|
2000
|
|
|
Soziolinguistikaren irakasbideak adigai sorta jakingarria jarri digu gure eskuetanhizkuntzaren eta gizartearen arteko hartu emanak aztertzeko. Eta euskal soziolinguistikaren ibilera laburrean, ahotan hartzera
|
noan
ideia hau aurkikunde argigarritzathartua izan da. Euskaraz adierazi izan dugunean,, gutxiespen konplexutzat?
|
|
|
Uste dut ez dudala zabalduko. Eta bidaiaren amaierara hurbiltzen
|
noan
eran, gero eta nazka handiagoa ematen dit Eiderrek.
|
|
|
Eta, inguru minguruka ibili gabe,
|
noan
, bada, lehenengo anekdotarat.
|
|
|
" Zer iduritzen zaik:
|
noan
bidetik maisu bat izaiterat hel naitekeela, bai ala ez?"" Zer nahi duk: egia erraitea, edo gezurra?", ihardetsi zidaan hark bertze galdegite batekin, zeina baitzen, aldi berean, errepuesta ezin garbiagoa.
|
|
|
Baina
|
noan
baratx eta urratsez urrats.
|
|
|
—Etxera
|
noan
.
|
|
2001
|
|
|
–Bueno, hi! Ez hadi belebeltza izan, laostia, ez iezadak istripurik aipa autoan
|
noan
bitartean!
|
|
|
Eta liburutegira
|
noan
bakoitzean gauza bera gertatzen zait, dela Ivan Boralli, dela Arturas Dztnik edo dela Erhard Horel Beregor. Beraiek dira gizon" zaharrak" eta ni gizon berria.
|
|
|
Bizitzan, eten gabe berrituz doan oihal erraldoi honetan, aurrera begira
|
noan
neurrian atzoko arropei, herenegungoei..., txikitakoei agur egin behar izan diet. Agur, nahi gabe, derrigorrez, halabeharrez..., edonoren barnean, bizitzak berak sorturiko artaziak direlako, azken batean, soineko berri baten patroia egiten laguntzan diguten adiskide etsaiak.
|
|
|
Iritziak iritzi,
|
noan
orain gure artean, agertu berrian bertan, izan zuen harreraz mintzatzera. Arestik, adierazten zituen uste eta sinesteak zirela medio, zaharzaleen horma gogorraren kontra egin omen zuen topo.
|
|
|
Aski dena aski da, eta
|
noan
bidez bide Sagarzazuâtar Josebaren kezka larriak zertxobait arintzera4 Ez, zaude trankil, ni ez naiz euskara. Are gehiago, ez dugu zientifikoek (gizatalde zantar horretan ni ere sartzen banau  zu) hizkuntza hori, euskalki eta guzti, asmatu.
|
|
|
Euskal Literaturaren urrezko orrialdeak haur hotz aroko oroitzapen idatziz beteak direla kontuan edukiz, baten Pentze Gorria, bestearen Aihen Ahula eta azkenaren Amodio Urdin Paregabeak zerrendatzea aski da halatan, uste dut, adinean zohitzen
|
noan
heinean alor horretako kolko erraustuaren inarrostea zilegi zaidala eni ere. Neure memoria ez da ordea, usain eta harreman onez betetzen, ardi kakailaz hanpatu gasnatzeko esnez eta hezur klaska ozenez osatu artalde mehakoilez baino.
|
|
|
Aldaketa soziologikoak hain erraz onartzen zituen Joanes hark ordea gaurko hamarkada nahasiari, kofesioa bederazkako sekretutik aitortza mutu orokorrera lerratzen uztea ez zion barkatu: ekintzaz ala pentsuz arraiki egin emazteen bekatuak entzutea izugarri maite zuen eta erran ezazu kontriziozko akta bat, ezkilen jotzera
|
noan
artean! Kofesioa galdu baina katiximako gazteei fornikazio elearen mila itxuraldaketen aipatzeko eskubidea irabazi zuen:
|
|
2002
|
|
|
Bete ditzadan argiz begiok; eten zain giar lotuegiok; bularra asetuz
|
noan
geldi.
|
|
|
nora
|
noan
|
|
|
nora
|
noan
.
|
|
|
|
noan
iraganera!
|
|
|
ahaztu zait neu nora
|
noan
.
|
|
|
Ez dut ezer ikusten. Itsu nago eta ez dezaket jakin norantz
|
noan
, ez non nagoen eta ez nor naizen. Arren, esaidazue, mesedez, nork ebatsi didan nire lapikoa!
|
|
|
Ez dut presarik, ezta helburu jakinik ere, noraezean noa nire oinek zuzentzen nauten tokira. Babes keinu gisa sudurra bufanda azpian gordez negu hotz honetan aurrera
|
noan
heinean, emandako pauso bakoitza aurrekoa baino zailagoa egiten zaidala konturatzen naiz, bakarrik sentitzen naiz eta norbaiten beharra dut. Maite nautenen benetako garrantziaz jabetu naiz trenaren mundu magikotik jaitsi naizen bigarren aldi honetan ere.
|
|
|
–Etxera
|
noan
–azaldu zuen Alaznek, jaikitzen hasiz– Bestela negarrez hasiko naun berriz.
|
|
|
–Oraintxe naun. Ondoko kalera
|
noan
begiratzera.
|
|
|
– Ez zakinat, hik heuk jakingo dun. Komunera
|
noan
–eta pianoaz haratago zegoen egurrezko aterantz jo zuen.
|
|
2003
|
|
|
behintzat,
|
noan
balkoira.
|
|
|
Bakoitzari berea aitortu eta eman ondoren,
|
noan
harira, hau da, 2001 urteko liburugintza aurkeztu eta aztertzera.
|
|
|
— Nire hitzaldiaren hasiera Euripidesen5 Melaniparen araberakoa da, esatera
|
noan
esaera ez baita nirea, horko Fedro horrena baizik. Fedrok momentu oro esaten baitit haserre bizian:
|
|
2004
|
|
|
Gero, ordea, jakin minak kuraiatu ninduen, eta, bultza honi eta desenkusa hari, ikuskizunerako talaia egoki baten bila hasi nintzen. Denbora luzea daramat horrela, eta oraindik ez dakit norabide egokian
|
noan
, non dagoen hizlarien oholtza, ez dakit oholtza dagoenik ere. Eta, okerrena, jende guztia dabilela ni bezala, mitina noiz eta non hasiko den galdezka.
|
|
|
Besteen esanak oraingoz alboraturik,
|
noan
niretik aletxoren bat jartzera, Garziaren aipua aitzakia ona delakoan. Bere seme alabak ikastolara bidali dituen belaunaldi ausartari buruzkoa da.
|
|
|
Baina
|
noan
zatika.
|
|
|
Baina bete dezadan promesa,
|
noan
La Vache eta biok adiskidetu ginenekoa kontatzera. Guztia behion bankete egunean hasi zen bideratzen.
|
|
|
Baina, kontuz, geldi nadin,
|
noan
egia guztia esatera. Ez dezadan nire barruko Setatsuak bezain zuri hitz egin; azkenaldi honetan maizegi egiten dudan gauza, bide batez aitortuta.
|
|
|
‘Agur? esan ziok Josetxok, nora hoa, hi? ’ ‘Nora
|
noan
, hiri esango diat!" Jo eta bertan alde egin ez ziok, ba, Josetxori muturren aurrean."
|
|
2005
|
|
|
Athleticen himnoa, Realarena eta Australiako Waltzing Matilda kantatu genituen, hau ez da Australiako himnoa baina oso ezaguna da han. Amaitu zenean, mikrofonoa hartu eta esan nien zelan aurten Australiara
|
noan
, eta ez nekiela etorriko naizen atzera, ze neuk ere ez dut jakiten zer egingo dudan nire biziarekin; neure buruari egindako erregaloa dudala: furgoneta bat erosi Australian, eta buelta osoa eman kontinente hari, hemengo txakurrarekin.
|
|
|
–Ez, neskak, ni etxera
|
noan
, baina geltokiraino zuekin joan behar dinat.
|
|
|
Nahi gabe ere entzun egin behar bere arrapostuak. Telefo
|
noan
beste aldean, ikasleak dira, edo ikasle izandakoak. Ema kumezkoak, batez ere.
|
|
|
Laurak zerbait arraroa susmatu du, ez da ergela. Oinez
|
noan
ahala, nire bizkarrean Laurak kanaberako pita txirrikara bildu eta amuaren ordez pitari lotuta utzi dudan eraztuna topatzeko duen denbora kalkulatzen saiatzen naiz. Bost, lau, hiru, bi, bat.
|
|
|
Irriño bana, mesedez, harrika hasi baino lehen. Eguraldi ona dugu, jendez irakiten dago eguterako alde hau, hemen jesarrita hartzen dute ribeiroa nire herritarrek, egun pekinesen eta huskyen kakarik edukiko ez balu bezala
|
noan
espaloian. Aitor ezazue, denok egin ohi dugu amets karrika nagusian biluzik goazela, ni ikara hori sentitzen ari naiz zeuen guztien gozamenerako, lotsariaren ordezkaria naiz, biluzik noa gogoak eman didalako, besterik gabe, ahalkearen eta fiertasunaren nahaste hordigarri batean bizi naiz, egidazue tu, otoi, edo emadazue harrika.
|
|
|
Ez duzu ikusten ez nauela inork heltzen adatsetik? Zergatik
|
noan
biluzik jakitearren obratu dut ametsa, burua gorarik, bularrak harro, eta ez dut komentariorik entzuten ondotik. Alta, badakit gaurgero ez dudala etxetik irteterik edukiko, nik ere alde egin dudala herri zoragarri honetarik.
|
|
|
Zatarkeria handiena naizelako naiz ikusgarri. Biluzik noa eta zergatik
|
noan
biluzik jakin nahi zenukete. Esadazue, ergel ez besteok, zergatik noa biluzik?
|
|
2006
|
|
|
Gauetako esnatze tupusteko haien ondorengo gure festak amaituak ziren, jakina, baina bestelako zirti zartak ere oso bajatuak, eta ez nire gogo faltaz. Esatera
|
noan
honek topiko usaina du baina, Aloña, bere gaizkitze eta nekatze haiekin guztiekin, sekula ez zegoen aldarte egokian; esan liteke, horra beste topiko bat, haurdun geratzea izan zela haren helburua, eta ni biologiaren ezinbesteko tresna, orduz gero alde batera utz zitekeena.
|
|
|
Arinka aldegin dut, neure barrena baretu beharrez, nora
|
noan
ere ohartu gabe. Hotelaren ondora iritsi naizela ikusi eta kafetegira sartu naiz.
|
|
|
Ondoren kontatzera
|
noan
pasadizo hau ez nuen neronek ikusi; hurrengo goizean, bidaian gindoazela azaldu zidan Bernatek. Afalostean, eta nik gelarako bidea hartzen nuen bitartean, zerbait prestatu zuten.
|
|
|
Nire gelan sartu eta orain arte idatzitakoa berrirakurri dut. Ezin dut hasitakoa utzi, aurrera
|
noan
heinean, kilikagarriena kontatzeko dudala konturatzen naiz. Idazten hasi naiz, Bernat nire maisu zenaren ahotsa entzungo banu bezala, hark esan eta nik idatzi, elkarlanean.
|
|
|
–Ez zekinat, berandu egin zaidan. Elkora
|
noan
. Izekoren etxean izango naun asteburuan.
|
|
|
Salouko pista zagon, eta lantokian egun pare bat gehiago ematen badizkidate, hara joango naun. Baina azkarregi
|
noan
.
|
|
|
Idazten ari naiz zergatik ari naizen jakin gabe, hori da egia. Jakin gabe nora
|
noan
eta non emango diodan akabera. Denbora galtzen ari naizen sentsazio osoz.
|
|
|
Honezkero esango zizuten banoala. Zergatik
|
noan
ez, ordea. Zuenean dena erdizka esaten da.
|
|
|
Zelan ez bizi hemengo ura miragarria izan behar delako sentsazioa! Baina
|
noan
berriro Parkeko etxolan bizi izan dudanera.
|
|
|
Sentsazioa areagotu besterik ez da egingo bidean aurrera egin ahala. Pasaiariek igarri egiten didatelakoan nago, halako batean neska blondak hitz egiten baitit, nora
|
noan
, eta ea inor badudan itxaroten, eta nik esan ba helbidea eta telefono zenbakia baditudala, eta orduan neskak bere telefono aparailua eskaini Billi deitzeko. Operazioa behin eta berriro errepikatu behar izan dugu, hari birtualaren beste aldean ez baitu inork hartzen izan.
|
|
|
Operazioa behin eta berriro errepikatu behar izan dugu, hari birtualaren beste aldean ez baitu inork hartzen izan. Eta hona eragozpena, txoferrak nora
|
noan
galdetu dit, eta nik azaldu gutxi gorabehera, eta berak jakin ez nik diodan helbidea zehatz mehatz non den. Beraz, kosta ahala kosta jakin behar dugu nora eramango nauen, ze iristen ari gara, eta hemengo lekuak, lagun, begira elkarren zein antzekoak diren denak.
|
|
2007
|
|
|
Bai, beti bertsio asko egiten ditut. Nora
|
noan
jakin gabe hasten naiz, eta hori gustatzen zait. Egoera batzuek, agertzen doazen neurrian, istorioaren norakoa eman diezadakete, baina gidoia idazterakoan, oraindik istorioa zabaldu dadin itxaroten ari banaiz, nahiago dut bukaeraren gakoak emango dizkidaten ideiak ez aukeratu.
|
|
|
Egoera batzuek, agertzen doazen neurrian, istorioaren norakoa eman diezadakete, baina gidoia idazterakoan, oraindik istorioa zabaldu dadin itxaroten ari banaiz, nahiago dut bukaeraren gakoak emango dizkidaten ideiak ez aukeratu. Gogoko dut oso ondo nora
|
noan
ez jakitea. Hasieran inkontzienteki egiten nuen eta orain kontzienteki planteatzen dut.
|
|
|
Eguzkia hartzen nagoala aurretik ezagututako lagun bi etorri dira, Indiako sikh mutil bat, Sonal, eta Greziako neska bat, Alexandra; Ingalaterran ezagutu eben alkar eta beste bategaz Hego Ameriketara etorri ziran. Esan deuste ea zergatik ez
|
noan
eurokaz Paraguaira. Ez da egon nire plan barruan Paraguaira joatea.
|
|
|
Laukiz lauki
|
noan
kapritxoz
|
|
|
Zahartuz
|
noan
neurrian oroimena ere galduz doakit. Gero eta kaxkarragoa da.
|
|
|
Musuka ari zitzaion belarri ondoan?. Ni itsasora
|
noan
, aditu. Itsasora.
|
|
|
Eta
|
noan
Yakin’ek duen problemarik gogorrenera: bere euskera.
|
|
|
Lerro hauen idaztea hastera
|
noan
honetan, hur hurrean dira Gabonak. Kristauentzat, zorionaldia eta opari garaia, nork bere lagun hurkoari estimua eta txera erakusteko aukerarik aproposena.
|
|
|
eta urteetan aurrera
|
noan
arren
|
|
|
... xehetasunak behar tik gure bizi moldeaz! Xifritzen nik horrek, denak jakin behar, denak ikusi behar... bon, ados nindian... alta... ene hogoita zortzi ektarekin, hogoi bat behi eta zezenko zonbaitekin laster ikusiko dik ba... zertarat
|
noan
... eta zertan giren! Nahiz, laborari seme den eta arras konprenitzeko gizona baita...
|
|
2008
|
|
|
J. L. Arexolaleiba. Ze pozik
|
noan
mahai inguru honetatik! Batez ere Iñakik eta zuk [Irizarrek] lehendakari moduan aipatu duzuena eta nik orain eta hurrengo galderan egiteko neukan hausnarketa ehuneko ehun bat datozelako.
|
|
|
bide ugari har ditzaket bizitzan, baina ijito izango naiz beti. Sentimendu hori nirekin doa,
|
noan
lekura noala. Emakume borrokalaria naiz, eta sinisten dudan horren alde egiten dut lan.
|
|
|
egin gabe dauden hainbat gauzen bat bateko zerrenda. Zertara
|
noan
ere azaldu diot. Mintzolarako gurekin oraindik ere kontatzen ote zuten jakitera.
|
|
|
Horrekin nola
|
noan
–Mikrofonoa baino lehenagoko jende horiek ez zeukaten kantak errepikatzeko beste biderik, bat batean ikasi behar ziren.
|
|
|
Haren ondoan etzan nuke, haren ametsei barkamena eskatu eta zor dizkiodan laztanak entregatu. Bai,
|
noan
etxera.
|
|
|
zergatik erantsi behar dizkio gizonak jantziak eta jantziak, naturak hain ongi jantzi zuenari? Baina galtzen ari naiz, eta
|
noan
berriro harira. Zera?
|
|
|
Behin eta berriro eta berriro; eta gero, indar gehixeagoz, eta isiltzera
|
noan
madarikazio batez:
|
|
|
Hona laburzki nora
|
noan
azalpen teoriko horren argitan: abertzaletasunak, oro har, bere jardunaren bidez zer osagarri indartzen eta hobesten du bereziki euskal nazio identitatearen baitako jardun prozesuetan?
|
|
|
–Goitik behera estalita ateratzen banaiz ere, biluzik
|
noan
inpresioa izaten dut. Ondotik igarotzen naizelarik, gizonezkoek usnatu egiten dute zerbait airean eta ehiza zakurrak bezala aztoratzen dira.
|
|
|
SIMON: Ez dakit nora
|
noan
.
|
|
|
GERMAN. Lastima. (Jaka hartuz) Goazeman. Neu ere kalera
|
noan
.
|
|
|
KEVIN: Sukaldera
|
noan
ogia uztera.
|
|
|
KEVIN: Sukaldera
|
noan
. (Badoa ogiarekin).
|
|
|
KEVIN. Ez
|
noan
lanera.
|
|
|
KEVIN: (Ondoan eseriz) Atxurira
|
noan
. Joanaren urtebetetzea ospatzeko festa bat antolatu diten.
|
|
|
KEVIN. Lanera
|
noan
. Gero arte!
|
|
|
Hator hona! Ni Marbellara
|
noan
denboraldi baterako. Hemen bizi haiteke Kevinekin.
|
|
|
Horrela berriketan arituko gaitun berandu arte, ezta? Bueno, gela txukuntzera
|
noan
.
|
|
|
(Poltsa batzuk hartuz) Utzi niri. Ni ere etxera
|
noan
. (oinez hasten dira) Etxeko gauzak denon artean ordainduko ditinagu, potea jarrita. Hala egiten ninan Rakelekin ere.
|
|
|
KEVIN. (zutituz) Etxera
|
noan
bazkaltzera. Ba al hator?
|
|
|
Baserria harriaren gotorleku eta erakusleku den moduan, Perurenak dio harria beretzat eta Inaxio semearentzat leiho eta habia dela. «Munduko plaza harritik ikusi dut nik, eta harriaren ondoan babesa sentitzen dut,
|
noan
tokira noalarik ere. Harriak hartuta erakustaldi batera goazela pentsatzen dut, zerbait bagara, harri jasotzaileak garela.
|
|
|
Gogorragoa da nirea, baina talde ona daramat. Nire motxila erantzukizunez betetzen ari da hamalau horietara hurbiltzen
|
noan
heinean. Gero eta erantzukizun handiagoa nabaritzen dut».
|
|
|
Horretaz ez dut pentsatu ere egin. Madrilera lanera
|
noan
lehendabiziko aldia izan da, eta, egia esan, ikastera joan naiz. Zuzeneko saio batean inoiz ez naiz berriemaile edo kolaboratzaile lanean aritu, eta inprobisatzeak asko erakartzen nau.
|
|
|
zergatik erantsi behar dizkio gizonak jantziak eta jantziak, naturak hain ongi jantzi zuenari? Baina galtzen ari naiz, eta
|
noan
berriro harira. Zera... zerbitzarien artean bazegoen, izan ere, neska gazte mulato bat, mahuka motzak zituèn brusa kolore askotako bat zeramana:
|
|
|
Etxe azpiko jatetxe italiarrean eskatu nuen afaria. Beno, baina
|
noan
harira. Afaldu dugu elkarrekin, oso gustura zirudien, barre asko egin dugu afal garaian.
|
|
|
Kaleko zoruaren epela nabaritu dut oinetan. Eta oinez hasi naiz, ez dakit nora
|
noan
baina banoa. Hekuba, Antigona, Kasandra, Chance, Destiny.
|
|
2009
|
|
|
Orain gara errealitatera jausten. Jausten ari naiz egun oroz, eta Sao Tomera
|
noan
aldi oroz, eskailera maila bat aldi bakoitzean.
|
|
|
Gustatzen zait nire gorputza entzuten joatea. Horrela soilik jakin nezake pausorik pauso eta giharrez gihar nola
|
noan
, zenbat eman dezakedan, noiz geratu behar dudan. Gorputzak ezagutzen ez dizkiogun iraupen eta erresistentzia dauzka.
|
|
|
Argazkiak ateratzeko leku bat aukeratzeko esaten diogunean, ordea, ez du zalantzarik egiten: Gorbeia mendia, badakit,
|
noan
orduan noala, argazki ona aterako dudala.
|
|
|
Hori gaindituz gero, diskurtsoa interesgarriagoa izango zen eta sexualitatea hobeto ulertuko genuke. Konparazioarekin jarraituz, zergatik animoaren arabera batzuetan janari batzuk nahi ditudan eta beste batzuetan beste batzuk, zelan prestatu janari goxoak, zergatik batzuetan tortilla batekin pozik nagoen eta beste batzuetan Arzakera
|
noan
eta ez nagoen pozik...
|
|
|
Gogorra izango da hori. Martxoan galde iezadazu zer moduz
|
noan
–
|
|
|
–Ez dakit, aitortu dio ezezagunari, bizitzan lehen aldiz egiten duelarik halako aitorpenik?. Ez dakit nora
|
noan
.
|
|
|
Entzuteko inor balego, Norak orain badakit esango luke, orain badakit nora
|
noan
.
|
|
|
Hainbeste, ze azken sei urte hauetan ariketa handiak egin behar izan ditut, galduta uste nuen mundu propioa aurkitzeko. Eta aurkitzen
|
noan
ni horrek bakarrik egon nahi duela ikusi dut, bakarrik eta lasai. Neure lekuan.
|
|
|
Hots, subjektua, pertsona, desagerrarazten du euskarak orgasmoan: euskaraz ez da garrantzitsua ba ote
|
noan
ala banatorren; aitzitik, zer enigmatiko batek hartzen du lehentasuna, eta bigarren mailan gelditzen da neuri datorkidala.
|
|
|
(kasual, irribarretsu) Itsu itsuan sinisten diten denek higan. (pausa) Tira, tailerrera
|
noan
, ea Antton topatzen dudan.
|
|
|
GERMAN. Tira, bilerara
|
noan
.
|
|
|
JOANA. Bogara
|
noan
bazkaltzera, hire janariarekin pozoitu baino lehen.
|
|
|
(...) Bai. Hago, oraintxe
|
noan
!
|
|
|
KEVIN. (zutituz) Janztera
|
noan
.
|