|
2015
|
|
|
Boisen erositako anplifikadorea inoiz baino alaiago zegoen, eta behingoz esan dezakegu, musikalki, emanaldi osoa izan zela. Baxuaren kolpeak Ixaaken gitarra limurtzeraino aritu ziren, eta Eperrak kantarekin zutik jarri genuen
|
jendea
. Bertsotan, bidaian lehenengoz genuen Casabal gaiak jartzen eta Manex kantari, eta, emanaldiak iraun zuen 45 minutuetan zehar, txalo zaparradak ugari izan ziren.
|
|
|
“Nire orduko lankide eta lagun handi bat –Jontxu Markos– eta Xenpelarren dokumentalista lanetan zebilen Edurne Oiarbide pisu berean bizi ginen. Hark bazekien oso bertsozaleak ginela, eta berak proposatu zigun grabatzaile lanetan hastea,
|
jendea
behar baitzuten. Berehala eman genion baiezkoa”, gogoratu du abiapuntua.
|
|
|
Funtzio sozial eta funtzio emozionalean kokatu nahia adibideekin erakutsi zuen: “Oso desberdina da joatea Itureneko ganbarara inauterien bueltako ospakuntza horretara edo joatea antzoki baten barruan egiten den ostiral bateko saio batera,
|
jendea
asteguneko lanak bukatuta doanean zu eta beste batzuk entzutera. Kasu bakoitzak bere funtzioa dauka, eta nire burua horretarako kokatzea izaten da neure ahalegina”.
|
|
|
Gatazka politikoarekin lotu zuen Onintza Enbeita bertsolariak psikologoak tristuraz eta sufrimenduaz azaldutakoa. “Kuriosoa da
|
jendea
pozik egotea negar egiten duzulako”, ekin zion erantzuteari ironiaz. Ondoren, heldu zion gatazka politikoarekin lotzearekin:
|
|
|
“Emozioak zailak dira plazaratzen. Ematen du
|
jendea
hunkitzera jotzen dugula. Ni ez naiz jendea hunkitu zale hunkitu nahi dudalako.
|
|
|
Ematen du jendea hunkitzera jotzen dugula. Ni ez naiz
|
jendea
hunkitu zale hunkitu nahi dudalako. Nik neure burua hunkitua dagoelako hunkitzen badut jendea, ongi, baina baldin banabil beste eremu batean, ez dudana batere emoziotik bizi, ez dut uste inoiz hunkituko dudanik jendea edo, behintzat, ez dut zerbait eginen horretara jotzeko.
|
|
|
Ni ez naiz jendea hunkitu zale hunkitu nahi dudalako. Nik neure burua hunkitua dagoelako hunkitzen badut
|
jendea
, ongi, baina baldin banabil beste eremu batean, ez dudana batere emoziotik bizi, ez dut uste inoiz hunkituko dudanik jendea edo, behintzat, ez dut zerbait eginen horretara jotzeko. Nire burua hunkitua denean transmititzeko zalea naiz”, gaineratu zuen.
|
|
|
Ni ez naiz jendea hunkitu zale hunkitu nahi dudalako. Nik neure burua hunkitua dagoelako hunkitzen badut jendea, ongi, baina baldin banabil beste eremu batean, ez dudana batere emoziotik bizi, ez dut uste inoiz hunkituko dudanik
|
jendea
edo, behintzat, ez dut zerbait eginen horretara jotzeko. Nire burua hunkitua denean transmititzeko zalea naiz”, gaineratu zuen.
|
|
2016
|
|
|
Itzelezko eragina izango du, seguru. Ximunek esaten du hemen ez dela Nurembergik izan eta horrek ez du permititu
|
jendea
osasuntsu bizitzea. Hori hor dago.
|
|
|
Idatziak ere egiten zituen garai hartan; adibidez, Zeruko Argian, “Gazte naiz” sailean. Hor hasi zen
|
jendea
ohartzen idazteko zuen gaitasunaz, eta Lete bera ere orduan hasi zen poesia lantzen; hori izan zuen ibilbide literarioaren abiapuntua. Ez dok Amairu taldean, berez, testuak lantzeko sartu zen; Lurdes Iriondo ezagutzeak eraman zuen kantura.
|
|
|
Porroa, zurruta eta antzerkian batere esperientziarik ez. Heroina kontsumitzen zuen
|
jendea
ere bazen herrian, hondamendi hutsa zen hura. Lanean hasteko ordua iritsi eta lau falta, bost falta… Baina Xabier gogorra zen oso, hura haserretuz gero goizeko ordubiak arte egon gintezkeen antzezten”.
|
|
|
kantu inprobisatuaren jatorri desberdintasunak ez du bat batekotasunaren magia zapuzten. Bada
|
jendea
munduan kantu inprobisatuak konektatzen duena.
|
|
|
Tradizionalki, gainera, entzulegoa klase ertain jaso batekoa izan da: poesian oso jantzia den
|
jendea
, galesaren arauak oso ondo ezagutzen dituena, Galesko historian aditua den jendea. Ni ez nago giro horretan interesatuta.
|
|
|
Tradizionalki, gainera, entzulegoa klase ertain jaso batekoa izan da: poesian oso jantzia den jendea, galesaren arauak oso ondo ezagutzen dituena, Galesko historian aditua den
|
jendea
. Ni ez nago giro horretan interesatuta.
|
|
|
Oso gaizki ikusten dut dena, eta sentitzen dut horren guztiaren kontra kantatu beharra. Nik kantatzen dut
|
jendea
konturarazteko: pobre izatea ez dagoela legearen kontra, galestarrez hitz egitea ez dagoela legearen kontra, ahula izatea ez dagoela legearen kontra, errefuxiatu izateak ez duela izan behar ilegala, pertsonak ez direla ilegalak… Zeren, jendeari burua jan zaio eta jendeak errepikatzen ditu komunikabideetan entzundako gauzak.
|
|
|
Eta haserre nagoenean poesia egitera jotzen dut. Eta sentitzen dudanean audientzian badagoela, horrekin identifikatzen den
|
jendea
eta erantzun positibo bat, bilatu egiten dut jende hori.
|
|
|
Kanta denak defendagarri izaten saiatzen gara. Jai giroa sumatzen badugu, jai girokoagoak diren kantuak jotzeko joera daukagu;
|
jendea
geldoago egongo dela aurreikusten badugu, berriz, beste batzuk sartzen ditugu…
|
|
|
Bertsolarien bikotekide, guraso, bestelako ahaide, lagun, ezagun eta ezezagunak. Ikerlariak, adituak, arrasto handirik ez baina esateko zerbait badutenak, serioak eta arinagotik aritzea nahiago dutenak… Euskaldunak, euskal herritarrak, italiarrak, katalanak, mexikarrak, kanariarrak, ingelesak, ukrainarrak, galiziarrak, Puerto Ricokoak, venezuelarrak, argentinarrak, Granada Karibearrekoak… Adin guztietako
|
jendea
. Apologistak, detraktoreak, eszeptikoak, boluntariosoak…
|
|
|
Honekin, noski, ez dugu
|
jendea
doan lan egitera animatu nahi. Gaur gaurkoz kolaboratzaile guztiei ordaintzeko ahalmena badago, eta duin ordaintzen da; aurrekontuaren zatirik potoloena bideratzen da horretara.
|
|
|
Izatez, aldizkarian ordu asko sartu dituen
|
jendea
, bi eskuetako hatzekin konta daiteke.
|
|
2017
|
|
|
Herri xehearengana itzuliz,
|
jendea
entzun daiteke esanez ‘Ze bero’ egiten duen, ‘hau beruna! ’, Dragoi Bolako “eguzki hozkada” gogoratuz. Edo kexaka, Lorentzoren erruki faltaz; Lawrence, Arabiakoa hain zuzen.
|
|
|
Bere garaiko bertsolari gehienek ezagutu zuten baserria. “Gure aita
|
jendea
ekartzekoa zen. Amak sukaldean bazekien pixka bat, eta zenbat bazkari eta afari prestatu zuen aitak bertsolari lagun batzuk gonbidatu zituelako.
|
|
|
Beti esaten digute Joxek eta biok elkarrekin puntuka egindako saio batzuk gogoratzeko modukoak izan zirela. Baina
|
jendea
ez da ohartzen puntuka horrela egiteko aurretik urteetako gimnasia bat egin izan dugula. Beharbada hark taldean bertsolaririk ez zuelako eta nik ere ez, baina ingurukoak puntua jartzeko adina bazirelako, erantzuten trebatu ginen, hala iruditzen zait.
|
|
|
Emanaldiaren helburua, besteak beste, herri eta auzoko
|
jendea
festaren parte izatea zen. Ikusleak protagonista bihurtzeko egiten ziren lehiaketa, zozketa eta, haurren kasuan, Irrien Lagunak taldearen babesari esker, jolas bat egiten zuten non irabazleak material kit bat eskuratzen zuen.
|
|
|
Orain, ordea, orduan baino jende gehiagok daki, ez ama hizkuntza duelako edo han jaso zuelako, baizik ikasi egin duelako. Pentsa zer den Euskal Herritik zuzenean iritsitako
|
jendea
zegoenean baino euskara gehiago egitea orain. Euskara indarra hartzen ari da belaunaldiak pasa ahala, eta oso berezia da hori.
|
|
|
Etxarri, Altzo, Gasteiz, Bergara, Hernani… hainbat herri eta mota askotakoak bisitatuko dituzte aurrerantzean, eta publikoan denetariko
|
jendea
aurkitu dute: bertsozale tradizionalak, feminismoan oso formatuta dagoen jendea, horretaz ideiarik ere ez daukana, bertsoak gehiegi inporta ez zaizkiona… Zentzu horretan, Labakak uste du horrek gehiago eragin diezaiokeela berari Egizabali baino.
|
|
|
Etxarri, Altzo, Gasteiz, Bergara, Hernani… hainbat herri eta mota askotakoak bisitatuko dituzte aurrerantzean, eta publikoan denetariko jendea aurkitu dute: bertsozale tradizionalak, feminismoan oso formatuta dagoen
|
jendea
, horretaz ideiarik ere ez daukana, bertsoak gehiegi inporta ez zaizkiona… Zentzu horretan, Labakak uste du horrek gehiago eragin diezaiokeela berari Egizabali baino. “Zenbait tokitan irudikatzen ditut pertsona oso bertsozaleak, herri horretako soziedadean afaria edukiko banu ere joango liratekeenak”.
|
|
|
Isilik geratuko dira? Hasierako termometro gisa, aurrestreinaldia eskaini zuten Lasarteko Elebeltz fabrika okupatuan, eta beren gertuko
|
jendea
gonbidatu zuten bertara. “Hor ikusi genituen zati bakoitzean izan daitezkeen erreakzio batzuk, baina badakigu beste lekuetan ez dela beti horrela gertatuko.
|
|
|
Alde Zaharreko eta Groseko kaleek inpresio handia egin zidaten. Nekeza izan zitzaidan bertako
|
jendea
ezagutzea lehen aldi hartan. Orain, berriz, jendea da Euskal Herritik gehien erakartzen nauena.
|
|
|
Nekeza izan zitzaidan bertako jendea ezagutzea lehen aldi hartan. Orain, berriz,
|
jendea
da Euskal Herritik gehien erakartzen nauena.
|
|
|
Poloniako Estatuak gaizki kudeatu du kultura, duela 50 urtetik hona, eta jatorrizko kultura erabat suntsituta dago. Azken hamar urteetan
|
jendea
hasi da gaiari heltzen, eta kultura berreskuratzen ari gara, baina beldur naiz ez ote duen luzeegi joko. Kultura modernoa purian dago Polonian; antzezlanak, dantza, zinea, musika eta halakoak oso birizik daude.
|
|
|
Bertsolaritzaren munduan sartzea oso erraza izan da niretzat,
|
jendea
oso irekita egon da. Gogoratzen dut nola inongo arazorik gabe bidaiatu nuen Hitzetik Hortzerako kideekin, edo nola Xenpelar Dokumentazio Zentroa erakutsi zidaten, eskatu orduko.
|
|
|
«Bertsoak, ona behar badu izan, arrazoi sakona, zartadarik sendoena azkeneko estrofan gordeta etorri behar du. Gainera, aurreneko estrofek
|
jendea
talaian jar erazi behar dute, honetarako ahal den poesia guztia erabiliz. Begira, bestela, arestian botatakoari».
|
|
|
Eta horregatik tristeak izaten dira bertsoak holako okasioetan. Baina esperantza zaila da kiskailtzen, eta Matalas hil denik ez beza inork pentsa, hark defendatu zuen
|
jendea
bizi deino behintzat. Xoriek ere era honetan txiotzen omen zuten:
|
|
2018
|
|
|
Arraroa egingo zaio baten bati bertsolaritza gizarte mugimendu bat dela esatea, baina, egia esan, erraz defini daiteke hala: egiturazko arazo historiko bati erantzuteko antolatzen da, munduari begiratzeko eta funtzionatzeko ikuspegi bat eraikitzen du, aukera leihoak aprobetxatzen ditu, gainerako agenteekin interakzioan sartzen da,
|
jendea
mobilizatzeko baliabideak martxan jartzen ditu, jende asko mobilizatzen du, eta, batez ere, bere egoeraren jabe egiteko eta bere existentziaren baldintzetan eragiteko antolatzen da. Agente bihurtzen da eta bere egoera eraldatzeko gai da.
|
|
|
Espainiako Vox alderdi politiko ultra-eskuindarrak oraingoz lortu duenak ez du hainbesteko meriturik. Frankismoaren parametroetatik inoiz mugitu ez den
|
jendea
erakartzen ari da. Bere baratzeko fruituak dira.
|
|
|
Kultura eremu bateko sortzaileak eta zaleak artikulatzea oso bitxia da, eta oso eraginkorra, bertsolaritzarentzat behintzat. Baina, gainera, sortzaileen eta zaleen artean hainbat mundutako
|
jendea
badago, sinergiak handiagoak izan daitezke. Artikulazioa ez da normalean bat bateko fenomenoa.
|
|
|
Ikerketarako elkarrizketatu genuen batek esan zigun ez zela publiko berriez gehiegi fidatzen, nahiago zituela ohiko bertsozale sutsuenak. Txapelketen epelera hurbiltzen zen
|
jendea
berdin berdin urruntzen zela. Bada, fidatzekoa ez den publiko hori da gaur egungo bertsolaritzaren publiko nagusia, eta ez soilik txapelketetan, baita urtean zehar egiten diren saioetan ere.
|
|
|
Googlek doan eskaintzen ditu hainbat zerbitzu, eta jendeak doan ekoizten ditu milioika eduki Googlerentzat, esate baterako Youtuben. Jendea saretzen laguntzeari esker, Googlek lortu du
|
jendea
berarentzat doan lanean jartzea eta horrekin diru asko egitea.
|
|
|
Eta horrek esan nahi du etengabe berrikusi behar dugula gure antolatzeko eta funtzionatzeko modua. Izaera oso ezberdineko
|
jendea
dabil Bertsozale Elkartean, oso leku ezberdinetatik iritsi dena. Ekipo hori zaindu beharra dago etengabe.
|
|
|
ditugun hautuek beharbada jende bat erre eta beste bat mantendu egingo dute, eta horrek kezkatu egiten nau. Kezkatu egiten nau gaur egun adin batetik aurrera
|
jendea
erretiratzen ikusteak: batzuk ez dira txapelketatik bakarrik erretiratzen, errealitateak eta publikoak erretiratzen ditu sistematik.
|
|
|
egunkari bat daukagu, aldizkari bat… Gehienetan produktu bakarra daukagu, ezin dugulako sare zabal bat izan, produktu berezituak… Agian, hori bertsolaritzan baino ezin da eman. Baina aldi berean prozesuak azkartuz eta
|
jendea
, halako indar zentrifugo batekin, sistematik botaz. Eta hori arriskutsua izan daiteke, bai barruan dagoen jendea erre daitekeelako, bai zenbait prozesu heldutasun puntu hori lortu gabe amaitu daitezkeelako.
|
|
|
Baina aldi berean prozesuak azkartuz eta jendea, halako indar zentrifugo batekin, sistematik botaz. Eta hori arriskutsua izan daiteke, bai barruan dagoen
|
jendea
erre daitekeelako, bai zenbait prozesu heldutasun puntu hori lortu gabe amaitu daitezkeelako.
|
|
|
Egon daiteke talde bultzatzaile bat, egon daitezke beste azpitalde batzuk bide propioak hartzen dituztenak. Beti galduko da
|
jendea
tropeletik. Hori da gakoa:
|
|
|
Honatx bi adibide: bertsolariok ez al duzue sekula metro batera telefono mugikorrarekin
|
jendea
grabatzen izan. Eta zuek, bertsozale zareten heinean, nola sentitu zarete Hitzetik Hortzerako kamerak “harrapatu” zaituztela konturatzean?
|
|
|
Doneztebeko bestetan saldu ziren bertso-paperak, 1915eko ekain hondarrean. Nork kantatu ote zituen
|
jendea
tentatzeko. Irungo itsuak?
|
|
|
Artxibo Nagusia izugarria iruditu zitzaidan: jendearen dagoena (armairuak, liburuak,
|
jendea
begiak xahutzen paper horituetako lerro okerrei begira…) eta barreneko gordelekuetan norberaren irudimenak imajina dezakeena; izenak eta gertaerak, zenbat istorio eta historia!
|
|
|
Lekuonak zioen, Oiartzunen sei bat doinurekin kantatzen zela pasa den mendearen lehenengo erdiaren hasieran, eta orain, berriz, sei doinuk ez dute saio baterako ere ematen,
|
jendea
aspertu egiten da. Errimaren kasua bera da, beti berdinekin aspertu egiten gara, gaurko bertsolaritzak aldatzea eskatzen du.
|
|
|
jendartea aldatu da, beraz, gaiak aldatu dira. Gauza bera gertatzen da musikarekin,
|
jendea
bezala musika ere aldatu da. Ez gaude jendartetik at, ez gara berdinak orain eta lehen, ez dugu berdin kantatzen lehen eta orain.
|
|
|
Nire tutoreek ez zuten bertsogintza oso ongi ezagutzen eta urruti daude, baina ahal duten guztian lagundu didate Internet bidez. Lanean Oiartzunen ibili naizenez, Juan Mari Beltranekin komentatzeko aukera nuen, eta Mintzola zein Bertsozale Elkartetik Karlos Aizpurua beti egon da hor edozertarako. Banuen
|
jendea
inguruan, ez naiz bakarrik sentitu.
|
|
|
Eta nola balio izanen du, orduan, bertsotan egiteko? Eta, orain, demagun bertso afari batera zoazela eta jatorri bila hasten zaizkizula, ez soilik bertsokideak, publikoko
|
jendea
ere bai, eta pasatzen dela denbora eta gero eta lekuz kanporago sentitzen zarela. Jendeak animatzen zaitu, dena dela, zeren “jode, badu meritua, Barañainen, Auritzen, Ozaetan, Portugaleten… euskaraz, e! ”.
|
|
|
Batzuek metaforekin edota hitz jokoekin gozarazi gaituzte, beste batzuek umoretik jo dute, eta ohartu gara umoreak ere era askotakoak direla. Entzuleen artean ere gustu guztietako
|
jendea
mintzatu da. Batzuk bertsolaritza tradizional baten alde, beste batzuk bide berriekin liluratuta…
|
|
|
Eta hortik aurrera, zurrunbiloan datozen oroitzapenak: ...eta Sustrai lehenengo, bi Aitor eta Unai ondoren, Igor berehala, Maialen gero, Amets azkena; zozketa, eupadak, animoak, bizkarrean emandako kolpeak, taldea egin nahia, elkar babestu nahia, bertsoa norberak baina elkarrekin eta saioa denok egiten dugun sentsazio hori; hurrengo ordu luzeetan, hurrengo une muturrekoetan euskarri izango ditugunengana hurbildu nahia, eta aretoko zurrumurrua, sintonia,
|
jendea
zutitzen denean BECeko burdinazko egiturak ateratzen duen hotsa, “goazen”, bizkarrekoak, eupadak, “ez begiratu lurrera, begiratu jendeari, akaso berriz ez haiz hona iritsiko, eutsi”, eta 14.000 gorputzez osatutako gorputz erraldoi horren distortsioa: aurpegiak, bizkarrekoak, malkoren bat begiren batetik zintzilik, txaloak, txaloak eta txaloak, oholtzako eskaileretan gora hanken dardara, pauso batzuk aurrera eta txalo BECi, txalo, txalo eta txalo.
|
|
|
Nik ez dakit zergatik sartzen zaigun Txapelketako entzulea urte osoan zehar plazaz plaza dabilen bera ez denaren paranoia hori. Niretzat, saioetara joan eta ikustea betiko
|
jendea
dela hor dagoena, saio gehienetan dabilena eta ezagutzen duguna, bertsolarien kodeak ulertzen dituena… Niretzat publikoa aliatu bat da.
|
|
|
Nerea. Baliteke jende batek umorea deitzea barre algaraka jartzen zaituen ateraldi horri, baina umorea izan daiteke ironia puntu hori, irriño bat ateratzen dizun keinu bat… Egia da Txapelketak pisu bat hartzen duela eta
|
jendea
tentsio batekin dagoela, baina ez zait iruditzen umore faltarik izan denik, inondik inora.
|
|
|
Bakarra ez, batzuk geratzen dira Txapelketan hobeto egin zitezkeenak. Nik badakizkit, baina ez ditut esango, zeren iruditzen zait
|
jendea
ez dela konturatu.
|
|
2019
|
|
|
Horiek izango ziren nekazari mundu horretan etxetik kanpoko egiteko nagusiak. Pentsatzen dut gune ederrak izango zirela plaza horiek
|
jendea
ezagutzeko, lagunekin gauzak konpartitzeko eta kanturako, orduak emango baitzituzten kantari ur hotzarekin arropa garbitzen, ekin eta ekin aritzen ziren bitartean.
|
|
|
sistemak ez du ikusten komunitatea eraikitzeko kulturak zer nolako balioa duen. Gero, badaude kultur eragileak diren hezitzaileak ere; berek hala erabaki dutelako baliabideak sortu eta abar egiten dutenak… Sekulako esfortzua egiten duen
|
jendea
.
|
|
|
Bertsolaritzan, tradizioa, publikoa eta batez ere bat batekotasuna gehitzen zaizkie aurrez aipatutako sistema horiei. Izan ere, hainbat ikerlariren arabera, bertsogintzan beti pisu handia izan du umoreak;
|
jendea
irri egitera joaten da saioetara. Baina nolako umorea izan da?
|
|
|
Saio politak eta barregarriak, Arabako bertso sarea indartuta, beste bertso ero batzuk ezagututa… dena aldekoa. Halako formatuak beharrezkoak dira bertso mundura zuzenean hurbiltzeko, mundu honetan berria den
|
jendea
(nire kasuan, adibidez) modu aktibo batean parte hartzera animatzeko, eta bertsoak botatzeko ez ezik, gaiak prestatzeko eta aurkezteko ere, edo bertsoak puntuatzeko, edo lehenengo saio batera joateko ere bai.
|
|
2020
|
|
|
Abiatu ginen poliki poliki. Lekunberrira arte gogorra izaten da,
|
jendea
ere pilatuta joaten delako hasieran. Sebastianek, Lekunberrin, gosaltzeko lekua hartuta zuen, eta han egin genuen pulamentuzko abituallamentua.
|
|
|
Behin, Abaltzisketan, saioa egin genuen eguraldi petral samarrarekin eta,
|
jendea
urruti samar geratu zelako edo beste arrazoiren batengatik, ez zen behar bezalako girorik sortu, eta Andoni ez zen oso konforme jaitsi oholtzatik. Emakume batek galdetu zion ea zer moduz Saioa, eta Andoni hasi zitzaion kontatzen hotz samarra atera zela, eguraldiak ere izan zuela errua eta horrelako aitzakiak ematen.
|
|
|
Bi horiek jendaurrean aritzen ziren eta gu ez. Xoxoka auzoko festetan antolatu zuen afari hori eta tokiarekin ez zuten asmatu,
|
jendea
festa giroan baitzebilen. Anatx eta bere osaba Otaño hori hasi ziren jo eta ke, eta gu ere animatu ginen.
|
|
|
Egon zen
|
jendea
hainbat astez laguntzera etorri izan zena ere. Lehen aipatu dudan bezala Lehengoak Gogoratuz ek luze iraun zuen, eta Eta Hitza Jolas Bihurtu Zen en barruan ere txertaturiko atal gisa jarraitu zuen hainbat urtetan.
|
|
|
|
jendea
justifikatzen.
|
|
|
Oso itxia zen erlijio eta moral kontuetan. Beti zebilen bere moralinarekin, eta
|
jendea
nekatu egin zuen horrekin. Ehun mila pezetako sariketarekin egin zuen itzulera ere polemiko samarra izan zen… Ayalderekin izan zuen polemika hartan, txapelketak uzten zituela iragarri zuen eta halaxe egin zuen, baina 1968an sariketa handi bat antolatu zen, eta, horretara bai, aurkeztu zen.
|
|
|
Bertsolarien backgrounda aldatu da eta orain bertsoa da produktu bat kultura produktu modernoekin ohituta dagoen
|
jendea
ere asetzeko modukoa. Garai bateko bertsogintzak zion eutsi zinema, komikia, Internet eta abar ere eskura dauzkan kontsumitzaileari.
|
|
|
Badago berrikuntzarekin oso konforme ez dagoela azaldu izan duen
|
jendea
ere.
|
|
|
Bertsolari askok komentatzen zizkidaten programaren gorabeherak… Gogoan daukat, hasieran, neuk bakarrik egiten nituen programa horietan, enbarazu baino ez zuela egiten telebistak: irratiarekin mikro bat sartzen duzu eta bost minuturako ahaztuta dago
|
jendea
, baina telebistarekin 2.000 watt sartu beharra dago, eta giroan ezaguna zen ez zuela inolako graziarik egiten. Pixkanaka, ordea, alderantzizko fenomenoa eman zen:
|
|
|
Bertsozalea ez zen
|
jendea
ere harritu zuen aldaketak. Gogoan daukat nola behin Saizarbitoria etorri zitzaidan eta:
|
|
|
Amarekin batera klaseetara joaten hasi zenean harritu egin zuen taldearen profilak: “Talde berezia iruditu zitzaidan, espero ez nuen
|
jendea
topatu nuen: mendian korrika ibiltzen den jendea, nire adin bueltako mutilak, 70 urte inguruko pare bat klasekide… Lotsa handia eman zidan hasieran, denen aurrean om luze bat esan beharrak eta nire ohiko irudi zurrunaren partez beste alderdi bat ikusgai jartzeak… Badakizu, azkenean yogan une batean ipurdia goian, hankak batek daki non, burua behean… eta ezezagunen aurrean horrela egoteak erreparoa ematen zidan”.
|
|
|
“Talde berezia iruditu zitzaidan, espero ez nuen jendea topatu nuen: mendian korrika ibiltzen den
|
jendea
, nire adin bueltako mutilak, 70 urte inguruko pare bat klasekide… Lotsa handia eman zidan hasieran, denen aurrean om luze bat esan beharrak eta nire ohiko irudi zurrunaren partez beste alderdi bat ikusgai jartzeak… Badakizu, azkenean yogan une batean ipurdia goian, hankak batek daki non, burua behean… eta ezezagunen aurrean horrela egoteak erreparoa ematen zidan”.
|
|
|
hemen
|
jendea
puztu zen.
|
|
2021
|
|
|
B– Berak lan egin du, baina la hori saritu dion
|
jendea
izan du inguruan, beste batzuek ez bezala. Bera ohartzen da gauza interesgarriak bera ez dagoen espazioetan gertatzen direla, baina, era berean, protagonismoari eutsi nahi dio… Hor dago, borroka horretan.
|
|
|
Alaiak tarteko zerbait zioen: “Nik niri grazia egiten didan umorea egiten dut, baina badakit niri grazia egiten badit publikoan egongo dela
|
jendea
mundua nire antzeko tokitik begiratzen duena, eta grazia egingo diola”.
|
|
|
Guri kritika egiten zaigunean, aurreko belaunaldiaren bideak ez ditugula segitu eta abar, agian bide horiek ez zihoazen beraiek uste zuten lekura ere. Gai oso handiez ari gara, baina jai eredua aldatu da, Donostian denda txiki guztiak ixten ari dira, erdigunea turismorako etxebizitzak bideratzen ari dira,
|
jendea
kanpoko auzoetan edo herrietara doa Añorgakoak ere, Villabonara, Usurbilera, Lasartera… Aldaketa horiek guztiak ari dira gertatzen, eta guk bitartean jarraitzen dugu eztabaidan ea 80ko hamarkada hobeto zen egungoa baino. Komeni ez zaizkigun eztabaida batzuetan sartzen gara, baina guri tokatzen zaigu gure burua definitzea eta gure borrokak zein diren esatea…
|
|
|
Gu umetan hasi ginenetik, beti Donostia maiuskula hartuta kritikatzen genuen. Baina Donostian beti izan dugu saioak jarri dizkigun
|
jendea
, zoriondu gaituena, gure bila etorri dena… Eta alde horretatik aitortza txiki bat merezi duena. Beti egon da talde bat, gu bezalakoak zaindu dituena.
|
|
|
Eranzun zien, ongietorria egiñaz, arratsaldeko iruretan izango zala jostaera ori eta orduan esango zitzaiela zeren gañean mintzatu bear zuten. Bereala zabaldu zan uri chit Noble, Leial, Suspar eta beti Piel onetan berri au, eta baserririk urrutienetatik bildu zan alako moduan
|
jendea
ezik kale ta eche guziak bete ziran berealase.
|
|
|
Ez nezake ezan iñolaere emengo jendearen otsarea, chaloak eta irrintziak aipamen au aditzean bersolari aiñ egoki eta aion gordiñ aren aotik. Abian eranzun zion Gorriak, batere zorrik etzion beste berso batekin, eta instante onetatik bukaeraraño etzan aspertu
|
jendea
chaloka, bibaka eta ojuka, aliketa azkeneko bersoarekin aditzera eman arte illunabarrean egingo zutela beste ekiñaldi bat, ikusirik aiñ atsegiñ aundiarekin izandu zirala adituak beren itzalkarrak.
|
|
|
Hura hesteak bota beharra! Bertsolariek ez omen zuten jarraitzerik izan,
|
jendea
lurrean zilipurdika botata baitzebilen algara izugarrian. Horrela amaitu zen desafioa, garailerik ere ez eta azken bertsorik ere ez”.
|
|
|
‘Bertsoak, ona behar badu izan, arrazoi sakona, zartadarik sendoena azkeneko estrofan gordeta etorri behar du. Gainera, aurreneko estrofek
|
jendea
talaian jar erazi behar dute, honetarako ahal den poesia guztia erabiliz. Begira, bestela, arestian botatakoari’ (…)
|
|
|
Hona lehenengoa: Gure Erregiña maite,/ Bai, maite maitea/ Pozez beterik gaude/ Emen ikustea./ Alegri aundiarekin/ Zegon len
|
jendea
;/ Emenche dago orain/ Trizturaz betea.
|
|
|
Horretarako, tertuliak ere antolatu izan dituzte saioekin batera, oholtzatik harago ere bi aldeek dakizkitenak elkartrukatzeko eta partekatzeko gisan. Belaunaldien arteko txokea baino gehiago, belaunaldien arteko batasunak giltzatzen ditu era honetako momentuak, eta Adin adinek jakin izan du bertsoaren erabiltzen
|
jendea
jendearekin lotzeko eta norbanakoaren subjektibitatea jorratzeko.
|
|
|
lehenei, euskarazko kulturaz gozatzeko espazio bat eskainiz; eta bigarrenei, giro honekin sozializatzeko aukera emanez, nahiz eta edukia ez ulertu. Hala ere, bi kasuetan, bertsoak hitzez haragoko emozioen lantzea ahalbidetu dezake, momentu goxo bat eskainiz eta
|
jendea
batuz.
|
|
|
Ez zen lehenbiziko hitzetik biguntzen direnetakoa. Karakter handiko pertsona zen, eta konpainian
|
jendea
kontra bazuen ez zen beti konpainiakoen kulpaz izango, berak ere izango zuen zerikusirik horretan.
|
|
|
Baina deigarria da: Zerkausian ere bertsoa baino gehiago bertsolaria bera da Zavala liluratzen duena, eta haren inguruan biltzen zen
|
jendea
. Eta Adunan ere bai… Giroa, kontatzen zituzten istorioak… Mundu hori.
|
|
|
Hori zuen buruan. Jakintsuak besteak zirela, herriko
|
jendea
.
|
|
|
Guztiek epaitzen dute, nolabait, zure presentzia. Eta ikusi behar dute
|
jendea
interesatzen zaizula. Ez zeure antzekoak bakarrik.
|
|
|
Ibilera, gainera, askotan –garai batean, gehienetan–, jai giroan izaten da. Giro horretan,
|
jendea
animoso ibiltzen da, eta zurruta ere ugari. Baraurik, ezein ezezaguni hitz egiten ausartuko ez liratekeenak, egun horretan, dena kontatzeko prest egoten dira.
|
|
|
|
jendea
kontzientziatzen
|
|
2022
|
|
|
ETBren irudietan garbi ikusten da bertsoaldi horretan giroak nola egiten duen koska bat gora. Egañak bigarren bertsoa bukatu zuenean
|
jendea
, bere jendea esan nahi dugu, altxatzen ikusten da eta ohorezko palkoaren bueltan zirenak, futbol estadioetan bezala, olatuak egiten hasi ziren. Hirugarren bertsoa bukatzean, ordea, kamerak zerbait berezia gertatzen dela oharturik edo, hasten dira gertuagotik jendea enfokatzen.
|
|
|
ETBren irudietan garbi ikusten da bertsoaldi horretan giroak nola egiten duen koska bat gora. Egañak bigarren bertsoa bukatu zuenean jendea, bere
|
jendea
esan nahi dugu, altxatzen ikusten da eta ohorezko palkoaren bueltan zirenak, futbol estadioetan bezala, olatuak egiten hasi ziren. Hirugarren bertsoa bukatzean, ordea, kamerak zerbait berezia gertatzen dela oharturik edo, hasten dira gertuagotik jendea enfokatzen.
|
|
|
Egañak bigarren bertsoa bukatu zuenean jendea, bere jendea esan nahi dugu, altxatzen ikusten da eta ohorezko palkoaren bueltan zirenak, futbol estadioetan bezala, olatuak egiten hasi ziren. Hirugarren bertsoa bukatzean, ordea, kamerak zerbait berezia gertatzen dela oharturik edo, hasten dira gertuagotik
|
jendea
enfokatzen. Bertan zeudenek behin eta berriz adierazi dutenez, Andoniren azken ateraldiarekin egin zuen eztanda giroak.
|
|
|
Urola Kostatik autobusean joandako jubilatu talde bat izan omen zen lurrera erortzen lehena. Hesteak bota beharrean ikusi omen zituzten eserlekuen artean barrez, txoro haizeak jotako gaztetxoak ziruditela, baina adineko
|
jendea
zen sabelari helduta barrez jarraitzen zuena, eta, arnasari buelta eman ezinda zeudela ohartu zirenean, antolakuntzakoak izan omen ziren sorosleei laguntza eske hasi zirenak. Kamerei begira oso garbi ikusten da zeinen denbora gutxi behar izan zuten Gurutze Gorriko eta DYAko langileek larrialdiaren lekura iristeko, dagoeneko ez baitago gertatuari larrialdia deitzea beste erremediorik.
|
|
|
Kamerei begira oso garbi ikusten da zeinen denbora gutxi behar izan zuten Gurutze Gorriko eta DYAko langileek larrialdiaren lekura iristeko, dagoeneko ez baitago gertatuari larrialdia deitzea beste erremediorik. Lekuan bertan hasi ziren
|
jendea
artatzen eta ez zutela erantzuten ikusirik, hasi ziren ohatilekin jende garraioan.
|
|
|
A.L: Inoiz gertatu ez zaidan zerbait gertatu zait, eta kuriosoa iruditu zait,
|
jendea
zorionak ematera etorri beharrean eskerrak ematera etortzen da. Eskerrik asko esatera etortzen dira, eta hori ederra da.
|
|
|
Orain, gai jartzaile bat dute gidari, eta bi epaimahaiko epaile. Bertan da herriko
|
jendea
ere, baina gai jartzailea eta epaimahaikoak bitarteko lanetan, bertsolarien eta entzuleen arteko harreman zuzena lausotzen.
|
|
|
Zuberoan sorgin hori “belagilea” deitzen dugu:
|
jendea
belarrez artatzen duena, belar onez prefosta eta otoitzez. Haatik otoitza ez bide duke beti ortodoxoa, belarra ere beharbada ez beti hauta:
|
|
|
Haatik otoitza ez bide duke beti ortodoxoa, belarra ere beharbada ez beti hauta: artetarik sorgin fama duen
|
jendea
sutara botatzen du epaile zorrotz batek. Gainera ezin uka dohainaren jabetza ez dela nahikoa, lan asko egin behar duela bertsolariak.
|
|
|
Orokorki, Abdelkader erlijioso sufia zen, baina gudari egin zen bere lurra,
|
jendea
, fedea eta legea konkistaren aurka zainduz. Horretarako estatu aske bat eraiki zuen.
|