|
2001
|
|
|
Europako sanotasun neurriei egokitzen zena? Frantziako konstituzioaren bigarren artikuluaz
|
zer
erran. Zirudienez, euskaraduntasuna ukatzen zitzaigun garaiotan, merkatuaren sigi saga zirristatsuen artetik gasnak zekarren gure izatearen hondar zigilu zilegia.
|
|
|
Aitak ezpainak mugitu zituen, zapela burutik kendu eta esku batekin petxuaren kontra kontuta. Anaiak eta biok bagenekien isilik eta serio egon behar genuela halakoetan, ez
|
zer
erraten zuen ordea. Akabatzeko, amen hirurok.
|
|
|
Luxia eta Juana hantxe zeuden, aitzurra eta pala, ostatutik lohia ateratzeko ideian. Keinua egin zioten eskuarekin, baina bera kieto eta mutu gelditu zen,
|
zer
erran ez zekiela. Uraldeko Maritxurekin solasean ari ziren.
|
|
2004
|
|
|
|
zer
erran edo zer idatzi ez dakielarik,
|
|
2005
|
|
|
Lehen aldikoz agian lasai sentitzen zen: haurtzarotik gaur arte beti kasu egin zuen,
|
zer
erran, zer pentsa, zer nabari, nola ibil, nola joka utzia ez izateko. Sektakide bezain militante izateko lur beltza zen bera.
|
|
|
– Eta
|
zer
erranen dute karrikan harrapatuko nautenek?
|
|
2007
|
|
|
Eta denek denak trahitu genituen, denek denak trahitu gintuzten bezala. Bidenabar, Jean d’Amou ene manatzaile sibilinoaz
|
zer
erranik ez. Izturitzeko harpean ez nuen ikusi ere egin!
|
|
|
Orduko pilotarien izen batzuk ere oroitzen zituen, hala nola: Ituarte," El divino sonámbulo"; Nicasio Rincon," El Pitágoras de los frontones" edo" Macala" –Que significa floho en vascuense– Eta amaitzeko, hirian
|
zer
erran handia eman zuen pasadizoa kontatu zion:
|
|
|
Urrun samar zegoen, baina begira ari zitzaion lenteen gainetik. Aurki deituko ziola irudi zuen; beraz, ordezkariari, hau da, Ainhoaren lagunari
|
zer
erran behar zion saiatu zen oroitzen.
|
|
|
Auskalo
|
zer
erran ote zion Ainhoak berari buruz, zeren...
|
|
|
Zineman sartu nahi baitzuen,
|
zer
erran ez zekien mutikoaren aitzinean paratu zuen ordaina bezeroak. Aspaldiko diru hartan ez zen oraino Cheren aurpegia ageri, baina Arseniok bazekien nor zen, eta irri bat eskaini zion.
|
|
|
Nolanahi dela, ateak betazal eta eguzkia nini, begiaren eitea hartzen zion Migelek marrazkiari. Ez zekien
|
zer
erran nahi zuen, eta galdetu egin zion.
|
|
|
Eskailerak igan eta, zinger frijitu, zitu pasatu eta ezagutzen ez zituen espezieen usainetan, atearen aitzinean eman zuen denbora pixko bat
|
zer
erraten ahal zion hausnartzen. Irrati urrun baten marranta entzun zuen, eta inguruan barriderik ez zebilela ziurtatu ondoren, bisitan nor datorren kontrolatzeko sare zulo txipian barna begiratu zuen mugimendurik atzematen ote zuen.
|
|
|
Erizainak auzoko emakida lanak zeramatzan, hortaz, grabagailu kontuetan, orain berari eta orain arte bera bezalako hainbat arrotz inozori esker, edo horrela iruditu zitzaion bedere. Azpilanetan zebilen; ez zegoen dudarik; baina
|
zer
erraten ahal zion Migelek, Aleidak bereak zituen dolarrez erosi bazuen grabagailua?
|
|
|
Hagitz egokia iruditu zitzaion azalpena. Hondarrik gabeko itsasoan bezala, oin hartu ezinik utzi zuen berriz ere,
|
zer
erran jakin gabe. Aitzin solas gisa, Indiako Katakalia, Txinako Opera eta Japoniako Nô antzerkia aipatu zituen lehenik eta, segidan, Baliko dantzak, Afrikako errituak, tarahumarak eta bertze hainbat adibide.
|
|
|
Indurainen pasadizoak aipatzen ahal zizkion, edo sanferminetako entzierroa, edo Hemingway bertzenaz. Baina handik goiti
|
zer
erran behar zion. Europa osoan ez dagoela bere mintzaira baino zaharragorik?
|
|
|
Adarra jotzen ari zitzaion, nabarmen, eta Migelek ez zekien desafioaren aitzinean
|
zer
erran. Isilik geratu eta galderaren oihartzuna entzun zuen behin eta berriz bere baitan, baina buruak ez zion taxuzko deusik eskaini nahi izan.
|
|
2009
|
|
|
Sigmak haserrea bere baitan burbilaz nabaritzen zuen: Europa peko errekan baldin bazen,
|
zer
erran orduan heren herrialdeez. Maliz edo Nigerrez?
|
|
2012
|
|
|
Eta zubi lerroak. Merkatuko burdineria orlegiaz
|
zer
erranik ez. Ikaragarria zen kaioen harramantza.
|
|
2013
|
|
|
Zutitu eta lasterka atera nintzen dendatik, ezpel batzuen gibelean tripak husteko itxura egitera. Hamar bat minutu eman nituen,
|
zer
erran behar nien pentsatzen.
|
|
|
Oroitzen naiz hango iduriez, nola ageri ziren gizonak eta emakumeak larrugorritan, pititoa, pottotta, titiak... Hiru lagunok elkarri begiratzen genion,
|
zer
erran jakin gabe! Baina bera serio, horiek ere ikasi behar zirela.
|
|
|
Nire txanda ailegatzean, bertzeekin bezalaxe, ez zuen ama aipatu" ¿ Hijo de Ramon?". Gu harriturik,
|
zer
erran ez genekiela," ¡ Qué ojos más grandes!... ¡ Y qué labios!".
|
|
|
Zubiko Bentara ailegatzen ari nintzela elizako ezkilen dandariak aditu nituen bat banaka, mantso eta beldurgarri. Banekien amak
|
zer
erranen zidan: " agonia".
|
|
|
Komunio solemnea egin behar genuen dozena bat mutikok eta bertze horrenbertze neskatxak. Ez dakit justu
|
zer
erran nahi zuen komeria hark, baina apez jendeak itxura egin nahiko zuen, hamaika edo hamabi urterekin baginela gauza zer egiten ari ginen ohartzeko. Bortz urte lehenago lehenbiziko jaunartzea egin genuenean ez bezala.
|
|
2014
|
|
|
Hartu du postal bat, eta Maitenari erran dio alemanen Hindenbourg lerro hori setiatua dela alde orotarik, gerlaren laugarren urte hau izanen dela erabakigarria, dudarik gabe, hala diotenez aitzindariek. Kirrimarratu du beraz postal hori, tentu handiz aukeratuz hitz bakoitza,
|
zer
erran eta zer ez, azken buruan hitz batzuk bertzerik ez baitira sartzen ahal paper mutur horretan, ontsa dela errateko eta umekia zertan den galdatzeko nahikoak. Orai ez zaio kontatzen hasiko buruilaren erdian hasi duten gerla bortitza.
|
|
|
Azalpenak xeheago eman ditu Marianok; izan du bere buruaren defendatzeko kuraia, baina ez du aski argibide eman epaile militarren iduriko. Aleman soldadu horrek paperean izkiriatua zion" Keinen mann und keinen groschen" horrek
|
zer
erran nahi duen ere epaiketan ezagutu du Marianok, alemanez fitsik jakin ez, epaimahaiak bertzerik pentsatu badu ere: " Gizonik ez eta sosik ere ez".
|
|
|
Bihotzaren iluntzeko baizik balio ez duen albiste horrekin tristatu da Luro, baina, holakoetako gordetzen baititu Maitenak azken hilabeteetan igorri dizkion letrak, mokanes ttipi batean bildurik, atera ditu barneko patrikatik, eta horiek irakurtzera eman da, zigarreta bat piztuz, anaiarengatiko zorigaitza Maitenarekiko zorionarekin ordezkatu nahiko balu bezala. Aldi honetan ez du letrarik jaso Joseph Ameztoik, familia oraino anaiaren heriotzaz inarrosia izanen delako segurki, eta ez dutelako asmatuko
|
zer
erran Joseph gaizoari. Jean Salaberrik ere ez du etxekoen berririk gaur, eta arratoi ehizara emana da, Josephekin eta bertze hiru soldadurekin.
|
|
2015
|
|
|
Brigitte kalakari agorrezinari aipatuko diot badirela zerbitzuak laguntzeko, ez naiz gai errateko zehazki
|
zer
erranen diodan, solas nahasiak izanen baitira, lagundua izateko enbeia eta mesfidantza jite azkarraren artean:
|
|
|
Eta
|
zer
erran suilardaz. Amek eta amen amek hainbeste denbora pasatu leku bereziez, nornahiren begi bistatik urruneko territorio esklusibo eta besteei dedikatzeko horiez?
|
|
2016
|
|
|
jendeak atera duen builarekin nik ez diot deus aditu ahal izan, lurrean nengoen eta kasik ez nuen sinesten ahal baloia eskuetan neukala. Ez nekien hitz egin didanik, berak jakinen du
|
zer
erran didan, galdegin iezaiozu berari
|
|
2019
|
|
|
Ez, proposatzen dio bere arduraren parte bat hartzea, bere aitak utzi gaitzaren parte bat konpontzeko ez bada, horren ondorioak eta birsortzea sendatzeko asmoz. Baina guk
|
zer
erran diezaiokegu Francoren bilobari. Komunikabideetan, prentsa arrosak eman lezakeen lekua hartu du, baina sekula ez zaio ardurarik eskaini.
|
|
2020
|
|
|
Alemanen zerbitzura zaizte hemen. Badakizu
|
zer
erran nahi dizudan.
|
|
2021
|
|
|
Ez dut oraino sinesten ahal Piteier etxalde hartako itsuskeria haiek nola ez ditudan lehenago susmatu... ez gara sekula aski mesfidatzen, auzoak beti gu baino hobeagoak direla pentsatzen dugu eta itxurakeria hormaren aitzinean belaunikatzen gara, bereziki gu, nekazariok, deus ez bagina legez. Eman diguten heziketarengatik bide da, errientak erasiatzen gintuen, ez genuen ezer erraten, apezak fereka desegokiak egiten zizkigun, ez genuen ezer erraten, soldadugoan gaizki tratatzen gintuzten, ez genuen deus erraten, sehi joan arrebak bortxatzen zituzten nagusiek,
|
zer
erran genezakeen, boterea zuten, botere kulturala, sentimentala, ekonomikoa, sinbolikoa...
|
|
|
Joana Garraldari begiratzen zion amultsuki. Ez nekien behako luze horrek
|
zer
erran nahi zuen, oilar bi ematen zuten, desafioan, ezproietan bermatuak. Begiak apaldu zituzten eta Joanak jarraitu zuen:
|
|
|
Ez dakit
|
zer
erran nahi duzun...
|