan aintzat hartzen.
|
|
|
Erdaldun izaten jarraitzen dute, ez dute euskarara hurbiltzeko jarrera aktiborik gauzatzen. Jarrera kontraesankorrak ere badituzte,
|
batzuetan
euskaratik hurbilago eta beste batzuetan urrunago sentitzen dute euren burua, euskararena planteatu ere egiten ez duten eta askorik axola ez dien kontua da. Epeltasunez ikusten dute euskararen kontua, aurreiritzi ugari dituzte zuzenean ezagutzen ez dituzten euskararen munduei buruz, maila diferentetako urruntasunez bizi dute euskararekiko erreferentzia...
|
|
|
Kontua da naturaltasunez eskuratu dutela euskara, oharkabean, inongo eta inolako etsairen kontra jardun beharrik gabe eta inolako borroka edo erresistentzia kutsurik gabe. Horrexegatik, eta gaztelania ere betidanik bizikide ohikoa eta indartsua izan dutelarik, inolako deliberamendurik gabe erabiltzen dituzte eremu
|
batzuetan
euskara eta beste batzuetan gaztelania. Ez dute arriskuan ikusten euskara, are gutxiago euren jokabidearen ondorioz.
|
|
2010
|
|
|
Arkitektura hori dagozkion atal eta azalpenez horniturik dator gainera. Atal horietako batzuetan sarrera interesgarriak txertatzen ditu idazleak atalaren praxiari buruz,
|
batzuetan
euskaraz, nagusiki gazteleraz. Halatan, egilea bera ere mintzo da kalkulatu duen obraren iraupenaz, edota xehetasunak ematen ditu kontenplatu dituen hartzaileen inguruan.
|
|
|
Euskara ez dute integraziorako bidetzat hartzen, ezta guztizko integraziorako ezinbesteko elementutzat ere, eta, hortaz, ez jakiteak ez ditu bigarren mailako herritar gisa sentiarazi. Arlo honetan, kezkatuta daude
|
batzuetan
euskara gehiegi baloratzen baita lan munduan, eta euretako batzuk kaltetuta sentitzen dira, normalean euren seme alaben etorkizuna arriskuan ikusten dutelako. Horrek abertzaleen kontrako kexa gehienak batzen ditu gaur egun. Euskara ikastea hautu pertsonaltzat jotzen dute, bestelako eraginik izan ez lukeena.
|
|
2011
|
|
|
Kabinetearen 1981/ 82 ikasturteko memoriaren argitan, egiteko asko zituen. Hasierako urteetan Kabineteak unibertsitatearen euskalduntzea helburu zuen, eta horretarako euskara irakasteko ikastaroak antolatu zituen, fakultate
|
batzuetan
euskarazko irakaskuntza bideratu, irakasle euskaldunak kontratatuz adibidez, mintegi espezializatuak antolatu zenbait fakultatetan, testugintzan aritu, eta unibertsitateko bibliotekak euskal lanez hornitzeko dirua banatu zuen.
|
|
|
Beste fakultate
|
batzuetan
euskarazko irakasgaiak bertako irakasleen ekimenez antolatu ziren. Irakasle horiek beren euskalduntze alfabetatzearen bidez, euren buruak prestatu zituzten eskolak euskaraz emateko.
|
|
|
guk ere bertze hizkuntzek bezala? latin eta gerkaratik harr ditzakegu eta euskararen phonetikari dagozkion legeen biraldakuntza ttipi ttipi batzuez eta
|
batzuetan
euskarazko gibeltzez termin tekhnikoen lexikona eduk genezake. Hola egin baldin ezpa geneza?
|
|
|
Zirkuitu hau unibertsitatetik kanpo kokatuta zegoen, euskal kulturgintzan errotuta, nahiz eta bertako kideetako asko unibertsitateko irakasleak ziren (UPV/EHUkoak ziren batik bat). Beraz, euskarazko komunikazio zientifikorako lehen oinarri sendoak garai honetan jarri ziren, nahiz eta oraindik jakintza arlo
|
batzuetan
euskaraz lantzen ziren gaietako batzuk oso oinarrizkoak ziren (adibidez, taula periodikoa Kimikan).
|
|
|
Hala, 50eko hamarkadan, Orixe eta jesuiten eskolakoentzat, ezagutza jasoa, ezagutza filosofikoa eta teologikoa zen, ez kimikoa, ez Natur Zientzien arlokoa ere. Euzko Gogoa aldizkariak, Zaitegi zuzendari zuela, goi mailako ezagutza euskaraz jartzeko saiakera horretan, gai jakin
|
batzuetan
euskarazko ekoizpena sustatu zuen, zientzia gogorrak baztertuz.
|
|
|
Oro har, Hego Euskal Herrirako esan daiteke, hasiera batean unibertsitate zentrootan euskarazko irakaskuntzarik ez zela, baina ikastetxe
|
batzuetan
euskara ikas zitekeela. Betiere, eskola orduetatik kanpo eta modu ez ofizialean, hau da, curriculumetik kanpo.
|
|
|
Unibertsitate publikoan, hau da, Bilboko Unibertsitatean, lerro nagusitan esan daiteke 70eko hamarkadaren lehen erdialdean fakultate eta eskola
|
batzuetan
euskara ikasteko eskolak bazirela, baina eskola orduetatik kanpo eta modu ez ofizial batean, eta gehienetan zentroko euskal kultur elkarteek antolatzen zituen. 1976 urtetik aurrera, zentroetako kultur elkarteek legezko izaera hartzean, hau da, elkarte kultural gisa legezko izaera hartzean, beraiek antolatutako jarduerak, euskara eskolak barne, unibertsitatearen (diru) laguntza jaso zuten.
|
|
|
Kultura jasoaren ikuskera horrek, klasiko greko latindarren miresmenak eta letren gorentasunak, ekarri zuen Euzko Gogoak gai jakin
|
batzuetan
euskarazko ekoizpena sustatzea, eta ez beste batzuetan, zientzietan adibidez.
|
|
|
Bosgarren eta seigarren kasuak nahikoak arruntak dira. Bosgarrena lehenengo tipoaren osagarria izaten da, askotan enpresa bera euskaraz eta erdaraz aurkezten delako, batzuetan biak konbinatuz, beste
|
batzuetan
euskara eta erdara bananduz (esaterako, furgoneta alde batean erdaraz eta bestean euskaraz). Bistakoa denez, euskara beti izaten da gehigarri.
|
|
2012
|
|
|
Bi gurasoak familia euskaldunbetekoak diren kasuetan euskaraz egitea ohikoa zaie, jatorrizko familian ezagutu den hizkuntza erabilera baita (1 eta 2 FG). kasu batean (3 FG), familia euskalduna osatu nahi izateagatik bikoteak bere harreman hizkuntza aldatu du, hizkuntza aztura aldatzea zaila izaten bada ere. Seme alabak izan eta haiekin zein hizkuntzatan egin hautatzean,
|
batzuetan
euskaraz egitea berez heldu zen (3, 4 eta 5 FG). Bertze batzuetan haurren familia barneko hizkuntza sozializazioari lotutakoak (haurrei zein hizkuntzatan egin, etxean nola egin, gurasoen artean nola egin...) bikotekideen adoste edo negoziazio baten ondorioa izan da (7 FG).
|
|
|
Kale erabileraren neurketa zonaldeka begiratuta, datu batzuk kolpean deigarri egiten zaizkigu. Zonalde soziolinguistiko euskaldunenetan gero eta erabilera datu hobeak ikusten diren artean, hirigune eta zonalde soziolinguistiko erdaldunenetan datuak kezkagarriak dira, kasu
|
batzuetan
euskararen erabilera datuak oso baxuak direlako (Bilbo, Gasteiz eta Iruñea, kasurako) eta beste batzuetan datuetan atzerakada ikusten delako.
|
|
|
Oro har, eta jasotako datuak kontuan izanik, ia talde elkarte guztietan euskararen erabilera oso handia da. Kasu
|
batzuetan
euskara hutsean jarduten dute. Beste batzuetan, kideen hizkuntza ezaugarriak horrela eskatuta.
|
|
|
Balkoietan, garajeetan eta abarretan, jarritako kartelei eta oharrei bagagozkie, ez dago nagusitasun nabarmenik. Herri
|
batzuetan
euskaraz gehiago daude eta beste batean gaztelaniazkoak ugari antzean dira.
|
|
|
Kasuren batean, gaztelaniara jo beharrean aurkitu izan dira, baina, oro har, euskaraz burutzen dira batzar eta bilerak. Hori aztertutako lau herrietan, nahiz eta
|
batzuetan
euskararen erabilera sendoagoa sumatzen den. Herritarrekiko komunikazioak:
|
|
|
Iñaki Caminok dioen bezala (1998: 176), «Leku
|
batzuetan
euskararen halako hibridazio bat egiten baldin bada, beharbada hori euskara biziaren seinalea da».
|
|
2013
|
|
|
Hain zuzen, Euskal Herriaren berezko izaera goraipatzea eta pasarte
|
batzuetan
euskaraz aritzea ez zen lan makala izan Francoren diktadurapean. Filma kontrol zorrotzen jomuga izan zen eta zentsurak hainbat irudi jan zituen, tartean Picassoren Guernica koadroa edota Gernikako arbola elurtua zuhaitza loretan agertzea nahi zuten zentsoreek, Espainiaren barnean zoriontsu zen herrialdea islatu zezan.
|
|
|
Belaunaldi berriek naturaltasunez, oharkabean, inolako erresistentzia kutsurik gabe bereganatu dute euskara. Guztiz normala zaie euskararen nolabaiteko presentzia beren bizi paisaian, eta eremu
|
batzuetan
euskara eta beste batzuetan gaztelania erabiltzea. Euskara dute hizkuntza akademiko nagusia, eta asko erabiltzen duten ustea dute.
|
|
|
Nire ustez, diskurtsoaz gain, beste planteamendu batzuk berritzea ere beharrezkoa zaigula, euskara izango bada Framing Berria ereduan esaten den bezalakoa, agian gehiago, edo horrenbeste, praktikekin lotuz, diskurtsoekin lotuz gain. Adibidez, egun hauetan (irailean) telebistan ikusten ari gara zenbait politiko euskararen aldeko diskurtsoak ez dituzten erabiltzen, euskararen aldekoak ere ez direnak,
|
batzuetan
euskara erabiltzen dutela, gehienetan irakurriz bada ere, espero dutelako eraginkorragoa gertatuko zaiela horrela egitea, bere gertuko bezeroak ez direnentzako ere iritsi nahian: agian hauteskunde garaian gaudelako?.
|
|
|
Honi buruz aspalditik, eta askotan, aipatu dut (BAT aldizkari honetan ere) bi hitz hauen arteko argitasuna egiteko beharra, teknizismo diren neurrian modu ahalik eta unibokoan erabiltzea komeni delako. Berriro ere joaten bagara bi hauen iturritara, ingelesez eta beste hizkuntza
|
batzuetan
euskaraz baino lehen, ikusten dugu ondo bereizten direla: 1) personality, personalité, personalidad NORTASUNA(?); 2) identity, identité, identidad IDENTITATEA(?).
|
|
|
Iruñeko gotzaindegia. Botere guneetako hizkuntza gaztelania zen ordurako, baina apezpikuak agindu zuen zeregin
|
batzuetan
euskaraz jakitea ezinbestekoa zutela apaizek. Ibargoitiko abadetza hartzeko, adibidez, euskaraz ongi jakin behar zela agindu zuen.
|
|
|
Dios, nola bukatuko ote da gau hau? Roberta Bacciren ezpainak sentsualki mugitzen ziren italieraz, tarteka gazteleraz ere esaldiren bat esanez eta bakarren
|
batzuetan
euskarazko hitz solteren bat sartuz. Orduan bezala.
|
|
|
Sortu zen bada teknikari postua, laster plaza finko bihurtu zena. Hogeita bost urte beranduago, emaitzak eta bilakaerak ikusirik, Aretxabaletako Loramendi euskara elkartearen errealitatea gogoan izanda, eta beste gune
|
batzuetan
euskara planak dinamizatzen dabiltzan aholkularitza enpresen lan egiteko modu txukuna ezaguturik, beharbada beste bide batzuk ere plantea litezkeela iruditzen zait gurea bezalako udal batean. Bestelako orekak, euskara eta kulturgintza sustatzeko dagoen diru publikoa erabiltzerakoan.
|
|
|
Gune ofizialetatik iduri du euskal kulturaren kanpo hedapenaz ari garelarik norabide jakin bati buruz aritu direla: ipar mendebaldeko unibertsitate, erakusketa eta zirkuitu jakin
|
batzuetan
euskarazko sorkuntzako egile edo produktu homologagarri batzuk kokatzeaz. Zabalagoa behar du gure kanpo hedapeneko politikak.
|
|
2014
|
|
|
Aurten lehen aldiz urrats bat aurrera eman, eta udalerri euskaldun guztiek bertan parte hartzea nahi du Uemak. " Udalerri euskaldunek garrantzi handia dute euskararen normalizazio prozesuan, ezinbestekoa da gune
|
batzuetan
euskara osasuntsu mantentzea beste eremu erdaldunetan eragin dezaten", azaldu du Goizane Arana Uema Udalerri Euskaldunen Mankomunitateko teknikariak.
|
|
|
Euskara agertzen den portzentaje handi bat euskararekin lotu gabeko testuinguruan kokatzen da. Euskal Autonomi Erkidegoari dagokionez, zonalde
|
batzuetan
euskarak egoera hobea baldin badu ere, euskararen erabilera egokia berdin berdin bultzatu eta indartu litzateke. Herri euskaldunetan euskaraz egitea gaur egun ez da nahikoa, badirelako landu behar diren beste hainbat esparru, esaterako:
|
|
|
Euskararen baitan neurketa asko burutu ohi dira, eta hauen bidez euskal hiztunen komunitate baten autokontzientzia sortzen da, eta norberak hizkuntz bat hautatuta gure egunerokotasunerako, kategoria bat edo bestea elikatzen dugu. Baina inkestetan" gehienetan gazteleraz,
|
batzuetan
euskaraz" aukera ezartzen bada, tarteko kategoria bat sortzen da. Hots, inkesten diseinuak eta ezartzen diren erantzun aukerek" errealitate" bat irudikatzen dute gure pentsakeran.
|
|
|
Tolosa, Ibarra eta Villabona bezalako herri handixeagoetan aldiz ez da transmisio hori burutu. Urte
|
batzuetan
euskararen presentzia oso baxua izan zen, eta azken urte hauetan hartu du euskarak hauspokada. Oraingo euskal hiztun diren belaunaldi gazte batzuen ahotan entzuten da hika.
|
|
|
Azken urteotan ezagutzak aurrerapauso handiak eman baditu ere, ezagutza handia dagoen lekuetan zein ezagutza xumeagoa dagoenetan, erabilerak nekez egiten du aurrera, ez da euskararen erabileraren aldeko portaeran islatu. Badirudi, hala ere, egoeraren arabera edo taldearen baitan, aldatu egiten dela jokaera,
|
batzuetan
euskara gehiago eta besteetan gutxiago erabiliz.
|
|
|
Galdetuak euskaraz erantzunez gero, euskaraz eman zen azalpen osoa; baina gaztelaniaz erantzunez gero, gaztelaniaz. Galdetegiak ere bi eratara josi ziren;
|
batzuetan
euskara lehenetsita, eta besteetan gaztelania. Biak bi hizkuntzatan.
|
|
|
Turismo bulegoak lan handia egiten du antzerki eta emanaldietarako sarrerak aurrez saltzen. Irteera turistikoei dagokienez, duela 4 urtetik aurrez erabakitako jarduera
|
batzuetan
euskarazko eskaintza bermatzen da. Olarro egunean itsas kulturarekin lotutako jarduerak antolatzen dira eta herriko elkarteek zuzenean hartzen dute parte:
|
|
|
Laburpena. Ia euskaldun guztiok gara elebidunak, geure egunerokoan
|
batzuetan
euskaraz dihardugu eta hurrena gazteleraz. Elkarrizketa berean ere tartekatzen ditugu bi hizkuntzak, batzuetan apropos agian, eta beste askotan, aldiz, ohartu ere egin gabe.
|
|
|
Gainera, Euskal Herriaren konfigurazio soziolinguistiko heterogeneoak iradokitzen zuen trataera desberdinak egin ziratekeela, inguruak erakusten zituen ezaugarrien arabera: Euskal Herriko alde
|
batzuetan
euskarak bizkortasun handia zuen, baina beste batzuetan haren presentzia hagitz murriztua zen, edo arrunt falta zen. Bestalde, jendartean ez zen eredu argirik balio zezakeenik hezkuntza sistema antolatzeko eta haietan hizkuntzen presentzia bideratzeko.
|
|
|
Testuinguru konplexu horretan, bada eztabaida adibidez zein ote den unerik egokiena hirugarren hizkuntza sartzeko edo zenbateko esposizioaren pean egon behar duen ikasleak hizkuntza bakoitzari dagokionez, alde batetik badirelakozjendartean sentiberatasun desberdinak: batzuek kezka izanen dute ingelesaren sarrera neurrigabeak euskararen normalizazioari kalte egiten ahal diolakoz, euskararen ezagutza orokortua atzeratzen delakoan edo ezinezko egiten delakoan, eta beste batzuek, berriz, lehen baino lehen egin nahi dute aurrera ingelesa ikastean eta menperatzean, horrela
|
batzuetan
euskararen gaia bigarren maila batean utzita. Ikuspegi eta sentsibilitate desberdin horien emaitza dira zenbaitetan azalarazten diren tentsioak, konparazio batera EAEn curriculumdekretuan izan ziren aldaketak Eusko Jaurlaritzan alderdi politiko desberdinek elkarri txanda hartu ziotenean gobernu lanetan.
|
|
|
Eta gero euskaratzea zen, erran nahi baita, euskal hizkuntzarekin jostatzea. Gaur egungo euskal hizkuntzarekin, ez unibertsitate hizkuntza batekin, nahiz eta
|
batzuetan
euskara maila asko erabili. Hori aktoreekin landu dugu, Shakespearek egiten zuen bezala.
|
|
|
Orduko abertzaletasuna lau haizetara gehien zabaldu zuenetako batek, Iberoko Aita Ebanjelariak, etengabe aipatu zuen arrazaren, odolaren eta jatorriaren garrantzia bere idatzietan (1979). Diskurtso huraxe izan zen nagusi abertzaleen artean 1936ko gerrara arte, nahiz
|
batzuetan
euskarari garrantzi gorena ere aitortu zioten abertzale batzuek: Jose Ariztimuño Aitzolek, horien artean.
|
|
|
Eta arazoa. Arazoak baino, gehiago esango nuke zailtasunak. Zailtasunak dira batzuetan zenbait herritako elkarteek dituzten egunerokoak, zailtasunak aurrera egiteko; zailtasuna da batzuetan mugimenduari eutsi ahal izateko eta bultzatzeko baliabideen urritasunak; zailtasuna
|
batzuetan
euskara alderdikeriatan nahastea adostasun minimo bat gabe.
|
|
2015
|
|
|
" Taldeko eta koadrilako hizkuntza gisa euskara ezartzea oso zaila da". " Hizkuntza zuzena, hizkuntza bizia falta zaigu, hikan adibidez, etena egon da"," Seguru egon behar dugu,
|
batzuetan
euskaraz hitz egitean freskotasun hori falta badugu ere, hitz eginez hartuko dugula".
|
|
|
Kasu
|
batzuetan
euskaren kontra zeuden bikotekideak izan dituzte.
|
|
|
Aldagai horrek indar gutxiago zuen lehen faseko inkesta eta galdetegietan, baina bigarren fasean nabarmendu egin da, eta talde fokal batean baino gehiagotan aipatu da hizkuntza teknikoarekin gorabeherak direla. Arlo
|
batzuetan
euskaraz aritzeko ohitura txikia dutelako (Gizarte Politika) edo terminologia ulertzeko zailtasunak dituztelako izan daiteke (Ogasuna), eta, beste batzuetan, hiztegi hori ez dagoela guztiz finkatuta oraindik (Mugikortasuna). Horri lotuta, Azpeitiko erabiltzaile batzuek, esaterako, Aldundiko langileek herriko euskara erabiltzea eskatu dute.
|
|
|
Euskarazko irakasleak txarragoak direla entzuten da; ikasmateriala kaxkarra dela; prestakuntza gazteleraz hobea dela; ikasgai batzuk gazteleraz egin behar direnez, hasieratik dena gazteleraz egitea logikoagoa dela; MIR azterketa gazteleraz izanik, euskaraz ikasteak ikasleon emaitza akademikoari kalte egiten diola... Funtsean, gradua gazteleraz ikasita, prestakuntza mediko hobea jasoko den sinesmena dago zabalduta, eta, gure etorkizuneko lanbidea jokoan dugunez, badaezpada ere, zurrumurruei kasu egin, eta gaztelerazko klasean ematen dute izena ikasle hauek.Egia da
|
batzuetan
euskaraz ikasteak zailtasun gehigarriak jartzen dizkigula ikasleoi, diglosia egoera duen hizkuntza gutxitua izanik erraztasunik ez baitago. Hala ere, ulertezina eta onartezina egiten zait gure ikasketen maila zalantzan jartzea.
|
|
|
Orri elebidunetan albiste eta erreportaiak frantsesez eta berri txikiak eta iritzi idatziak euskaraz emateko joera sumatzen da. Frantsesezko testu luzeei
|
batzuetan
euskarazko titulua edo bizpahiru lerroko sarreratxoa paratzeko joera ere antzeman daiteke, joera horrek diglosia are nabarmenago bihurtzen duela.
|
|
|
Azkendatu horrek eta UF ez) UF itzulpen aukeran aurkitutako portzentaje altuek adierazi dezakete itzultzaileek saiakera berezia egiten dutela xede testuetan UFak txertatzeko, jatorrizkoan UF estimulurik ez egonarren. Horrela, hizkuntzaren ahultasuna medio, jatorrizkoak baino testu adierazkorragoak edo mailajasoagokoak sortzen dira
|
batzuetan
euskaraz.
|
|
|
Jardun horren erakusgarri dira hizkuntza normalizazioa funtsatzeko oinarrizko legeak, Espainia aldeko bi erkidego autonomo euskaldunetan: Euskadiko Autonomia Erkidegoan 1982an hasi zen indarrean normalizazio legea (Eusko Jaurlaritza, 1982) eta Nafarroako Foru Komunitatean, berriz, urte batzuk geroago (Nafarroako Gobernua, 1986) 2 Esparru formal berri
|
batzuetan
euskara franko jori sartzeak ekarri zuen produkzioa handitzea prosa logiko diskurtsiboaren alorrean eta ugaritzea euskaraz landuriko testu azalpenezkoak eta argudiozkoak. Testu klase horietan euskarak erabilera eta tradizio murritzagoa zuen inguruko erdara indartsuek erdietsia zutena baino (eta hala du oraindik ere):
|
|
|
Eta oinarria, musika kantu tradizionalak. Argi eta garbi. Iparraldean garai batean sinistu izan dugu, nik adibidez ikastolan ikasi dudalako, baina gogoratzen naiz garai hartan oraindik barnekaldean leku
|
batzuetan
euskaraz kantatzea ez zegoela horren modan, edo gure aitona amonek ez zutela egiten, eta saiatu nahi dugula erakutsi tradizio hori hor dagoela, ez dela beldurtu behar transformatzea izorratu gabe oinarria, zentzua; baina testu askok oraindik badutela zentzua. Betidanik hori egin dugu eta horretan segitzen dugu, konposizio pixka bat aurkitzen da baina nahiko minimoki.
|
|
2016
|
|
|
etxean, kalean eta lanean ez dut besterik egiten egun osoan; ametsetan ere euskaraz ari izaten naiz; irakurri eta idatzi ere euskaraz egiten dut oso nagusiki." b)" euskaraz hitz egiten dut maizenik, ia erabat; baina irakurri eta idatzi erdaraz egiten dut gehienetan"; c)" segun non nagoen, norekin ari naizen eta zertaz, batera edo bestera egiten dut:
|
batzuetan
euskaraz, besteetan erdaraz"; lekuak, solaskideak eta gaiak erabakitzen dute hori. d)" bietara egiten dut nahas mahas, euskaldunekin11: bietara egiten dut etxean, kalean, lantokian eta lagunartean"; e)" gehienetan erdaraz ari izaten naiz, baina euskaraz ere egiten dut hainbat alditan (lagun batzuekin, edadeko euskaldunekin, gurasoen herrira noanean)"; f)" jakin badakit ondo samar, baina gutxitan egiten dut euskaraz; erdaraz bizi naiz oro har"; h)" No sé euskera, aunque ya me gustar� a", eta
|
|
|
lekua. Euskal herriko leku
|
batzuetan
euskaraz egiten da nagusiki, eta besteetan (gehienetan) erdaraz. Zuzen dabil, oro har," Amezketan euskaraz egiten da eta Balmasedan erdaraz" dioena37 Nekez sar ditzakegu, ordea, gure herri guztiak zaku bitan:
|
|
|
Amorru handia eman zidan hau entzuteak: . Leku batzuetan ez dute ulertuko lanpostu
|
batzuetan
euskaraz jakiteko eskatzea. Horrek pertsona batzuen eskubideei kalte egingo die?.
|
|
|
«Egoera soziolinguistikoak denongan dauka eragina. Eremu
|
batzuetan
euskara ikasteko premia gehiago sentituko dute, eta, beste batzuetan, ez horrenbeste». Amelia Barquin Mondragon Unibertsitateko irakaslea mintzo da.
|
|
|
Alta, ez da beste biderik antzerki testuen balioaren frogatzeko, eta aurreiritzi hauen mozteko. Ulergaitza da euskal literaturaren defenditzeko beste nahikeriarik ez agertzea, eta bidea uztea
|
batzuetan
euskara ezagutzen ez dutenei ere horrelako baieztapenen egiteko. Ohargarri da De la Granjak espainolez idazten duela errateko XIX. mendeko testu horiek balio literariorik ez zutela.
|
|
2017
|
|
|
Helburu egingarriak finkatu behar ditugu: kopuru jakin
|
batzuetan
euskararen ezagutzak eta erabilerak gora egitea.
|
|
|
Helburu egingarriak finkatu behar ditugu: kopuru jakin
|
batzuetan
euskararen ezagutzak eta erabilerak gora egitea. Helburu hori erdiesten badugu, aldapa ez da hain pikua izango.
|
|
|
corpusaren estandarizazioa eta modernizazioa ezinbestekoa du edozein hizkuntzak bururik jasoko badu, baina xede hori ez du burura eramango estatusaren hobekuntzak nazio hizkuntzaren funtzioak bereganatu ezean. Hain zuzen, horrexegatik nabarmendu nahi izan dugu aurreko orrialde
|
batzuetan
euskara batuaren, miraritzat, aipatu duguna ezin dela burura eraman euskarak funtzio hegemoniko batzuk bereganatu ezean.
|
|
|
UPV/EHUk 1990 urtean abian jarri zuen lehen euskara plangintza, baina aurretik, fakultate eta unibertsitate eskola batzuetan karrera
|
batzuetan
euskarazko irakasgaiak baziren, hala nola Zientzia Fakultatean edota Irakasle Eskolan. Hala ere, 1990 urtera arte, hau da, lehen hizkuntza plangintza abian jarri ez zen arte, unibertsitatea ez zen sistematikotasun batekin aritu euskarazko eskaintza garatzen.
|
|
|
euskal ekoizpenez osatutako zikloa; Berdindugaz batera antolatzen haurtzaro eta nerabezaroari buruzko zikloa; emakumeen istorioak oinarri dituen zikloa; eta genero identitate eta adierazpenaren inguruko zikloa. Lau ziklo hauek jatorrizko bertsioan proiektatuko dira, egun
|
batzuetan
euskarazko azpitituluekin eta beste batzuetan gaztelerazko azpitituluekin.
|
|
|
Nagusiki ingelesez eta kantu
|
batzuetan
euskaraz kantatzen duen Belako taldeko Cris Lizarragak esana da:
|
|
2018
|
|
|
Horietatik hamabost" euskal taldea" deitzen genuen separata batean: ikasgai
|
batzuetan
euskararen babespean; gainontzekoetan gaztelaniaz, ikaslez gainezka egindako ikasgela erraldoi batean.
|
|
|
Kasu honetan euskara gizarteak inposatzen dituen (bi) generoen arteko tentsioaren erdigunean agertzen zaigu. Genero sistemak garai eta gune zehatz
|
batzuetan
euskara eta emakumeen arteko lotura ezarri du eta modu sinbolikoan zein praktikoan euskararen feminizazioa gertatu da. Baina kontrakoa ere gertatu daiteke, eta praktikan gertatu da eta gertatzen da.
|
|
|
Beraz, hizkuntzaren erabilera ez dago une horretan espazio horretan dagoen langilearen mende (adb. ‘hemen euskaraz egiten da’ edo antzekoak ikusten diren denda eta bulegoetan,
|
batzuetan
euskaraz hitz egiten da segun eta nor dagoen). Horrek erraztu egiten du lehenengo hitza euskaraz egitea.
|
|
|
Zumaiaren eta euskararen arteko harremanean hainbat gorabehera gertatu dira. Horrela, izan dira lotura sendotu edo estutu egin duten gertaerak, eta izan dira harremana ahuldu eta hondatu egin dutenak;
|
batzuetan
euskarak ezkutatu egin behar izan du, zumaiar hiztunak makalago edo indarrik gabe zeudelako; beste batzuetan, berriz, harro eta irribarretsu ikusi dugu herriko plazaren erdian, euskaldunak indartsuago zeudelako.
|
|
|
Behatokiaren ustez," Euskara ez da normalizatuko lan mundua euskalduntzen ez den bitartean". Enpresa
|
batzuetan
euskara planak abiatu arren, maiz eskolak euskaldundutakoa lanak" erdalduntzen" duela ohartarazi du Hizkuntza Eskubideen Behatokiak.
|
|
|
Euskal Telebista bere sorreraz geroztik gaur arte baliatu izan balitz etenik gabe, eta ez, egin den bezala, tarteka marteka eta planifikazio zehatzik gabe? euskaraz sortutako eta euskaraz bikoiztutako, eta kasu
|
batzuetan
euskaraz azpititulatutako, film eta telesail interesgarriak emateko, eta horien bitartez ahozko euskara estandarrean bide esanguratsua egin balitz, euskarazko prentsaren eta literaturaren bitartez, euskaraz sortutakoaren zein itzulitakoaren bitartez?
|
|
|
Baina euskara ez zen bat batean desagertu. Adibidez, 1927an, baserri batean bizi ziren Manterolatarrek aitarekin edo haien artean bakarrik egiten zuten euskaraz16 Lekuonak esandakoaren arabera, 1934an, Laudion, auzo bateko baserri
|
batzuetan
euskaraz hitz egiten zen 17 (Lekuona, 1934: 328); baina Areta auzoa ia guztiz erdaldundurik zegoen ordurako (Lekuona, 1935:
|
|
|
Ez ziren izango galerari aurre egin eta Aiaraldeko euskararen arrasto biziak. Azaldu dugu nola Urduñan, Artziniegan, Menagarain, Arespalditzan eta beste herri
|
batzuetan
euskara aspaldi galdua zela. Beraz, hainbat jatorri izan zezakeen hiztunen hizkuntzak; esate baterako, aita edo ama etorkin euskalduna izan zitekeen, ohikoena seme alabei euskararik ez irakastea bazen ere.
|
|
|
Dena den, mende horretan euskararen atzerakada mugatua izan zela esan dugu atal honen izenburuan: Aiaraldeko beste leku
|
batzuetan
euskara izango zen hizkuntza nagusia, eta batzuetan bakarra izaten jarraituko zuen.
|
|
|
Hor bai egongo dira gaitasun ezberdinak. Erandion egingo diegu gonbita, nahiz eta belarriprest izan, pertsona batzuekaz leku zehatz
|
batzuetan
euskara gehiago erabiltze ahalegintzeko.
|
|
|
Batzuetan halakoak entzun behar izan ditut antzerkian. Batzuetan euskalkia erabiltzeagatik eta beste
|
batzuetan
euskara batua erabiltzeagatik. Horrek esan nahi du euskaldunok konpondu beharreko arazo bat dugula.
|
|
|
EHAZE elkarteak 2016 estreinaldien zerrenda argitaratu zuen iaz, eta hori egite hutsak euskal teatroaren inguruko begirada aldatzen lagundu zidan. Aurten plazaratu du 2017 denboraldiari dagokiona, eta, hura ikusita, nago ez ote den
|
batzuetan
euskarazko teatro mota batzuen arabera egituratzen sektore osoa, ez ote den izen gutxi batzuen itzalaren arabera neurtzen antzerkigileei kazetariek hainbestetan analizatzeko eskatzen dioten" euskal teatroaren egoera". Nire ustez, zerrendaren ikusgarritasunak mesede egiten dio une honetan euskal teatroari:
|
|
|
Gure gaiari helduz, toponimiaren bidez hizkerak hezurmamitzen dituzten ezaugarriak aztertu nahi ditugunean arazoak ez dira gutxi. Besteak beste, aintzat hartu behar da
|
batzuetan
euskararik ez zekiten eskribauek transkribatzen zituztela leku izenak, eta oraintsu arte ez dela onomastika araupetzeko irizpide bateraturik eman. Hori dela eta, erregistroz erregistro aztertu behar dira eskribauek idatziz emandako transkripzio eta oharrak.
|
|
2019
|
|
|
musika aldizkariak eta Harrobia Lantzen euskal musika babesteko ekimenarekin elkarlanean, urteroko diskoen zerrenda argitaratzen hasi ziren 2011 urtean. euskal herriko ekoizpen musikala bildu zuten bertan, eta GureanDo! nu izena hartu zuen6 2010 urteari dagokion zerrendan, Inaxio esnaola koordinatzaileak editorialean argi esan zuen: " pasa den urteko argitalpenen gehiengoa erdalduna da, eta euskara bigarren mailan geratu da" (esnaola 2011, 2). hurrengo urteetako zerrendetan gorabeherak izan ziren, urte
|
batzuetan
euskarazko ekoizpenak gailenduz, eta besteetan gaztelerazkoak. dena dela, kezka bat bai sumatzen da mende berriko bigarren hamarkada hasieran. 1990eko hamarkadan euskaraz erruz kantatu bazen, hautu hori aldatzen hasi zen hogei urte beranduago. del Amoren arabera, belaunaldi berriarentzako euskalduntasuna euskal herrian jaiotze hutsagatik emana dagoen zerbait litzateke, euskaraz hitz egin ala ez (2016, 164).
|