|
2000
|
|
|
Eta bertze egun batean, ustekabean, lauta hartu, eta bere kanta hura kantatzen hasi zen, Oihenarten poema baten gainean sortu zuena, zeinak baitzioen
|
bere
lehen estrofan:
|
|
|
Ongi oroitzen dut nola hasi zuen aita Bartolomek
|
bere
lehen sermoia:
|
|
|
NOLA erran eta nola deskriba ostatutik atera aitzineko istant hura! Hura urduritasuna, eta hura bozkarioa!, habia uzterat zihoan txoriñoa banintz bezala,
|
bere
lehen hegaldiari —zeinak osin beltzean beherat eraman baitzezakeen eta heriotzarat, edo zeruaren jabe izaiterat— ekiteko puntuan... Eta ekin nion neure ibilaldiari, neure buruaren buruzagi, kapitain eta gidari; abiatu nintzen neure buruz Pisako kaleetan barrena, eta arraitasun oso batek hartu ninduen arras, goiti beheiti.
|
|
|
Eta, nola Rosak behin erran baitzidan ezen batzuetan
|
bere
lehen senarra oroitarazten niola, molde berean ihardetsi nion:
|
|
|
Zeren eta jaun Marcelek anitz kanta baitzekizkien buruz, eta bazuen konposizione bat edo bertze berak sortua eta asmatua, nola Oihenarten poema haren gainean sortu zuena, zeinak baitzioen
|
bere
lehen estrofan:
|
|
|
pentsamolde haren ondorez erosi zuen, hain zuzen ere, Olabeko ola, Irungo lurretan; eta hargatik ere eraman izan zituen umetan bere bi semeak —bata, gure aita, jaun Martin Etxegoien, eta bertzea, osaba Joanikot— batetik bertzerat, hainbat bidaiatan —Gipuzkoarat hiruzpalau aldiz eta Iruñarat bitan—, bere aitak berarekin egin zuen eredurat, biek Nafarroako erregeordeari eginikako bisitan; eta gu ere —Mattin eta biok, haren bilobok— berdintsu eta orobatsu ibili nahi izan gintuen, halako moldez, non ongi baino hobeki oroit baitezaket Mattinekin eta aitona Nikolasekin Gipuzkoarat egin bidaia, Irun Hondarrabirat, nik sei urte bertzerik ez nituela. Baina, negozioak
|
bere
lehen obligazionetzat bazituen ere —baita bere buruhauste gehienen iturri ere, derradan bide batez—, kultura zen aitona Nikolasen zaletasuna —artea, zientziak eta hizkuntzak—, eta alor horiekin loturikako gaiak zituen on, gozo eta ezti.
|
|
|
Baina jakin dezazun nola izan zen hura, derradan ezen bazkalorduan gertatu zela gertatzekoa, ez erlijioneaz mintzatzen ari ginela, baina ehizaz, noiz eta Mattinek galdegin baitzion aitonari ea zenbat urterekin ehizatu zuen
|
bere
lehen oilagorra, hamahiru edo hamalau urterekin, bertze noizbait erran ziola baina ez zela gogoratzen...
|
|
|
—Ez da barnera pasatzen ahal —asper doinua ezagun zitzaion. Ez bide nintzen mezu
|
beraren
lehen hartzailea.
|
|
|
Felicitasek
|
bere
lehen irri murritza oparitu zidan, kukuka, bere ezpain artetik.
|
|
|
Hain segur ere, zakur zorrizu bati bezala eginen genion ihes, Charly hartaz gustatu ez balitz. Merkatu plazako arrain saltzaile larriagoarekin
|
bere
lehen esperientzia homerikoaren ondotik, ezin konpreniturik geunden zer ikus zezakeen Charlyk saindu jale motz estu horrengan. Hemezortzi urtetan adiskide baten alde zernahi egiteko gauza zarela frogatzen dute guk aldi hartan entzundako meza kantuz ederki luzaturiko guztiek.
|
|
2001
|
|
|
Rosak
|
bere
lehen alaba galdu zuenean erabaki zuen Mariak alferrekoa zela gauzak presaz egitea. Sosegua zen Maria.
|
|
2002
|
|
|
–Ba omen zen Bayer aspirina mundura zabaldu zen garaian mutil kozkor bat,
|
bere
lehen mezara joan zena. Itzultzean aitari galdetu zion:
|
|
|
Sararen nerbioak bazkari hartan...! Izan ere, Sarak beste eztabaida bat ere izan zuen amarekin zazpi zortzi hilabete lehenago,
|
bere
lehen senargai Edurekin hautsi zuelako. Amaren disgustua!
|
|
2003
|
|
|
Valladoliden, 1528an, Karlos enperadore gaztearen aitzinean, hona zein izan zen Pedro Pacheco kardinale bisitadore eta erreformazaleak Martin Azpilkueta nafartar irakasle Frantziatik etorri berriari,
|
bere
lehen irakastaldiarentzat, proposatu zion tesia: Regnum non est regis sed comunitatis et ipsa regia potestas, jure naturali est ipsius comunitatis et non regis:
|
|
|
Bizkaia eta Gipuzkoako eskualde aberatsenetan eta alderdi espainiazale eskuindar edo ezkertiarren artetik egin zuen lehen agerraldia Jelzale alderdiak eta, laster, hor berean erdietsi zituen
|
bere
lehen hautetsiak.
|
|
|
Horien edertasuna eskeletoan dago (Jainkoak hezur bakar batekin egin zuen lehen emakumea), eta batek orduak pasa ditzake, graziarekin mugituz gero, ibilian dabiltzan hezur horiei begira. Horrelakoa zen Monika nik
|
bere
lehen nobelaren aurkezpenean ikusi nuenean.
|
|
|
Ni apenas gogoratzen nintzen Monikarekin
|
bere
lehen nobelaren aurkezpenean hitz egiteko eskatuz deitu zidan arte. Ekitaldiaren aurretik agurtu nuen, eta ondoren ere, ardo bana hartzera gonbidatu gintuztelarik, neu izan nintzen beregana hurbildu nintzena.
|
|
|
Interneten zaletuen klubak omen ditu.
|
Bere
lehen nobelarekin, V rekin, William Faulkner saria irabazi zuen 1963an. Bi urte geroago, 1965ean, 49 lotearen enkantea argitaratu zuenean Joyceren Ulises-ekin alderatu zuten eta urte horietako iparramerikar eleberririk onena zela esan zuten kritikari batzuek.
|
|
|
Alkate izendatu zutenean, berriz, Azpilgo ehorzlea eroetxera bidaltzea izan zen
|
bere
lehen neurria: ez, berak ez zuen onartuko turuta jotzen zuen harrik ez zizarerik, ezta bertsoak kantatzen zituen oilarrik ere!
|
|
2004
|
|
|
zer izan, zer gara, zer izan gura dugu? Izate horrek
|
bere
lehen langaitzat gizartea luke, beronetan euskaltasun aurrepolitiko bat sortzeko?. 205
|
|
|
Zerk eragiten dio, ordea, beldur hori euskaldun berriari?
|
Bere
lehen mintzairaren gaitasun mailatik erabat urrun dabilen erdal elebidunak ez al du bigarren hizkuntza, euskara, bertan behera uzteko tentaldi gehiegi izango kritika iturriak sobera zorrozten baditugu?
|
|
|
Baserritik irten zenean bero heze eta lodia zegoen. Eguzkia
|
bere
lehen abisuak ematen ari zen muinoen atzealdetik, eta atariko kukua batera eta bestera saltoka esnatu zen. Hilabete lehenago bonbardatu zuten Gernika.
|
|
|
Hortxe azaldu zaio, esate baterako, lehen mailan egindako debuta; baita Atotxan jokatutako bigarren partida ere, zeinean
|
bere
lehen gola sartu baitzuen: eskuin hegaletik jasotako zentro bat izan zen, berak ezker boleaz errematatu zuena, baloia sareetara bidaliz...
|
|
|
Arantzazuri estuki loturik dago haren bizitza, hantxe fraidetu baitzen eta bertan eman geroztiko urte guztiak, irakaskuntzan eta idazketan. Elorri izan zen
|
bere
lehen liburua, 1962an, izadiaren kantu lirikoa; herriaren kezka biziago ageri da Hiru gizon bakarka 1974ko bilduman, eta esperimentazioari eta esperientzia berriei leku zabalagoa eskaini zien Uda batez Madrilen 1977ko sortan; bere barrena hustu bezala egin zuen Denbora galdu alde 1985eko obran, eta poema erlijiosoek osatzen dute Gabon dut anuntzio 1986koa.
|
|
2005
|
|
|
Zakurrak esnatu ninduen goizean goiz.
|
Bere
lehen gaua zen etxe barnean eta begiak ireki nituenean han ikusi nuen, atearen aurka bermatutako aulkiarekin borrokan, intzirika. Kanpora irteten utzi nuen eta, bere eginbehar fisiologikoak bide ondoko madariondoaren kontra egiten zituen bitartean, sukaldera joan eta hozkailua ireki nuen.
|
|
2006
|
|
|
" No es, sin más ni más, la tierra quien hace al hombre, sino el hombre quien elige su tierra" 740. " Mi destino individual se me aparecía y sigue apareciéndome como inseparable del destino de mi pueblo" 741 Odola eta lurra –Blut und Boden– ideologiaren gehiegiegi zakilixutarra, Ortega-k alemanei kontatzen dien azalpena da, zergatik ipini zion
|
bere
lehen semeari Miguel Germán izena. Germán, alemanak besterik gabe ulertzen dizu:
|
|
|
Hainbat, ugari, kontaezin esateko hamaika esaten genuela euskaldunok. Ea zergatik igarri nahi eta
|
bere
lehen teoria hatzamarrak izan ziren. Hamar kontatzen dira bi eskuekin.
|
|
|
–Omena dabil bere izeba Isabel Hungariakoa izan dela
|
bere
lehen amorantea, oraingoz bakarra. Sekulako behor puska egina dago.
|
|
|
Ez zen gehiago gazte. Adin horretan gizon franko egoten da
|
bere
lehen iloba ezagutzeko bezperan. Gerlaren joan etorriekin batera harat honat ibili zen denboretan, utzi izanen zuen noski hazirik Nafarroa Handian eta Lapurdin, Italian eta Biarno aldean.
|
|
|
Ez baitzen isiltzen madarikatua! Hasieran, batek daki zerk hartaratua, txikitako
|
bere
lehen emaztegaia izan zuen hizpide.
|
|
2007
|
|
|
Autodidakta, gaztetatik zaletu zen irakurtzen eta idazten.
|
Bere
lehen poemak Zeruko Argia aldizkarian argitaratu zituen. Kazetari eta kultur dinamizatzaile gisa aritu eta hainbat aldizkari ere sortu du:
|
|
2008
|
|
|
Halakoxeak ziren, beraz, gauzak jauregian, eta hantxe pasatu zituen Reginak
|
bere
lehen egunak, neskameentzat prestatutako egoitzan, doña Normak agintzen ziòn guztiari adi eta haren esanetara betiere?. Badakizu markesa andereareren babesa duzula, baina orain erakutsi egin diozu zenbat balio duzun??, lanik gogorrenei ekinez, txintik esan gabe: zorua garbitu, altzariei eta lanparei hautsa kendu, harrikoa egin, joskura urratuak konpondu?
|
|
|
Baina batzuek abentura hura bizi zuten bitartean, beste batzuek nekez; Regina Aldasoro, adibidez, bere egunerokotasun grisean murgilduta zegoen, abentura orotatik urrun, antza. Egun osoan bere ohiko egitekoak eginda gero, gainera, mendebaldeko leihoan argitasun pixka bat zegoen arren, gero eta urriagoa,
|
bere
lehen izara ilunak hedatzen hasia zen gaua?, ohiko beste egiteko bat egitera zihoan, pitxer batekin irten baitzen etxetik neska, herriaren beste muturrean zegoèn plazako iturrian. Iturri Plazan, betetzeko asmotan.
|
|
|
Eta hona erantzuna:
|
bere
lehen jaunartze eguna. Beraz, ondorioztatzen zuen pasadizoa kontatu zuen idazleak, ezerezetik Frantzia gobernatzera iritsi zen gizonarendako, hamaika bataila garaitu zituen militarrarendako, Europa osoa bere mende eduki zuen enperadorearendako, bizitzaren mementorik gogoangarriena izaki imajinario bat bere baitan hartu zuen eguna izan zen.
|
|
|
Sumatu ere ez dute egiten zer izan litekeen herri euskaldunaren baitako herritarra izatea.
|
Berak
lehen mailako herritarrak dira, Madriletik edo Paristik aplikatzen duten nazionalismo totalitarioarekin konplizitatean.
|
|
|
1927tik 1929ra hemen bizi izan zen Antoine de Saint Exupery, eta Cap Juby n, sasoi hartan Tarfayak izen hori zeukan? idatzi zuen Courrier du Sud
|
bere
lehen eleberria. Gaur leku desolatua bada, pentsa nolakoa izango zen duela laurogei urte Espainiako protektoratuko hiriburua.
|
|
|
Ez nuen izan gaizki ulertua argitzeko abagunerik. Uhartea, Oteiza eta Txillida,
|
bere
lehen musua eta maitasuna egiteko zuen herioa eta presa etorri ziren gero. Hormetan paisaia alpetar merkeak zituen ostatuko gela gogoratzen nuen, adabakiak ziruditen zelai berdeak ikusten ziren leihotik eta neskaren gorputz biluzia ohean.
|
|
|
Orlan 1947an jaio zen Saint Etiennen eta 1965ean hasi zen kirofanoa taller moduan erabiliz bere gorputza antzaldatzen. Nortasun femeninoaren inguruan egin zituen
|
bere
lehen lanak: Botticelliren Venus, Greziako mitologiako Diana, Leonardoren Mona Lisa eta beste hainbat pertsonaiaren ezaugarriak bereganatu nahi izan zituen bere nortasuna osatzeko.
|
|
|
Halakoxeak ziren, beraz, gauzak jauregian, eta hantxe pasatu zituen Reginak
|
bere
lehen egunak, neskameentzat prestatutako egoitzan, doña Normak agintzen ziòn guztiari adi eta haren esanetara betiere –" Badakizu markesa andereareren babesa duzula, baina orain erakutsi egin diozu zenbat balio duzun" –, lanik gogorrenei ekinez, txintik esan gabe: zorua garbitu, altzariei eta lanparei hautsa kendu, harrikoa egin, joskura urratuak konpondu...
|
|
|
Baina batzuek abentura hura bizi zuten bitartean, beste batzuek nekez; Regina Aldasoro, adibidez, bere egunerokotasun grisean murgilduta zegoen, abentura orotatik urrun, antza. Egun osoan bere ohiko egitekoak eginda gero, gainera –mendebaldeko leihoan argitasun pixka bat zegoen arren, gero eta urriagoa,
|
bere
lehen izara ilunak hedatzen hasia zen gaua–, ohiko beste egiteko bat egitera zihoan, pitxer batekin irten baitzen etxetik neska, herriaren beste muturrean zegoèn plazako iturrian –Iturri Plazan– betetzeko asmotan.
|
|
2009
|
|
|
–Beharbada honezkero besteren batek jaso du
|
bere
lehen musua eta ez du ezer esan? –bota zuen Leonek, Etxeri begiratzen zion bitartean.
|
|
|
BAT DA, odisea nahasgarrietatik etxe zaharrera itzulirikoa: kritikak eta zalantzak
|
bere
lehen mundu erlijiosoa puskatu eta gero, berria jasotzen ari dena ordea. Hau dena zehazki aztertu, Gandiagaren obra postumoa argitara dadinean egin da hobeto.
|
|
|
Auzapeza bera ere, Edward Coch, horien kidea da. Homosexualek antolatzen dituzten desfileetan hantxe agertzen da
|
bera
lehena, denek ikus dezaten.
|
|
|
1899an, martxoaren 21ean hil zen eserleku elektrikoan.
|
Bera
lehena. Lehenago bost emakume urkamendian hilak ziren.
|
|
|
Aitarena egin dezakeela.
|
Bere
lehen inpresioa zuzena zen erabat. Instintuak ez zion hutsik egin.
|
|
|
Hogeita hamar urtetik gorako grabazioa, Bilbon hasi berria zen irrati batentzat egina.
|
Bere
lehen liburuei buruzko galderak, orduan kazetari gaztea zen. Portugalen egon berria zara, esan zion lokutoreak.
|
|
|
imajinatzen zuen Domingo bere sabelean, bere jatorrizko etxean, non ez laztanak eta ez ferekak ez baitziren beharrezkoak, mundua laztan bat eta fereka bat zelako, ezer izatekotan?, gaitz guztietatik babestua, eta imajinatzen zuen, ondotik, beste etxe hartan, minaren etxean, halaxe deitzen zion Reginak Madrilgo ospitaleari, la casa del dolor?, nora izan baitzen jaurtia, eta ez zuen duda egiten zein zen Domingok hartu behar zuen bidea? minaren etxetik
|
bere
lehen etxera eta Reginaren besoen babesera; mutilari ez zitzaion bisitarik komeni, ados, baina amarena ez zen bisita, beste zerbait baizik: bisitaldia, izan ere, bisitaria gelan sartzen denetik atera arteko aldia da, bi mugak mugatutako aldia, ondorioz; esan nahi baita Reginarena ez zela bisita bat, ama inoiz ez baita semearen haragitik ateratzen, ez semea amaren haragitik ateratzen denean, ezta gerora ere, bizitza osoan, baldintzarik eta mugarik gabeko eskaintzan:
|
|
|
betikotzat ere bai, Gabinok ez baitzuen giro hura baizik arnastu betidanik; horregatik zegoen, ziurki, harri eta zur, apur bat deseroso ere bai, norabide hartan emandako pauso bakar batek berarekin ekar zezakeen orbetarren espazio espiritualarekiko haustura?: leiho batera eta paisaia batera ohitua dagoen norbait halatsu egongo litzateke, baldin eta gauetik egunera leihoa eta paisaia aldatuko balizkiote; eta, halere, Gabinok ondotxo zekien historia ez zela
|
bere
lehen arnasaldiarekin hasi, fosilak ziren bere beste zaletasunetako bat?, mundua mundu baitzen inor munduratu aitzin ere, eta iragana iragan: milaka eta milaka urteko iragana, gizakiek modu batean edo bestean janzten zutena, interesen arabera, bandera bat hemen eta beste bat hor?
|
|
|
Reginak etxekoen segurtasunari begira jarraitzen zuen, jarraituko ez zuen, bada!?,
|
bere
lehen sei seme alabenari batik bat; nola eutsi, baina, segurtasun gutxieneko bati, etxea zen segurtasun gutxieneko haren zati, baita Nazarioren diru sarrera noiznahikoak ere?, baldin eta senarrarekiko harremanak zailtzen bazituen?
|
|
|
garbiago egiten zaitu zu, beraz, Ama Maria. Eta orduan, osatu gabeko haragi puska hau zugan osatzen da?; horrela esan zuen, bai, Regina Aldasorok ahapeka,
|
bere
lehen sentipen hartaz damutzen zela, noiz eta munstroa komunera botatzeko irrika gailendu baitzitzaion; eta, eskuak elkartu eta bere begiek dir dir egiten zutela, barru barrutik esan zion aurrean zuèn irudiari: –Neure burua apaldu behar badut zurea goratzeko, egin bedi zure nahia, Ama Birjina txit garbia?; eta, bere buruaren ukatze hartan eta bere eskaintza hartan, haren hitzak burutik bihotzerako bidean jada?, askatasun sentimendu neurrigabe batek hartu zuen, zinez azalduko ote zitzaion egunen baten Ama Birjina, markesa andereak Madrilen iragarritakoaren ildotik??, arestian hain astun zitzaiòn haragi puska hura irudimenaren esku artean lurrundu balitzaio bezala?
|
|
|
Ordutik hona asko aldatu dira gauzak, jakina, eta Renanen obrak galdu egin ditu
|
bere
lehen interesa eta ospea. Guztiaz ere, zirkulu fedegabeen jaki gozo kuttuna da; baina okerragorik ere bada, bere burua kristautzat duen zenbait familiaren liburutegietan azaltzen baita liburua.
|
|
|
Nazario Orbe goizean goiz irteten zen etxetik egunero, bere txoferrarekin, arratsaldearen azken arnasaldian edo gauaren lehenean itzultzeko? herriko jauregian geratzen ez zenean, hantxe bizi ziren bere anaia Ismael eta koinata,
|
bere
lehen haurraren esperoan zegoena?, lanez gainezka zebilelako; ilunabar hartan, berriz, ohi bezala iritsi zen, gogotsu.
|
|
|
Ate parera iritsi zirenean, Domingok eskua Adaren eskutik askatu, eta atean jo zuen, kask kask; Domingo ez bezala, Ada urduri zegoen,
|
berea
lehen aldia zelako; Domingok bere eskua askatu zuenean, gainera, ez magalik ez tximistorratzik?, handitu egin zitzaion urduritasuna, eta are handiagotu zitzaion geroxeago, Domingok, erantzunik ezean, berriro jo zuenean, kask kask eta kask kask, alferrik; orduan, baina, sartzera deliberatu zen anaia, antsietateak hartuta: ireki zuen atea, ikusi zuen han ez zeudela ez izeba Ernestina ez Rakel eta ez beste inor, paratu zen sehaska ondoan, galdegin zion haurtxoari:
|
|
|
ez zela kontzentratzen, alegia, aita zuzendariak gurasoei jakinarazi zien bezala, toki batean izan orduko egiten baitzion adimenak jauzi beste toki batera; eta hura ez zen okerrena, mutilak bere graziak egin nahi izaten baitzituen haren kontura; eta ondorioak hantxe zeuden: Teofilo Mariak nota onak ateratzen zituen, Damasok apartak; haiek ez bezala, baina, Domingok hilero hilero ekartzen zuen eskas bat edo bi,
|
bere
lehen ikastaldiko lehen hiruhilabetekoaren bukaeran hiru, aurreko markak hautsiz.
|
|
|
Honek, izan ere, bizikleta utzi eta handik lauzpabost urtera automobil bat erosi zuen:
|
bere
lehen automobila, baina ez nolanahikoa, maserati bat baizik, izugarri ibiltzen zena; ez hori bakarrik, egun batean hiriko Automobil Klubeko kidea egin eta parte hartu baitzuen automobil lasterketa batean hiriko zirkuituan.
|
|
|
–Ez! Airea eman nahi didazu, baina airea kentzen didazu, azkenean!??, eta ñabardura hark?
|
bere
lehen erasoa zen, baldintza haietan, bere tentsioa areagotu behar zuen; Adak zuèn itxurari erreparatuz gero, haatik, fusilari kementsu eusteaz gain, bere begirada hura zuen, urduritasunaren gainetiko irmotasuna erakusten zuena, kaskoaren presentzia astun bezain zurrunak areagotua, beharbada?, erasoari ekiteko gogoz zegoela baiezta zitekeen, ez gogoak eragindako gogoaz, jakina, baina bai beharrak eragindakoaz?, barne indarraren eta erabakitasunaren jabe; motiboak ere bazituen, antza?
|
|
|
Esaldi hura, objektiboki hartuta, bi ahoko labana zen, esandakoak behartzen baitzuen Domingo, maila batean bederen, esandakoa betetzera: zer mirari egin zezakeen berak, baina, emakume batekin,
|
bere
lehen sexu esperientzia balizkoan?; Domingok, ordea, beste gauza bat bilatzen zuen une hartan: galdutako autoestimua, galdutako lekua?
|
|
|
Teofilo Mariak gogoan behar zituen gauza haiek, beraz. Baina ez zegoen pozik,
|
berak
lehen lerroan nahi baitzuen, Espainiaren defentsan, hondarrean aitaren esanetara makurtu behar izan bazuen ere. Horregatik, beharbada, itzulerako bideari ekin ziotenean. Falangeko himnoa kantari, Cara al sol, Telleria maisuaren musika zuena?, Teofilo Mariak ez zuen aurrekoetan bezala kantatu; aitzitik:
|
|
|
Askotan pentsatzen dut hori, baina bat batean harrotasunak dei egiten dit sabeletik, sastada eginez, eta atzera eginarazten dit. Etorri dadila bera nahi badu, esaten dit barrutik ahots erlats batek, eman dezala
|
berak
lehen pausoa. Etorri dadila bera, badaki ni ez naizela etxetik irteten eta.
|
|
|
Afaria burutu gaberik
|
bere
lehen aginduak jakinarazi zituen Henrike Valoiskoak. Karlos anaia zenduaren gizon gehienak kendu zituen erresumaren leku gorenetatik, eta haien ordez bere kutunak ezarri.
|
|
|
ez zela kontzentratzen, alegia, aita zuzendariak gurasoei jakinarazi zien bezala, toki batean izan orduko egiten baitzion adimenak jauzi beste toki batera; eta hura ez zen okerrena, mutilak bere graziak egin nahi izaten baitzituen haren kontura; eta ondorioak hantxe zeuden: Teofilo Mariak nota onak ateratzen zituen, Damasok apartak; haiek ez bezala, baina, Domingok hilero hilero ekartzen zuen eskas bat edo bi,
|
bere
lehen ikastaldiko lehen hiruhilabetekoaren bukaeran hiru, aurreko markak hautsiz.
|
|
|
Reginak etxekoen segurtasunari begira jarraitzen zuen –jarraituko ez zuen, bada! –,
|
bere
lehen sei seme alabenari batik bat; nola eutsi, baina, segurtasun gutxieneko bati –etxea zen segurtasun gutxieneko haren zati, baita Nazarioren diru sarrera noiznahikoak ere–, baldin eta senarrarekiko harremanak zailtzen bazituen?
|
|
|
Nazario Orbe goizean goiz irteten zen etxetik egunero, bere txoferrarekin, arratsaldearen azken arnasaldian edo gauaren lehenean itzultzeko... herriko jauregian geratzen ez zenean –hantxe bizi ziren bere anaia Ismael eta koinata,
|
bere
lehen haurraren esperoan zegoena–, lanez gainezka zebilelako; ilunabar hartan, berriz, ohi bezala iritsi zen, gogotsu.
|
|
|
Teofilo Mariak gogoan behar zituen gauza haiek, beraz. Baina ez zegoen pozik,
|
berak
lehen lerroan nahi baitzuen, Espainiaren defentsan, hondarrean aitaren esanetara makurtu behar izan bazuen ere. Horregatik, beharbada, itzulerako bideari ekin ziotenean –Falangeko himnoa kantari, Cara al sol, Telleria maisuaren musika zuena–, Teofilo Mariak ez zuen aurrekoetan bezala kantatu; aitzitik:
|
|
|
Honek, izan ere, bizikleta utzi eta handik lauzpabost urtera automobil bat erosi zuen:
|
bere
lehen automobila... baina ez nolanahikoa, maserati bat baizik, izugarri ibiltzen zena; ez hori bakarrik, egun batean hiriko Automobil Klubeko kidea egin eta parte hartu baitzuen automobil lasterketa batean hiriko zirkuituan.
|
|
|
Esaldi hura, objektiboki hartuta, bi ahoko labana zen, esandakoak behartzen baitzuen Domingo, maila batean bederen, esandakoa betetzera: zer mirari egin zezakeen berak, baina, emakume batekin,
|
bere
lehen sexu esperientzia balizkoan?; Domingok, ordea, beste gauza bat bilatzen zuen une hartan: galdutako autoestimua –galdutako lekua– bereganatzea, eta, nola efektu hura ateraldi efektista batekin soilik lor baitzezakeen, horregatik esan zuen esan zuena, agian; Domingo, baina, ez zegoen ziur esan zuenaz, betean asmatu zuelako esperantza bazuen ere, itxura batean... haren begiek halako zerbait adierazten zuten behinik behin, jakin ez zer izan zitekeen hura, itzaltzera zihoàn distira edo piztera zihoàn itzala:
|
|
|
Reginak ez baitzuen ahazten –nahita ere ezin! – Domingo bere baitaren baitan eduki zuela bederatzi hilabetetan, bere haragiaren aterpe beroan; Reginarenak, beraz, beste argudio batzuk ziren: ...laztanak eta ez ferekak ez baitziren beharrezkoak, mundua laztan bat eta fereka bat zelako, ezer izatekotan–, gaitz guztietatik babestua, eta imajinatzen zuen, ondotik, beste etxe hartan, minaren etxean –halaxe deitzen zion Reginak Madrilgo ospitaleari, la casa del dolor–, nora izan baitzen jaurtia, eta ez zuen duda egiten zein zen Domingok hartu behar zuen bidea... minaren etxetik
|
bere
lehen etxera eta Reginaren besoen babesera; mutilari ez zitzaion bisitarik komeni, ados, baina amarena ez zen bisita, beste zerbait baizik: bisitaldia, izan ere, bisitaria gelan sartzen denetik atera arteko aldia da, bi mugak mugatutako aldia, ondorioz; esan nahi baita Reginarena ez zela bisita bat, ama inoiz ez baita semearen haragitik ateratzen, ez semea amaren haragitik ateratzen denean, ezta gerora ere, bizitza osoan, baldintzarik eta mugarik gabeko eskaintzan:
|
|
|
Ate parera iritsi zirenean, Domingok eskua Adaren eskutik askatu, eta atean jo zuen, kask kask; Domingo ez bezala, Ada urduri zegoen,
|
berea
lehen aldia zelako; Domingok bere eskua askatu zuenean, gainera –ez magalik ez tximistorratzik–, handitu egin zitzaion urduritasuna, eta are handiagotu zitzaion geroxeago, Domingok, erantzunik ezean, berriro jo zuenean, kask kask eta kask kask, alferrik; orduan, baina, sartzera deliberatu zen anaia, antsietateak hartuta: ireki zuen atea, ikusi zuen han ez zeudela ez izeba Ernestina ez Rakel eta ez beste inor, paratu zen sehaska ondoan, galdegin zion haurtxoari:
|
|
|
Gabino, izan ere, bere giroan jaio eta bere giroan bizi izan zen, etxetik ikastetxera eta ikastetxetik etxera, non, ez batean ez bestean, arazo hura ez baitzen eztabaidatu ere egiten, arazoa arazotzat ere ez zutelako, ausaz, edo baztertu egiten zutelako, besterik gabe; bai, egia zen Felipek jakitera eman ziola azken bolada hartan beste errealitate bat, euskalduntasunarekin lotua, baina errealitate berri hura onartzetik zaharra ukatzerainoko tartea ez zen, ez, nolanahikoa!; non geratzen ziren, bada, gurasoekin eta anai arrebekin ikusi zituèn –plaza militarreko komandante eta teniente koronelek gonbidatuta– desfile militarrak, zeinetan buruzagi eta soldaduek Espainiako bandera baitzuten aberriaren alde odola ematerainoko sakrifizioaren sinbolo sakratutzat?; non geratzen ziren banda militarrak bandera haren ohorez jotzen zituèn martxak, edo soldaduek kantatzen edo ahopekatzen zituztèn kantuak eta himnoak, hitz handiz josiak eta bera –Gabino– hainbeste hunkitzen zutenak?; eta batez ere, non geratzen zitzaion egunerokotasun hura, espainiarren espainiartasunak moldatua eta guztira zabaldua, baita Euskal Herriko zokorik zokoenetara ere?; espainiartasun hura, bai, Gabinok, airea bera bezala, gauza ohikotzat eta normaltzat zuena... betikotzat ere bai, Gabinok ez baitzuen giro hura baizik arnastu betidanik; horregatik zegoen, ziurki, harri eta zur, apur bat deseroso ere bai –norabide hartan emandako pauso bakar batek berarekin ekar zezakeen orbetarren espazio espiritualarekiko haustura–: leiho batera eta paisaia batera ohitua dagoen norbait halatsu egongo litzateke, baldin eta gauetik egunera leihoa eta paisaia aldatuko balizkiote; eta, halere, Gabinok ondotxo zekien historia ez zela
|
bere
lehen arnasaldiarekin hasi –fosilak ziren bere beste zaletasunetako bat–, mundua mundu baitzen inor munduratu aitzin ere, eta iragana iragan: milaka eta milaka urteko iragana, gizakiek modu batean edo bestean janzten zutena, interesen arabera, bandera bat hemen eta beste bat hor... huraxe esaten ari zitzaion Felipe, azken batean, erarik zuzenenean esan ere, itzulinguruka ibili gabe, espainiartasunaren esentzia eta euskalduntasunarena aurrez aurre jarriz, Espainia ala Euzkadi, Euzkadi ala Espainia; esan nahi baita zalantzak hartuta behar zuela Gabinok, lehen harriduraren eta lehen deserosotasunaren ondotik; bertatik bertara zuen, baina, Felipe, Gabinoren zalantza irakurtzeko moduan zegoena, hain zen nabaria honen nora eza, eskuak deslai baitzituen –erpuruak, mamitik lotuta zituenak, gora eta behera mugitzen zituen, gainerako hatzak gurutzatuta zituen bitartean– eta begiak ere bai, ikusgune finko batean atseden hartu ezinik:
|
|
|
Ordutik hona asko aldatu dira gauzak, jakina, eta Renanen obrak galdu egin ditu
|
bere
lehen interesa eta ospea. Guztiaz ere, zirkulu fedegabeen jaki gozo kuttuna da; baina okerragorik ere bada, bere burua kristautzat duen zenbait familiaren liburutegietan azaltzen baita liburua.
|
|
|
garbiago egiten zaitu zu, beraz, Ama Maria. Eta orduan, osatu gabeko haragi puska hau zugan osatzen da"; horrela esan zuen, bai, Regina Aldasorok ahapeka,
|
bere
lehen sentipen hartaz damutzen zela, noiz eta munstroa komunera botatzeko irrika gailendu baitzitzaion; eta, eskuak elkartu eta bere begiek dir dir egiten zutela, barru barrutik esan zion aurrean zuèn irudiari: " Neure burua apaldu behar badut zurea goratzeko, egin bedi zure nahia, Ama Birjina txit garbia"; eta, bere buruaren ukatze hartan eta bere eskaintza hartan –haren hitzak burutik bihotzerako bidean jada–, askatasun sentimendu neurrigabe batek hartu zuen –zinez azalduko ote zitzaion egunen baten Ama Birjina, markesa andereak Madrilen iragarritakoaren ildotik? –, arestian hain astun zitzaiòn haragi puska hura irudimenaren esku artean lurrundu balitzaio bezala...
|
|
2010
|
|
|
Izan ere, Nebrijarengandik hasita, espainiar botereak bortxazko teknika psikologiko guztiak erabili ditu, batzuk agerikoagoak eta besteak ezkutukoagoak: nola uler daiteke, bestela, gure ama (ez hainbeste aita)
|
bere
lehen hizkuntza (euskara) gorrotatzera iristea?; izan ere, gaur egun Estokolmo sindromea deitzen zaio jarrera horri, ez dakit badakizun??, handien handikeriak eta aberats jendearen alardeak. Villalbako markesenak, esate baterako, ez dira baliabide neutroak, tresna eraginkorrak baizik, handikiek baliatzen dituztenak, beren plazererako ez ezik, txikiak psikologikoki menderatzeko ere, hauen gogoa liluratuz, itsutuz eta haiek, azken batean, asimilatuz, degenerazio prozesu bat gidari, txikien alienatze bat eta autoestimu galtze bat dakartzana, bere buruaren eta bere berezko balioen, hizkuntzarena ere tartean?
|
|
|
Urtebete lehenago ere, haatik, halakoa izan zen Heinrichen iruzkina, ni hantxe nengoen, eta han gertatua ziurta dezaket?, hamar urterekin
|
bere
lehen tiroa egin zuenean: –Hau ote da, bada, Jainkoa izatea??.
|
|
|
Hori guztia ezagun samarra zen, batek baino gehiagok aipatu zuelako. Arazoa zen orain grafia irakur zitekeela, argazkia
|
bera
lehen aldiz orduan erakutsi zelako: NIIFIIRTITI.
|
|
|
Hau espetxeratua izan zen Bigarren Mundu Gerran, Hitler kritikatzeagatik. Geroago, 1944ko udan, hamazortzi urte zituelarik, Italiako frontera eraman zuten eta
|
bere
lehen ekintza belikoan buruan tirokatuta zendu zen 1944ko azaroaren 29an, Carrarako mendietan. Familiak ez zuen hori ezagutu, 1945eko urtarrilaren 11ra arte.
|
|
|
Roman hamahiru urterekin hasi zen aitarekin lanean, hondar eta igeltsu zakuak batetik bestera eramaten; hamasei urterekin, kamioian joaten zen, gidariaren laguntzaile, harrobian hondar tonak erostera. Hemezortzirekin, berak bakarrik,
|
bere
lehen tratua itxi zuen, baserria handitu nahi zuen bezero zahar batekin. Aitak behetik gora erakutsi nahi izan zion ofizioa, bestela jendeak ez omen zion barkatuko eta.
|
|
|
Izan ere, Nebrijarengandik hasita, espainiar botereak bortxazko teknika psikologiko guztiak erabili ditu, batzuk agerikoagoak eta besteak ezkutukoagoak: nola uler daiteke, bestela, gure ama (ez hainbeste aita)
|
bere
lehen hizkuntza (euskara) gorrotatzera iristea?; izan ere —gaur egun Estokolmo sindromea deitzen zaio jarrera horri, ez dakit badakizun... —, handien handikeriak eta aberats jendearen alardeak —Villalbako markesenak, esate baterako— ez dira baliabide neutroak, tresna eraginkorrak baizik, handikiek baliatzen dituztenak, beren plazererako ez ezik, txikiak psikologikoki menderatz...
|
|
|
Urtebete lehenago ere, haatik, halakoa izan zen Heinrichen iruzkina —ni hantxe nengoen, eta han gertatua ziurta dezaket—, hamar urterekin
|
bere
lehen tiroa egin zuenean: ‘Hau ote da, bada, Jainkoa izatea? ’ Aitonak diana bat jarri zuen zuhaitz baten kontra, eta Heinrichek huts egin zuen, baina hotsa sekulakoa izan zen, eta hotsak —trumoiak eta ostotsak Jainkoaren tiroak ote ziren? — sentiarazi zuen indartsu eta boteretsu, ez zait beste esplikaziorik bururatzen.
|
|
2011
|
|
|
Erran ere erranen dizut sekulako ezustea izan nuela zure lagunaren jarrerarekin, urtean behin enegana etortzen baitzen aitortzeko, eta Jauna ere hartzen baitzuen, debozio handiz. Ongi gogoratzen naiz nola etorri zen
|
bere
lehen konfesioan, Jainkoaren graziak ukitu eta konbertitu egin zela erranez. Zer gertatu zaio, baina, azken mementoan, Satanek hartua dirudiela?
|
|
|
Hura izan baitzen, orobat, Leonek halako zerbait sentitu zuèn lehen aldia? bere bizitzaren ordu arteko ibilaldi baiezkoz josian, bizitzak berak
|
bere
lehen ezezkoaren eta bere lehen oztopo serioaren aitzinean paratu balu bezala.
|
|
|
Hura izan baitzen, orobat, Leonek halako zerbait sentitu zuèn lehen aldia? bere bizitzaren ordu arteko ibilaldi baiezkoz josian, bizitzak berak bere lehen ezezkoaren eta
|
bere
lehen oztopo serioaren aitzinean paratu balu bezala.
|
|
|
Takigrafo bat kontratatzeko gomendatu zioten, berak diktatu ahala paperera pasa ziezaion. Daktilografia eskolako arduradun zen adiskide batek
|
bere
lehen ikasle emakumezkoa bidali zion, Anna Grigorievna.
|
|
|
–Ni
|
bere
lehen diskoarekin hasi nintzen eta guztiak dakizkit buruz. Urte askotako lana da.
|
|
|
Iruditzen zait oraindik ere borondate onaren esparruan gabiltzala, eta espero dugula Espainiako estatuaren keinu adeitsu bat, aitaren errekonozimendua. Gogoratu Jose Luis Rodriguez Zapatero zelako sinpatiaz hartu zuen ezker abertzaleak
|
bere
lehen legealdian.
|
|
|
Esperimentazioa, izan ere, oso presente egon da hasieratik bi gizonon lan moldean. Fernando Larruquertek (Irun, 1934) 14 urterekin lortu zuen
|
bere
lehen bideokamera, eskolan nota onak ateratzeagatik gurasoek erosia. Eta esperimentatzeari ekin zion hasieratik:
|
|
|
Hala, nortasun handiko bidea jorratu du Koldok, eta obra anitza, aberatsa eta interesgarria osatu du, 1997an
|
bere
lehen film laburra errodatu zuenetik, New Yorken. Urte batzuk lehenago jaio zen Donostian, 1973an, eta Oihanaren liburua da gogoratzeko moduko arrastoa utzi zion lehen pelikula.
|
|
|
oinaze latzak, bihotzeko ezinak... Alemaniako egonaldi hark inspiratu zion
|
bere
lehen liburua, In a German Pension, 1911n argitaratua.
|
|
|
Baina agian toki horretan bertan bataila bat gertatu zen noizbait, non ehunka gizonek galduko baitzuten bizia. Edo posible da bertan neskato batek
|
bere
lehen musua jaso izana. Eta dena toki berean... halako gauzek liluratu egiten naute.
|
|
2012
|
|
|
Facebook eta Tuenti n ibili zen, eta orduan jakin zuen bera eta Oier izar bilakatuta zeudela. mail berria ireki eta, ongietorri mezua ezabatu ostean,
|
bere
lehen mezua bidali zion Alaini:
|
|
|
|
Bere
lehen bisitak, 1960 urtetik aurrerako idatzietan ageri dira, ez aurretik. Urte horretakoa da alabaren lehen aipamena.
|
|
|
24 urterekin konposatu zuen Benitok
|
bere
lehen kantua: Loretxoa.
|
|
|
Haren aldarte berritsuagoa baliatu dut kontu pertsonalagoak jorratzen saiatzeko.
|
Bere
lehen oroitzapenei buruz galdetuta, bezeroak pasadizo bitxi samar bat kontatu du. Aitak tiro batez hil zuen ama, bera haren besoetan zegoela.
|
|
|
lehenengoa, berak esan zuen bezala, senarrari goiz hartantxe egokitu zitzaiolako lhnuwnh. Hitza oso adierazkorra da haien hizkuntzan, baina ez itzultzeko erraza;
|
bere
lehen amarengana itzuli esan nahi du. Eta bera lehenago ez iritsi izanaren zergatia zera zen, goizean berandu hil zelarik senarra, luzez egon zela morroiekin hizketan gorpua uzteko leku egokiari buruz; eta gure artean gainerakoak bezain alai portatzen zela ohartu nintzen.
|
|
|
Nondik hasiko naiz?» Eta, aurrera zihoan heinean, ezagun kausitzen zituen sasiak, zuhaitzak, muino gaineko itsas ihiak, han aurrean gaztelua.
|
Bere
lehen laztantasunaren sentipenetan aurkitzen zen berriro, eta bere bihotz gaixo hertsatua hartan zabaltzen zen amuruski. Haize epelak ematen zion aurpegian; elurra, urtuz, tantaka tantaka erortzen zen ernemuinetatik belar gainera.
|
|
|
Emmak aurpegia jiratu zuen poliki poliki, eta bazirudien bozkarioz bete zela bat batean estola morea ikustean, nonbait aparteko otzandura baten erdian kausituz
|
bere
lehen bulta mistikoetako boluptuostasun galdua, hasten ari ziren betirako dohatsutasunaren ikuspenekin batera.
|
|
|
Hark lagun egin izan zion, garai batean, arrats askotan ere askotan, bere alargun denborako asti soberetan. Hura izan zuen
|
bere
lehen bezeroa, herriko bere ezagun antzinakoena.
|
|
|
Rodolphe zutik geratu zen; eta
|
bere
lehen agur esaldiei abantzu ez zien erantzun Emmak.
|
|
|
Urriaren erdi aldera, bere ohean eserita egoteko gauza izan zen, bere atzean burkoak zituela. Charlesek negar egin zuen, erreximentazko
|
bere
lehen opilxigorra jaten ikusi zuenean. Indarrak bihurtu zitzaizkion; zenbait orduz jaikitzen zen arratsaldean, eta, hobeto sentitzen zen egun batean, jardinean barrena bere besotik joan etorri bat eginarazten entseatu zen Charles.
|
|
2013
|
|
|
Ziur al zaude hainbeste direna?
|
Bere
lehen alabak ia ia horrenbeste izan behar ditu. Hor inguruan.
|
|
|
–Zeuk ere ez al daukazu irakurgai interesgarririk neuri uzteko, zeuen aitaren moduan??. (Irakurzalea zen
|
bertako
lehena). (Harridura).
|