|
2001
|
|
|
Independentzia Gudan frantsesek bi aldiz okupatu zuten,
|
baina
Gerra Karlistek eragin handiagoa izan zuten, liberalen gune izanik karlistek hainbat aldiz setiatu zutelako. Hauek amaitzean, Bilboko industrializazio izugarria dator (industria astuna), bere izaera erabat aldatuz:
|
|
|
Askotxo eta berdintsu idatzi izan da gai honen inguruan.
|
Baina
gerra piztu den honetan (munduan zehar ematen ari den gerratariko bat zuzenago esanda) teknologiak harritu nau. Misilek, zehazki.
|
|
2002
|
|
|
Como se vivio la guerra en la ciudad» liburua beste horren jarraipena baino ez da. Oraingoan ere Donostiako bizimodua aztertzen du,
|
baina
Gerra Karlista berri batean, 1872tik 1876ra bitarterainokoan. Fermin Muñoz Echabegurenentzat hiria izaki biziduna da, herritarrak bezalaxe, bertako bisitariak nahiz hiriaren inguruan alde batera zein bestera ihesi doazenak, eta egileari gertakizun horiek interesatzen zaizkio, baina beti oso gogoan hartuz historia honi bizitza ematen dioten pertsonen sentipenak eta sufrimenduak.
|
|
|
Zatiketa gogorrak izan ziren banda barruan, nazionalistak kanpora joan ziren, eta bertakoek Nafarroatik etorritakoekin osatu zuten banda.
|
Baina
gerran ere musikak jarraitu egin zuen, beraz. Besterik ez bada, Madrildik zetozenek martxa militarrak eta pasodobleak jotzen zituzten.
|
|
2003
|
|
|
Ikerketa hauetan garrantzia handia izan duen Chicagoko unibertsitateak, adibidez, bere web berezian oso zehatz deskribatzen du azken hamarkadotan Mesopotamiako aztarnategietan gertatutakoa.
|
Baina
gerrarekin gertatuko zenak bereziki kezkatzen zituen. Eta Estatu Batuetako arkeologoak saiatu ziren Pentagonoa konbentzitzen.
|
|
|
Agirre Lehendakariarena zen Chocolates Bilbainos enpresa, eta nahi adina txokolate jaten genuen.
|
Baina
gerra Espainia osora zabaldu zenetik, ez zen janaririk iristen. Herri txikietatik ekartzen genuen jatekoa.
|
|
|
Gerran sortzen diren egoerak eta sentimenduak azaldu nahi nituen, gaur egun ulertzen ez ditugunak
|
baina
gerra bizi izan duenak ondo ezagutu dituen horiek: beldurrak, mamuak, bakoitzak nola sentitzen duen bere bakardadea…
|
|
2004
|
|
|
Vietnameko gerran hala jardun nuen, Eritreako gerran berdin, Mozambikeko gerran...
|
Baina
gerra horietan ikusi nuen nahiz eta objektiboa izan nahi nuen, eta botereari bezain bat elkarrizketa eskaintzen nizkion oposizioari, hori oso zaila zela, eta pentsatu nuen: " Ez, ez, hau bukatu da.
|
|
2005
|
|
|
Gaur egun, Hegoaldean, Donostiako Zubieta auzoan eta Villabonan soilik dute errebote taldea. Lehen, herri askotan ohikoa zen klaustroetan, arkupetan eta ondoren plaza libreetan errebotean aritzea,
|
baina
Gerra Zibilak min handia egin zien plaza horiei. Gehienak hiriguneetan zeuden eta suntsitu ez zituztenak guda ostean etxebizitza bilakatu zituzten.
|
|
|
Ez zen ezberdintasunik ikusten erlijioen artean, musulmana izan, izan kroaziarra, izan serbiarra, izan esloveniarra, ez zegoen inolako diferentziarik, oso herrialde polita zen.
|
Baina
gerra lehertu zen, eta gerra guztietan bezala, errugabeek ordaindu dute. Gaur egunean hori egitea, hainbeste hildako ikustea, ez dut ulertzen, eta jende asko dago ulertu ezin duena zergatik gertatu zen hori guztia.
|
|
|
Gobernu liberalaren aldeko joera zuen eta lagun liberalak ere bazituen,
|
baina
gerran bere burdinolak karlisten zerbitzura jarri zituen, eta Zumalakarregik berak ere behin baino gehiagotan bisitatu zituen.
|
|
2006
|
|
|
Gudari garaituak esplotatzen zituen harrobi batean hasi zen lanean, haien egoera lazgarria goxatzen ahalegindu zelarik.
|
Baina
gerra ondorengo gose amorratuak bultzaturik, Uruguaira emigratu behar izan zuen, emaztea eta seme alaba txikiekin.
|
|
|
Mexiko Gerra Zibilean dagoela esan daiteke. Gerra Zibil baketsua da,
|
baina
gerra azken batean.
|
|
2007
|
|
|
Eta, seguru askorik arrazoi izango du.
|
Baina
gerra baino hobea da demokrazia ez perfektu hau. Gerta liteke zu eta biok ados ez egotea, baina nolatan hasiko gara iritzi ezberdintasunak armen bidez eztabaidatzen?
|
|
2008
|
|
|
Bere juzkua orokorrean ona dela uste dut; berak dio Israel egiten ari den mehatxuek erakusten dutela oraindik ez daudela prest beste gerra baterako.
|
Baina
gerra hori saihestezina da.
|
|
2009
|
|
|
Amari galdetu nionean zergatik aldatu zen hori, esplikatu zidan bere gurasoak gerra aurretik ezkondu zirela, 1909an edo horrela, sasoi ederreko gazteak, eta lagun batzuek dirua aurreratuta etxaldea erosi zutela. Zorrak ari ziren kitatzen ongi,
|
baina
gerra jiten da. Amamak segitzen du etxeko lanetan eta sartzen da zaldien hazkuntzan, gero Oloroen saltzeko, gerrarako zaldiak.
|
|
2010
|
|
|
Auziaren arazo nagusietakoa nor epaitu eta zer kargu ezarri izan zen, epaiketak dudako oinarri legala baitzuen.
|
Baina
gerraren irabazleak beste eztabaida batean sartu ziren: non burutuko ziren epaiketak?
|
|
2011
|
|
|
Agaramontarrei, ordu arte ahaide nagusietako gerra izan zena, independentzia gerra bihurtu zitzaien. Hura ekiditeko joan etorri asko eta lan diplomatiko zailak egin behar izan zituzten Frantzian, Gaztelan, Erroman…,
|
baina
gerra zuzena piztu zen 1512tik aitzina, nafarren aliatu bakarra Frantzia zela.
|
|
2013
|
|
|
Bisitaldiak eta azalpenak ez ziren soilik gerrari buruzkoak, arduradunak konturatu baitziren propaganda eragingarriagoa zela gudu kontu gordinak eduki kulturalekin goxatuz gero. Bidaien maiztasuna gorabeheratsua izan zen,
|
baina
gerra amaitu ondoren ere iraun zuten, 1945 arte.
|
|
2014
|
|
|
Frontean, lubakian, txikizioaren erdian dagoen soldaduak ezinbestekoa du kontsigna heroikoa, harrapatuta dago, eta zentzua eman behar dio suntsiketari.
|
Baina
gerrak ere badu egunerokotasuna, historia liburuetan aipatzen ez den arren, badu babarrunak eltzetik atera behar hori, eta errutina horretan alderantzikatu egiten da kontsigna: biziraupena kontsigna guztien gainetik dago, bizitza da helburua, kosta ahala kosta aurrera egitea, horretarako egin beharrekoak oso heroikotzat joko ez diren arren, esate baterako belaunikatu.
|
|
|
Aipatu zituzten bai, aitona, birraitona… Esate baterako, birraitona [Jose Ubeda Sanchez] Urbasako zuloren batean dago. Gure etxekoak aipatu zituzten, bai,
|
baina
gerrak sortutako biktimak hartu zituzten, oro har, kantagai. Nik, aldiz, historia zehatz bat hartu dut, historia zehatz baten bila abiatu naiz liburuan.
|
|
|
Egia da 1871ko batasunetik Alemaniaren aferak protagonismo handia izan duela Europan eta munduan.
|
Baina
gerra saihestu izan balitz, edo Alemaniak galdu izan ez balu, ondorioak oso bestelakoak izango al ziren, Hastingsek dioen moduan. Gerra Handia piztu aurretik, Hugo Stinnes izeneko industriagizon alemaniarra kexu zen, haren inguruan militarrak etengabe Europa menderatzeaz ari zirelako.
|
|
|
Ondorengotza Gerra 1701ean hasi zen eta Aragoiko Koroaren lurraldeak artxidukearen alde lerratu ziren, foruak galtzeko beldurrez eta borboitarren absolutismoa saihestu nahian.
|
Baina
gerra galduko zuten, 1713an, Utrechteko Ituna medio, Filipe Anjoukoa (Filipe V.a) Espainiako errege izendatu baitzuten. Bartzelonak 1714ko irailaren 11 arte eutsi arren, borboitarren agintea ere hirira iritsi zen azkenean.
|
|
|
Beharbada, denbora aurrera egiten uzteko estrategia erabili zuten, baldintzak samurtu zitezen. Maquisak bizirik zirauen eta exekuzioak egon bazeuden,
|
baina
gerra bukatuta zegoen, eta erregimena, poliki poliki, irekitzeko borondatea erakusten ari zen".
|
|
2015
|
|
|
|
Baina
gerra hau ezberdina da. Petrolioaren merkatzea ere arma da, blokeo ekonomikoak bezala, edo eraso zibernetikoak.
|
|
|
Ez zara gerratik bizi, ez zara parakaidista,
|
baina
gerran bahitu zintuzten.
|
|
2016
|
|
|
" Hedabideak izan daitezke bakearen aldeko indarrik handienak,
|
baina
gerrarako arma izaten dira maizegi"
|
|
|
Obamak Guantanamo itxiko zuela iragarri zuen, baina zazpi urte geroago ez du oraindik itxi. Irakeko gerraren aurka zegoela esan zuen,
|
baina
gerra hedatu egin da, droneen gerra bezalaxe Yemenen, Somalian, Pakistanen, Afganistanen, Libian... Salatarien jazarpen gehien izan dira bera presidente denetik.
|
|
2017
|
|
|
Esperanza eta Felisa, itxaropen eraila eta zoriontasun lapurtua. 36ko Gerrako biktimak dira,
|
baina
gerra handia gerra txikiagoekin ere nahasten da. Haien ahizpa Margarita bere senarrak jipoitzen du, Felisa moja sartzen denean Elizak kolpatzen du, modurik zitalenean, Esperanza fisikoki bortxatua da, eta haien ama, aldiz, publikoki makurrarazia.
|
|
2021
|
|
|
Kosovoko bi nazionalismoen arteko borrokak intentsitate handiko eta txikiko gerrak izan ditu, alde bietan biktimak eta erasotzaileak izan dira,
|
baina
gerra demografikoa izan da borrokaren azken emaitza baldintzatu duen elementu nagusia. Bi aldetatik kanporaketak eta (bir) kolonizazio saiakerak izan diren arren, garaipen albaniarra jaiotza tasa erraldoi batean sostengatzen da.
|
|
2022
|
|
|
Espioi izatea egozten diote, nahiz eta ez duten inolako frogarik aurkeztu.
|
Baina
gerra egoeretan denak balio du: Poloniak argudiatu du Pablok bi pasaporte zituela atxilotu zutenean; antza delitua baita Errusian jaiotzea eta herrialde horretako aita eta pasaportea izatea.
|
|
|
Onenean, gerra arin amaituz gero eta zigorrak ez badira zabaltzen Errusiaren energia esportazioetara, Europaren Barne Produktu Gordina aurten %0, 0 geratuko litzateke, 2023an %2, 1 igo eta 2024an %4, 8 handitzeko.
|
Baina
gerra luzatuko balitz, Europan errefuxiatu krisia areagotuz eta Errusiari are zigor gehiago ezarrita, orduan atzeraldian geundeke, bai 2022 eta bai 2023an ere.
|
|
|
|
Baina
gerra hau ezin da irabazle argi batekin amaitu, zentzu klasikoan. Mendebaldeak ezin du suntsitu potentzia nuklearra den Errusia, eta Errusiak ezin dio etengabe eutsi Ukrainan...
|
|
|
Eta hori frogatzen duen datua da goseteak, ez gose kronikoa baizik eta elikadura krisi zehatz eta gogorrak jasaten dituzten pertsona gehienak, gatazkan dauden herrietan bizi direla. Hondamendi naturalek ere gosea eragiten dute,
|
baina
gerra da sortzaile nagusia. 2020an, elikadura segurtasun gabezia larria zuten 135 milioi pertsonen artean, 77 milioi gatazka armatua zegoen herrialdeetan bizi ziren.
|
|
|
Bai, azken hamarkadetan nagusiki ari dira ikertzen. Izan ere, historia luzean zehar erabili den praktika bat da,
|
baina
Gerra Hotza amaitu zenetik gainbeheran zihoala zirudien; aldiz, gutxi gorabehera 2017tik ikusten ari gara berriz ere agertzen ari dela gosea gerra arma modura erabiltzeko taktika. Urte hartan Nazio Batuek ikusi zuten bazeudela lau gosete berri eta larri, eta, lau kasu horietan, gosea arma modura erabiltzen ari zirela, nahita.
|
|
2023
|
|
|
Ia bi urte eman zituzten ezkutatuta.
|
Baina
gerra amaitzear zela, Gestapoko kideek aurkitu zituzten. Bi familiak hil zituzten, Ringelblumdarrak eta haiei babesa emandako familia osoa ere bai.
|
|
|
Gogoan dut Bilboko Guggenheim museoaren hastapenetan Txinari buruzko erakusketa erraldoian ikusitako pieza txiki bat: artelan ezin ederragorik zirudien,
|
baina
gerra makina baten parte zen.
|