|
2000
|
|
|
Gerrak beti gertatu izan direla dirudi, edozein baldintza sozialetan;
|
baina
gerra motak ez dira beti berdinak izan. Herrien suntsiketako gerrak, etnozidioa, genozidioaeta txikizioa sortzen dituztenak?
|
|
|
Gure aitonak konfiantzarik ez zuen izango harengan; beldurra bai galanta.
|
Baina
gerra aurreko komeria, etxea leherrarazi nahi izan ziotenekoa alegia, gogoan izango zuen delako jauntxoak, eta bere zor morala kitatu nahi izango zuen. Halaxe jakinarazi zion behintzat gure aitonari.
|
|
2001
|
|
|
Independentzia Gudan frantsesek bi aldiz okupatu zuten,
|
baina
Gerra Karlistek eragin handiagoa izan zuten, liberalen gune izanik karlistek hainbat aldiz setiatu zutelako. Hauek amaitzean, Bilboko industrializazio izugarria dator (industria astuna), bere izaera erabat aldatuz:
|
|
|
Askotxo eta berdintsu idatzi izan da gai honen inguruan.
|
Baina
gerra piztu den honetan (munduan zehar ematen ari den gerratariko bat zuzenago esanda) teknologiak harritu nau. Misilek, zehazki.
|
|
|
Pillay epaileak dioenez, emakumeak adore biziagoz ari dira krimenak eta delituak salatzen, eta azken gudu berrietako gorabehera itsuak argitara ateratzen. Arrazoiak asko izan daitezke,
|
baina
gerra horietako biktimak gehienbat emakumeak dira, eta besteak beste, umeen egoeraz arduratu behar izaten dute. Pillay.re esanetan, batez ere emakumeak ari dira kontzientzia berri bat sortzen.
|
|
|
Planetako beste leku batean, Ugandako ipar ekialdean, Sorotiko barrutian, hain zuzen, GKE honen beste proiektu bat tiroko idiak berriro sartzen saiatzen da. “Animalia horiek landa lanerako erabiltzen ziren,
|
baina
gerrarekin desagertu egin ziren”, esan dute Mugarik Gabeko Albaitaritzatik. Gaur egun, hango GKE txiki baten bidez, nekazarien artean ikastaroak egiten ari dira animalia horiek nola erabili eta zaintzen diren ezagutarazteko.
|
|
|
Txikitan eskolan egon nintzen eta gaztetan gerran.
|
Baina
gerra ez zen egoteko leku ona, jendea bat batean hiltzen zelako. Horregatik itzuli nintzen, aroztegian hasteko.
|
|
2002
|
|
|
Como se vivio la guerra en la ciudad» liburua beste horren jarraipena baino ez da. Oraingoan ere Donostiako bizimodua aztertzen du,
|
baina
Gerra Karlista berri batean, 1872tik 1876ra bitarterainokoan. Fermin Muñoz Echabegurenentzat hiria izaki biziduna da, herritarrak bezalaxe, bertako bisitariak nahiz hiriaren inguruan alde batera zein bestera ihesi doazenak, eta egileari gertakizun horiek interesatzen zaizkio, baina beti oso gogoan hartuz historia honi bizitza ematen dioten pertsonen sentipenak eta sufrimenduak.
|
|
|
Zatiketa gogorrak izan ziren banda barruan, nazionalistak kanpora joan ziren, eta bertakoek Nafarroatik etorritakoekin osatu zuten banda.
|
Baina
gerran ere musikak jarraitu egin zuen, beraz. Besterik ez bada, Madrildik zetozenek martxa militarrak eta pasodobleak jotzen zituzten.
|
|
|
Unibertsitatea izan zen Gerra Zibilakzapuztutako esperantza bat: 1936an Eusko Jaurlaritzak Euskal Irakastola Nagusiasortu zuen Medikuntza Fakultatearekin,
|
baina
gerra galtzeak horren desagerpenaekarri zuen.
|
|
|
hedabide erraldoien erregetza informatiboa inoiz baino detektaerrazagoa da, tamalez. Beti erakutsi ohi dute beren indarra hedabide erraldoiek;
|
baina
gerretan indar eta ahalmen hori inoiz baino nabarmenagoa da, jasangaitzagoa eta eramanezinagoa.
|
|
|
Gerrak zinema barru barrutik eragin eta aldatu zuen. Gehienbat, denbora pasarakoa izan zen zinema ordura arte;
|
baina
gerra lehertu izanak, helburu nagusi berria ezarri zion masa hedabide horri, eta zinemak propagandaren atzaparkada pairatu zuen. Gerra hasi bezain laster, zinemak limurketa edo pertsuasio politikoari ekin zion, herriaren morala indartzeari.
|
|
|
Gabanaren botoiak katean askatu ondoren bisera kendu zuen, eta ile sapa beltzarana bizkarrean behera haizatu. Ilehoria zen berez,
|
baina
gerra amaitu ezkero beltzaranera tintatua zeukan beti. Santosen atzetik jo zuen gidari postura.
|
|
|
– Bai,
|
baina
gerra galtzeko, gu.
|
|
2003
|
|
|
Ikerketa hauetan garrantzia handia izan duen Chicagoko unibertsitateak, adibidez, bere web berezian oso zehatz deskribatzen du azken hamarkadotan Mesopotamiako aztarnategietan gertatutakoa.
|
Baina
gerrarekin gertatuko zenak bereziki kezkatzen zituen. Eta Estatu Batuetako arkeologoak saiatu ziren Pentagonoa konbentzitzen.
|
|
|
Agirre Lehendakariarena zen Chocolates Bilbainos enpresa, eta nahi adina txokolate jaten genuen.
|
Baina
gerra Espainia osora zabaldu zenetik, ez zen janaririk iristen. Herri txikietatik ekartzen genuen jatekoa.
|
|
|
Gerran sortzen diren egoerak eta sentimenduak azaldu nahi nituen, gaur egun ulertzen ez ditugunak
|
baina
gerra bizi izan duenak ondo ezagutu dituen horiek: beldurrak, mamuak, bakoitzak nola sentitzen duen bere bakardadea…
|
|
|
Ez dugu kristautasunaren eraginkortasun tenporalean aski sinesten. Maitasunaz anitz hitz egiten bai,
|
baina
gerra prestatzen artoski. Katolikoak dira menturaz beren katolikotasunaren barnean hertsiegiak, beren Elizaren unibertsaltasunean osoki arrotz egonak.
|
|
|
Iraken elikagai fresko edo seguruak eskuratzeko, nazioarteko laguntza behar da, aginte militarrak gehiegi emana.
|
Baina
gerrarik berrienak irakiarrek hurrengo hilabeteetan jasango dutena baino kalte handiagoa eragin du, premiazko neurririk ezean. Biztanleriaren joan etorri handiak, azpiegiturei eta komunikazio sareei kalte larriak edo nekazaritzako lanen bat bateko etendura, berez herrialdearen autohornikuntza gutxitua izan da.
|
|
|
|
Baina
gerraren legeetan legerik gogorrena zein da-eta norbait desagertua dela jakitea da, desagertu hitz horrek zehatz zer esan nahi duen jakin gabe. Hilik?
|
|
|
Gerrako batailoi masakratuenen artean izan zen.
|
Baina
gerrak legeak ditu! Eta biak biharamunean elkar ikusiko ote zuten jakin barik gerran ziren artean elkarri askatasuna emanak ziren.
|
|
2004
|
|
|
Vietnameko gerran hala jardun nuen, Eritreako gerran berdin, Mozambikeko gerran...
|
Baina
gerra horietan ikusi nuen nahiz eta objektiboa izan nahi nuen, eta botereari bezain bat elkarrizketa eskaintzen nizkion oposizioari, hori oso zaila zela, eta pentsatu nuen: " Ez, ez, hau bukatu da.
|
|
|
Horrela sortu ziren Groups de Travailleurs Étrangers (GTE) Alemaniaren garaipena eta gero, Service de Travail Obligatoire (STO), deitzera pasa zena. Atlantikoko Gotorlekua eraiki zutenak adibide gisa hartzen ahal ditugu.Baztanen lan batailoiak 1938an agertu ziren, Errepublikaren Iparraldeko zonaldea (Asturias, Santander eta Bizkaia) konkistatu ostean,
|
baina
gerra amaitzean aise gehiago ziren. Baztanen Frantziarekiko muga fortitikatzen jarri zituzten Perez lerroan.
|
|
|
29 urte bete behar ditu uztailean, eta dio oraingo moduan ez dela egon sekula, ezta 36ko Giroa irabazi zuenean ere, 22 urterekin, pentsa. Eta esaten du urterik onenak ari zaizkiela lapurtzen, ez dakiela nor, baina norbait horretan ari dela, bere urterik onenak eta jende askorenak lapurtzen, ez dakiela nor,
|
baina
gerra puta hori, dio.
|
|
|
–Tira, ez dakit... Iruñean mezatara joaten nintzen, jakina, mundu guztia bezala,
|
baina
gerraz geroztik...
|
|
2005
|
|
|
Gaur egun, Hegoaldean, Donostiako Zubieta auzoan eta Villabonan soilik dute errebote taldea. Lehen, herri askotan ohikoa zen klaustroetan, arkupetan eta ondoren plaza libreetan errebotean aritzea,
|
baina
Gerra Zibilak min handia egin zien plaza horiei. Gehienak hiriguneetan zeuden eta suntsitu ez zituztenak guda ostean etxebizitza bilakatu zituzten.
|
|
|
Ez zen ezberdintasunik ikusten erlijioen artean, musulmana izan, izan kroaziarra, izan serbiarra, izan esloveniarra, ez zegoen inolako diferentziarik, oso herrialde polita zen.
|
Baina
gerra lehertu zen, eta gerra guztietan bezala, errugabeek ordaindu dute. Gaur egunean hori egitea, hainbeste hildako ikustea, ez dut ulertzen, eta jende asko dago ulertu ezin duena zergatik gertatu zen hori guztia.
|
|
|
Gobernu liberalaren aldeko joera zuen eta lagun liberalak ere bazituen,
|
baina
gerran bere burdinolak karlisten zerbitzura jarri zituen, eta Zumalakarregik berak ere behin baino gehiagotan bisitatu zituen.
|
|
|
Alardeetan tokian tokikoek parte hartzen zuten.
|
Baina
gerra edo inbasioarenbeldur baziren, gipuzkoar guztiek zaindu behar zuten muga. Beraz, San Martzialeguneko borroka hartan miliziek garaipena lortu zutela esanda ez da suposatubehar irundarrek batere laguntzarik gabe lortu zutela, a) sailak hala dioen arren.Halarik ere, foru miliziak definitzerakoan, bake garaian urtero egiten zen urterokoalardearen definizioa ematen da, antolakuntza militar oso konplexu bat alardehorietara mugatuta balego bezala16.
|
|
|
Portuko antolamendu guztietan faxistak ziren nagusi, eraman egin behar zuen hura txintik esan ezinda Avance Marino sindikatukoa izan zen batek. Jakin zuten, sekula ez da falta belarrira egiten duenik, edozein egunetan entzuten ahal nuen" Badago jende ausarta pistola eskuan daukala besteak oporrera behartzeko,
|
baina
gerra etorrita ederki ezkutatzen da!" edo" Gure mutilak frontean hiltzen eta gorriak gure artean lasai bizitzea ere!". Eta deus esaten ez zutenetarik askotxok pentsatuko zuten, ni orduan horrela ikusita, patronalaren zerbitzuko probokatzaile ibili nintzela moilan justizia banatzen genuen urte haietan.
|
|
2006
|
|
|
Gudari garaituak esplotatzen zituen harrobi batean hasi zen lanean, haien egoera lazgarria goxatzen ahalegindu zelarik.
|
Baina
gerra ondorengo gose amorratuak bultzaturik, Uruguaira emigratu behar izan zuen, emaztea eta seme alaba txikiekin.
|
|
|
Mexiko Gerra Zibilean dagoela esan daiteke. Gerra Zibil baketsua da,
|
baina
gerra azken batean.
|
|
|
Gero, Cromwelek eta bere gizonek gauza bertsua egin zuten Eskozian, bigarren aldiz, eta 1653 urtean erabat garaile iritsi zen, berriz ere, Londresera. Oliver Cromwel bere ironside maiteenekin sartu zen parlamentuan –gerra garaian parlamentuak Jeneral Agintari Nagusi izendatu zuen Cromwel,
|
baina
gerra amaitu zenean, zuhurtzia handirik gabe, titulu hori kentzeko asmoa agertu zuen parlamentu berak, eta hori ez zitzaien batere gustatu Jeneral Agintari Nagusiaren mutikoei.
|
|
2007
|
|
|
Eta, seguru askorik arrazoi izango du.
|
Baina
gerra baino hobea da demokrazia ez perfektu hau. Gerta liteke zu eta biok ados ez egotea, baina nolatan hasiko gara iritzi ezberdintasunak armen bidez eztabaidatzen?
|
|
|
Serrano jeneralak konstituzio bermeak eten zituen (urtarrilaren 5eko dekretu bidez), Gorte konstituziogileak desegin zituen (urtarrilaren 8ko dekretu bidez) eta buruzagi errepublikar eta kantoizale nabarmenak deportatu zituen. Gatazka armatuei dagokienez, kantonalismoa behin betiko suntsitu zen (Cartagenako kantoia 1874an hartu zen mendean),
|
baina
gerra karlista areagotu egin zen Bizkaian, Gipuzkoan, Araban eta Nafarroan. Hori dela eta, Serranok berak Iparraldeko armadaren zuzeneko agintea bere esku hartu zuen.
|
|
|
Hori dela eta, 1935eko Legeari «nekazaritzako kontrarreforma» esan zitzaion, kolonoak askatasunez kaleratzea baimendu eta desjabetutako lur asko itzuli zituelako. Azkenean, 1936an, Frente Popularreko Gobernuak nekazaritza eraldaketarako neurriak indarrean jarri zituen berriro,
|
baina
gerra zibilak arlo horretako aurrerakuntza guztiak eragotzi zituen.
|
|
|
Azkenean, Extremaduran 1936an eztabaida egon zen autonomia estatutua komenigarria zen edo ez ikusteko. Ikus daitekeenez, Espainian autonomiaren aldeko mugimendu sakona sortu zen,
|
baina
Gerra Zibilak hankaz gora jarri zuen guztia.
|
|
|
1936ko ekainaren 28an plebiszitua egin zen, eta testua gehiengo handiz onetsi zuten. Ekainaren 15ean, Franco jeneralaren altxamendua baino hiru egun lehenago, testua Gorteetako eta Errepublikako lehendakariari aurkeztu zitzaien,
|
baina
gerra zibila lehertu zenez, horiek ezin izan zuten testua onetsi.
|
|
|
–Iloba bat omen zuen,
|
baina
gerra hasi berritan desagertu zen. Errekete joana, ziurrena.
|
|
|
1936ko gerraosteko urteak gogorrak izan ziren, Bigarren Mundu Gerra zer esanik ez,
|
baina
gerra amaierarako Jaurlaritzak itxaropentsu begiratzen zion etorkizunari. Ameriketatik, bide desberdinak jarraituz (jarraitzaileen dohaintzak, dibisen trafikoa eta Estatu Batuen ekarpenak), diru nahiko heltzen zen; Agirrek eta bere laguntzaileek aliatuek Franco botako zutela eta berehala itzultzeko moduan izango zirela pentsatzen zuten.
|
|
2008
|
|
|
Bere juzkua orokorrean ona dela uste dut; berak dio Israel egiten ari den mehatxuek erakusten dutela oraindik ez daudela prest beste gerra baterako.
|
Baina
gerra hori saihestezina da.
|
|
|
II. Mundu Gerra amaitzean, beste saiakera bat egin zen Nazio Batuen Erakundearekin, Nazioen Elkartearen ildotik.
|
Baina
Gerra Hotzaren hasierarekin bakearen esperantza zapuztu zen. Bonba atomikoak jendea beldurtu zuen, eta pixkanaka, Gerra Hotza berotzen zen heinean, mugimendu bakezalea suspertzen hasi zen.
|
|
|
Frantziarrek Eibarko armagintza beren alde erabili zuten lurraldea kontrolpean eduki zuten bitartean, eta inbaditzaile legez jokatu zuten herritarren aurrean. Hasiera batean klase pribilegiatuen aurka jo zuten gehienbat, lur jabeak eta kleroa?,
|
baina
gerra zabaldu eta luzatu ahala, herritar guztiek pairatu behar izan zituzten frantziar soldaduen gehiegikeriak.
|
|
|
Jose Atxa Atxekuaren jokabidea ere aipagarria da, gerra jada galduta zegoela ikusi arren zerbitzuan hasi baitzen, gutxienez 59 urte zituela. Ordura arte zerbitzu aktiboan ez zuen parterik hartu,
|
baina
gerra bukatzeko hilabete falta zela, ez dakigu borondatez ala egoerak behartuta, kontua da arma hartu behar izan zuela. 1842an Atxakua baserriaren jabe legez agertzen da, 612 errealeko errentarekin eta 1854ko urtarrilaren 7an Aginaga auzoko alkate izendatu zuten.
|
|
|
Pilota giroan murgiltzen hasia zen,
|
baina
gerra piztu zen, eta Gallastegik Eibarren gelditu behar izan zuen. «Etxean lana ere bazegoen.
|
|
|
Garbi dago hemen zegoen jendea zanpatuago zegoela bera baino. Oteizak gaizki pasatu zuen ekonomikoki, maskak egiten ibili zelako,
|
baina
gerra bat pairatu behar izatea besterik da. 1935ean joan zen, zortekoa izan zen, beraz.
|
|
|
Honengatik guztiagatik ezinbestekoa zaie Bardeetan guda hegazkinak entrenatzen jarraitzea eta gerrate ezberdinetan erabiliak izango diren armen trebakuntza burutzea.Gure seme alabak, generazio berriak, datozen 20 edota 30 urteetan bere herrien gainetik pasatzerakoak gerra hegazkinek sortzen duten soinuarekin batera altxatuko dira goizean, eromen hau gelditzen ez badugu behintzat. Eta oraindik orain etsaia non dagoen galdetzen jarraituko dute.Sobera arrazoi ditugu Tiro Poligonoaren kontra mobilizatzen jarraitzeko,
|
baina
gerra hegazkinik izango ez duen Bardeen Parke Naturalaren aldeko gure esfortzua bikoiztea ezinbestekoa dugu orain. Kontratu berriaren zifrak negoziatzen ari dituztelako, euroak bonben truke aldatzen ari dituztelako.
|
|
|
Estatu espainiarra ez da guretzat eredu.
|
Baina
gerra estrategian murgilduta dabilkeen bakarra ez da estatua. Beste batzuk ibili ohi dira" Gerra nahi baduzue, izango duzue" eta gisa horretako erronka antzu bezain negargarrietan, eta gerra garaietan erabiltzen den komunikazio politika erabiltzen dute, aniztasunerako eta askatasunerako eskubideak ukatuz beste guztiei, euren aginduetara makurtzen ez direnak etsaien artean edo etsaien laguntzaileen artean kokatuz eta seinalatuz.Argi izan dezazuela:
|
|
|
Herrialde, hizkuntza, ohitura, bizimodu... ezberdineko gazteak bildu dira eta primeran moldatu dira denekin.Aurreiritzi asko apurtzeko ere balio izan die esperientziak. Baltikoko herrialdeekin zituzten aurreiritzi gehien,
|
baina
gerrak zanpatutako lurraldea izan arren, oso jende irekia aurkitu duten bertan. " Bidaian, herrian, familian serbiarrekin egotea tokatuko zitzaigun beldurrez geunden.
|
|
2009
|
|
|
Amari galdetu nionean zergatik aldatu zen hori, esplikatu zidan bere gurasoak gerra aurretik ezkondu zirela, 1909an edo horrela, sasoi ederreko gazteak, eta lagun batzuek dirua aurreratuta etxaldea erosi zutela. Zorrak ari ziren kitatzen ongi,
|
baina
gerra jiten da. Amamak segitzen du etxeko lanetan eta sartzen da zaldien hazkuntzan, gero Oloroen saltzeko, gerrarako zaldiak.
|
|
|
Irakurtzen hasi bezain laster hasi nintzen gertatutakoaren puzzlea neure buruan osatzen. Alde batean edo bestean,
|
baina
gerra egin beharra dago, idazten zidan, eta ni mendian zorabiatu egiten naiz. Zuk imajinatzen nauzu fusil batekin harri eta sasi artean korrika?
|
|
|
Dena odola eta izerdia. Alde batean edo bestean
|
baina
gerra egin beharra dago idatzi zidan gerrako barkutik Eutimiok ere. Baina niri malkoek aurpegiaren bi aldeak bustitzen zizkidaten, eta bi ezpain ertzetan zapore mikatz bera uzten zidaten.
|
|
|
Piztiak erasotzaileari haginak erakutsiz erantzuten dion bezala, guk pegatina erakutsiko diogu. Lehen begiratuan xelebrea dirudi,
|
baina
gerra psikologikoan etsaiari kalte batik bat ezustekoak egiten dio. Txunditu egingo da Madril, ondoren kikildu eta azkenik kontsulta baimenduko du.
|
|
|
Erdialdeko Amerikako beste herrialde batzuek ere euli atomiko antzuen laguntza jasoko dute FAO Nazio Batuen erakundeak antolatutako nazioarteko elkarlanari esker.
|
Baina
gerra garestia da beti. Kasu honetan, kostua ehunka milioi dolarrekoa da.
|
|
|
Handik Foruko ikastetxera joan zen, 1934an, ikasketekin jarraitzera eta, 1936an, gerra piztu berritan, Zarautza, nobiziatua egitera.
|
Baina
gerra giroa zela eta, fraidegaiei etxera itzultzeko agindu zieten. Gernikako bonbardaketa zuzenean bizitzea egokitu zitzaion, familiarekin gordeleku batean babes hartuta.
|
|
|
Euzkerea aldizkari garbizaleak ere atalka argitaratzeari ekin zion 1936an (Jon Bixargina bezalako moldaketak eginez Maisu Juan izendatzeko),
|
baina
gerrak eten zuen argitaraldi hori.
|
|
|
Estatutua baitzen, errepublikako urtetan zehar, eztabaidatu zirenen artean, laburrena.
|
Baina
gerra egoerakzabaldu zuen estatutuaren eragina eta eskuduntzak idatzita zeudenak baino askozharantzago garatuak izan ziren. Lehen ondorio zuzena izan zen Eusko Jaurlaritzaosatzea eta horrek gerraren ardurak eskuratzea.
|
|
|
bata Altsasu eta Miranda de Ebro artekoa, eta bestea Nafarroako Erribera zeharkatzen zuena, Ebro ibaiaren parean. Bi lerrohauek irekita zeuden dagoeneko,
|
baina
gerra eta gerraosteko urteotan LangileBatailoietako milaka prisionerok «bide bikoitza» delakoa ezarri zuten, tren ezberdinak kontrako norabidean zirkulatu ahal izateko. Nahiz eta lan zibilak izan, helburu militar argia zuten gerra garaian, soldaduak eta gerra materiala leku batetikbestera azkar garraiatzeko, gerra aurretik ere Sanjuan Cañete geografo militarrakgomendatzen zuen bezala (1936:
|
|
|
Dena den, defentsa lan hauen barrenean berebiziko garrantzia izan zuen Pirinioak defendatzeko planak. Gerra garaian hauxe ez zen izan militar matxinatuenlehentasuna,
|
baina
gerra bukatu bezain pronto Pirinioen fortifikazioa defentsaestrategiaren arretagune nagusienetakoa izatera pasatu zen. Alde batetik, zereginhorren erakunde militarraren berrantolaketa dugu, Junta de Defensa y Armamentode los Pirineos Occidentales delakoaren sorrerarekin.
|
|
|
Haaretz egunkari israeldarrak, izenik eman gabe aipatzen duen Kadimako iturriaren arabera: Gudaldi bat irabazi dugu,
|
baina
gerra galdu.
|
|
|
Zentzuz bizi garenean, gizatasunez eta bakean, ez gara ohartzen existitzen direnik ere, eta irribarre egiten dugu haien aurrean.
|
Baina
gerra eta eromena datozenean, sakratuak bihurtzen dira?.
|
|
|
Hotela erosoa zen, eta politak eta handiak zituen logelak,
|
baina
gerra aurretik eraikia eta dekoratua zen. Horma ilun haiek, altzari astun haiek, ilainkizko zintzilikario haiek, gauza haiek guztiek, azken batean, halako zaharkitu eta solemne itxura ematen zioten hotelari, bihotza uzkurtuta uzten zuena.
|
|
|
|
Baina
gerra akatsak dituk, hara, gerraren izugarrikeriak. Kritika zitzakeat akatsak, baina ez diat gerra kondenatuko, guk ez diagu hasi, esan dezatela nahi dutena.
|
|
2010
|
|
|
George Barton Steer haren semea Bilbon izan da, eta eskertu egin du euskal gizarteak aitari erakutsi dion leialtasuna eta oroimena: Aitak ez zuen gustuko gerra,
|
baina
gerran parte hartu behar izan zuen. Otoi egin dezagun guk halakorik bizi behar ez izateko.
|
|
|
Auziaren arazo nagusietakoa nor epaitu eta zer kargu ezarri izan zen, epaiketak dudako oinarri legala baitzuen.
|
Baina
gerraren irabazleak beste eztabaida batean sartu ziren: non burutuko ziren epaiketak?
|
|
|
defendatzen zutenak. Ni ez nintzen haietakoa,
|
baina
gerra piztu zèn bezperako egunetan kutsatu. Karl Mayren bizpahiru nobelaren irakurketak (far west eko indioak eta far west eko mundua protagonista) abenturazale egin ninduen nerabe nintzela, eta ba ote nuen gerra hura baino abentura abenturazkoagorik??, eta boluntario joan nintzen, hemezortzi urte besterik ez nituela, aitak. Manfred Meyerrek?
|
|
|
nik interes bereziarekin irakurtzen nituenak, hasierako lilurak, hiruzpalau hilabeteren buruan, lausotzera egin zuen arte. Adinagatik, Gerhard baino baikorrago izateko baldintzetan nengoen,
|
baina
gerrako zauriak ezkortasunaren markaz markatu eta bat batean Gerhard baino zaharrago egin ninduen, zauriari denboraren astuntasuna balerio bezala. Esan nahi dizudana da orduantxe utzi niola ipuinak sinesteari, eta Gerhardek kontatzen zidàn ipuina baino sinesgaitzagorik?!
|
|
|
ABEL. Hori bazakiat neuk ere.
|
Baina
gerra irabazteko arriskatu beharra zagok.
|
|
|
Matxinen beste bertso sorta garrantzitsu bat 14ko Gerla Handiari buruzkoa da. Esan dugunez, bera bertan egon zen,
|
baina
gerraren gaineko jarrera eta ikuspuntua askoz ere kriti koagoa da orduko ipartar gehienena baino. Henri Duhauk zera zioskun bertso sorta honetaz 1988an:
|
|
|
Egoera oso berdintsua,
|
baina
gerra aurretik azaldutakoa, izan zuten MexikokoEuskal Etxean. Errepublikako urteetako euskal autonomiaren auzia zela medio, bazkideen artean zeuden iritzi desberdinek talka egin zuten.
|
|
|
UNICEFen iritziz, haurrari ahalik eta bizimodu normalenera itzultzen laguntzea eta ahalik eta azkarren lortzea da helburua. Hori lortzeko ingurunerik onena familia da,
|
baina
gerraren kasuan, oreka elementu horietako batzuk ez dira existitzen eta horiek ordezteko moduak aurkitzea ez da erraza. Zer ondorio dituzte?
|
|
|
Ikusiko duzu mundua eta etxea ez daudela gura bezain ondo, Arabako Añes herritik Eskiularaino amestu genuen euskal herri librea ez dela ez euskaldun ez eta libre. Hau ez da Txetxenia, ez Kurdistan, ez dugu gerrarik,
|
baina
gerra ez da bukatu eta bakea ere ezin iritsi.
|
|
|
Gerhardek liburu bat edo beste uzten zidan, panfleto batzuk... nik interes bereziarekin irakurtzen nituenak, hasierako lilurak, hiruzpalau hilabeteren buruan, lausotzera egin zuen arte. Adinagatik, Gerhard baino baikorrago izateko baldintzetan nengoen,
|
baina
gerrako zauriak ezkortasunaren markaz markatu eta bat batean Gerhard baino zaharrago egin ninduen, zauriari denboraren astuntasuna balerio bezala. Esan nahi dizudana da orduantxe utzi niola ipuinak sinesteari, eta Gerhardek kontatzen zidàn ipuina baino sinesgaitzagorik...!
|
|
|
Unibertsitatean baziren taldeak, modus vivendi hura —odol eztandaren estetika ere dei geniezaioke— defendatzen zutenak. Ni ez nintzen haietakoa,
|
baina
gerra piztu zèn bezperako egunetan kutsatu —Karl Mayren bizpahiru nobelaren irakurketak (far west eko indioak eta far west eko mundua protagonista) abenturazale egin ninduen nerabe nintzela, eta ba ote nuen gerra hura baino abentura abenturazkoagorik? —, eta boluntario joan nintzen, hemezortzi urte besterik ez nituela... aitak —Manfred Meyerrek— eskuak burura eramaten zituen ... Aitona eta biok, gainera, burua elkarri berotzen aritu ginen.
|
|
|
Aitak tailerra izan zuen gerra aurretik Beasainen, aroztegi bat. Beste lagunen batekin sozio zela,
|
baina
gerrarakoan utzi egin behar izan zuen. Gero, bueltan etorri zenean, urtetan herriko xexterian (Etxeberria eta Gabilondotarren lantegia) lan egin zuen, bertako arotz tailerra eramaten.
|
|
2011
|
|
|
semeari izena jartzeko; dena begiratzen duen gerlaria. Militar gisa ibilbide oparoa egin zuen, kapitain izateraino,
|
baina
gerra garaian zibilak hil izana egotzi zioten. Fujimoriren aurka altxatu zen 2000an.
|
|
|
Agaramontarrei, ordu arte ahaide nagusietako gerra izan zena, independentzia gerra bihurtu zitzaien. Hura ekiditeko joan etorri asko eta lan diplomatiko zailak egin behar izan zituzten Frantzian, Gaztelan, Erroman…,
|
baina
gerra zuzena piztu zen 1512tik aitzina, nafarren aliatu bakarra Frantzia zela.
|
|
|
(27: 50)
|
Baina
gerra kimikoan kakalardo bonbaketaria dugu benetako
|
|
|
Zerrenda natural horretako mugan dagoen Txad lakua, hirurogeiko hamarkadan 15.000 km2 baino gehiago estaltzetik gaur egun 325 km2 ez gainditzera igaro da.
|
Baina
gerra ez da galdu. Horixe uste dute, behintzat, Horma Berde Handiaren (GMV) bultzatzaileek.
|
|
|
Egingo nuke gaur ere horretan segitzen duela: soldaduak bata bestearen atzetik erortzen ikustera ohitu den jeneral zahar baten gisa,
|
baina
gerraren batean sartuta orain ere.
|
|
|
Teoria mailan ez dago gaizki,
|
baina
gerra ondorengo errealitatea arrunt bestelakoa zen. Eta eragiketa matematikoak ez datoz bat.
|
|
|
Banekien garai hartan dokumentazio franko galtzen zela, eta esan nuen 1937ko irailean baldintzapeko askatasuna eman zidatela Donostiako Gobernu Zibilean hamabostean behin agertzeko aginduarekin,
|
baina
gerra errepublikarrekin egiteagatik jasotzen nituen mehatxuak zirela eta, Frantziara alde egin behar izan nuela eta Hendaiako kontsulatura joan nintzela. Esan nion han Bartzelonara sartzeko baimena eman zidatela eta bertan Generalitateko Jauregian egon nintzela atezain, eta gero Katalunia liberatu baino lehentxeago Frantziara itzuli nintzela herritarren exodoari jarraituz.
|
|
|
Gaztelaniaz da" morir es la costumbre". Zuek ikasi zenuten, esaten die hildakoei, bizi nahi zenuten, zineten herri hauetakoak, bazenuten zuen sorlekua, zuen etxea, zuen lana, zuen familia, zuen maitasunak, zuen ametsak, zuen desirak...
|
baina
gerra batera eraman zintuzteten eta hil zineten, eta ziurrenik, hil baino lehentxeago jakin zenuten denok dakiguna baina aitortzen ez duguna, heriotza edo hiltzea usadio bat dela. " Morir es la costumbre".
|
|
|
Behin oinarrizko ikasketak burututa, Akizen, Baionan, Mont de Marsanen, Tolosan eta Parisen aritu zen ikasle, baita Espainian hiriz hiri ibili ere urtebetez beka batekin, 1952an Agen-eko institutuan gaztelerazko irakasle hasi zen arte. II. Mundu Gerraren garaian alemanen okupazioaren lekuko izan zen ikasle zelarik; hamasei urte zituen gerra piztu zenean, gazteegia mobilizatua izateko,
|
baina
gerra guztiz amaitu gabe zegoenean soldadutza egitea egokitu zitzaion.
|
|
|
–
|
Baina
gerra galdu egin zuten...
|
|
2012
|
|
|
Ongietorri hori egin zieten Errusiako zaleek poloniarrei partida hasi aurretik. Misilik ez,
|
baina
gerra giroa izan zen atzo Varsovian. Historikoki etengabeko liskarrean bizi izan dira, eta bizi dira, Polonia eta Errusia, eta etxeko zaleak berotu asmoz atera zuten errusiarrek pankarta handi hori.
|
|
|
Musikariak zalantza zirkinik ez du: «Bakeaz hainbeste hitz egiten duten
|
baina
gerran segitzen duten garai honetan, ezin gaitezke isilik geratu. Eta ezetz abestu dugu, eta hil dela Europa».
|
|
|
Bombe izeneko makina bat garatu zuten horretarako.
|
Baina
gerran sartu eta alemaniarrek zaildu egin zuten kodetzeko sistema, Enigmari gurpil gehiago gehituta.
|
|
|
Sariak irabazi zituen, eta hamaika lekutan jartzen hasi ziren.
|
Baina
gerra etorri zen, eta Ortiztarren familiaren egoerak okerrera egin zuen. Asmakizunaren fabrikazioan, publizitatean, Frantziako eta Espainiako patenteetan eta abar egindako inbertsioari ezin izan zion aurre egin Juliok, dio Ane Mirenek, eta, azkenean, ezin izan zituen patenteak berritu.
|
|
|
inondik ere, laguntzaileek apur bat aldatu dute hasierako plana eta, dirudienez, balaz kargatu nahi dute Gruxnitskiren pistola. Hori, nolabait, hilketa moduko zerbait da,
|
baina
gerra denboran, eta bereziki Asiako gerretan, ontzat ematen dira mota guztietako amarrukeriak. Nolanahi ere, badirudi Gruxnitski adiskideak baino zintzoagoa dela.
|
|
|
Baina indarra galtzen hasi zen kirol hau japoniarrek Shangai bonbaz erasotu zutenean. Japoniarren setioak iraun zuen bitartean, gauez jokatzen ziren norgehiagokak,
|
baina
gerra gogortu egin zen eta 1944an itxi egin zuten pilotalekua. Orduan. Zhonghua?
|
|
|
Maidagan Gerra Zibilaren biktimatzat hartu izan da, bere bokazio artisti koan eduki zuen eraginarengatik. Gerra hasi zenean, Euskal Artisten Erakundeko promesa gaztea zen,
|
baina
gerraren ostean beste lanbide batzuetan jardun behar izan zuen biziraupena ziurtatzeko, eta lan horiei denbora kenduz edo zituen aisialdi momentuak baliatuz garatu behar izan zuen bere lan piktorikoa. Hori horrela izanik ere, bereak kalitate handiko lanak direla esan beharra dago, nahiz eta gure artean gaur egun ere ez den oso ezaguna.
|
|
|
Ja! Gure aittejaun amandriak ditugu gerra baten lekuko, gerrako umeak esaten diegu…
|
baina
gerraren arrastoak gurean diraute. Ume eta ertz ugari ditu gure gerra partikularrak…
|
|
|
1837ko konstituzioaren ondorioz, foruen bidezko erakundetze publikoa erabat birrindurik gertatu zen.
|
Baina
gerra amaitu ahala, Bilbotar liberalen eskariz besteak beste, Espainiako Parlamentuak, 1839an, Foru konstituzioaren legedia berriro indarrean ezarri zuen eta erakundetze publiko forala berreskuratu egin zen. urteetan, berriz, karlistek eragiten dute gerra eta azkenean, euskal liberalen portaera aintzat hartu gabe, Espainiako Parlamentuak Foru konstituzioaren oinarri juridikoak, 1876ko uztailaren 21eko legearen bidez, erabat desegin zituen.
|
|
|
Azkenik, 1936an, beste gerra bat sortu zen Euskal Herrian eta Espainian. Eta 1936an Autonomia Estatutua eta Eusko Jaurlaritza antolatu ziren,
|
baina
gerra bukaeran, 1939an, Estatutua desegin egin zen eta horrezaz gain, Bizkaiak eta Gipuzkoak zuten kontzertu ekonomikoan oinarritutako agintea ere debekatu egin zen.
|
|
|
Azken batean, proiektu berria, 1812an, Bizkaia eta Gipuzkoako Batzar Nagusietan adierazitakoaren jarraipen eguneratua baino ez zen.
|
Baina
gerra zibil giroan, erabateko aldaketa ere gertatzen ari zen, euskal liberalak arlo politiko eta juridikoan foruzale izatea zer zen finkatu zutelako. Aurrerantzean, euskal liberal foruzaleak foruen alde agertu ziren, aldi berean, jatorrizko printzipio liberalak defendatzen zituzten arren.
|
|
|
|
Baina
gerra amaieran, ondorio sozial kezkagarriak ere sortu zituen. Alde batetik, tokian tokiko buruzagien arteko ezinikusiak.
|
|
|
—On da, zalantzarik gabe, ezpatak zein bere zorroan egotea,
|
baina
gerretan duzun eskarmentu handiak oroitarazi lizuke soldadu mertzenarioek ez dutela batere baloratzen bake iraunkorra, baldin eta bizibiderik eta harrapakinik gabe uzten baditu. Eta zuk dituzun mertzenarioak pazientzia galtzen eta lapurreta eta arpilo txikiak egiten hasiak dira, eta, dudarik gabe, gero eta larriagoak eginen dituzte egitekorik bat ere gabe jarraituz gero.
|
|
2013
|
|
|
Bisitaldiak eta azalpenak ez ziren soilik gerrari buruzkoak, arduradunak konturatu baitziren propaganda eragingarriagoa zela gudu kontu gordinak eduki kulturalekin goxatuz gero. Bidaien maiztasuna gorabeheratsua izan zen,
|
baina
gerra amaitu ondoren ere iraun zuten, 1945 arte.
|
|
|
Askapenaren teologia izenarekin ezaguna izan zen mugimenduaren gerrikoa izan zen; Eliza katolikoaren praktika botere ekonomiko eta politikotik urrundu nahi zuten guztiak atsedenik gabe astindu zituen. Herria, gertutasuna, konpromisoa, austeritatea, pobreen lagun, kritiko boteretsuekin eta jiteko hitzen sortzaile eta erabiltzaileei gerra deklaratu zien, santua
|
baina
gerra. Indarrik gabe iritsi zen aita santu postura.
|