|
2000
|
|
|
Zeren, aitzin-solasean erran dizudan bezala, aurki orok baitu bere ifrentzua, eta zeren, ondorez, bizitza ez baita anitzetan lehen behakoan iduritzen zaiguna, baina bertze zerbait, hagitzez ere nahasiagoa eta konplexuagoa. Izan ere, umetan, baita gaztetan ere, itzalik gabeak eta kutsurik gabeak dira, artean, mundua izendatzeko erabiltzen eta manaiatzen ditugun hitzak, zeren argi sorberriak ezabatzen baititu subjektuaren eta objektuaren arteko distantziak —mundua hor dago, baina ni naiz mundua, eta
|
munduaren baitan
nago—, objektuaren izena subjektuaren izanarekin loturik dagoen hotsezko ezaugarri ezin doiagoa eta ezin zehatzagoa balitz bezala, eta etxea etxe da, eta amorioa amorio, eta lehen behakoan edo objektuak eragiten digun lehen ukitu guztizkoan agortzen zaigu hitzen erranahia; aitzinago, aldiz, adinean gorat goazela, subjektuaren eta objektuaren artean distantzia bat sortu —mundua hor dago,... Eta orduan ikasten dugu ezen etxea desterru ere bihur litekeela, amorioa desamorio.
|
|
2003
|
|
|
Batetik, ezker abertzaleak kontraesan hori ez du gainditzen eta, bestetik, iruditzen zait oraindik baduela joera bat" etor gaitezen oinarrietara, eta segi dezagun hizketan ez dakit noiz arte ezer hezurmamitu gabe", dioena. Ezker abertzaleari nonbait bertigoa ematen dio bere burua definitu beharrak, ederki baitaki proposamen honek dituen potentzialitateak ondo baino hobeto hartuak izan direla bere
|
munduaren baitan
.
|
|
2004
|
|
|
Demagun: maitasunarekin lotuta dagoen aldaketa neurofisiologiko batek maitasunaren erreakzio biologiko bat islatzen duela mundu materialaren baitan (fisikaren munduan); maitasunaren erreakzio biologiko horrek adimenarrunteko maitasun-erreakzio bat islatzen du bizitzaren
|
munduaren baitan
(biologiaren munduan); eta, azkenik, adimen arrunteko maitasun-erreakzio hori adimenmaila sakonetako maitasunaren isla da adimen arrunteko munduan (psikologiarenmunduan). Ikuspegi alternatibo honetan, maitasunaren maila sakonak azaleratzeaneragiten dira kausalitate horiek; edo, beste hitz batzuetan esateko, kausalitateordinario horiek maitasun sakonaren azalezko formak besterik ez dira; hau da, laugarren ikuspuntua erakusten saiatzen den maitasun mailaren forma.
|
|
2006
|
|
|
Max Weber-ek aipatzen duen arrazionalizazioaren paradoxa, horrenbestez, termino abstraktuetan formula dezakegu, era honetan: bizitzaren munduaren arrazionalizatzuetan, bizitzaren
|
munduaren baitan
eregin desintegratzaileak izan ditzake (Habermas, 1992: 437).
|
|
2007
|
|
|
Hiperboleaz gain, metaforaren
|
munduaren baitan
, sinestesia, ironia eta alegoria aipatu dira arestian. Sinestesia da zentzumen-transferentzia lantzen duen literatura-baliabidea:
|
|
|
Pentsatzen badugu gizakia, ez aurrez aurre, baino
|
munduaren baitan
eta Jainkoaren baitan (Izpirituaren baitan alegia), hau da, Dena Bat, orduan gizadiaren izpirituaz gizatasunaren indarraz edo aiurriaz bezala mintza gaitezke. Humboldt gazte oraindik antropologoak, hiru bolumeneko proiektu handia izateko baten hasiera eskuizkribatu du Parisen, lehen aldiz 1904an publikatu denean, Leitzman editoreak «Über den Geist der Menschheit» (gizadiaren/ gizatasunaren izpirituaz) izenburutu duena369 Iraultzaren ikuskizunak behatzaile gazteari buru-bihotzeratu dion gogoeta behartua da370 Halako ekintzak egiteko eta halako bitartekoak hautatzeko, «guregandik kanpo dena bilinbolan dabilenean», ez dira aski, dio?
|
|
2008
|
|
|
–eta nola ahizpa-izebak hitzik gabe gelditu baitziren, jarraitu zuen?: Komentu batean moja izatea nuen amets, baina komentutik kanpo izan beharko dut,
|
munduaren baitan
.
|
|
|
–eta nola ahizpa-izebak hitzik gabe gelditu baitziren, jarraitu zuen–: Komentu batean moja izatea nuen amets, baina komentutik kanpo izan beharko dut,
|
munduaren baitan
.
|
|
2009
|
|
|
Sakon-sakonean Gabinok zuen, agian, arrazoi; izan ere,
|
munduaren baitan
bi mundu zeuden: ametsen mundua eta errealitatearena, biak ere marra batek bereizita, lehena eta geroa orainaren marrak bereizten dituen bezala; bi mundu, beraz, guztiz simetrikoak izan zitezkeenak, teorian bai bederen, ametsek bere fruiturik umoenak ematekotan; baina ametsek fruiturik ematen ez zutenean, zer??; horixe gertatu zitzaion aitari bere hiru seme haiekin!; baina ez?
|
|
|
Sakon-sakonean Gabinok zuen, agian, arrazoi; izan ere,
|
munduaren baitan
bi mundu zeuden: ametsen mundua eta errealitatearena, biak ere marra batek bereizita, lehena eta geroa orainaren marrak bereizten dituen bezala; bi mundu, beraz, guztiz simetrikoak izan zitezkeenak, teorian bai bederen, ametsek bere fruiturik umoenak ematekotan; baina ametsek fruiturik ematen ez zutenean, zer...?; horixe gertatu zitzaion aitari bere hiru seme haiekin!; baina ez... hantxe baitzegoen Teofilo Maria, familiaren izen ona hondamenditik salbatzeko gerturik!; mutila, gainera, plan bat eskaintzen ari zitzaion, fabrikan zituèn arazoak konpontzeko... orbetarren fabrika itsasontzi bat ere bai baitzen, antza, krosko metalikoan zulo bat zuena, herdoilak aspaldi jandakoa eta lehenbailehen konpondu beharrekoa, ontziak aurrera egin zezan, dena emanda; esan nahi baita Nazario Orbe hunkituta zegoela bere semearekin –une hartan ezpainetan loratu zitzaiòn irri zabalak nekez izan zezakeèn beste esangurarik–, eta, hala, bi eskuez besagainetik heltzen ziola, berotasun handiz esan zion:
|
|
2013
|
|
|
Ez da, hortaz, arrauna kanpoan zabaltzeko nahia bakarrik, Euskal Autonomia Erkidegoaren irudia ere zabaldu nahi da arraunaren aitzakian. Horregatik, arraun
|
munduaren baitan
ari dena mesfidati egon ohi da halako irteeren aurrean. Ohikoa izaten da halakoak entzutea:
|
|
2015
|
|
|
Plastikozko leihotxo soil beltza, Magritte jostakin aztoratzailearen obra batean nola, beti dudarazten gaitu dena, ez dena, izana, izena eta pertzepzioaren artean. Eskura dugu, ahurrean kabiturik, mundu bat
|
munduaren baitan
, mundura buruz eta mundutik kanpo, betan: gainerakoaren artetik hautuzko eduki eta jendeek osatu mundu zatia, ezartzen gaituena zentroan, saihetsean, besteekin nahiz gabe, beti nor bere buruarekin parez pare.
|
|
2018
|
|
|
Atal honetan, lehenik, bertso-
|
munduaren baitan
sozializatzearen bidezko hiztun berrien legitimazio prozesua izango dut aztergai, Ipar Euskal Herriko testuinguruan (IEH, hemendik goiti), horretarako hainbat urtez bertso-eskolan aritu diren bi hiztun berriren bertso-ibilbide eta hiztunibilbideak arakatuz eta hiztun berri gisa izandako bizipenetan arreta jarriz. Ondoren, gaur egungo bertsolariaren irudi kanonikoak legitimazio prozesu horretan bertan jar ditzakeen mugez arituko naiz.
|
|
|
Benetakotasunaren balioari zentralitatea kentzen dieten diskurtsoak, oraindik orain, ez daude erabat artikulatuta bertso-
|
munduaren baitan
ere, gizartean hegemonikoa den ideologiarekiko alternatiba gisa. Esan liteke, beharbada," ama hizkuntzaren" ideologia muturreraino eraman izan duten diskurtsoak ez direla hain hegemonikoak gaur egun. Eta bertso-ekitaldi nabarmenetako diskurtsoetan positiboki aipatu ohi direla bai euskaraz etxean jabetu izana20 eta bai euskara etxetik kanpo ikasi izana ere21 Azpimarra dezagun, hala ere, diskurtsootan, euskaldun legitimoaren posizio eztabaidaezinean kokatzen dela igorlea, eta hizketa -gai duen bestea dela, ia beti, hiztun berria.
|
|
|
Baina, ez hiztun legitimoa soilik. Bertsolari legitimoaren ezaugarriak ere negoziatuak izan dira eta negoziazioan daude bertso-
|
munduaren baitan
. Gauza bat da bertsotan egiten jakitea, eta bestea bertsolari izatea.
|
|
|
Kanpotik begiratuta, bertso-munduko hiztun berriei legitimitatea egotzi dakieke, beraz, zentzu horretan. Aldiz, hiztun berriok bertso-
|
munduaren baitan
ikusten dute, beste eremu batzuetan ez bezala, haien hizkuntza identitatea auzian jarria.
|
|
|
Eta neurri batean, gertatzen da. Bertso-
|
munduaren baitan
kapital sinboliko handiena izan dezaketen hainbat eragileren hiztunen legitimitateari buruzko diskurtsoa bada, zuzenean ala zeharka, benetakotasunaren balorean oinarritzen den diskurtsoarekiko kontrajarria. Gaur egungo bertsolaritza ez da eremu euskaldunetan soilik garatzen, eta, hain zuzen ere, bertsolaritza biziberritzen emandako pauso nabarmenenak erdalguneetan eman dira azken hamarkadotan, eta badago, bertsomunduko diskurtso-unibertsoan, gune honetako bertsozale eta euskaldunekiko ezagupen bat, bai ezaguera eta bai aitortza zentzuan.
|
|
|
Diskurtso mailan hiztun berriekiko inklusiboa izatea politikoki zuzena bilakatu bada ere bertso-
|
munduaren baitan
–eta bada zerbait-, oraindik ere indarrean dago benetako bertsolaria eta benetako hiztuna lotzen dituen ideologia. Eta alde horretatik, nago arnas laburreko benetakotasunaren ideologia murriztaile hori eraldatzeko ez ote den estrategikoa, bertso-munduari dagokionez, euskalduntasunari buruzko diskurtsoak ez ezik bertsolaritasunari buruzko diskurtso berriak pentsatzea, praktika berriei bide emanez-eta alderantziz-, benetako bertsolariaren ideiaren bitartez eragiteko, hain zuzen, benetako hiztunaren ideian.
|
|
|
26 Zerrenda honi gehitu dakizkioke gizartean bereizkeria iturri izan daitezkeen ezaugarriak oro. Hemen aipatu ditudanak bertso-
|
munduaren baitan
eztabaidagai izan direnak eta horien inguruan diskurtso gutxi-gehiago eraiki bat dutenak dira.
|
|
2020
|
|
|
Hitz egiteko bezain hurbil, bere algara entzuteko bezain hurbil, ibaiaren beste aldetik egurrezko txalupa batean gerturatzen zela ikusteko bezain hurbil. Eta, mundua eta
|
munduaren baitan
dauden objektu guztien mugimendua posizioaren eta abiaduraren arabera ulertu behar baldin bada, nola arroka gaineko nire gelditasun hartatik ulertu nuen ahizpa bertan zegoela, eta ez erlatiboki, baina bai modu guztiz absolutuan.
|
|
2021
|
|
|
Edozein kasutan, 1980ko hamarraldi horretan El Diario Vasco bertsolaritza klasikoaren gotorleku bihurtu zela esan daiteke. Bertso-
|
munduaren baitan
gertatu ziren eztabaidetan, jaio vs egin famatuan esaterako, posizio kontserbadoreenen bozgorailu. Eta hurrengo hamarkadetan ere, Zavalaren sareak iraun duen neurrian behintzat, arrakalaren alde horretara gelditutako posizioek toki bat izango dute bertan.
|
|
|
1980ko hamarraldiaren lehen erdia igarota bertsolaritza telebistaratzeko erronkari heltzeko gogoa nabari daiteke bertso-
|
munduaren baitan
. Jakinen 1987an argitaratutako lanean, aditu eta eragileei helarazitako galdetegiaren seigarren galderak honela zioen:
|
|
|
Lore Jokoetatik dator baita gerora bertso
|
munduaren baitan
hainbat gogoeta eta eztabaida eragin dituen elementua: txapelketak dakarren lehia deserosoa.
|
|
|
presentzia orotik harantzago baizik. Beste behin hartu du arnasa; begiak lausotu zaizkio; mundua aldendu egiten zaio, lur jotzen ari da; haatik, ez da mundutik irteten; Hélène
|
munduaren baitan
ari da besoetan daukadan hildako bilakatzen. Rictus batek ezpain-ertzetatik egiten zion tira.
|