|
2023
|
|
|
Hortaz, lege erreserba ez errespetatzea ez da forma kontua bakarrik, legitimazioaren edo zuzentasunaren arazoa ere bada. Bestalde ere, lege erreserbaren printzipioak segurtasun juridikoa bermatzen du, zergadunak zehatz
|
jakin
dezakeelako bere betebeharraren norainokoa.
|
|
|
Lekuzko aspektuak adierazten digu zerga egitatea non gauzatu den. Horren ildotik, subjektu pasiboa zein Administrazioren menpe dagoen
|
jakin
dezakegu. Nazioarte mailan, legeak esan behar du zerga egitatea non gauzatu den, horren arabera Espainiako legea noiz aplikatu behar den jakiteko (erabiltzen diren irizpideak:
|
|
|
a) Fakturatzeko betebeharra arautzen duen arauketaren betekizunak betetzen ez badira, arau haustea eragin duten eragiketen zenbateko osoaren %1eko proportziozko diruzko isuna jarriko da. b) Fakturak edo egiaztagiriak luzatu, bidali, eman edo kontserbatu ez badira, arau haustea eragin duten eragiketen zenbateko osoaren %2ko diruzko isun proportziozkoa jarriko da. Ezin denean
|
jakin
zein den arau hausteari dagozkion eragiketen zenbatekoa, zehapena 600 eurokoa izango da, faktura edo dokumentua luzatu edo kontserbatu ez den eragiketa bakoitzeko. Administrazioak egiaztatzen badu faktura ez dela luzatu, bidali eta ez dela eman eta inguruabar hori egiaztapena egiten den unean amaitu barik dagoen zergaldian gertatu dela, diruzko isun finkoa jarriko da, hain zuzen, Araban eta Bizkaian 600 euroko isuna faktura egin eta eman ez den eragiketa bakoitzeko, eta Gipuzkoan 1.000 eurokoa. c) Fakturak datu faltsuekin edo faltsutuekin luzatu badira, arau haustea eragin duten eragiketen zenbateko osoaren %100eko diruzko isun proportziozkoa jarriko da Araban eta Bizkaian, eta Gipuzkoan %75ekoa.
|
|
|
Halaber, TFAOek ezarri dutenez, ez betetzeak fakturatu beharreko eragiketen zenbatekoaren %20 baino gehiagori eragiten dionean (egiaztatu edo ikuskatu nahi den tributuari edo tributu betebeharrari zein epeari dagokienez), edo ez betetze horren ondorioz Administrazioak ezin duenean
|
jakin
zein diren fakturatu beharreko zenbatekoak, orduan, zehapenaren zenbatekoa %100 gehituko da.
|
|
|
Prozedurari buruzko arauetan ez bada ezartzen gehieneko eperik, sei hilabete baino lehen ebatzi behar da. Salbuespenez, premiamendu prozeduran ez dago gehieneko eperik aurretiaz ezin daitekeelako
|
jakin
zordunaren ondasunen aurkako exekuzio derrigorra zenbat iraungo duen; premiamendu prozedura luzatu daiteke Administrazioak duen kobratzeko eskubidearen preskripzio epean zehar. Honela zenbatuko da epea:
|
|
|
Lanbide sekretuaren mende badaude, ordea, informazioa babestuta legoke, nahiz eta sekretu horrek ezin babestu profesionala bera, ezta sekretua hautsi gabe eman daitezkeen datu ekonomikoak ere (esaterako, informazioa pilatuta lortzen denean). Lanbide sekretupean daude ondare izaera ez duten datu pribatuak, baldin eta datuok profesionalen bezeroen ohore eta intimitatea ukitzen badituzte eta profesionalek euren jardueratik ezagutzen badituzte; bestetik, aholkularitza eta defentsa eginkizunak egikaritzean, profesionalek isilpeko datuak
|
jakin
badituzte. Haatik, ez daude sekretupean, bezeroaren eta profesionalaren arteko harreman ekonomikoak (ordainsariak...).
|
|
|
Lurraldearen eragingarritasunak zehazten du legeak zein lurraldetan sortarazten dituen ondorioak. Legeen hedaduren bitartez, ostera,
|
jakin
daiteke zeintzuk diren tributuen legeak arau ditzakeen egitateak eta uki ditzakeen pertsonak.
|
|
|
Tributu arauak Estatuko lurralde osoan bete behar dira. Behin legea zein lurraldetan den eragingarria
|
jakin
eta gero, bi ondorio jazotzen dira: lehenik eta behin, lurralde horretako auzitegi eta epaile guztiek aplikatu behar dute lege hori, antolamendu juridikoaren beste osagai bat izanik; bigarrenik, lege hori, antolamendu juridikoan sartutakoan, kontuan hartu behar da edozein xedapenen interpretazioa egiterakoan.
|
|
|
Legearen hedadura, bestalde, autu interesgarri eta konplexuagoa da. Esan bezala, lege hedaduraren bitartez
|
jakin
daiteke Estatu bateko legeak zein egitate eta pertsona ukitzen dituen, eta hori zeharo garrantzitsua da, batik bat, egitateok guztiz edo zati batez lurraldetik kanpo gauzatzen direnean, edo beste Estatuko herritarrek burutzen dituztenean.
|
|
|
Horren ildotik, lege baten hedadura zehazteko,
|
jakin
behar dugu zeintzuk diren tributu arauekin lotzeko irizpideak edo zergen lotuneak. Esangura horretan, bi irizpide nagusi daude:
|
|
|
Tributu zuzenbidearen ardatzetarik bat tributua da, eratu ere, tributuaren inguruan eratu baita Zuzenbidearen adar hori. Tributua zer den argitzeko, aurren aurrenik tributuaren kontzeptu juridikorik ote dagoen
|
jakin
genuke.
|
|
|
Kasu bi horietan, zerga egitatea ez da ondasun edo zerbitzu bat eskuratzea, ezpada horiek ematea. Ondorenez, ikusi behar dugu zergatik zerga egitatean parte hartzen ez duen hirugarrenak jasan behar duen tributu prestazioaren zama ekonomikoa, eta
|
jakin
behar dugu, baita ere, Administrazioari begira, tributua ordaindu beharrak hirugarrena tributu betebeharpeko bihurtu duen ala ez. Galdera horiei erantzuteko, tributuen jasanarazpenaren erakundea ikertu behar dugu.
|
|
|
zergaren neurria zehaztea. Esate baterako, PFEZren zerga oinarria zergaldian lortu diren errenta edo sarrera garbiak direla jakinik, eta oinarria zenbatzeko erregela bereziak zeintzuk diren jakinda, erregela horiek kasu zehatzetan nola aplikatzen diren
|
jakin
behar da. Arazo horrek tributu sistema baten egitura bera baldintza dezake; oinarriak zehazteko sistema bat edo bestea aukeratzeak badu bere garrantzia, arauketa horren bidez tributu sistema edo zerga egitateak desitxuratu daitezkeelako (batez ere, zenbatespen objektiboarekin).
|
|
|
Kasu horietan, zeharkako zenbatespenaren metodoa aplikatu behar da, subjektu pasiboaren jokabidea dela-eta Administrazioak ezin duelako
|
jakin
zerga oinarria zein izan den.
|
|
|
Administrazio interesdunetatik edozeinek eragin ahal izango du zergadunaren egoitza aldaketa. Administrazio horrek bere proposamena besteari helaraziko dio,
|
jakin
beharreko aurrekariak erantsita, eta lau hilabeteko epea emango dio egoitza aldaketari buruz duen iritzia azaltzeko eta ondoreak zein egunetatik sortuko diren adierazteko. Besteak proposamenari baietza ematen badio, Administrazio eskudunak zergadunari jakinaraziko dio.
|
|
|
Prestazio anitz eta ezberdinak daude tributu guztietan; beraz, ezin dugu tributuaren definizio bakarra eman, ezin dugu tributua kategoria juridiko
|
jakin
batean kokatu. Ondare edo ekonomia mailako lotura den aldetik, tributua betebeharra da; baina hori ez da egia osoa, betebeharren kategoriarekin ez delako agortzen tributuaren eduki osoa.
|
|
|
Horrez gain, tributuaren arauzko iturriak aztertzen dira bereziki Konstituzioak xedatutako printzipioak, eta tributuak ezarri eta biltzen dituzten erakunde publikoen berri ere ematen da. Behin tributua zer den, nola ezartzen den eta nork ezarri eta biltzen duen
|
jakin
eta gero, tributuekin loturiko prozedurak jorratu behar dira. Laburbilduz, bi multzo nagusi daude:
|
|
|
Iturrien bidez
|
jakin
nahi da tributu arauak nola sortzen diren. Finantza zuzenbidea antolamendu juridiko publikoa den aldetik, horren iturriak
|
|
|
Inor gutxik: hala ere, holakoa bazara, irakurle ezezagun zaitudan hori,
|
jakin
ezazu gutxiengo aukeratu baten partaidea zarela, alegia, aldi batez lerro hauek begi aurrean jartzeko aukera egin dutenen multzo txiki horren kidea.
|
|
|
eskuratu ahala, behinolako lagunik kuttunena, gerora, behin ikasgaia gainditu ondoren, baztertua eta azkenean, ahaztua edo kasurik onenean, noizbait, beste esku gazteagoetan jarria. Hartara, liburu dendetan erosten duenetik, unibertsitateko ikasleak
|
jakin
badaki hori dela ikasgaia gainditzeko duen lehen tresna. Hasieran jakin gura dena, orrialdeak ireki ahala, berehala bihurtzen da barne harremanen toki aparta.
|
|
|
Hartara, liburu dendetan erosten duenetik, unibertsitateko ikasleak jakin badaki hori dela ikasgaia gainditzeko duen lehen tresna. Hasieran
|
jakin
gura dena, orrialdeak ireki ahala, berehala bihurtzen da barne harremanen toki aparta. Ikasgelan, motxilan, zorroan, tabernan, korridoreetan... horra hor ikaslearen meneko gure eskuliburua!
|
|
|
Eurek ondu zuten, duela urte batzuk, erdarazko testua, orain Alberto Atxabal Rada irakasleak euskarazko letrekin jantzi duena. Badute, horratik, aurrerantzean irakasle, ikasle eta
|
jakin
mina duten euskaldunek nora jo euskarazko testuen bila Euskadiko finantza eta tributuen foru zuzenbidearen arloan.
|
|
|
Edozein kasutan, langileak, idatziz, ziurtagiri bat eska diezaioke kasuan kasuko enpleguaren zerbitzu publikoari, enpresan zenbat aldi baterako kontratu izan dituen
|
jakin
eta egiaztatu ahal izateko enpresan langile finko bihurtu den.
|
|
|
Hain zuzen, lanedo lanbide arriskuak prebenitzeko asmoarekin, zientzia edo teknika desberdinak sortu dira, horietako bakoitzak prebentzioaren alde
|
jakin
bat hartu duela aztergai (prebentzio jarduerak):
|
|
|
Halaber, zilegi dira bestelako kontrol neurri batzuk ere, baldin eta langileek eta horien ordezkariek
|
jakin
badakite neurri horiek ezarri direla, eta kontrol tresnen kokapen zehatza. Halakoen adibide dira, besteak beste:
|
|
|
Itunik izan ezean, enpresak urtean zehar modu irregularrean banatu ahal izango du lanaldiaren %10 Edonola ere, banaketa horrek legeak eguneko eta asteko atsedenaldien inguruan ezarritako gutxienekoak errespetatu behar ditu beti, eta langileak, gutxienez, 5 eguneko aurreabisuarekin
|
jakin
behar du zein egun eta ordutan lan egin duen, enpresaburuak lanaldia modu irregularrean banatzeko hartu duen erabakiaren ondorioz.
|
|
|
(k) Prestakuntzarako lan kontratuak egin nahi dituzten enpresaburuek idatziz eskatu ahal izango diote informazioa enpleguaren zerbitzu publiko eskudunari,
|
jakin
ahal izateko kontratatu nahi dituzten pertsonak aldez aurretik kontratu modalitate horrekin kontratatuta egon diren eta, hala bada, kontratazio horiek izan duten iraupena. Enpresaburuak informazio hori langileen lege ordezkariei helarazi die.
|
|
|
Era berean, harreman horiek izan daitezen, eta legearen aurkako lagatzea ezkutatzeko itxura egiten ez dela frogatzeko, nahitaezkoa da kontrataria, edo azpikontrataria, gai izatea, obra
|
jakin
bat egiteko edo zerbitzu jakin bat emateko. Bestela esanda, enpresaburu kontratariak, edo azpikontratariak, bere antolaketa izan behar du, bai eta bere ondarea (kasuan kasuko jarduera antolatzeko lanabesak edo makinak) ere.
|
|
|
Praktikan arazoa da benetako kontratak eta kontrata faltsuak bereiztea. Beraz, eragile juridikoak LELTBren 42 eta 43 artikuluak zuzen interpretatzen
|
jakin
behar du.
|
|
|
Aukera hori eskaini ezean," Azterketa" atala aukeratu behar da, EAOn argitaratutako arauek aldarazpenak izan dituzten jakiteko. Era berean,
|
jakin
ahal izango da arau hori erregelamendu bidez garatu den.
|
|
|
Baina, toki autonomia noraino hedatzen da? Hedadura hori zehazteko, toki autonomiaren mugak zeintzuk diren
|
jakin
behar dira. Toki autonomiaren printzipioak Konstituzioak ezartzen dituen beste printzipio batzuetan muga topatzen du, sistemaren harmonizazioa ahalbideratzen duten printzipioak:
|
|
|
Honetan bakarrik aipatu nahi da Estatuak ez betetze kasuetan oinarritutako egoera tasatu eta
|
jakin
batzuetan toki erakundea bera disolbatzeko edota ezabatzeko ahalmena zuela.
|
|
|
Eskumen propioei dagokienez ETELaren 17 artikuluak hogeita hamazazpi gai ezberdin aipatzen ditu eta, ez bakarrik hori, gai bakoitzean udalak duen ahalmenak ere zehaztu egin ditu, udalak
|
jakin
dezan beren eskumena antolatzeko, planifikatzeko, kudeatzeko, ikuskatzeko edota exekutatzeko baldin bada. Foruarauek edo EAEko Legebiltzarreko legeek bermatu behar dute 37 eskumen eta gaietan aipatzen diren funtzioak eta ahalmenak errespetatuko dituztela.
|
|
|
• Kontrol helburuaren hedadurari begira, egintzen kontrola edo jardueren kontrola egin daiteke. Hau da, egintza
|
jakin
eta zehatz bat edo jarduera konkretua.
|
|
|
GOmez MELEROk erantzuna argi planteatzen du kasu honetarako: " Agerikoa denez, kasu honetan eragin formalak eta juridikoak oso desberdinak dira, toki egintza guztiz eraginkorra baita behin onetsita, hargatik eragotzi gabe autonomia erkidegoko organoari jakinarazteko betebeharra" 487 Horren harira,
|
jakin
badakigu, lehenengo zatian adierazi dugulako eta finantza zaintzaren hasieran esan dugulako, TAOLren kontrol orokorrerako sistema ere hemen aplikagarria dela. Beraz, akordioa inpugnatzeko aukera izango du autonomia erkidegoak, TAOLren 63 eta 65 artikuluak aplikaturik.
|
|
|
Administrazio zuzenbidean, zaintzaren kontzeptua Administrazioak esku hartzeko teknika bat da, eta, horren arabera, erakunde babesleak diziplina unitario
|
jakin
baten mende jartzen ditu beste administrazio erakunde batzuk, maila apalagokoak baina hierarkian haren mendekoak ez direnak, eta, legez aurreikusitako moduan, administrazio ahal jakin batzuk baliatzen ditu zaintzapeko erakundearen antolamenduari, egintzei edo jarduerari buruz (legezkotasun edo aukera kontrolak, ebazpenen, baimenen, eta abarren bidez egiten direnak). Gaiaren inguruan aurretik luze hitz egin dugu, baina kapitulu honetan EAEko toki erakundeen gaineko finantza zaintzaren inguruna hitz egingo dut.
|
|
|
Horrela ulertu zuten gure EAEko Autonomia Estatutuaren idazleek eta bere baitan eskubide historiko batzuk autonomia erkidegoaren garapenerako geratu ziren599 Horrek KAren babesa jaso zuen aipatu dugun 76/ 1988 Epaian: " Beraz, eta Konstituzioak xedatzen duen bezala, eguneratzea autonomia estatutuen esparruan ere gauzatu behar da, eta horrek ekar dezake (errekurtsogileek adierazitakoaren aurka) autonomia erkidegoaren egitatearekin bateraezinak diren eskubide historiko
|
jakin
batzuk ezabatu behar izatea, edo subjektu berri batzuei, autonomia erkidegoei, beren konfiguraziorako edo funtzionamendurako ezinbestekoak direnak esleitu behar izatea" 600 Horrela lehen aipatu dugun bigarren galderari erantzuten hasiko gara.
|
|
|
ENdemaño Arostegi jaunari jarraituz, Administrazio Zuzenbidean, zaintza Administrazioaren esku hartze teknika bat da eta, horren arabera, zaintzaileak beste administrazio erakunde batzuk disziplina bateratu batera behartzen ditu422 Zehatz mehatz autoreak horrela dio: " Administrazio zuzenbidean, zaintza da Administrazioak esku hartzeko teknika; horren arabera, erakunde babesleak diziplina unitario
|
jakin
baten mende jartzen ditu beste administrazio erakunde batzuk, maila apalagokoak baina hierarkian haren mendekoak ez direnak, eta legez ezarritako moduan baliatzen ditu zaintzapeko erakundearen antolamenduari, egintzei edo jarduerari buruzko administrazio ahal jakin batzuk (legezkotasunedo aukera kontrolak, baimenen edo onespenen bidez jarduten direnak); are gehiago, zaintzak administrazio eremuan... Behin, zaintzaren kontzeptua eskuartean izanik, autoreak administrazioaren kontrol teknikak toki erakundeen finantza jarduerari aplikatzen dizkio.
|
|
|
ENDEMAÑO AROSTEGIk ematen duen definizioan argi uzten denez: " Administrazioak esku hartzeko teknika; horren arabera, agintaritza babesleak diziplina unitario
|
jakin
baten mende jartzen ditu beste administrazio erakunde batzuk[...] zaintzapeko erakundearen antolaketari, egintzei edo jarduerari buruzko administrazio ahal jakin batzuk aitortuz (legezkotasun edo egokitasun kontrolak, baimenen, onarpenen, eteteen, errekurtso ebazpenen eta abarren bidez jarduten direnak; kargu izendapenen eta birmoldaketen aurkakoa izan daiteke)" 429 Lan honetan finantza zain...
|
|
|
Ikerketa honetan zehazten dugun bezala, arazoa bikoitza da. Alde batetik,
|
jakin
dugu nork zehazten duen finantza zaintzaren kontrola eta, bestetik, kontrol horiek gauzatzeko nork duen erabili beharreko tresnak ezartzeko eskumena. Arazoa argi dago EKk berak" sortu" duela lurralde antolaketa deszentralizatu bat egituratu duenetik, eskumenen banaketa sistema ezarrita.
|
|
|
diru laguntzen444 helburua kontrolatzeko beharra ezartzen da. Diru-laguntzak Estatuak edota autonomia erkidegoek ematen dituzten aurrekontuko diru izendapena dira eta horiek helburu zehatz eta
|
jakin
batekin ematen zaizkie toki erakundeei. Beraz, aurreikusitako diru sarrerak izan daitezke (gehienetan aurrekontuaren aldatzea ekartzen dute kreditu gaikuntzaren bitartez) eta horiek, helburu zehatza dutenez, gastuen esparruan helburu hori betetzeko kontsignatu dira.
|
|
|
Eragina txikia edo handia izan daiteke. Txikia prozedura aldetik, toki erakundeak erabakia harturik kopia bidali behar du eta,
|
jakin
badakigu, administrazioen erabakiak eragingarriak eta ondorioak sortzen dituztela ematen diren momentutik (jakinarazpenarekin edo publikazioarekin ematen da gure kasu honetan). Behin prozedura bukatuta, aurrekontua onestea, aurrekontuaren aldaketaren onartzea eta likidazioaren onartzea eragingarria izango da eta ondorio juridiko guztiak izango ditu.
|
|
|
Hasieratik esan dugun bezala, finantza zaintza funtzio/ eskumen/ ahal batzuk dira, toki erakundeen finantza jardueraren kontrola, alegia. Kasu honetan, legeak kontrol hori kasu
|
jakin
eta zehatz batzuetan Ogasun ministerioaren eskuetan utzi nahi du, nahiz eta finantza zaintzaren eskumena beste organo batzuen gainean jausi.
|