|
2013
|
|
|
gaur egun. Frantzia? hain garbiki mugatuta
|
ikusten
dugun garai honetan ez bezala, XVI. mendean bazirela lurralde batzuk hego mendebaldean (Nafarroa, Biarno, Albret....) frantsestasunik batere gabe egon zirenak XVII. mendea ondo sartu arte (edo gehiago agian). Eta lurralde horien jabeak, ahal zuenean, buruz buru negoziatzen zuela Frantziako eta Espainiako erregeekin, bera ere errege/ erregina baitzen finean.
|
|
|
Julia Marinen iritziz, arian arian aurkezten zaizkion premiei erantzutearen zeregina duen talde suntsikor bat baino zerbait gehiagoren beharra sumatzen da sail honetan. Mintzola Fundazioan
|
ikusten
du aurrerabiderako itxaropen brintza. Gainera erakunde horren eta Euskaltzaindiaren artean hitzarmena sinatu izanak itxaropen soila baino zerbait gehiagoren ekarpena egin dezakeela pentsarazten digu.
|
|
|
< < euskara gaitu, osatu, batu, gaurkotu, zorroztu eta aberasten> > eman ditudala neure urte gehientsuenak aldian aldiko beharrek eskatu didaten eta neure indar eta gaitasunak ahalbidetu nauten neurrian, eta orain neure 66 urteren gaindegitik atzera begiratzean harridura sentitzen dut euskararekin batera egin dudan ibilbidea begiestean, adiskide sentitzen ditut egiteko bikain horretan bidaide izan ditudan guztiak eta azken aldi honetan, Huhezi Garabideren eskutikAbia Yala edo Hego Amerikako, hizkuntza gutxituen ordezkariei euskara batu eta gaurkotzearen gure esperientzia nolakoa izan den azaltzeko aukera izan dut, eta horretan jarraituko dut ahal dudan bitartean gure harridura eta poza beste batzuengan ere loratu dadin. Nire belaunaldiko askok, gutxi gorabehera antzera
|
ikusten
dugu euskararen ibilbide hau, baina badira gerora etorri diren beste belaunaldi batzuk, euskara batuaren baitan jaio direnak, eta batez ere horiei begira idatzi ditut lerro hauek nondik gatozen jakin dezaten eta guztion ahaleginarekin geroan noraino irits gintezkeen suma dezaten.
|
|
|
Agurtzen ditut ere gela honetan bildu diren guziak Eusebio Erkiagaren ohoratzeko, pozik
|
ikusten
dudalarik Deustuko Unibertsitateko ikasle andana bat haien artean.
|
|
|
A. Zavalak 2008an Arrueren Idaztiak eta hitzaldiak liburua apailatu zuen, eta hitzaurrea egin zion. Hori irakurrita,
|
ikusten
da A. Arruek usadiozko bertsoa maite zuela, eta bertsolariei laguntzen ziela guardia zibilek jarritako oztopoak eta gainditzen, bazituelako adiskideak. Bertsogintza modernoa ez zuen aukerarik izan asko ezagutzeko 1976an hil baitzen, baina ez dakit oso gustuko izango ote zuen, jakina, eskubide guztia zuen gustuko ez izateko?.
|
|
|
Uste dut Parma' tar Pantzeska Xabier' en idazkari izandu zala. Ba dakizute gañera Parma au errege nai oietakoa dala eta beste karlista askok, Franco' ren aldeko diranak ez dutela begi onez
|
ikusten
. Diotenez euskel izlari ona da baña nik ez det jakin euskeraren alde itzaldi oietzaz gañera ezer egin duenik.
|
|
|
16) esandakoak, ama baten bikaintasunaren eta sortzaile eskasa izatearen artean dagoen kausazko loturaz. Virginia Woolfek (2005), berriz, oso lan zaila
|
ikusten
zuen seme alabak edukitzea eta aldi berean idaztea. Gurean, adibidez, Lourdes Oñederrak (Urkiza, 2006:
|
|
|
barne kontaketa. Olaziregik (1999) liburu horretan amodio debekatuak
|
ikusten
ditu. Gabonetako lau egunez Coro mojak Jesus Haurra jaiotzan ikusita sentitzen duen maitasun kontaezina azaltzen da ipuin horretan.
|
|
|
229). Dolores Julianok (2004) eta Marina Subiratsek (2007) azpimarratu dute elkarbizitza, sendi tradizionaletik urrunduz, beste eredu pluralagoak hartzen ari dela, eta hor
|
ikusten
dituzte emakumeen sareak edota konstelazioak. Kontua da aztertu ditugun hiru eleberriotan Urretabizkaiak ez duela familia tradizionala irudikatzen, egitura horretatik urrundu egiten dela.
|
|
|
Maitasuna ere oso modu diferentean
|
ikusten
da hiru eleberrietan. Zergatik panpoxeta Koaderno gorria n abandonua azaltzen da, bietan senarrak abandonatzen du emaztea, baina bi eleberrietan oso modu diferentean ikusi da abandonu hori.
|
|
|
Hiru eleberrietan maitasuna generoaren kategoria gisa ageri da, eta horrela landu dira amatasunaren eta zainketaren pragmatikak. Baina Zergatik panpox eko amak abandonua eta zainketa sufrimendu gisa, eginbehar gisa, nahitaezko gisa
|
ikusten
du; Adrianne Richek esango zukeen bezala, maitasun gaindosi gisa ikusten du. Aldiz, Koaderno gorria ko amak eta Hiru Mariak nobelako protagonistek oso modu diferentean plazaratzen dute emakumeontzat genero edota kategoria politikoa den maitasuna.
|
|
|
Hiru eleberrietan maitasuna generoaren kategoria gisa ageri da, eta horrela landu dira amatasunaren eta zainketaren pragmatikak. Baina Zergatik panpox eko amak abandonua eta zainketa sufrimendu gisa, eginbehar gisa, nahitaezko gisa ikusten du; Adrianne Richek esango zukeen bezala, maitasun gaindosi gisa
|
ikusten
du. Aldiz, Koaderno gorria ko amak eta Hiru Mariak nobelako protagonistek oso modu diferentean plazaratzen dute emakumeontzat genero edota kategoria politikoa den maitasuna.
|
|
|
6 eta 9 aginduen urraketak ez dakar ondorio berdinik Manu Araibar eta Loli Menarentzat: Loli Menak bere izen ona galduta
|
ikusten
du. Izen onak inoiz ez du kezkatuko Manu Araibar.
|
|
|
Euskararen kasuan, ordea, orain arteko datuekin (EGLU III, Sarasola, Elhuyar, EEH, OEH, Euskaltzaindiaren Hiztegia?) nekez egin daiteke horrelako sailkapen bat. Garcia Azkoagaren lanean (2013)
|
ikusten
den bezala, lan lexikografikoek ematen duten informazioaren arabera, dena delaeta dena den, adibidez, gaztelaniazko bost forma horien baliokidetzat har daitezke.
|
|
|
Horretaz gain, Garcések (2008) aipatzen dituen zeregin ezberdinak ere kontuan hartuko dira, bereziki, aztertzen ari garen elementuen kasuan berak aipatzen dituen erabilerak gauzatzen diren ala ez ikusteko. Aztertzen ari garen birformulatzaile urruntzaileak sail jakin batean kokatu behar diren
|
ikusten
lagunduko digu horrek.
|
|
|
Dena den, kontzeptuak «zama ideologikoa» duela erantsi du: euskaraz hitz egiten den lurralde esparruaz mintzatzeko ez ezik, «juridikoki eta administratiboki Euskal Herria sortzeko borondatea»
|
ikusten
du epaiak kontzeptuaren erabileran. [' Euskal Herria' terminoa ezeztatu dute, Nafarroa barneratzen badu, MAITE ASENSIO,]
|
|
|
Jakin badakigu hizkuntzaren erabileran jokoan jartzen diren estrategiak oso konplexuak direla, eta hiztunak estrategia eta intentzionalitate ezberdinak erabil ditzakeela esaten duenari eman nahi dion zentzuaren arabera eta hartzailearengan eragin nahi duen efektuaren arabera, eta horrela
|
ikusten
da ekarri diren adibideotan ere.
|
|
|
Ildo beretik, eta alorrez alorreko datu xeheak grafiko batean irudikatuz gero, 1.1 irudian
|
ikusten
den banaketa agertzen da.
|
|
|
Izan ere, maiztasun datuak Osagai Nagusien Faktore Analisia izeneko probaren bahetik pasatuz gero, agerian geratzen da korrelazio esangarria dagoela hots eta alegia birformulatzaileen agerpen maiztasunen artean batetik, eta hau da eta beste hitz batzuetan antolatzaileen artean, bestetik. Hori horrela, zuzenbidearen alorreko testuetan 1.3 irudian
|
ikusten
diren joerak bereizten dira:
|
|
|
Izan ere, lagin guztietan hau da markatzaileak agertzen ditu daturik jasoenak. Joera horren indarra argiago
|
ikusten
da 6 taulan. Bertan ikus daiteke zenbat kasutan erabiltzen den partikula bakoitza birformulazio esplikatibo ez aposatuak markatzeko eta zein den, horrenbestez, bakoitzaren erabilera erlatiboa laginez lagin.
|
|
|
Emakumearen irudia sarritan horri lotuta ageri da. , emaztea, emakumea orokorrean, maite du, baina neurri handi batean andre hori ama bihurtuta
|
ikusten
du. Eta behin ama denean, orduan doinua sublimea egiten da, samurtasun eta goraipamenez josita.
|
|
|
Sarritan ondoan daukagunari, edo egunero
|
ikusten
dugunari ez diogu garrantzirik ematen, eta hori poesiagai bihurtzen jakin du Erkiagak. Hor dago bere ekarririk handienetakoa segurutik.
|
|
|
Honaino helduta, itzulpen ikerketan ezagun ezagunak diren zenbait kontzeptu ekarri behar ditugu lerrootara, horrek Hitz ordena. Erabilera estrategikoa lanak jorratzen duen gaia beste argi batez
|
ikusten
lagunduko digulako. Lehena ondoko hau da:
|
|
|
Andres UrrutiaEuskaltzainburuaGuztiz atsegingarria da niretzat egun zuen aurrean hitz egitea, Euskaltzaindiak ohoratzen baitu bere kide gogoangarria, Eusebio Erkiaga idazle lekeitiarra. Hartara, nik hemen
|
ikusten
ditut bildurik, bateko, bere familia eta ondorengoak; besteko, Euskaltzaindiaren kideak eta nola ez, Deustuko Unibertsitatearen irakasle eta ikasleak. Horretara ere, elkarrekin loturik agertzen dira Eusebio Erkiagaren lana eta etorkizuna, egungo ikasle gazteek lekukotza ezin hobea izan dezaten, jardunaldi honen bitartez, haren figurari buruz.
|
|
|
(ibid., 2 ahap.). Erraz
|
ikusten
ahal da zeinen ongi bat egin zezaketen gerra bat eta bestea segidan galtzetik sortutako etsipenak eta Erromantizismoak proposatzen zuen herriaren arima berezko, zahar eta puruaren berpizteak. Era berean, herriaren hizkuntza eta bere historia goraipatzen dira eta, Euskal Herrian, aipaturiko galera sentipenak berehala sortzen du iragan lorios baten irudia, zuzenean bat egiten duena alemaniar idealismoak dakartzan ideiekin.
|
|
|
terminoa baliatzen du Modernismoak esaldiaren forma behartzeko duen joera deskribatzen duelarik. Izan ere, perpausaren logika hautsi nahi denean
|
ikusten
ahal ditugu puntuaziorik gabeko poemak, amaitu gabeko esaldiak, zangalatrauak, aditzik gabeko zatiak, lokailu ilogikoekin hasten diren ahapaldiak, eta abar.
|
|
|
Aitzolek poesiak herriaren askapena ekar dezakeela sinesten du, baina garbi
|
ikusten
du ez duela edozein poesiak balio proiektu hori gauzatzeko. Herria berpiztu dezakeen forma poetikoa bertsolaritzarena da, Aitzolen ustez.
|
|
|
Horrela bada, Aitzolen proiektu kultural eta politikoa bertsolariaren indar eragilean euskarritzen da. Areago, Aitzolen ikuspegia da bertsolaritza dela herriaren arimaren isla estetiko zuzenena, eta hori bertsolaritzaren forman ere
|
ikusten
dela. Adierazgarria da eta merezi du gogoratzea, alde horretatik, Aitzolek 1935eko ekainean Jokin Zaitegiri idazten dion gutuna; bertan, Aitzolek eskatzen dio Zaitegiri bere poesian beharrezko ikusten duen biraketa estilistikoa gauzatzeko mesedez:
|
|
|
Areago, Aitzolen ikuspegia da bertsolaritza dela herriaren arimaren isla estetiko zuzenena, eta hori bertsolaritzaren forman ere ikusten dela. Adierazgarria da eta merezi du gogoratzea, alde horretatik, Aitzolek 1935eko ekainean Jokin Zaitegiri idazten dion gutuna; bertan, Aitzolek eskatzen dio Zaitegiri bere poesian beharrezko
|
ikusten
duen biraketa estilistikoa gauzatzeko mesedez:
|
|
|
Casenavek bi arazo
|
ikusten
ditu oraindik konpondu gabe literatur historian. Alde batetik, Lasagabasterrek azaldu zuena, hots,, aniztasun linguistiko eta kulturala ez dira behar bezala landu?
|
|
|
Apur batez hitzez beste eginez, uste dut argigarri gerta daitekeen azalpenak lagundu diezagukeela erlazionatzen Onaindiak
|
ikusten
zuen paisaia eta gaur egungo idazleek trantsizio garaiaz adierazten dutena. Izan ere, euskal literaturaren instituzionalizatze prozesuak eta sistema literarioaren sendotzeak ekarritako abantailak gorabehera, 2009an Bernardo Atxagak Neuchatel eko Grand Seminair en adierazitakoak oroitarazten digu, borroka berean jardun behar izaten duela subalternitatetikatera nahi duenak:
|
|
|
Euskal literaturaren historian, azken 30 urte hauetan egin diren aukera historiografikoengatik, garbiki
|
ikusten
da 1950 aurreko kanona abantzu hunkitu gabe berresten dela liburuz liburu. Salbuespen guti izan da (Lazarraga sartzea; Oihenart eta Jean Etxepareren gorakada) eta, oro har, eztabaida guti izan da lehengo garaiei buruz edo kanonari buruz.
|
|
|
Torrijosek lehen aldia bitartean
|
ikusten
du. Lehendabiziko lady detektibeak W.
|
|
|
Torrijosek emakume idazle horiek emakume detektibeak independentziarako bidean jarri zituztela dio, baina euren feminismoa, hurrengo aldiarekin alderatuta, askoz ere apalagoa
|
ikusten
du.
|
|
|
R. M. Azkuek Uriarterena aldatu zuen, Lekeitioko abadeen eskabidez,, azaletaraegi egina dalako?,, gure egun ónetan aiñ egoki eztirudian zer edo zertxo
|
ikusten
dala ta? (Euskaltzaindia, Azkue Bibliotekako Artxiboa, Resurreccion Maria Azkueren funts dokumentalak, 92/ 6).
|
|
2014
|
|
|
Goieneko mailatik hasteko, estatuen mailan, planteamendu desberdinak
|
ikusten
dira euskararen gaineko hizkuntz politikeidagokienez. Espainiar eta frantziar estatuak bat datoz ezaugarri batean:
|
|
|
Ehuneko horien bidez erakutsi nahi dugu urtetik urtera nola bilakatzen den matrikula, etorkizuneko egoerari buruz informazioa izateko. Ongi
|
ikusten
da norantz doan matrikulazioa azkeneko urteotan:
|
|
|
Orotara datuek erakusten dute ikasleen %49k gainditu zuela froga eta %51ekez. Ereduka eginik analisia,
|
ikusten
da ereduko ikasleen %39k gainditu zuela froga, eta ereduan ibiliriko ikasleen %67k ere eman zuela emaitza on hori. Beraz, erran daiteke ereduko %33k ez zuela froga, gainditu?, eta ereduko %61 ere gelditu zela nahi den mailatik beheitiago.
|
|
|
ereduan %70 eta %80ren artean mugitzen dira erdi maila hori lortzen dutenen ehunekoak; eredu publikoan ikasleen heren bat sartzen da maila horretan, baina B itunduan ikasleen erdiak baino gehiago; A ereduan, berriz, publikoan %3k, eta itunduan ikasleen %18k erdiesten dute nahikotasun maila hori. Berriz ere
|
ikusten
da A ereduaren zailtasun nabarmena ikasleei nahikotasun maila emateko euskarazko komunikazio konpetentzian.
|
|
|
Gorte zentralizaturik izan ez zutenen kasuetan, ordea, burges hirietan egin behar izan zen lan hura, geroago, estatua eta merkatua batu zirenean; batzuetan industrializazioaren ateetan, besteetan industrializazioaren eskutik. Gaur egungo hizkuntza ofizial eta estandar bat
|
ikusten
dugun tokian, estatu hizkuntza bat ikusten dugun tokian, gorte edo merkatari hiri bat izan zen.
|
|
|
Gorte zentralizaturik izan ez zutenen kasuetan, ordea, burges hirietan egin behar izan zen lan hura, geroago, estatua eta merkatua batu zirenean; batzuetan industrializazioaren ateetan, besteetan industrializazioaren eskutik. Gaur egungo hizkuntza ofizial eta estandar bat ikusten dugun tokian, estatu hizkuntza bat
|
ikusten
dugun tokian, gorte edo merkatari hiri bat izan zen.
|
|
2015
|
|
|
7.4 Muga lektalen inguruneetan ahoskerak zenbateko garrantzia duen aise da
|
ikusten
, mugaren alde batean ala bestean gauden ahoskerak axola du, sistema bata ala bestea aktibatzen baita, nahiz honek ez duen esan nahi eskualde horietan elkarreragina, nahasketa eta delako interdialectgertakaririk ageri ez denik. Arüe Nafarroa Behereko Amikuzeko eta Zuberoako euskararen muga mugako herria da, alderdi bateko eta besteko ezaugarriak ageri dira arüetarren mintzoan.
|
|
|
adizkia diziiedo diziiizan baitaiteke, baina baita diiziedo diiziere; zinez, batzuetan ez da aise bereiztea lekukoak dioena lehen aldaera ala bigarrena den. Idatzizkoan aise
|
ikusten
da morfemen kokagunea, baina belarriz entzutean adibide batzuk lauso eta ilunak dira. Berez morfologia diakronikoko auzia dena ahoskera eta entzumen auzi bilakatzen zaio datu biltzen diharduenari.
|
|
|
Joseba SarrionandiaSarri gure arteanBBK: Bihotz Bakartien KlubaKiromantzidxa(?) Beittu, eingu sure bisimorue, Aber: Ensegida esangotzut.Dana lanbrotute ikustotpañaEstakipa estakipa. Au etxate bape gustetan eee. Or tiro artien sausItzelezko miñekin
|
ikusten
saittutOrtxe, urrin orretan, Gusteu bapezTa bestior, kartzelako soruen esaus ba?! Setan sabix ba gisajuori?(?) Orraikiño, nungotarra sara baña. Ara ba,, karo!...
|
|
|
Carlos Sarrió, TrastornosItzultzailea: Julia MarinDesorekak6 eszenaPILULEZ, KAFE MAKINEZ ETA DOSTOIEVSKIZNAGORE (Arbizu)(?) Bakit ze en nehi duzun nekin: pilulekin denez denez lelotu ta bela bela buketu.Beya ni e nau prest.Ez neiz hirugarren pixukoi bezela, ordubek eta ordubek emate ttu kafe makinai beira.Eztakit ze arraio
|
ikusten
dion urdanga zikin horrek, ta ez esan bortitza neizela, nola detteke ordubek eta ordubek ematia kafe makina putabeti beira.Ez esan ni neizela babu horrek be onetik atatzen dubenbakarra, zuk eztuzu entzuten bestiek ze esate dubien.Beya, karo, gio kikildu eten dia denak.Arrazoia dakazu, ez nuben kafe makina txikitu ber.Beya artabu horrek ne onetik atatzen nau! Ulertzen dezu. Babu horrek etsi en du,...
|
|
|
Kepa ErrastiBeldurraEszenatokia ilun dagoela, lo kanta bat entzuten da. Argia piztean, banku bat
|
ikusten
dugu eszenatokiaren erdian, eta bi emakume, ume bana daramatenak bi gurditxotan. Berriketan datoz; bankuan esertzen dira.(?) AMR. Hiri eztun bilddurrik emuten edozein momentutan hil leikela jakittiek. BET. Ez.
|
|
|
Ardibason ugazaba zuenaren semearengana jotzen du, esanez, irabazi onak dituela, mila eta bost ehun ogerlekoren jabe dela, Julerekin ezkondu nahi lukeela eta, mesedez, ahalegindu zedila haren gurasoen oniritzia lortzen. Dirudienez, lehengo ugazabaren semeak bete zuen eskaria; izan ere, Julek gurasoengandik jasotako gutun berriaren arabera, begi onez
|
ikusten
dituzte Sabasen irabaziak eta aurrezpenak, baina Jule Ardibasora itzultzera, haiei eskuan muin egitera eta barkazioa eskatzera baldintzatzen dute ezkontza baimena, gurasoen nahien aurka gaixo zain joateagatik egindako hutsa ordaintzeko.
|
|
|
Sabas, Jule, Tomas eta Amele Mexikon jai egunetan biltzen zirenean artzain abestiak abesteko, utsune andi bat
|
ikusten
eben: Agaton korkotx alboka soñuba joten, izaten zan gaztetan bosgarren artzain laguna, ta aren utsunia eguan euren artian?
|
|
|
Beharrezkoa
|
ikusten
dut azpimarratzea batetik, egileek izan duten gaitasuna, kontzeptu bakoitzak, ezaugarri bakoitzak izan dezakeen ikuspegi eta ikerketa gai ezberdinak banatu, aletu eta xehatzeko; bestetik egin duten ahalegina, zehaztasun bakar bat ere ahazteke, ikerlari bakoitzaren etorriari edo bat batekotasunari lekurik ez lagatzen. Honetaz gain testuak ahal den eta aurkezpen didaktikoena aurkezten digu, gai bakoitza aurkeztu, laburtu, poliki poliki garatu eta tauletan txertatzeko.
|
|
|
Egaña, Zuberogoitia eta Bidegainek gazteekin eginiko ikerketan (2015) maiz atera zen kontu hori: gazteek ia ez dute euskarazko tokiko telebistarik kontsumitzen, haien ustez berauen estetikak eta ikus entzunezko hizkuntzaren erabilerak ez dituelako betetzen bete beharreko gutxienekoak(, hain gaude ohituta 10 minutuan 500 plano
|
ikusten
ezen epe horretan 50 jartzen dizkigutenean guretzat hori mantsoegia baita?, dio ikerketa horretan jasotako gazte baten lekukotzak).
|
|
|
Baina, lehen aipamena hizkuntzarena izan zen. Orduko euskararen aldeko boz batzuk atera ziren eta eskoletan euskararen erakusteko beharra ere
|
ikusten
zen. Eskola publikoak ez zion jaramonik egiten eskaerari.
|
|
|
Euskaraz idaztea erabaki zuen eta hogeita hamar urtez horrela egiten joan zen. Euskara hizkuntza hautatua zen bururaino, onartu zuen ospe bakarra Euskaltzaindian sartzea izan zen, hor bere burua ongi kokatua
|
ikusten
baitzuen. Euskarari lotutako tokia.
|
|
|
Berantago, 1951ean Jean Vilar ek Pariseko TNP a bere gain hartzen du, zuzendari izendatua da eta antzerkigintza bultzatu zuen. Antzerkigintza zerbitzu publiko gisa
|
ikusten
zuen, antzerkigintza herrikoiaren aldeko motibazio honek eragin handia izan zuen ondoko hamarkadetan eta hau instituzioetatik bultzatzen zen antzerkigintza baldin bazen, antzerki amateurrari kalitatearen erronka jartzen zion publikoaren hunkitzeko gisan.
|
|
|
Lehenik, erran behar da frantsesez idatzia dela iritzia, beste iritziak ere
|
ikusten
ditugu frantsesezn plazaratuak. Bigarrenik, Lafittek informazio garrantzitsua eman zuen antzerki kopuru bat emanez, ez dakigu kopuru horretan zer antzerki mota aipatzen duen, ea antzerki mota guztiak metatzen zituen edo bakarrik toki hetsietan antolatzen zirenak.
|
|
|
Dagoeneko euskarak eskola barnean egon behar zuela pentsatzen zuen, maisuei ideiak emanez. Hau oso modernoa da garaiko egoeran, jakinez eskola publikoak ez zuela begi onez
|
ikusten
euskararen erabilpena eskoletan. Sorkuntzara joateko deia egiten zuen, esperantza gazteengan jarriz.
|
|
|
Berritzeko beharra aipatzen zuen Lafittek. Berritze hori horrela
|
ikusten
zuen:
|
|
|
Hark Zuberoan Molière autorearen itzulpenak egin zituela xibererara eta antzerkiak antolatu. Horrekin
|
ikusten
da antzerkigintza hiru herrialdeetan bultzatu nahi zela. Haatik, barneko antzerki gisa ulertu daitekeen lana ez zen asko zabaldu Zuberoan, eta Jaureguiberryren lanetatik aparte ez da besterik aurkitzen ez bada Zuberoako antzerki tradizionala oso ugaria zena eta dena, baina gure gaian zuzenean kokatzen ez duguna.
|
|
|
Horrela apainketa berria izan zen Ibañetaeman zelarik. 1968ko antzerkia garai astinduetan eman zen eta horren isla
|
ikusten
da antzerki horretan.
|
|
|
Horregatik, argi
|
ikusten
dugu ulermen eta irudimen bereko entzulea eta kontalaria behar dituela ahozko literaturak. Zentzu eta irudi bereko kategoria sistema batek esanahi mundu bat sortzen du, eta belaunaldi batetik besterako transmisioa egoteko kontalariaren ahoarekin harremana duten belarriak egon behar dute.
|
|
|
Mitologiaren ikerketan argi
|
ikusten
da, agian, inon baino hobe?, hitzen eta hizkuntzaren eragina gogoaren gainean, eta gogoaren eta irudimenaren lana hitzen eta hizkuntzaren gainean. Uste, jakituria eta sinesmena hitz edo esaeren bidez zelan eratzen den iker eremu ikaragarri garrantzitsua da.
|
|
|
Ezer baino lehen, kontalariaren ekarpenak asko direla azpimarratu behar da, eta abagunea
|
ikusten
duen orotan sartzen dituela. Behin hori esanda, eta orain arte beste aldaeretan nabarmendutakoa albo batera utziz, beha diezaiogun zuzenean Damaren jarrerari, aurrera sartu eta atzeraka irtetearen formularen arrastorik inon ez baitago.
|
|
|
Mitoaren eremua indarrean egonda ere, edo horregatik hain zuzen, aipatu beharra dago. Izan ere, edozein pertsona leize edo haitzulo batera sartuz gero, iluntasunean egon arren, ez du bere burua zuzenean beste mundu batean
|
ikusten
. Mundu honetan jarraitzen du, nahiz eta barrurago, eta kontu handiagoz, kobak ibiltzeko traketsak izaten baitira?.
|
|
|
Bein Anbotoraskero, udebarrie asten san, da beragas soloariek eta basoak orrire ta lorara etorten sirean, gaurko moduen, baie atxine udebarrie Marik ekarten auela pentzeta (n) san, da bate (k) p (b) año geaok siñistu be bai, jenteak etzeukalako gaur beste konosimintu. Mari garretan
|
ikusten
i audien Supeleorreti Anbotora t, axe ixite (n) san udebarrien señale ta erritarren posa, urteko yakia logretako.
|
|
|
Neguegas ba (t) p (b) atera, Anbotoko kobasuloa itxi te Anbotoko Señorea garra dariola ta txispotzean
|
ikusten
i sen Supeleorreko kobasuloan sartzean. Antxe emoten i ausen neguko egun da gaube luseak.
|
|
|
Tokiz aldatuaz pozik
|
ikusten
dugu Larzabal Piarres Zokoa' ko apaiz jauna beti gogor ari zaigula teatrogintzan.
|
|
|
Beraz itzuli gaitezen Larzabalen antzerkigintzara eta aurkez dezagun bere obra eta Hegoaldean izan zuen harrera. Ohartzen gara eta
|
ikusten
dugu aski goiz argitaratzen Egan en Okilomendi Jaun Mera (1952), eta Koldo Mitxelenak bere Historia de la Literatura Vasca ndioela:
|
|
2016
|
|
|
Literatura konparatuak literaturaren sakoneko auziei eragiten diela ikusteko, aski da literatura konparatuak eta ikuspegi filologistak literatura definitzeko duten modu ezberdinari erreparatzea. Remaken definizioan
|
ikusten
denez, literatura konparatuak, literaturtasuna zentzu zabalagoan ulertzen du, hala beste arte diziplina batzuekin harremanetan, nola zenbait ezagutza esparrurekin elkarreraginean. Gainera, literaturaren ondareari dagokionez ere, ezberdintasuna errotikakoa da, literatura konparatuak mundu osoko ondare literarioa hartzen baitu bere (idealki bederen), eta ez soilik tradizio edo esparru literario batekoa.
|
|
|
Arestian aipatu berri dugun ikuspegia legoke haren oinarrian, eta balio edo proiektu orokorragoekin egongo litzateke hertsiki loturik. Esate baterako, egungo zenbait ikerlarik Europaren ideia eta izaerarekin estuki loturik
|
ikusten
dute literatura konparatuaren problematika (Martí, 2005).
|
|
|
Ikuspegi hori, literatura nazionala, ren ideia hertsia gainditzen ahaleginduko litzateke eta literatura beste hausnarbide moderno batzuetatik pentsatzen; hala nola, filosofia, ideien historia, soziologia eta abar. Euskal literaturaren historiari erreparatuta, euskal kultura eta literaturaren garapen prekarioak etengabe bultzatu zuen literatura ikuspegi abertzaletik begiratzera, non literatura proiektu nazional handiago baten zati baino ez zen (paradigmatikoki Aitzolen egitasmoan
|
ikusten
denez). Bestetik, eliza eta erlijio katolikoaren zamak ere, apenas utzi zuen zirrikiturik arestian aipatu hurbilpen modernoago batzuk egiteko, eta literatura beste zientzia eta pentsamendu esparru zein kanon garaikideekin lotzeko.
|
|
|
Lauaxetaren erreferentzia garrantzitsuenetakoa Frantziako poesia sinbolista izan zen, eta hori arazotzat
|
ikusten
zuten hala Orixek nola Aitzolek. Modernitatearen kontrako jarrera hori, bereziki markatua da Orixerengan 1932ko. Maitale kutuna?
|
|
|
oreka hori zertan datzan edo nola gauzatzen den. Orixek oreka hori modu prezeptiboan
|
ikusten
du, lege iraunkor moduan, klasizista on gisara: –Hay leyes filosóficas eternas que están asentadas sobre el buen sentido, la disciplina, la armonía, la medida, y sobre todo, la unidad artística, que hoy tanto se descuida?
|
|
|
Lourdes Otaegik aztertu duenez, Aitzolek, herriarengan eragina izango duen literatura? hobesten zuen, eragin hori azkarra izango zena gainera, eta horretarako poesia
|
ikusten
zuen genero behinena (Otaegi 1996: 503).
|
|
|
(Atxaga, 1978b). Eredu horren gabeziak euskal literaturaren historiari berari erreparatuz
|
ikusten
ahal zirela azpimarratzen zuen artikuluak, testu kanoniko ugarik beste literatur tradizioetako testu eta autoreekin harreman handia zutelako.
|
|
|
Joyce, Hemingway, Beckett, Pound, Eliot, Gombrowicz, Camus, Proust, Pavese, Celine, Quevedo, Shakespeare, Mallea. Berriro
|
ikusten
da, Lauaxetaren kasuan bezalaxe, tradizioaren ikuspegi ezberdin baten atzean literaturaren inguruko ikuspegi osoki ezberdin bat gordetzen ahal dela. Potten idazle horiek guztiak aldarrikatzen dituztenean ez dute tradizioaren ikuspegia zabaltzen bakarrik, hari buruzko ikuspegi errotiko berri bat eskaintzen dute halaber, eta horrexek irekitzen die bidea literatura konparaturantz.
|
|
|
Interneten ohikoa den moduan, enpresak dira. EUS domeinuaren erabiltzaile nagusiak. Hauez gain, gure gizarteko gainerako segmentuak ere
|
ikusten
ditugu. EUS domeinuan modu zabalean ordezkatuta: erakunde publikoak, hezkuntza eragileak, euskara eta kulturaren alorreko eragileak, norbanakoak, komunikabideak, kirol erakundeak, eta beste batzuk ere (sindikatu, alderdi politiko etab.).
|
|
|
Dena den, Herrialde Katalanetako egoerari so eginez, Kataluniako Printzerritik kanpora domeinu izenen dentsitatea apalagoa dela argi
|
ikusten
da. Honen arrazoia politikoa izan liteke gehienbat, izan ere, Nafarroan eta Valentzian. EUS eta. cat izateak kutsu abertzalea izan baitezake, batzuen ustez hizkuntza gutxituak nazionalismoekin lotzen dira eta (May, 2014:
|
|
|
Domeinuaren hazkundea mantentzea lortu da,. EUSek 2016an %28ko hazkunde tasa izan duelarik. Grafikoan
|
ikusten
den moduan, Euskal Herrian Interneteko domeinu gehienek merkatu kuota galtzen zuten bitartean,. EUS izan da nabarmen hazi den bakarra. Baina hazkundeaz gain, egonkortasuna bermatzea garrantzitsua da, eta 2016an. EUS domeinuen berritze tasa %89koa izan da, hau ere Interneteko domeinuek izan ohi duten tasa baino askoz handiagoa.
|
|
|
A ze parea, karakola eta barea (15) Abenduko eguna, argituko orduko iluna (1) Agur benur eta jan jogurt (3) Alfer egon eta alfer lana egin, biak berdin (1) (N) Amen: ...a ni hemen (1) (N) Ameriketan be txakurrek ortozik (1) (B) Arrats gorri goiz aterri (1) (B) Arratsaldea gorri, goizean euri (1) (B) Asko hitz egin eta gutxi esan (1) Askoren mina, tontoen atsegina (1) (G) Astoak zaldiari belarri haundi (1) (B) Azaroa hotz, negua motz (1) Bakoitzak berea, Jainkoaren legea (3) Begiak beti argi (1) Belarri batetik sartu, bestetik atera (3) Bi begik batek baino hobeto
|
ikusten
dute (1) Bihar arte Bonaparte (1) Bost zentimetroko pupua eta bost euroko trapua (1) (N) Dagoenean bonbon, ez dagoenean hor konpon/ egon (6) Egizu beti on, ez jakin arren non (1) (N) Egon zaitez lo eta jango duzu mehe (1) Eroriz ikasten da oinez (2) Eskerrik asko eta horrelako asko! (1) Eskerrik asko, Mari Belasko.
|
|
|
(bufanda) (1) Gona luzea du mihia motza, urrutitik entzuten da haren kantu hotsa. (kanpaia) (1) Zuri zuri eta biribil, iluntasunean beti (ilargia) (2) Goizean etorri eta gauean joaten da eta zeruan
|
ikusten
dugu (eguzkia) (1) (N) Ikusi makusi. Zer ikusi?
|
|
|
Berritasunaren zantzuak
|
ikusten
dizkie poemei Guatemalan bizi den euskal idazleak. Eta argitaratzeko dituen asmoen berri eman ere:
|
|
|
Hori zela eta, Loidik alegiazko herri txiki bateko mikrokosmosa aukeratu zuen bere istorioa kontatzeko. Garaiko irakurleek ontzat eman zuten eleberriaren kokagunea, euskal mundu bat bertan islatuta
|
ikusten
baitzuten. Horrela uste du Gotzon Garatek, behintzat:
|
|
|
Eleberrian
|
ikusten
denez, Garaidi aldarte oneko detektibe bat da, alaia eta umorez betea.5 Elkarrizketetan zorrotza da eta zirtoak botatzeko prest dago. Horrela, Maritxuk lurperatzailea oso gizon langilea eta, perresilla bezala zernaitarako ona?
|
|
|
Dagoeneko, kontrol sozialaren arrakalak nabaritzen dira, informazioa banatzen den moduagatik; hau da, gizarteak estatikoa dirudi, baina edozein momentutan hankaz gora jar daiteke haren ordenamendua. Gizatalde horren botere harremanak, berriz, agerian azaltzen dira
|
ikusten
dugunean nor izan litekeen kaltetuena, zurrumurruak zabalduz gero: Egurmendi aberatsa.
|
|
|
Fenomenoak gune baztertuagoetan beranduxeago gauzatu litezke, baina iristen dira. Eta horixe da gaur egun ere
|
ikusten
ari garena. Hirietan jada euskaldunon komunitatea berrindartze bidean hasiak garelarik (EAEn, Nafarroa Garaian, eta are Iparraldean ere), oraindik ari gara indarra galtzen balizko arnasgune, nekazari landagune baztertu idilikoetan, Hegoaldean (ik.
|
|
|
Goitik beherako lerro markatu guztiak dagozkie balizko arnasguneei. Aldiz, apenas
|
ikusten
dugun behetik gorako bilakaera nabarmenik, salbu hizkuntza gaitasunari dagozkionetan. Zergatik?
|
|
|
Iurrebasok, Bengoetxeak, Esnaolak? eskaintzen dizkiguten datuek, adin taldeka sailkatzen ez baditugu benetan jabetu ahal izateko euskaldunon komunitatean oraintxe gertatzen ari diren fenomenoez eta ondoko urteetan gertatuko direnez, inpresio guztiz faltsua jaso genezake, etsigarria ere, irtenbide irabazle posiblerik gabea, negargarria?, ez digutelako hobeto
|
ikusten
uzten egiatan gertatzen ari dena.
|
|
|
Kontuak egiten hasita: astegun goiz bateko 10:00ak inguruan 60.000ren bat entzule biltzen dituzte euskarazko irratiek [Euskadi Irratia, Euskadi Gaztea, Bizkaia Irratia, Arrate Irratia?], beste 18.000/ 20.000 inguru ETB1
|
ikusten
dutenak?, aldi berean ikastetxe maila ezberdinetan euskaraz ikasten ari direnak [haur, gazte eta heldu] 200.000tik gora direnean. Inoiz ez bezalako komunikazio esparru zabalak.» (J.
|
|
|
Beren kontsumo ohituretan nabarmen islatzen da hori. Orain aztergai dugun eremuan, esate baterako, oso argi
|
ikusten
da lehen hizkuntza euskara dutenek askoz gehiago kontsumitzen dituztela euskal hedabideak. Fenomeno honek gaur egungo hizkuntza transmisio prozesuaren gorabeherak islatzen ditu.
|
|
|
Eta hori gure herritarrek, gure gazteek, egunero, segundoero
|
ikusten
/ sentitzen/ sufritzen dute. Etxetik, edo bestela?
|
|
|
Euskal identitate sentimendu argirik ez duten gazteek ez dute hori
|
ikusten
/ sentitzen/ esaten. Ezin dute hori ikusi/ sentitu/ esan.
|
|
|
[L.Z.] Osoan konforme. Halan be, zuk hemen papereratzen dozuzan esaldietan ez dot
|
ikusten
arazo handirik, danak be laburrak diralako. Esaldi luzeagoetan sortzen da arazoa, az kenera arte itxaron beharrak komunikabide zuzena ozto patu eta esaldia iluntzeko arriskuan ipintzen daualako.
|
|
|
Baina hortik jarrera itxiaz bizkaiera estandarra, bakarra ezarri gura izatera badago aldetxua. Eta hori non eta euskalkian, bizkaieran, noiz eta gaur, 2015ean, aspal ditik (1982tik, hogeita hamahiru urte) Euskadi Irratia Biz kaia osoan zehar etxeko eginda dagoanean eta ETB (1982tik, hogeita hamahiru urte) gure uri, herri eta baserri guztietan sakon eta zabal entzun eta
|
ikusten
danean. Gure morfologiari eta gure lexikoari ez ete deutso ezelan go eraginik ekarri behar olatu indartsu horrek?
|
|
2017
|
|
|
Ez nuen gogoratzen gai horren inguruko Orixeren gutunik irakurri izana, eta lehenengoz
|
ikusten
nuen Homeroren Iliadako pasarte ezagun hori Orixek euskaratu zuelako berria. Azkue Bibliotekan dokumentua ikusi eta baieztatu nuen Josune Olabarria bibliotekari artxibozainaren deskripzioa zuzena eta zehatza zela.
|
|
|
1919koa urte gogorra izan zen Orixerentzat. ...zigor gisa edo, agian euskal gaietan denbora larregi ematearren; Orixek berak 1943an idatzitako De mi vida externaapunte biografikoetan (Iztueta & Iztueta 2006, 511) zehazten du are sendagile psikiatra batenera bidali zutela nagusiek, zoro gaixotzat hartuta, baina ikasturtea amaitu ondoren Orixek jesuiten probintzialari eta bisitatzaileari idatziriko gutunetan (Iztueta & Iztueta 2006, 31)
|
ikusten
dugu bestelako salaketen aurrean ere bere burua defendatu beharra ikusten duela: irakasle txarra izatea, ikasleak mendean hartzen ez jakitea, marmarka aritzea, nagusiekin manugaitz izatea, euskaltzale eta are abertzale izatea, literaturako eskoletan gai lizunak erabiltzea... haien ustez ezdeusa izatea.
|
|
|
1919koa urte gogorra izan zen Orixerentzat. ...erak 1943an idatzitako De mi vida externaapunte biografikoetan (Iztueta & Iztueta 2006, 511) zehazten du are sendagile psikiatra batenera bidali zutela nagusiek, zoro gaixotzat hartuta, baina ikasturtea amaitu ondoren Orixek jesuiten probintzialari eta bisitatzaileari idatziriko gutunetan (Iztueta & Iztueta 2006, 31) ikusten dugu bestelako salaketen aurrean ere bere burua defendatu beharra
|
ikusten
duela: irakasle txarra izatea, ikasleak mendean hartzen ez jakitea, marmarka aritzea, nagusiekin manugaitz izatea, euskaltzale eta are abertzale izatea, literaturako eskoletan gai lizunak erabiltzea... haien ustez ezdeusa izatea.
|
|
|
Pedroren anaia, Jose María Lardizabal, Josefa Silvarekin ezkondu zen, eta honen ahizpa, María Luisa Silva, Fernando Baviera Borboikoarekin, zeina Alfontso XIII.aren lehengusua eta Espainiako Infantea baitzen. Garai hartako prentsan (La esfera, La correspondencia de España, El Cantábrico, La ilustración artística...)
|
ikusten
denez, Pedro Lardizabalek ezkondu zituen infanteak 1914an, Hondarribian.
|
|
|
Pedro Lardizabalen familia gutunean (euskarazko Jesus, en Biotzaren Deya aldizkaria sortu baino lehen)
|
ikusten
denez, gaztelaniazko El Mensajero del Corazón de Jesús aldizkariari loturik ikusten du bere burua («nosotros los del Mensajero» idazten du). Bestalde,. El Mensajero del Corazón de Jesús Sal Terrae De broma y de veras Rayos de Sol?
|
|
|
Pedro Lardizabalen familia gutunean (euskarazko Jesus, en Biotzaren Deya aldizkaria sortu baino lehen) ikusten denez, gaztelaniazko El Mensajero del Corazón de Jesús aldizkariari loturik
|
ikusten
du bere burua («nosotros los del Mensajero» idazten du). Bestalde,. El Mensajero del Corazón de Jesús Sal Terrae De broma y de veras Rayos de Sol?
|
|
|
Informazio hauek guztiak aztertu ondoren, berehala ohartzen gara alde, misteriotsu? bat dagoela eta
|
ikusten
ditugun datuek galdera asko sortzen dizkigute.
|
|
|
Londres eta Tunisia agertzen dira. Eta ez dugu
|
ikusten
harremana bata bestearekin.
|