|
2008
|
|
|
Bestalde, Kontseiluak atzoko bileran ez zituen onartu Foru Gobernuaren dekretuaren osoko zuzenketa eskatzen zuen AEKren ekimena, ezta dekretu horren testu osoa ukatzea eskatzen
|
zuen
Euskara Kultur Elkargoaren ekimena ere.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzak apirilean abian jarri
|
zuen
Euskara 21 gogoeta ekimena eta udan garatu duen Pixka bat, es mucho kanpaina kritikatu ditu Lamarainek: «Birus ahul bat zabaltzera mugatzen diren ekimenak besterik ez dira».
|
|
|
Manuel Larramendik zergatik bultzatu
|
zuen
euskararen loraldia XVIII. mendean; Frantziako Iraultzak zergatik onartu zuen euskara hasieran, eta baztertu, gero; emakumeek zer toki izan duten euskararen transmisioan; nola erabili diren erregistroak tokien arabera. Euskararen gizartekotasuna aztertu eta hizkuntzari gertatu zaizkion gauzak ezagutzea.
|
|
|
Manuel Larramendik zergatik bultzatu zuen euskararen loraldia XVIII. mendean; Frantziako Iraultzak zergatik onartu
|
zuen
euskara hasieran, eta baztertu, gero; emakumeek zer toki izan duten euskararen transmisioan; nola erabili diren erregistroak tokien arabera. Euskararen gizartekotasuna aztertu eta hizkuntzari gertatu zaizkion gauzak ezagutzea.
|
|
|
Apple etxearen sistema eragilearen kasua bitxia da benetan. Apple ek berak ez
|
zuen
euskararako interfaze paketerik eskaintzen, baina lokalizazioak egiteko aukera ematen zuen. Hori ikusita, uskal maczale batzuek euskaratu eta sarean guztientzat eskuragarri jarri zuten.
|
|
2009
|
|
|
Ez ikuspuntu soziologikotik, ezta ikuspuntu filologikotik ere, antropologiatik baizik. Komunitateak hizkuntzan duen eragina eta aldi berean hizkuntzak komunitatean duena ikertu du Marques de Lozoya saria eskuratu
|
zuen
Euskara, comunidad e identidad tesian. Betiere, hizkuntza komunikatzeko tresna soil bat baino gehiago, sortzeko tresna dela kontuan izanik.
|
|
|
Azken urtean deigarria egin zait ahalegin komertzialak egon direla euskaraz. Orain arte ematen
|
zuen
euskaraz aritzea dirua galtzea zekarrela. Sareblog.com blog komertzialak egiteko saioa lehen postuan gelditu da.
|
|
|
Egunonbuenosdias hautagaiak dira. Patxi Lopezek, lehen mitinean, diosala mestizoa egin eta gero, esaldi bakarra esan
|
zuen
euskaraz: botoa eskatzen dut.
|
|
|
Bide beretik jo zuen Maria Victoria Arraiza PSNko kideak ere, eta tresna ezin hobetzat jo
|
zuen
Euskararen Legea.
|
|
|
Txomin Artolak folkaren bidetik jo zuen, eta atzo aitortu
|
zuen
euskaraz kantatzen hasi izanaren arrazoia kantagintzaren lehen belaunaldia Ez Dok Amairuk bildu zuen hura entzutea izan zela. Horregatik, kantaldia haiei egiten zaien omenaldia izatea nahiko luke.
|
|
|
Oso gizon irekia zen, tenplatua. Bizkaitarrak zituen gurasoak eta berdin egiten
|
zuen
euskaraz eta ingelesez, eta gaztelaniaz ere bazekien zer edo zer. Oso gizon argia.
|
|
|
Uztailean kuotaren %3, 9 lortu
|
zuen
euskarazko kateak. Abuztuan, berriz, %3, 7 Jaitsiera ohikoa izaten da abuztuan, ikusle asko kanpoan dabiltzalako oporretan.
|
|
|
Azkenean, apaiz gisa baino urte gehiagoz erabili
|
zuen
euskara kazetaritzan. 1974an utzi zuen apaiz kargua, kazetaritzari osoki lotzeko, nahiz eta lehenagotik ere kolaboratzen zuen.
|
|
|
Kazetaritzaz gain, hainbat liburu idatzi eta itzuli zituen. Horrez gain, lan anitz egin
|
zuen
euskararen alde. Lasarteko Landaberri eta Usurbilgo Udarregi ikastolen sortzaileetariko bat izan zen.
|
|
|
Ideologia solariegoak bere mesederako erabili
|
zuen
euskara Erdi Aroan. Euskaldun handikien elitea izan zen euskara hizkuntza kultu eta moderno bihurtu ez izanaren errudun nagusia.
|
|
|
Euskaltasun erromantikoak baserri gizartearekin lotu
|
zuen
euskara. Modernitatearen arrasto oro txartzat jo zuten euskaltzale erromantikoek (Mogel, Orixe...).
|
|
|
Frantziak frantsesari ematen dion lege estatus bera aldarrikatu
|
zuen
euskararentzat Xabier Mendiguren Kontseiluko idazkari nagusiak. Euskaraz bizi ahal izatea ekartzeaz gain, hizkuntza eskubideak bermatzea eta hori babestuko duen esparru juridikoa sortzea eragin dezakeela nabarmendu zuen.
|
|
|
PSNk berriz aldatu du iritzia; Beraskoain eremu mistora pasatzeko proposatu du orain. Joan den irailaren 24an NEB Nafarroako Ezker Batuak aurkeztu, eta Nafarroako Parlamentuak onartu
|
zuen
Euskararen Legeari aldaketa egiteko proposamena. Bederatzi herri sartzen ziren proposamen hartan aipatuez gain, Artazu, Girgillao, Ma, eru, Villatuerta eta Zirauki.
|
|
|
2003ko otsailaren 22an, Egunkariaren itxiera salatzeko Donostian egin zen manifestazioaren argazkia ekarri zuen gogora. Hark erakutsi
|
zuen
euskarak herri hau batzen duela. Eibarren eman zuen hitzaldia atzo, Arrate kultur etxean.
|
|
|
Ikasle garaian Donostiako Ingeniaritza Eskolako EKTan (Euskal Kultur Taldean) jardun zuen buru belarri. Geroago, 1972an, EKTan lankide izan zituen beste lau lagunekin batera, Elhuyar taldea sortu
|
zuen
euskara eta zientzia eta teknologia uztartzeko helburuarekin.
|
|
|
PSOEk plazaratu
|
zuen
Euskara askatasunean agirian jadanik antzeman zitekeen sozialistek EITBrekin egin nahi zutena: ETB1 eraberritu, hots, moderno eta askotariko bilakatu nahi zuten.
|
|
|
Batetik, euskaraz bizitzea arriskutsua denez gero, eskubide hori ukatzen zaigula. Inor gutxik espero
|
zuen
euskara hutsean plazaratutako egunkariak horrelako erakarpena sortuko zuenik. Urteetako esperientziak esaten zigun euskarazko astekariak larri zebiltzala, irakurle gutxi zituztela eta, beraz, etorkizuna beltza zutela.
|
|
2010
|
|
|
Sailburuordeak aitortu
|
zuen
euskarazko hedabideak garai txarrak ari direla bizitzen, bai krisi ekonomikoak eraginda, bai irakurtzeko ohitura aldaketak eraginda. Salbuespenak salbuespen, euskaraz jarduten duten komunikabideak txikiak direla deritzo, eta gutxi behar dutela erortzeko, zuloan sartzeko.
|
|
|
Dio belaunaldi galdukoa dela. Bere garaian ezin
|
zuen
euskaraz hitz egin, zigortua zelako, eta, alta, euskaraz amets egin izan du beti. Emaitza Joan etorri deitu du:
|
|
|
Jazzaldiaren hasiera ekitaldian, gainera, hondartzako inguruneak edota kontzerturako denbora mugatuak behartuta, ez zuen poesiarik errezitatu, eta ihes egin zien xehetasun populistei. Ez
|
zuen
euskaraz hitzik esan, ez zuen Realaren kamiseta jantzi, eta ez zion, hala esanda bazuen ere, Till Victory kantua Espainiako futbol selekzioari eskaini. Hori bai, hirian duela hiru urte eman zuen kontzertutik abiatuta, inprobisatzera ausartu zen une batean, euriari ere dei eginez.
|
|
2011
|
|
|
Porque da aldea tamén é Manolito, e non hai quen lle tusa, a pesares do que lle aconteceu por causa miña». Bere horretan emanda utzi dut, galegoz, Galiziako literaturako liburu hasiera gogoratuenetako bat baita Xose Neira Vilasen Memorias dun neno labrego liburukoa (Andres Urrutiak itzuli
|
zuen
euskarara, Mutiko baserritar baten oroitzapenak tituluarekin, Labayru argitaletxean, 1988an). Ez dakit ohiko literatur saririk jaso duen liburu honek, baina besterik ezean, gazte belaunaldi askoren buruetan geratu izanaren saria du berekin, galegoz egon denik eta irakurriena delako, eskoletan ezinbestekoa izan denez.
|
|
|
Gurasoak euskaldunak baziren ere, ni hutsetik hasi nintzen euskara ikasten, etxean beti espainolez egiten genuelako.Ama entzun zenuen inoiz euskaraz egiten. Bai, nire seme alabekin.Garai hartan, baina.Baserritarrekin, erosketetan? Amak ondo egiten
|
zuen
euskaraz. Pentsa ezazu, garai hartako Donostia ingurua guztiz euskalduna zen, eta baserritarrek, esaterako, ez zekiten erdaraz.Euskara batuaren aldeko sutsua izan zinen.
|
|
|
Aurrekoak hasitako bideari jarraitu zion: ETArekin lotu
|
zuen
euskarazko kazeta. Hamar lagun hartu zituen preso, Egunkaria ko arduradunak eta hura sortzeko lanean jardun zutenak.
|
|
|
Alta, Etxebestek oroitarazi zuen gisara, «hizkuntza bat, euskara dugu amankomunean» eta hor ere ezagutua balitz ofizialki, agian egoera alda daitekeela. Hitzaldian zen Imanol Esnaola Gaindegiako idazkariak ere oroitarazi
|
zuen
euskararena «ezinbesteko» kontu bat dela.
|
|
|
Irratiak esfera pribatuko hizkuntza bat esfera publikokoa bihurtzen du. Gaur egun irrati publikoaren kalitatea bermatu behar da; lehiakorrak izan behar dugu, eta, horretarako, finantzaketa behar da.Maria Gonzalez Irisarrik bere tesian jaso
|
zuen
euskarazko komunikabideak esparru bereko gaztelaniazkoak baino kalitate handiagoa dutela.Tesiaren aurkezpenean izan nintzen, eta gustatu zitzaidan. Baina argi dago kalitatea zerbait subjektiboa dela.
|
|
|
Dena den, igoera ez da nabarmena kontuan hartuz Milan Bartzelona futbol partidak eta lau t' erdiko txapelketako lehiek ikusle ugari bildu dituztela. Iazko azaroan pareko datua izan
|
zuen
euskarazko kateak, %2, 2ko ikusle kuota. ETB3 kateak, berriz, %0, 7ko ikusle kuota izan du azaroan, urrian baino bi hamarreko gutxiago.Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan Tele5k jarraitzen du lidergoan, %17, 3ko ikusle kuotarekin.Nabarmentzekoa da telebista kontsumoak izan duen gorakada.
|
|
2012
|
|
|
Nola motibatu langileak? Sarea izeneko bazkide kolektibo handi batek aspaldi hartu
|
zuen
euskara lan harremanetan erabiltzeko konpromisoa. Guztira, 315 lankidek osatzen dugu gaur egun taldea.
|
|
|
UPDrentzat eta PPrentzat aldaketak ez zuen inolako eraginik izan: «garrantzi handiegia» izaten jarraitzen
|
zuen
euskararen ezagutzak. Gorka Maneiro UPDko legebiltzarkideak salatu zuen erdaldun elebakarren aurkako «diskriminazio linguistikoa» mantenduko zela, aldaketak egin arren.
|
|
|
Bertan ezartzen dira zerbitzuaren kalitatea neurtzeko parametroak. Osasun Sailak erabaki
|
zuen
euskarak ebaluazio horretatik kanpo egon behar zuela eta parametroetatik atera egin zuen. Erabaki hori indarrean dagoen normalizazio dekretuaren aurkako erabakia da argi eta garbi.
|
|
|
Azkena, ongietorria emateko edo, igandean bertan, ikasturteko nire lehen lanegunean, eta barka berriz bekatuagatik?: Deia berripaperak asmatu
|
zuen
euskararen ezagutza derrigorrezkoa proposatzen duela eta Radio Euskadi eta ETB2ren itxiera. Eta iruditzen zait notizia beste batek izan lukeela, hots, EAJ PSE PP eta enparauek EITBren egungo egoera mantentzea proposatzen dutela, euskarak egungo marjinalitateari eustea, alegia.
|
|
|
Jolasean, eta euskaraz, natural, Wert delako baten asmoekin kezkatu gabe. Basagoitik esaldi bakarra egin
|
zuen
euskaraz, eta ez zitzaion hain natural geratu. Segidan, «sektarismoz» agintzea egotzi zion Bilduri, eta hari «hazten uztea».
|
|
2013
|
|
|
Grisari kolorea jarri zioten atzo, ordea; ametsari egia bihurtzeko bidea jartzen jarraitu zuten. 18 Korrikara bilduta, jendetza handiak adierazi
|
zuen
euskara indartu nahi dutela eskualde horietan, elkarri euskara eman nahi diotela, koloreak nahi dituztela grisaren partez. Eta horretan jarria dute itxaropena, haurrengan.
|
|
|
«Erabakiarekin, diputazioak dagozkion eskumenen esparrua gainditu du, Frantzian dagoen erakunde bati eragiten baitio». Urkijok esan
|
zuen
euskara laguntzea ezin dela argudio bat izan, «eskumen hori Eusko Jaurlaritzari baitagokio». Haren ustez, egungo krisi ekonomikoa ere aintzat hartu behar da:
|
|
|
1987an Hizkuntzalaritza Orokorreko katedra irabazi zuen. Gasteizko Filologia Fakultatean ia 20 urtean irakasle izan eta gero, 1998an Leioako Zientzia Politikoko lizentziaturan Hizkuntza Politika irakatsi
|
zuen
euskaraz eta erdaraz. Irakasle Emeritu izanda, doktorego eskolak ematen jarraitu zuen, orain dela gutxi arte.
|
|
|
hizkuntza berreskuratzeko. Galdua
|
zuen
euskara, eta handik urte batzuetara, berreskuratu ez ezik, euskara irakasle ere aritu zen urte luzez. Eskuzabal jokatzea maite zuen Albisuk, eta Errenterian alkoholari kateatuta zeuden bizilagun batzuekin bilerak egiten hasi zen bere etxean.
|
|
|
Eta antzera Norbait dabil sute eskaileran poema liburuarekin ere. 2001ean argitaratu
|
zuen
euskaraz, eta irailean aterako dute nederlanderaz. Eta moteltasun hori da legea itzulpenetan, Canok dioenez.
|
|
|
Ulertzekoa denez, estreinako poemak gazteleraz idatzi zituen, baita gerora etorri ziren gainerakoak ere. Baina De la Cruzek esaten duenez, bizitza osoan presente eduki
|
zuen
euskara. Galdutako ondarea.
|
|
|
Eta euskaltzain urgazle izaten jarraitu zuen gero; euskaltzain emeritu ere izendatu zuten 2006an. Pragmatikoa
|
zuen
euskarari buruzko iritzia ere: «Nik esaten dudana da euskara politikaren gainetik dagoela; guztion errespetua merezi duela eta ezin duela izan politikaren erabilgarri.
|
|
|
Berrehun pertsona inguru bildu ziren. Senideen izenean, Maider Sukuntzak ohar bat irakurri
|
zuen
euskaraz. «Ez dakigu atxilotuek ikurrina jarri zuten ala ez.
|
|
|
«Are gehiago, kontuan hartzen badugu Hizkuntza Gutxituen Europako Itunari buruzko txostenak». Estebanek kongresuan gogoratu
|
zuen
euskara Nafarroako zati batean ofiziala dela. «Arraroa da lurraldean ofiziala den hizkuntza batean ezin jasotzea emanaldiak».
|
|
|
Eta biei eutsi nahi Arestik. Munduan nahi
|
zuen
euskara, eta mundua ere bai euskaran. «Kultura ofizialeko gizonek ziotena alde batera utzirik, ideia berritzaileen bila jarri zen».
|
|
|
Orduko mapetan ez zegoen Irlandako estaturik, ez Finlandia edo Poloniarik, Alemaniak Errusiarekin zeukan muga eta Austriako inperioak otomandarrarekin egiten zuen topo Balkanetako Sandzaken. Euskaldun joan zirenak frantses itzuli ziren, eta itzuli ez zirenen oroitzapenak pour la France atzendu
|
zuen
euskara. Gaur ezagutzen dugun Ekialde Hurbila ere gerra haren ondorio da:
|
|
2014
|
|
|
Etxetik jaso
|
zuen
euskara Ignazio Etxarren Lakuntzak (Urritzola, Nafarroa, 1933), eta etxean mantendu du. Urritzolako azken euskaldun zaharra eta eskualdeko zaharrenetarikoa da.
|
|
2015
|
|
|
Garbi eta puru gura
|
zuen
euskara Sabino Aranak, beste hizkuntzetatik salbu; izan gaztelania, frantses edota ingelesetik. Kasik intuizioz, ordura arte ezezaguna zen kontzeptu bat lau haizeetara zabaldu zuen:
|
|
|
Ez, ordea, zalaparta eta arrakastatik at. Inguruko hizkuntzek euskaran eragin zitzaketen aldaketak zituen Aranak kezka iturri, euskara zikindu eta kutsatzearen beldur. Modernitatearen bidean jarri
|
zuen
euskara orduantxe, eta iraultza hasi zuen, ia oharkabean: gainontzeko hizkuntzetatik eratorritako hitzak kendu, eta horien lekuan euskarazko berriak asmatu zituen, toponimiatik edota gogoeta etimologikoetatik abiatuta.Aparteko oinarririk gabe sorturiko hitzen bidez, erroetara itzultzea izan zuen helburu:
|
|
|
Baina alderdiko sektore sabindarrenak begi txarrez ikusten zuen erakunde berria. Azken horientzat «ereduzko euskara bakarra» Sabino Aranak mahai gainean jarri
|
zuen
euskara garbi hura zen, eta ez zuten onartuko euskal akademiak araudi berririk ezartzea: adibidez, euskara s rekin idaztea, z rekin idatzi ordez.
|
|
|
Proiektu politikoaren erdigunean txertatu
|
zuen
euskara Sabino Aranak, euskal nazioa sortzeko funtsezko elementuen artean. Praktikan, halere, ez zuen maiz jartzen, Kintanaren arabera:
|
|
|
Erraztasuna zuen. Gutxi gorabehera, 16 urteren bueltan hasi zen euskara ikasten. Nahiz eta etxeko hizkuntza gaztelania izan, hurbilekoa
|
zuen
euskara; etxe ataritik irten bezain laster entzun zezakeen. Abandon bizi zen.
|
|
|
Aranarentzat, arraza zen euskal nortasunaren bereizgarri inportanteena; arraza garbi mantentzea zen haren lehentasun edota obsesioa. Bide bera hartu
|
zuen
euskararekin. Paraleloan doa euskarekiko zuen iritzia arrazaren ideiarekin.Zer nolakoa zen haren euskara. Garbi garbi nahi zuen hizkuntza, albokoen hitzik gabe.
|
|
|
baserritarrekin, arrantzaleekin... Bilbo hiri erdalduna zen, eta Gernika aldera jotzen
|
zuen
euskaraz berba egitera; ez normalki bere maila sozialeko pertsona ikasiengana. Propaganda egiten hasi zenean, berriz, bai:
|
|
|
Haatik, funtzio sinbolikoa ematen zion, inola ere ez praktikoa: Espainia eta espainiarrengandik aldentzeko tresna bereizgarri moduan
|
zuen
euskara. Leloak eta euskaraz sortzen zituen, bandera politiko gisa erabiltzeko.Kritikak jaso zituen ideia horrek.Bai, baina ez zitzaion askorik axola.
|
|
|
Oso burugogorra zen, eta konbentzituta zegoen arrazoia zuela. Uste
|
zuen
euskara hizkuntza perfektua zela bere baitan, eta ez zuela behar kanpoen eraginik, purutasun hori zikindu eta kutsa zezaketelako. Horregatik hitzeman zuen kenduko zituela hitz horiek.
|
|
|
Erantzukizun handia daukate horretan; euskara zuzena zabaldu behar dute, eta hutsak saihestu, huts horiek herritarren ahotik errepikatzen baitira, gero, oharkabean. Errotik bizi eta maite
|
zuen
euskara Emile Larrek, eta barnetik ateratzen zitzaion kezka zintzoak bultzatzen zuen euskara zuzenaren alde aritzera.Halaber, euskararenganako grina izan zuen gidari, Herria astekariko zuzendari izan zenean, ia berrogei urtez. Piarres Lafittek astekariaren zuzendaritza hartzea proposatu zionean, duda handiak izan zituen, eta ezezko erantzuna eman zuen.
|
|
|
Erantzukizun handia daukate horretan; euskara zuzena zabaldu behar dute, eta hutsak saihestu, huts horiek herritarren ahotik errepikatzen baitira, gero, oharkabean. Errotik bizi eta maite zuen euskara Emile Larrek, eta barnetik ateratzen zitzaion kezka zintzoak bultzatzen
|
zuen
euskara zuzenaren alde aritzera.Halaber, euskararenganako grina izan zuen gidari, Herria astekariko zuzendari izan zenean, ia berrogei urtez. Piarres Lafittek astekariaren zuzendaritza hartzea proposatu zionean, duda handiak izan zituen, eta ezezko erantzuna eman zuen.
|
|
|
Garcia Blasco errektorea zela egin zen lehena, 1992 urtean; horren ondoren, Pérez Prados errektorearekin, beste hiruzpalau; eta Burillo errektorearekin beste bat gutxienez. Bakar batek ere ez
|
zuen
euskararendako aurrerapen txiki bat ere ekarri.Aurrekari horiekin, duela zortzi urte euskararen plangintzaren ardura hartu genuenok argiro ikusi genuen ez genuela hitz handiko plan arranditsurik egin behar, argi baikenuen gero gobernu organoetan ez zela onartua izango edo, onartzen bazen, ez zela garatuko. Garbi ikusi genuen isilean lan egin behar genuela euskarak aurrera egitea lortuko bagenuen.
|
|
|
Zenbait hilabetez aritu zen zeregin horretan. Ez dago jakiterik liburuaren zein bertsio erabili zuen itzulpenerako; baina Elizabete Manterola liburuaren editoreak itzulpeneko hitzaurrean jakinarazi duenez, badirudi Oxford Unibertsitateak 1911n argitaraturiko The Complete Works of William Shakespeare with a General Introduction by Algernon Charles Swinburne izan zela.Euskara batuaren beharraAmetzagak argi
|
zuen
euskara batzeko beharra zegoela, eta egiteko horretan aritu zen urte luzez, itzulpenen bidez, batik bat. Euskara batuaren beharraz kontziente izatearekin batera, oso argi zuen euskara batuak gipuzkera izan behar zuela oinarri eta, era berean, beste euskalkietako hitzak erabili behar zituela.
|
|
|
Ez dago jakiterik liburuaren zein bertsio erabili zuen itzulpenerako; baina Elizabete Manterola liburuaren editoreak itzulpeneko hitzaurrean jakinarazi duenez, badirudi Oxford Unibertsitateak 1911n argitaraturiko The Complete Works of William Shakespeare with a General Introduction by Algernon Charles Swinburne izan zela.Euskara batuaren beharraAmetzagak argi zuen euskara batzeko beharra zegoela, eta egiteko horretan aritu zen urte luzez, itzulpenen bidez, batik bat. Euskara batuaren beharraz kontziente izatearekin batera, oso argi
|
zuen
euskara batuak gipuzkera izan behar zuela oinarri eta, era berean, beste euskalkietako hitzak erabili behar zituela. Horregatik, nahiz eta bera bizkaitar hiztuna izan, gipuzkerara itzuli zituen liburuak.
|
|
2016
|
|
|
Horrenbestez, iazko mailan baino apalago ibili da euskarazko katea otsailean.Joan den hilean ETBk ahalegin berezia egin du Eskamak kentzen telesailaren promozioan, eta aurretik hainbat saio eta elkarrizketa eskaini ditu. Ikusle aldetik emaitza ona lortu
|
zuen
euskarazko telesail bakarraren lehen atalak: %4, 3ko ikusle kuota (39.000 ikus entzule).
|
|
|
Aurrekoek iragarri, aurreikusi edo sumatu moduan, sozializatzeko eta harremanetarako euskara estorbua dela sentitzen dute. Gure herria, Mungia bera, gu bezalako adibidez beteta dago, eta inoiz euskalduntzeko traza gutxi dauka.Nik askotan euskara eta Euskal Herria bera lau zororen kontua dela sentitzen dut, eta Garbine Ubedak Euskal Eskola Publikoaren jaian entzun
|
zuen
euskara urriaren harira egunkari honetan hain polito idatzi zuen moduan, sarritan beste planeta batekoak ere senti gaitezke. Gure gurasoen aurreikuspen zein beldur guztien kontra, ostera, nik plazer ikaragarria sentitzen dut egunero euskaldun izaten.Baina beldurtzeko arrazoirik ez zaigu inoiz faltako, ez digutelako inoiz bakerik emango.
|
|
|
Urbil Artola eta Gorka Sarriegi musikariek. Dani Venegasen laguntzarekin? sortutako abestia kantatzen ageri dira telesaileko gazteak bideoklip berri horretan.Jaurlaritzako Hizkuntz Politikako sailburuorde Patxi Baztarrikak nabarmendu
|
zuen
euskararen txantxangorriak eta Go! azen ek bat egiten dutela helburuetan. «Euskarazko jarduna gazteentzat erakargarri izateko proiektu indartsu bat izanik nekez ulertuko litzateke horrelako zerbait ez babestea», adierazi zuen Baztarrikak.
|
|
|
erdarakada bat entzun eta barre egiten dugu, baina euskarakada batek ihes egiten badigu, larritu egiten gara. Asteburuetan pertsona berak egin behar
|
zuen
euskarazko eta erdarazko eguraldia. Niri, batzuetan «este fronte que viene por aquí» ateratzen zitzaidan, euskaraz pentsatzen jarraitzen nuelako.
|
|
2017
|
|
|
Akordiotarako malguagotzat aurkeztuko diguten ordezkari berriak, Javier de Andresek, epelak esan izan ditu euskara eskakizunen inguruan. Hemeroteka mendekatian sarreratxo bat egitea aski da ohartzeko zein sentsibiltate gutxi daukan euskararekin, nahiz familiagatik bestelako jarrera edukitzea dagokion.Arabako Batzar Nagusietako hauteskundeen kanpainaurrean, 2015eko apirilean, hartu
|
zuen
euskararen normalizazio politika bere diskurtsoaren lelo nagusitzat. Euskararen gaia Araban sentsibilitate handikoa dela jakitun, jarrera gogorra erakutsi zuen, horrek botoak emango zizkiolakoan.
|
|
|
Baina bazekien beste hizkuntza batzuetan horren antzeko soluziobideak erabiltzen zirela, hizkuntzaren eguneroko erabileretatik apartekoak haiek ere, konplexutasun maila batetik gorako testuetan, esaldi batzuetan sortutako premiei hobeto erantzuteko. Horregatik, espero
|
zuen
euskaraz ere bide arrakastatsua izango zuela etorkizunean zeinismoak, normaltasun osoz txertatuko zela erabilera batzuetan, eta horrek zalutasuna emango ziola hurrengo urte eta hamarkadetan euskal prosari.Gaur egun, 45 urte geroago, orduan bezala, Sarasolak uste du euskarak zeinismoaren beharra daukala, ez ahozko eguneroko erabilerarako, baina bai konplexutasun maila batetik gorako testuetarako.... Egungo Testuen Corpus ean arakatzea aski da, ordea, Sarasolak berak liburuan esaten duenez, egiaztatzeko zeinismoaren erabilera ez dagoela oso zabaldua.
|
|
2018
|
|
|
«Euskararen bisitaldiak aberastu egingo du eskaintza», adierazi du Barriusok. Koldo Mitxelenak esan
|
zuen
euskararen misterioa ez dela jatorria, gaur arte iraun izana baizik, Garbiñe Mendizabalek gogoratu duenez. «Ideia horri tiraka, bisitariek gauza asko aurkituko dituzte», gaineratu du Gipuzkoako Foru Aldundiko Hizkuntza Berdintasunerako zuzendariak.Proposatu ziotenean, Amonarrizek berehala esan zion baietz egitasmo horri.
|
|
|
Itzulpena ez da inoiz jatorrizko obra izango, argi du hori Bego Montoriok (Bilbo, 1959). Aurrenekoz, Tahar Ben Jellounen Bakarkako isolamendua ekarri
|
zuen
euskarara, 1990ean, eta ordutik era askotako lanak itzuli ditu. Azken boladan, batez ere, komikiak itzuli ditu; gaztelaniatik eta frantsesetik.
|
|
|
Baina nik banuen harekin desadostasun bat. Gereñok nahi
|
zuen
euskarazko kultura herrikoia egin, gaztelaniaz egiten zenaren pare. Hark masa kultura nahi zuen:
|
|
|
Gogoan izango duzue Luix Baraiazarraren itzulpen lanaren kasu hura. Itzulpen sari nazionala eman zioten eta ondoren, barkamen eskea ere erantsita, lehiaketaren baldintzek ez zutela horrelakorik onartzen, eta kendu.Santa Teresaren lana itzuli
|
zuen
euskarara Aita Luixek. Eta Santa Teresaren poematan zatirik ezagunena da, figura poetikoen zerrendan paradoxa zertan datzan azaltzeko behin eta berriz erabiltzen den hau:
|
|
2020
|
|
|
Eta handik gutxira gaur (Susa, 2004) izan zuen lehen narrazio liburua, eta, haren ondotik, Haragia (Susa, 2007), Katu jendea (Elkar, 2010) —Igartza sariaren irabazlea— eta Bihotz handiegia (Susa, 2017) plazaratu zituen. Azken horrekin, 2018ko Euskadi saria irabazi
|
zuen
euskarazko literaturaren atalean, baita urte bereko haur eta gazte literaturaren arlokoa ere, Julen Ribas ilustratzailearekin batera ondutako Santa Familia komikiagatik (Ikastolen Elkartea).
|
|
|
Aurrekoen ildotik, antolaketa, bilketa eta prestigiatze lanari eutsi zioten. Prentsan ez ezik, bertsolaritza irratian ere sartu zuten, Zubimendik Donostiako Union Radion zuzentzen
|
zuen
euskarazko saioan —argazkian, saio horretan ageri da Basarri, ezkerraldean, zutik eta gaban argiarekin— Lore Jokoen lekukoa hartu, eta Lehen Bertsolari Gudua antolatu zuten Donostian. Egungo txapelketa formatua estreinatu zuen saio hark, 1935eko urtarrilaren 20an.
|
|
|
Haietariko hainbat bildu ziren atzoko aurkezpenean. Juanba Berasategi zena ere gogoan izan zuen —aita
|
zuen
euskarazko animazio zineman aitzindari izandakoa; 2017an hil zen— Hura gabe Lotura Filmsek garatu duen lehen proiektua izan dela adierazi zuen.
|
|
|
Euskara ikasi nahi banuen inbertsiorik onena hona etortzea izango nuela esan zidan». Albenizek, berriz, 29 urte ditu, eta lanik gabe geratu ostean erabaki
|
zuen
euskara ikasteari buru belarri heltzea. «Betidanik izan dut euskararekiko maitasuna.
|
|
|
Horregatik, logoa berritu dute. Atzo estreinatu
|
zuen
euskarazko kateak logo eta irudi berria, Hamaikaren marka posizionamenduan sakontzeko.
|
|
|
Goikoetxea 1978an sartu zen Bilboko Unibertsitatean, eta, orduko hartan euskarak bizi zuen egoera larriaz kezkaturik, Euskaltzaindiak berak hartu
|
zuen
euskararen eta euskal kulturaren gidaritza unibertsitatean. Goikoetxeak gogoratu du nola aintzindariak izan ziren unibertsitatean ikasleak euskalduntzen:
|
|
|
Sesmak iragarri du programa horretan jasotzen diren «hainbat datu historiko berraztertuko» dituztela; besteak beste, 1512 urteko konkista eta euskarari buruzko aipamenak. Hain justu, zalantzan jarri
|
zuen
euskara iruindarren hizkuntza izan dela hainbat mendetatik hona, eskola programak jasotzen duen moduan.
|
|
|
Sesmak iragarri zuen programa horretan jasotzen diren «hainbat datu historiko berraztertuko» dituztela; besteak beste, 1512 urteko konkista eta euskarari buruzko aipamenak. Hain justu, zalantzan jarri
|
zuen
euskara iruindarren hizkuntza izan dela hainbat mendetatik hona, eskola programak jasotzen duen moduan.
|
|
2021
|
|
|
Lertxundirentzat «liburu labur handi» bat da; horregatik pentsatu
|
zuen
euskarara itzuli beharra zegoela, eta Mujika zela egokiena. Gogorarazi zuen Kristof etxeko hizkuntzan ez, «adopzio hizkuntzan zela analfabeto», eta idazten segituko bazuen bere burua hizkuntza arrotz batean egitera behartu zuela —berak «etsai» izendatzen zituen horietako batean—.
|
|
|
Urtarrilaren amaierarantz hurbildu, eta otsailean hasiko ziren berriz ere motorrak beren ohiko abiadura hartzen, baina bitartean Bilboko Arriaga antzokian estreinatu zen guraso zein umeen arloko Ikimilikiliklik ikuskizuna. Arao magiko horrekin izendatu zuen Marie de Jongh konpainiak bere azken sorkuntza, eta horrekin batera jauzi egin
|
zuen
euskarazko antzerkiaren eremura —ordura arte hitzik gabeko lanak plazaratzen zituen—, bere ibilbide osoko kalitatean bermatuta.
|
|
|
Egoera anomalo hori konpontzeko helburua
|
zuen
euskararen dekretu berriak, baina PSNk hitzartutakoaren edukian atzera egin duela salatu du Geroa Baik: «Urtebete luzez negoziatzen aritu ostean, aldebakarrez erabaki dute zirriborroaren edukiak eta konpromisoak are gehiago murriztea, eta euskara meritu gisa kentzea eremu ez euskalduneko deialdi guztietatik, eta eremu mistoko beste zenbaitetatik.
|
|
|
Asun Garikanok 1994an euskaratu zuen John Steinbecken Zeruko belardiak narrazio bilduma. Oier Alonsok, berriz, 2001ean ekarri
|
zuen
euskarara Simone de Beauvoirren Besteen odola nobela. Bi itzulpenak Literatura Unibertsala bilduman plazaratu zituzten bere garaian.
|
|
|
Ajuriagerrak Deia ra joateko eskatu zion, eta hala egin zuen. Zuzendariorde kargua onartu zuen, baina garden adierazi
|
zuen
euskarazko kazetaritza egin nahi zuela. Hala, euskarazko edukien koordinatzaile hasi zen.
|
|
|
Ageriko talkak izan zituen berripaper horretan. Gutxietsita ikusi
|
zuen
euskara sarri, eta bakarrik ikusi zuen bere burua haren presentzia handitzeko borrokan. «Arazo nagusia zen erredakzioburu guztiak, eta inguruko teknikoak, Gaceta tik etorriak edo ekarriak izan zirela, eta nahiz eta euskaran neuk agindu, erabakiorrak hauek ziren», adierazi zion Torrealdairi.
|
|
|
Are txikiagoa da euskarazko edukiak ikusteko aukera. Horretaz jabetuta, Euskalgintzaren Kontseiluak ere duela egun batzuk adierazi
|
zuen
euskararen erabilera bermatzeko kuotak ezarri behar direla. Espainiako Ikus entzunezko Lege Orokor berriari proposamen bat aurkeztu dio Kontseiluak, eta horretan beste erakunde eta eragile batzuen sustengua eta ekarpenak jaso ditu:
|
|
|
Hiru erakunde publikoren arteko lankidetza izango du kanpainak; Bingen Zupiria Eusko Jaurlaritzako Kultura eta Hizkuntza Politika sailburuak arlo hori nabarmendu zuen atzo aurkezpenean, eta gogorarazi
|
zuen
Euskararen Agenda Estrategikoan ezarrita dagoela arnasguneak zaindu eta indartu behar direla. «Programa honek arnasguneei euskararen biziberritze prozesuan duten garrantzia eman eta zaintzen lagundu nahi die».
|
|
|
Aldiz, euskaraz egin niolarik, ez zen behin ere frantsesera lerratu, eta askoz gehiago mintzatzen zen bere biziaz. Harremana sortu
|
zuen
euskaraz hitz egiteak».
|
|
|
Euskara parte hartzea bultzatzeko eta egoiliarren haserrealdiak baretzeko tresna egokiena dela diote, frantsesaren aurretik. Goihenetxek aurretik ere espero
|
zuen
euskaraz azaldutako ariketetan parte hartzea eta motibazioa altuagoa izatea, «sinpleki kontsigna ulergarriagoa izango delako pertsonarentzat». Haserrealdia baretzeko baliagarria izatea, aldiz, langileek beraiek ondorioztatu zuten:
|
|
|
Udazkenean fikzioaren aldeko apustua egin
|
zuen
euskarazko kateak: urrian, Alardea telesailak %1, 6ko ikusle kuota lortu zuen; azaroan, Hondar ahoak ek, %2, 2koa; eta abenduan, Altsasu-k, %4, 6koa.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzak herenegun aurkeztu
|
zuen
Euskararen Agenda Estrategikoa, aldirako. Jaurlaritzak gobernu programan euskararen alorrean jasotako asmoak zehazteko dokumentua da, eta lau helburu jaso dituzte datozen hiru urteetarako:
|
|
|
Atzo hil zen, 88 urterekin. Besteak beste, Siadeco sozioekonomiaren eta hirigintzaren ikerketarako taldearen sortzaileetako bat izan zen, eta, hain zuzen ere, berak hartu
|
zuen
euskararen kale erabileraren neurketa egiteko sistema diseinatzeko ardura.
|
|
|
Aipatu
|
zuen
euskara lan munduan sustatzeko oztopoak daudela, baina baita aukerak ere. «Enpresen munduan oso sistematizatuta dagoen kontu bat da, eta euskararen normaltasuna lortzeko eta hizkuntza kudeaketa hori barneratzeko diskurtsoak lantzen aritu behar dugu».
|
|
|
Allurren irudiko ere, diskurtsoak findu beharra dago, eta horren inguruan gogoeta egin, «diskurtso berak ez duelako balio eragile sozioekonomiko guztientzat». Esan
|
zuen
euskarak tokia egin behar duela enpresaren irudian eta lehiakortasunean.
|
|
|
Eta gainera, urteetan egindako lanari esker, hori egin daitekeen zerbait dela ondo frogatuta utzi du. […] Garbi ikusten
|
zuen
euskarak eta teknologiak lotuta behar dutela; alde horretatik hainbat pauso egiten ari zen gizona zen» (Mari Karmen Garmendia). «Suerte handirik ez dugu izan euskaldunok.
|
|
|
«Hilabete asko falta zitzaizkigun Egunkaria sortzeko, baina prentsaurreko hori hasiera bat bezala zen». Muruak azaldu
|
zuen
euskarazko hedabideari forma ematen hasi zirenetik beretik sortu zela aurreiritzi bat: «Ezker abertzalearen menpekoa zela».
|
|
|
Kultur konpromisoak poesian, antzerkigintzan eta prosan ere euskaraz aritzera bultzatu zuen. Argi
|
zuen
euskara eta kultura zirela gure nazioaren ardatza eta bihotza; horiek galduta nazioa galdua zela eta, ondorioz, ezein independentziak ez zuela zentzurik izango.
|
|
|
Zio politikoengatik ikasi
|
zuen
euskara batak, Euskal Herriko kulturara hurbiltzeko bertzeak, baina biek barneratu dute hobekien harremanen bidez. Ikasleen bi belaunaldi elkartu ditu BERRIAk, Josu Aldamak eta Alba Rodak gorpuztuak.
|
|
|
Aldama Bilbora joan zen orduan enpresa ikasketak egitera, eta han zuen lagun galiziar batek animatu
|
zuen
euskaraz ikastera: «Aipatu zidan haiek hasiak zirela Amurrion bertan batekin euskara ikasten.
|