|
2013
|
|
|
Iruzkindu nahi dugun liburua duela berrogei urte baino gehiago argitaratua zen, Estatu Batuetan, eta 1979an frantsesera itzuli bazen ere, badut errezeloa gaur egun ez dela oso ezaguna gure artean. Neuk ere ez nuen haren arrastorik harik eta, berriki, John Elliott historialari ingelesak gomendatua
|
ikusi
nuen arte. Euskal Herrian bertan gutxienez lau biblioteka publikotan aurkitu daitekeen arren (Azkue Biblioteka, Deustuko Unibertsitatekoa, Nafarroako Unibertsitatekoa eta Baionako Udal Liburutegia), ez da, dena dela, eskuratzeko erraza.
|
|
|
Ildo horretan, X. kapitulua(. Queen and administrator?) iruditzen zaigu liburuko interesgarria, bereziki gai horri dagokionez, hots, Joanaren jarrera tolerantzia erlijiosoaren auziaren aurrean. Zeren bietatik
|
ikusi
izan omen da historiografian: Joana tolerantziaren aitzindari eta eredu, edo Joana intolerantzia eta fanatismo protestantearen (katolikoa bezain galgarria) eredu.
|
|
|
EITBren Eskolan, testu idatziak ez ezik ahoskatuak lantzea ezinbestekoa zenez, ahoskera, azentua, intonazioa eta abarren aurrean erabakiak hartzera beharturik aurkitu ginen eta hasieran idazteko nagusiki aldarrikatzen zen euskara batua besterik gabe hartzerik ez zegoela
|
ikusi
genuen eta laster ekin genion esatarien eta film bikoizketarien eguneroko lana bideratzeko arauak bilatu eta ezartzeari Txillardegi eta beste zenbaiten ekarpenak eta, askotan, geure sena beste gidaririk gabe. Gerora Eimako IABen Ahoskera testua lantzean ikusi dudanez eta, berriki Mintzolan Julia Marinek emandako hitzaldian entzun dudanez, gaia zabalik dago eta oraindik lukeen arreta eta lantzea ez dituela jaso aitor nezake.
|
|
|
EITBren Eskolan, testu idatziak ez ezik ahoskatuak lantzea ezinbestekoa zenez, ahoskera, azentua, intonazioa eta abarren aurrean erabakiak hartzera beharturik aurkitu ginen eta hasieran idazteko nagusiki aldarrikatzen zen euskara batua besterik gabe hartzerik ez zegoela ikusi genuen eta laster ekin genion esatarien eta film bikoizketarien eguneroko lana bideratzeko arauak bilatu eta ezartzeari Txillardegi eta beste zenbaiten ekarpenak eta, askotan, geure sena beste gidaririk gabe. Gerora Eimako IABen Ahoskera testua lantzean
|
ikusi
dudanez eta, berriki Mintzolan Julia Marinek emandako hitzaldian entzun dudanez, gaia zabalik dago eta oraindik lukeen arreta eta lantzea ez dituela jaso aitor nezake.
|
|
|
Bai Euskarari Ziurtagiria etaEuskararen Behatokia, eta hurrengo urteetan euskararen baitan kontzientzia berpiztuz eta nabarmen eraginez. Hizkuntzaren oinarrizko eraikuntza landu ahala, gero eta garbiago
|
ikusi
da testu egokiak prestatzeko eman beharreko pausoak zein diren, batez ere inguruko erdaren eraginpean ari den gure idazkuntzan, eta ildo horretatik etorri dira P. Esnalena bezalako ekarpenak. Testu antolatzaileak.
|
|
|
Jakina,. Euskerazaleak? ez dabe h rik
|
ikusi
gura. Beraz, h rik barik idatzi.
|
|
|
Ordutik atzera samar kaleratu zan nire lehen poema liburuxka, idatzi baino urte pilotxoa geroago: Oi, hondarrezko emakaitz! Argitaratuta
|
ikusi
ezin arren, zuzena iruditu jatan berari eskaintzea, estimazioaren erakusgarri. Geroago, pertsonaiatzat hartu neban Urtebete itsasargiagazte nobelako kapitulu batean, gerra zibilaren giroko eztabaida politiko baten aitzakian.
|
|
|
Orrela beartu nai ditute gure poeta euskaldunak garaiko ezer ere ez idaztera. Argi
|
ikusi
da ori Iparragirre' ren batzaldian. Amaika lan baizik ez ditute aurkeztu euskeraz.
|
|
|
Zer dala ta bertsularien ariora egiñak? Batzaldia antolatu zuten iaunek euskera goi maillatara iñola ere
|
ikusi
nai ez dutelako. Aiek euskera gaur arkitzen dan eror zuloan geruago ta sakonago ikusi nai dute; usteltzen, iltzen.
|
|
|
Batzaldia antolatu zuten iaunek euskera goi maillatara iñola ere ikusi nai ez dutelako. Aiek euskera gaur arkitzen dan eror zuloan geruago ta sakonago
|
ikusi
nai dute; usteltzen, iltzen. Ez nago ni erri bertsularien aurka, aitzitik aien alde nago.
|
|
|
Dena dela ere, esperoan, esperantzan, haurdunaldiarekin lotzen den izenburupean, ipuinean, amatasunaren irakurketa modu mistiko edo ezustekoan proposatzera dator Urretabizkaia. Amatasun mistikotik hurbil dagoen irudikapen honek Zergatik panpox en eskaintzen den amatasun aldarritik gehiago du, beste bi eleberrietan
|
ikusi
ditugun amatasunek eskaintzen dituzten mugetatik baino. Izan ere, lehen bi eleberrietan amatasunaren alde negatiboak jartzen dira begi bistan.
|
|
|
Maitasuna ere oso modu diferentean ikusten da hiru eleberrietan. Zergatik panpoxeta Koaderno gorria n abandonua azaltzen da, bietan senarrak abandonatzen du emaztea, baina bi eleberrietan oso modu diferentean
|
ikusi
da abandonu hori. Hiru eleberrietan maitasuna generoaren kategoria gisa ageri da, eta horrela landu dira amatasunaren eta zainketaren pragmatikak.
|
|
|
Berdintasunaren feminismoak, ordea, amek umeak ulertzeko erabilitako hizkera gutxietsi egin ohi du, betiere amaren nortasuna gutxitzen eta ezabatzen duelakoan. Diferentziaren feminismoak, aldiz, Luisa Muraroren teoriei jarraituz, umeak ulertzeko amek erabiltzen duten hizkuntza beste modu batera
|
ikusi
da. Amak, umeen hizkera erabilita, gutxietsi beharrean egokitu egiten direla dio Murarok.
|
|
|
Zureganako maite lera xamurra sentitzen asi nintzala aitortu nizunean, ez nizun gezurrik esan. Ondorengo asteetan, lendabiziko nire aizekai edo begitandua noski zitekeana, mardultzen, gizentzen eta kozkontzen (sic)
|
ikusi
dut, nire erraietako poz aundiaz. (...).
|
|
|
–Ain zuzen,
|
ikusi
al duzu oraintsu Le défroqué film izugarri hori?, 125.
|
|
|
Terminologia eta sailkapenetan dagoen anabasak ez du gehiegi laguntzen,
|
ikusi
bestela Fraserrek (1999) dioena eta ematen duen definizioa: –Whether they are called discourse markers, discourse connectives, discourse operators, or cue phrases (I shall use the term, discourse marker?), the expressions under discussion share one common property:
|
|
|
Adibide horien argitara, ez dirudi nahikoa lokailu moduan egin daitekeen ezaugarritzea eta beharrezkoa da beste dimentsio batzuk ere aintzat hartzea. Gauzak horrela,
|
ikusi
egin behar dira zein diren euskaraz dena dela, dena den, edonola ereeta edozelan erediskurtso markatzaileek dituzten zereginak eta diskurtsoan hartzen dituzten balioak.
|
|
|
Testua mintza jardueraren emaitza den neurrian, bertan agertzen diren hizkuntza formetan geratzen dira islatuta hiztunaren intentzioak eta nahi dituen interpretazioak bideratzeko aukeratzen dituen estrategiak. Maila honi dagokionez,
|
ikusi
dugu gorago zein forma hartzen dituzten elementu horiek Larringanek (1996) aztertutako corpusean, eta dena delaagertzen dela zerrendan. Zerrenda hori, ordea, mugatua da, aztertutako testuetan agertzen diren elementu aukeratuak besterik ez dituelako jasotzen, horregatik dena dela:
|
|
|
Aurrekoa bereziki da erabilgarria oinarri kasu beretik abiatuta hainbat perturbazio analizatzen direnean(
|
ikusi
7 kapitulua). Eskarmentuak erakusten du, dena den, itxuraz emaitzatik hurbil dauden baina arbitrarioak diren balioak erabiltzeak emaitza okerragoak ematen dituela profil lauak baino.
|
|
|
Hemen dena dela, dena den, edonola ere, edozelan eremarkatzaileak
|
ikusi
ditugu, baina aztertzeke geratu dira birformulatzaile urruntzaile horiekin batera hiztegietan eta gramatiketan sailkatzen diren beste batzuk: nolanahi ere, hala eta guztiz ere, hala ere, izatekotan,?
|
|
|
nolanahi ere, hala eta guztiz ere, hala ere, izatekotan,?
|
ikusi
egin litzateke zein diren horien ezaugarriak eta balio diskurtsiboak eta bat datozen hemen aztertutako markatzaileekin.
|
|
|
Kasu honetan, gainera, birusak gizakien artean kutsatzeko ahalmena ere bazuela berehala
|
ikusi
zuten adituek, eta horrek kezkatu zituen, batez ere; izan ere, gaitza ohiko gripea hedatu ohi den gisan hedatuko zela ohartarazi zuten, oso bizkor, alegia. [EPD prentsa, Berria]
|
|
|
Ondoko taulan ikus daitekeenez(
|
ikusi
4 taula), EUDIMA corpuseko datu estatistikoen arabera, hiru hauek dira erabilera maiztasun handieneko birformulatzaile esplikatiboak: hau da, alegia eta hots, hurrenez hurren.
|
|
|
Erregresioaren datuak (R2= 0,9103) berresten du banaketa hori irmoa dela, eta, ondorioz, birformulatzaile esplikatiboen agerpen maiztasunak zerikusia izan dezakeela jakintza arloarekin, eta, zuzenbideko testuen kasuan behintzat, baita testu generoarekin ere. Izan ere, zuzenbideko testuen banaketa xeheari erreparatuz gero(
|
ikusi
1.2 irudia), argi geratzen da birformulatzaile esplikatiboek agerpen maiztasun nabarmen desberdinak dituztela lege testuetan eta testu akademikoetan; eta erregresio indizearen balio jasoak (R2= 0,9404), bestalde, agerian uzten du, Zientzia Juridikoen alorrean behintzat, testu generoaren araberako banaketa ere estatistikoki esangarritzat jo daitekeela.
|
|
|
Aurreko atalean
|
ikusi
denez, birformulatzaile esplikatiboek maiztasun txikiak dituzte lege testuetan zuzenbideko testu akademikoen aldean eta baita beste jakintza alor gehienetako testuen aldean ere. Haatik, agerpen maiztasun horiek testu orokorretan atzematen direnen paretsuak dira.
|
|
|
Aurreko atalean
|
ikusi
denez, birformulatzaile esplikatiboek maiztasun nabarmen handiagoak dituzte zuzenbideko testu akademikoetan lege testuetan baino. Izan ere, 3.2 ataleko 1.1 irudian ikus daitekeenez, zuzenbideko testu akademikoetan birformulatzaileen agerpen maiztasuna oso handia da.
|
|
|
Zuzenbideko testu akademikoetan markatzaile hauek dituzten eginkizunei bagagozkie, bestalde, datu estatistikoek erakusten dutenez(
|
ikusi
5 taula), birformulazio esplikatiboen% 65 inguru azalpenezkoak dira eta birformulakizunaren ondoren txertatzen dira berbaldian, aposatu gabeko enuntziatu baten bitartez, eskuarki, puntu batez edota puntu eta komaren bidez bereizirik. Lege testuetan, berriz, askoz bakanagoak dira mota horretako kasuak(% 11,35 inguru).
|
|
|
Eremu diskurtsiboaren eta testu generoaren araberako joera bereizgarri horiek oso agerikoak dira, hain zuzen ere, arlo juridikoko testuetan. Izan ere, azterlanaren hasieran aurkeztu diren datuen arabera(
|
ikusi
3.2 atala), alor honetako lege testuek euskarazko testu orokorren antzeko ezaugarriak dituzte (birformulatzaile esplikatiboen agerpen maiztasun erlatibo ertain txikia eta orekatua, eta nagusiki, erabilera metadiskurtsiboa); zuzenbideko testu akademikoek, berriz, Giza eta Gizarte Zientzien eta Zientzia eta Teknologiaren alorretako testuen antzeko ezaugarriak dituzte (birformulatzaile esplikatiboen... Alegia, lege testuetan birformulazio partzialak dira ugarienak eta testu akademikoetan, berriz, erabateko birformulazioek dute pisurik handiena.
|
|
|
Hala ere, azterlan honetan egiaztatu dugunez, lege testuetan birformulazio esplikatibo gehienak aposizio moduan agertzen dira (sintagma soil baten birformulazio gisa eskuarki) eta horien artean ugariak dira birformulakizunaren enuntziatuan tarteki gisa txertaturik ematen direnak. Bada, EUDIMA corpuseko adibidetegian
|
ikusi
dugunez, inguramendu horretan lau markatzaileak ageri badaitezke ere (alegia, hau da, hots zein bestela esanda), lege testuen kasuan hots erabiltzeko joera egiaztatzen da. Testu akademikoetan, berriz, nabarmen ugariagoak dira azalpenezko birformulazio esplikatibo aposatu gabeak, eta, corpuseko datuen arabera, inguramendu horretan maizago erabiltzen da hau da beste hiru markatzaileak baino.
|
|
|
aipatzea, estrategiez dihardugula,, arazoak? pentsamendua idatziz jartzerakoan sortu ohi direla argi samar
|
ikusi
eta halaxe onartzen dugulako denok, hau da, ahozkoa edo pentsamendua, paperera, itzultzen dugunean.
|
|
|
Edonola ere, beste sistema batzuetako zenbait hitzaurreren zantzuak badira gurean. Osorik ekarri dira zenbaitetan, taulan
|
ikusi
bezala. Beste batzuetan, hitzaurre horietatik aipuak erauzten dira; esaterako, J.M.Arzalluzek Ismail Kadareren H dosierra (78 zk.) lanari idatzitakoan:
|
|
|
¡ Thalassa! ¡ Thalassa! poemaren azterketa labur honetan
|
ikusi
ahal izan dugunez, bai metrika aldetik bai sinbolismoaren aldetik maila handia du Arrutiren poemak eta, are garrantzitsuagoa dena, Modernismoaren lerroan kokatu beharreko poema da.
|
|
|
imposible vencidoetorkizunekoaren hazia aurkitua zuen Larramendik Artea argitaratu baino lau urte lehenago behintzat. 1724ko liburutxoko euskalduna tricksterdelakoaren trikimailuaz baliatzen
|
ikusi
dugu: ezusteko poema txundigarriak egin ditu euskaraz, latinez eta gaztelaniaz, depués de haber afectado una discreta bozalidad en romance?, eta ez du aukerarik galduko argi uzteko denetatik onena lehenengoa dela:
|
|
|
Silaba kopuruari dagokionez ez datoz bat poema hori aztertu dutenak. Bada zazpi silabadun bertso lerroak
|
ikusi
dituenik (Altuna, 2002: 26), bai eta lerro guztiak zortzi silabaduntzat jotzen dituenik ere, zazpidunak diruditenei silaba bat gehituta oxitonoak direlakoan (Juaristi, 1990:
|
|
|
Jazoera politikoek eragina dutela literaturan ukaezina da. Urrutiago joan gabe,
|
ikusi
besterik ez dago 1936ko gerraren ostean Hego Euskal Herrian datorren isilaldia. Hala eta guztiz, onargarri da aldi berean egoera politiko desberdinen menpe bere ibilbidea egin duen eta egiten ari den hiztun komunitate baten literatura aldietan banatzeko?
|
|
|
Bestalde, lantze mailari dagokionez, bada alde oso nabarmenik aldizkari desberdinetan argia
|
ikusi
zuten poesietan. Ohikoena ez izanagatik, aurkitzen da forma lantzean arreta oso berezia jarritakorik ere.
|
|
|
Liburuaren lehen irakurleek ere halaxe hartu zuten. Besteak beste, Andima Ibiñagabeitiak egin zion iruzkin kritikoan liburuaren balio aldarrikatzaile hori
|
ikusi
zuen, eta bere ustez, liburuaren alderdi kaskarrak zirenak aipatu ondoren, honela amaitu zuen:
|
|
|
Egiaz menpeko ez izateko diskurtso legitimatzaileak ibilbide luzea du gure artean. Besteak beste, eta aipaturikoez gain, apologista izendapenetik kanpo
|
ikusi
ohi ditugun idazleek ere horren arrasto nabariak erakusten dituzte. Hala, Pizkunde garaian Jose Ariztimuño. Aitzol, ek La muerte del euskeraizeneko saiakera argitaratu zuenean Migel Unamunoren nahiz Pio Barojaren erasoei erantzunez, aipatu zituen argudioen antz antzekoak etorri zitzaizkion gogora Santi Onaindiari ere bere hitzaurrean.
|
|
|
Genero honen inguruan azpimarragarria da,
|
ikusi
dugun modura, generoa bera izendatzeko zenbat hitz dauden. –Literatura de intriga, literatura de enigma, literatura de detective, literatura policial, criminal, novela negra?
|
|
|
–(Azcue)?; ez bertsoen hasierako orrialdean, baina bai 3.ean, 145 or., goiko ertzean. Ustezko egilearen izena bere eskuz jarri zuen Uriartek (itxura batean, behintzat, nahiz ezin dugun ziurtatu). Autoretza Uriartek E. M. Azkueri ezarri ziola
|
ikusi
eta fidatuta edo, Astigarraga. Bijuescak ere Eusebio M. Azkueren olerkien artean jartzen dituzte bertsook (279 or.). Eusebio M. Azkuerenak ote dira, benetan. Horixe eztabaidatuko dugu ondoko azpiataletan.
|
|
|
bertsoetan eta gabon kantetan, baina ez dugu aztertu E. M. Azkueren poemetan haietako zein agertzen den eta zein ez. Gabon kantetako adibideak, hitz batzuenak, ugariak dira (arrotz, asaba,
|
ikusi
ren adizki trinkoak, Vizcai, vizcaytar, goitu, guda, malmutz, mempetu, osoro, zurtu) eta ez ditugu hemen denak jarriko.
|
|
|
Horregatik, Corpus batzordeak egoki
|
ikusi
zuen liburuaren edukiaren inguruan gaurko jardunaldi hau antolatzea. Izena eman eta hona hurbildu zaretenen kopurua ikusita, bistakoa da gaiak interesa sortu duela.
|
|
2014
|
|
|
Goragoko (23) an eta (24) an
|
ikusi
dugunez, aztergai ditugun birformulatzaileen, definizioetan, baliokidetzazko erlazioa ezartzen da definigaiaren eta definitzailearen artean:
|
|
|
Haietako bi (alegia, erran nahi baita), elkarrizketa batean ager daitezke txanda bat eta enuntziatu bat osatuz (beregaintasun diskurtsiboa). Baina ez dut halako adibiderik
|
ikusi
EUDIMA corpusean, hau da eta hots birformulatzaileen kasuan.
|
|
|
Urte hauetan denetarik egon da gune horien ibilbidean. Bakoitzak
|
ikusi
du balorazioa egiterako orduan zenbateko tartea hartzen duten argiek eta zenbatekoa itzalek, baina guztiak bat etorriko dira ondorengoarekin: gune itxi eta erabat babestua eraikitzea edo kanpoko eraginetara guztiz zabaltzea (horrek dakartzan arriskuekin), horra hor gune hauei tentsioa eragin dieten bi muturreko aukerak.
|
|
|
Orain artean EAEn bertan eginiko ebaluazioen emaitzak
|
ikusi
ditugu, bainabeste ikuspuntu batetik begiratuta ere (nazioarteko ebaluazio saioen behatokitik), gaztelaniazko hizkuntza konpetentziak iduri du ez duela kalte nabarmenik jasaten ikaslea ikastetxe elebidunetan eskolatzeagatik. PISA izeneko txostenak, Ekonomia Lankidetza eta Garapenerako Antolakundeak (ELGA) egina, 2009anerakusten ditu 65 estatutako datuak, eta baita lagin bereziak ere eskualde zenbaitetan eta autonomia erkidego batzuetan.
|
|
|
B eta ereduek emaitza hobeak lortzen dituzte nahiz eta eredu horietako ikasleek oraindik ez duten beretu, estatistikoki, euskarazko gaitasun bat gaztelaniazkoaren parekoa, eta horrek bidea ematen du pentsatzeko sistema hobetu daitekeela. Bestalde, Hezkuntza Marko Hirueledunaren ebaluazioak, goian
|
ikusi
bezala, bidea ematen du esperientzia horretan sakontzeko, hark dakartzan aldaketa metodologikoekin.
|
|
|
Beti ere abstrakzio ariketa bat eginez, eta Euskal Herri guzia batera harturik, zeren egoerak nahiko desberdinak baitira lurralde bakoitzean,
|
ikusi
dugun bezala.
|
|
|
Hala ere, Modernitatearen hastapenetara joan genuke, hizkuntza batasunaren ideia argi bat aurkitzeko: estatu modernoaren sortzaileek batasun linguistikoaren beharra
|
ikusi
baitzutennaziogintzaderitzon aginte programa zabalaren hasikeran. Programa hori inperio izan nahi zuten erresumetan hasi zen:
|
|
|
Asko dira kritika horietan jardunikoak,
|
ikusi
, besteak beste: D. MacCannell, Lugares de encuentro vacíos, Melusina, Barcelona, 2001; R.
|
|
2015
|
|
|
–san emen zun kakalarduk; eta ankapetik tea zenin, joten da, ta azeiyatik bettiko pixtiyo guziyak billu ta azeiyatik gottiko guziyai gerra deklaatu men tziyoten.Juntatu men tzin, ba, aundiyak mendi batin ta ttikiyak bestin, alkarrei beika, aurkez aurke, ta aundiyak azeiya biali men tzuten ixpi, kontrayuk zenbat tsu ta nolakuk zin ikustea. Jon emen tzen, ba, gue axeiyoi ta...
|
ikusi
ute ttikiyak!, enperratzen zizka erli eta eltxuk ayeka guzitatik, eta?
|
|
|
Ipuin osoa
|
ikusi
nahi izanez gero: https://www.youtube.com/watch?v=gA_KjWMuGdU
|
|
|
Besterik da irakurketan trebatu den irakasleak zer aplikazio ematen dion ikasitakoari; plangintza baten faltan, norberaren esku gelditzen baita nola jokatu erabakitzea. Denetik
|
ikusi
dut, nortasunaren eta segurtasunaren arabera. Batzuk lehen egunetik beretik hasten dira gaia kontuan hartzen ikasleekin ari direnean, ikastola eta euskaltegi batzuetan hasita daude gai hau integratzen beren hezkuntza programan.
|
|
|
Eskaria onartu ziotenez, bahituta zeukaten tokian batuko dira senar emazteak. Lapurrek Ameleri galdetzen diotenean,. Zegaitik azartu zara, gau illunian etorten ezagututen eztozuzan gizonakaz??, honek,. Il zein bizi, senarra alik ariñen
|
ikusi
nai izan dodalako; orain ondo nago ilteko be, senarragaz? (187) ihardetsiko du.
|
|
|
Agatonen arabera, Jainkoak zigortu du Dorote, bide onetik urruntzeagatik: , eta gizabide orregaz, Jaungoikuaren bidietatik aldentuten danak, geienean idoro oi jon zoritxarra; aberastasunaz arroturik, aldendu intzanan bide onetik; baña
|
ikusi
don, Jaungoikuak zeatzen dauzala egite txarrak? (221).
|
|
|
Hasiera hasieratik, egitasmoaren arduradunek garbi
|
ikusi
zuten aztertzen dihardugun ikerketa eremu zabal honi buruz egiten diren ikerketa puntualez gain, ezinbestekoa zela gai honi lotutako metodologia egokia sortzea, ikerlanei koherentzia eta zorroztasuna emateko. Azken hamar urte hauetan egindako lan sendoak eta sakonak argitara atera du azkenik metodologia bera.
|
|
|
Herri ekimenean oinarrituriko euskalgintzaren jardunaren ardatzetako bat ere hedabidegintza izan zen 1980ko hamarraldian, eta hamarraldi amaieran
|
ikusi
ziren ahalegin horren fruituak: 1988ko abenduaren 2an, batetik, Arrasate Press astekari profesionala jaio zen, eta haren atzetik sortu ziren, euskara elkarteek bultzatuta eta euskara sustatzeko asmoz betiere, formula berean oinarrituriko beste hainbat herri aldizkari (Aranzabal, 1998); bestetik, Egunkaria Sortzen plataformaren inguruan bildutako euskaltzaleek Euskaldunon Egunkaria ren estreinako zenbakia kaleratzea lortu zuten 1990eko abenduaren 6an (Zalakain, 1993).
|
|
|
Tokikoek prentsan lortzen duten irismen hori askoz mugatuagoa da ikus entzunezkoetan: Hizkuntza Politikarako sailburuordeak XX. Jagon Jardunaldian adierazitakoaren arabera, Hamaika Telebista (ez da ez erabat tokiko ez erabat nazional) 5.480 lagunek
|
ikusi
zuten bezperan eta Goiena Telebista 2.000 lagun pasak. CIESen 2014ko datuen arabera, aldiz, positiboa da Hamaika Telebistaren bilakaera,
|
|
|
Prentsaren kasuan hala dela
|
ikusi
berri dugu. Fokua telebistan jarriz gero, HPSren 2015eko ikerketaren arabera bezperan 233.000 lagunek ikusi zuten ETB1 eta 25.500ek ETB3 Kantar Mediak ehunekotan eskaintzen dizkigu urte bereko datuak:
|
|
|
Prentsaren kasuan hala dela ikusi berri dugu. Fokua telebistan jarriz gero, HPSren 2015eko ikerketaren arabera bezperan 233.000 lagunek
|
ikusi
zuten ETB1 eta 25.500ek ETB3 Kantar Mediak ehunekotan eskaintzen dizkigu urte bereko datuak: –Telebistako audientziak Hego Euskal Herrian neurtzen direnetik, 1992tik, batez besteko urte pobreena izan dute 2015 urtea ETB1ek eta ETB2k.
|
|
|
Hauek desberdinak ziren. Dagoeneko apez mota berezia zegoela ohartua zen, mendian karlisten garaiko apeza ezagutu baitzuen, horrela bestelako apezak zeudela
|
ikusi
zuen, ez zirela soilik herrian egoten ziren apez horiek, gerlan ibilitakoak. Bestelakoak bazeudela eta ez zela deus pasatzen, nahiz eta desberdinak izan, apezak izaten jarraitzen zuten.
|
|
|
Askotan entzun ditugun zigortzeak ez zituen aipatu, gure burasoek, haienek, jasan zuten zapalkuntza euskaraz aritzeagatik ez zuen deus plazaratu. Egoera haatik aztertu zuen, horretaz, gaiaz publikoki idazteaz beharra
|
ikusi
zuen, sufrimendutik at joanez, egoeraren azterketa eginez. Eskoletan euskaraz hitz egiteagatik ikasleak zigortzen zirelarik oraindik, euskararen goratzera atera zen.
|
|
|
Gainera azaltzen zena hitz gordinekin adierazia zen. Antzerki mota bat zebilen non euskalduna gutxietsia zen, hau ez zen onartzen antzerkia berritzen
|
ikusi
nahi zutenen artean.
|
|
|
Lafitteren gogoetan aipatu ditugu eta
|
ikusi
ere Lafitterekin batera beste batzuek plazaratzen zituzten antzerkiaren inguruko iritziak. Larzabalek, ondoko urteetan gogoeta horietan parte hartu zuen.
|
|
|
Antzerkietan nabarmentzen ahal dena da euskaltasuna goratzeko nahia. Euskalduna sozialki ez zela neurriz errespetatua bere gizartean, horren goratzeko beharra
|
ikusi
zuen eta horren isla nabarmena da obra guztian.
|
|
|
Horrez gain zenbait euskaldunen bizia plazara ekarri zuen, horien ezagutarazteko, ezagutza hori, kultur kolektibo hori azkartzearen beharra ere
|
ikusi
zuen. Horren harrera oso baikorra izan zen, prentsak egin zituen azalpenetan zehaztasun asko aurkitzen ziren, oharrak, goraipatzeak etengabe.
|
|
|
Antzerkia zen Larzabalen eremua, baina politikara hurbilduz joan zen eta harekin gazte batzuk. Horrela bi eremu agertu ziren non bere burua engaiatzeko beharra
|
ikusi
zuen. Lehenik, Hegoaldetik heldu ziren errefuxiatuen laguntzeko alde batetik, ondorioz Anai Artea sortu zuen bere laguna bihurtu zen Teleforo de Monzonekin eta bigarrenik, Enbata talde politikoa sortuz.
|
|
|
Barandiaranek batutako ekoizpen mitologikora joz, eta Neumanni (2009) jarraituz, Ortiz Osés ek Ama Nagusiaren arketipoaren gailentzea
|
ikusi
zuen, eta Mari euskal mitologiaren erdigune legez ezarri zuen. Baieztapen horren gainean eraiki zuen autoreak bere teoria guztia:
|
|
|
Egoitza lurraren barnean dauka Marik; harpeetatik eta leizeetatik irteten da lurrazalera. Hainbat kobatako ataritan eta alde sakonetan
|
ikusi
omen dute, Anboton, Txindokin edota Murumendin, esaterako. Aho horietatik, gainera, ateratzen dira eguraldia zehaztuko duten laino, hodei, harri eta haizeak.
|
|
|
Gorgonak lotan daudela, Ovidiok aurreko iturrietan aurkitzen ez dugun datu bat ematen digu Pertseo Atenak gidatutako kolpea ematera doanean. Aurrekoek Medusari aurrez aurre begiratu zioten; «berak, ordea, ezkerreko besoan zeraman brontzezko ezkutuan islatuta
|
ikusi
zuen Medusaren irudi harrigarria» (Met. IV, 783).
|
|
|
Errotariari zuka mintzatzen zaio jainkozkoa. Aurreko aldaeretan
|
ikusi
dugu pertsonaia nagusiak hitanoz ez egitea ohikoa dela kontakizunetan, antzinako arauak aurkakoa esan arren. Baina beste datu esanguratsuago bi ditugu oraingoan:
|
|
|
Anbotoko Señorea bisi zen Anbotoko kueba baten eta kueba orretan sartu sen abade iteko egoan bat bere estola ta gusti eta sartu sen barrure ta barruen
|
ikusi
auen (Anbotoko Señorea) eta barruen ikusirik eskatutzen ure, da urori aterotzen urresko basu beten, urre gorrisko basu beten eta inotzen krutzen bat eta esan otzen:
|
|
|
Badakigu gutartean dela obra honen egilea eta eskatzen diot gain honetara agertzea?. Nere aldeko andereak lepoa luzatu zuen,
|
ikusi
nahiz nor nondik aterako zen. Zuzendariak berriz:
|
|
|
Baina
|
ikusi
zuelarik azkenean, egiaz nor nintzen, haserre gorrian, atera zen kanpora. (Xarritton ed. 1998:
|
|
|
Baño nere iritziz Gabriel Aresti izan da euskal teatroa kalidadezko bide berrietara zuzendu duena. Joan dan dagonillaren 13an
|
ikusi
gendun Donostin Beste Mundukoak eta zoro batArestiren obra jatorra eta esan genezake egun artan eta obra arekin asi zela euskal teatro berria. (. Elkarrizketa Xabier Leterekin?, Zeruko Argia, I)
|
|
|
Zarautzen antzeztear zeudela gobernadore zibilaren agindu zorrotza iritsi zitzaien, non esaten zien Piarres Larzabalen antzerkirik gehiago ez antzezteko, non eta talde guztia kartzelatzea nahi ez bazuten. Larzabalek Hernanin
|
ikusi
zuenean obra, berak idatzitako Pastoral gisakoa, oiartzuar erara, honakoa atera zitzaion: Hau ez da nire antzerkia.
|
|
|
Piarres Larzabalek Lartaunantzerki lana idatzi zuen Oiartzuarrentzat eta taularatu ondoren izan zuen arrakasta
|
ikusi
ta pentsatu genuen egoki izango zela beste antzeko lan bat idaztea eta baita azkar idatzi ere. Lan hau. Aralar?
|
|
2016
|
|
|
Ez da kasualitatea literatura konparatuaren lehen kritikoetako bat, Sainte Beuve, eta lehen idazle modernoak (Baudelaireeta Flaubert, esaterako) garaikideak izatea. Izan ere,
|
ikusi
dugun moduan, modernitateak, besteak beste, kanon klasizistarekin haustea suposatzen du, eta ondorioz, kanonaren ideia zurruna malgutzea. Kanonaren irekitze horrek eragiten du tradizio greko latindarretik harago dauden testu eta autoreen aintzatzea, hots, literatura nazional diferenteetakoerreferentzia berriak balioestea.
|
|
|
Artikuluaren oinarrian, bada, literatura ikuspegi nazional itxitik begiratzeari egindako kritika gogorra dago, zeinak,
|
ikusi
dugun bezala, bete betean egiten duen bat literatura konparatuaren ideia oinarrizkoetako batekin. Literatura eta hizkuntza ezberdinen arteko hartu emanak etengabeak direla eta, ez da zuzena espazio geografiko zehatz bateko produkzio literarioa hortik kanpoko obrekiko erabat aparte aztertzea.
|
|
|
(Pott, 1980). Kasu horretan, bidenabar, ikuspegi hispaniko itxia kritikatzen zuten. Orixek berak ere bazuena arestian
|
ikusi
dugunez, zeina, Frankismo luzearen ondoren, nagusi zen baita euskal literaturan ere.
|
|
|
Grafikoan jasotako emaitza hau ez da harritzekoa, izan ere, euskararen etorkizuna hirietan dagoela esan baitaiteke, hau da, biztanle kopurua handia den eremuetan. Dena den, eta aurreko ataletan
|
ikusi
denaren harira, Nafarroa eta Iparraldean dagoen erregistro kopuru apala kontuan izatekoa da. Honek ondorioztatzen du Euskal Herriko kontsumo digitalean harreman zuzena egon litekeela lau aldagairen artean:
|
|
|
Izan ere, Behatokiak igortzen dituen datuen araberakoa izango da hurrengo urteetan PuntuEUS ek diseinatu duen estrategia, gure domeinu kopurua handitze aldera. Halaber, euskararen eta euskal kulturaren egoera azaltzen duten informazio anitz eskaintzen dute Behatokiko ondorioek, esaterako, domeinuen dentsitatea azaltzen zuten grafikoetan
|
ikusi
bezalakoa.
|
|
|
Horrela,
|
ikusi
dugu azken urte hauetan. EUS domeinuen kopuruak gora egin duela, eta gainera, web orrialde hauetan euskararen erabilera bera ere hazi egin dela. Datu hauek tentuz hartu behar ditugu, izan ere, oraindik hiru urte bete ez dituen ekimen berri bat da honako hau.
|
|
|
Lortutako emaitzak Haur Folklorearen Bilduma esanguratsuekin alderatzea, bilduma desberdinak aztertuz, gure ikerketan jasotako emaitzen ekarpen berriak eta errepikatzen direnak
|
ikusi
ahal izateko.
|
|
|
(2) Geroa, alferraren leloa (5) Gezurrak, hanka motzak (2) Gogoko lekuan aldaparik ez (2) Egintzak lo eta jango duk mehe (1) Hobe da ezer, ezer ez baino (1) Hor konpon Maria Anton (9) Jan eta edan eta bakea eman (1) Jan eta lo, beti potolo (1) Kalean uso, etxean otso (8) Lan lasterra, lan alferra (3) Lapur handiak baino errazagoa da lapur txikiak harrapatzea (1) Nirea nire eta zurea gure (1) Nolako aita, halako semea (1) (G) Osasuna, munduko ondasuna (1) San Blas, ito arte arnas (1) Sudur luzeak urrutitik usaintzen du (1) Txapela buruan eta ibili munduan (1) (G) Urrutiko intxaurrak hamalau, gerturatu eta lau (3) Usteak erdi ustel (2) Zenbat buru hainbat aburu (2) Zer egingo dugu? Hil arte bizi (1) Zer
|
ikusi
, hura ikasi (4) Zozoak beleari, ipurbeltz (10) Zu hor eta ni hemen (1)
|
|
|
Agate deuna (2) Agur, agur etxera goaz gu (1) Aizkolaria (1) Alaken (1) Aldapeko (2) Alferraren astea (2) Altxa Felipe (1) Andre Madalen (1) Animalien ibilkera (4) Apalatxo (6) Apatx egin eta, lurrean eseri naiz (2) Arantxan txan (1) (B) Ardoa edanda (1) Arroxali (1) Artillero (2) Astoa
|
ikusi
nuen (1) Astoa ja ja ja (1) Aurretik doana (1) Banpiro bat naiz (1) Batu, batu (3) Bazkaldu nahi dugu (1) Behera, behera (1) Behin betiko (1) Behin joan nintzen azokara (2) Benito otsoa (1) Betor bakea (1) Bi beso ditugu eta bi esku (1) Boga boga (1) (B) Bokalen abestia (1) Din dan golo golo (1) Dragoi berdea (2) Egun on ama, egun on aita (2) Elurra teilatuan (2) Elurra mara mara (6) Elurrezkoa p...
|
|
|
...riko riko (2) Furra Furra (2) (B) (N) Gaur da ostirala (2) Gaztain saltzailea (1) Goazen bai etxera (1) Goazen komunera (1) Gora gure ikastola (1) (B) Gorputzaren soinua (8) Guk euskaraz (1) Gure bazterrak Mikel Laboa (1) (B) Gure laguna delako (1) Han zeuden (9) Hator Hator (2) Hau dok umorea (1) Horra Mari Domingi (1) Ibilerak (ene kantak) (1) Igurtzirik bi eskuak (2) Ikusi mendizaleak (7) Ikusi
|
ikusi
han (6) Inurria eta txirrita (1) Itsasontzi baten (2) Ixilik ixilik dago (1) Izeba Pantxika (1) (B) Jasotzera, jasotzera (3) Jon Brown (4) Kanta ta kanta ta kanta Gasteizko gau argietan (1) Kask, kask atean (1) Kilometro bat oinez (2) Klin klan (5) Kolore kolore (1) Kolpe kolpe kolpeka (1) Kua kua (1) Kuku bi esku ditugu (1)
|
|
|
(kanpaia) (1) Zuri zuri eta biribil, iluntasunean beti (ilargia) (2) Goizean etorri eta gauean joaten da eta zeruan ikusten dugu (eguzkia) (1) (N) Ikusi makusi. Zer
|
ikusi
–Gauza bat?
|
|
|
(burua) (4) eta Xabier Etxanizen liburu bati izenburua ematen dion igarkizuna, hau da, Puntan punta bat, atzean zulo bat (jostorratza) (4). Askotan errepikatu den beste gauza bat igarkizunak egiteko erabiltzen dugun formula da, hau da, Ikusi makusi. Zer
|
ikusi
–Gauza bat.
|
|
|
Esaterako, esaera zaharretan, Astoak zaldiari belarri haundi, Eskerrik asko eta horrelako asko!, Osasuna munduko ondasuna, San Blas ito arte arnas...; olerkietan, Hostoak lehor eta orri zimel, udazkenean zuhaitzak beti goibel, etab.; haur hizkeran, purrut purrut (puzkerra), kris kras (itxita), mau (haginkada)...; zotz egiteko formuletan, pi, pin txoria..., pita pita..., etab.; aho korapiloetan, bitxilore lore bitxi..., sei sorgin sasian..., etab.; jolasetan, begira begira uztail biribila..., korroka dantzaka..., Maritxipi..., etab.; lo kantetan, lotan nago..., egizu lo..., etab.; kantetan, Mack Mikel, animalien Ibilkera, Pirata Alferrak..., etab.; igarkizunetan, mendia sortu, bidean hazi, itsasora joan eta bertan bizi (ibaia), etab.; ipuin hasieretan, elefanteak hegan egiten zuten garaian..., tok, tok, tok ipuina esnatu!, etab.; eta ipuin bukaeretan, miau miau, katu katu, ipuina bukatu!, txipli plu txipli plan ipuina bukatu da!, etab.Beraz, tradizio berri bat transmititzen ari dela ondorioztatu daiteke. Hala ere, kontu batzuk bilduma esanguratsuetan eta gure emaitzetan errepikatzen direla
|
ikusi
dugu; errepikatzen diren esapide gehienak Etxanizen (2009) bilduman aurkitu ditugu.
|
|
|
gure inguruan transmititzen den ahozko literatura baliabide agorrezina dela, izan ere, batetik, bizirik dirauten ahozko esapideak errepikatzen direlako eta, bestetik, berriak saio berrietara eginak jaiotzen ari direlako. Halere,
|
ikusi
den bezala, eskoletan, tradizioko materiala berriarekin nahasia dabil, eta datuei begiratuz, tradizio zaharraren presentzia ahula da berriarena indartzen doan heinean.
|
|
|
133). Hitz lauzkoa ez zen aldizkarian argitaratu, baina esango nuke, eta lotura jada Karmelo Landak
|
ikusi
zuen (1986 6: 169), prosa lanok Arestiren Literatur Lanakbildumako Narratiba atalean argitaratu zituzten. Prélude a la Musique de la dance?
|
|
|
Idazlan honen amaieran azalduko den bibliografian
|
ikusi
ahal izango da zeintzuk diren greziera klasikoz, gaztelaniaz, frantsesez eta ingelesez erabili ditudan Odisearenargitalpenak, artikulu hau idazteko.
|
|
|
adjektiboa hartzen du oinarri. Esku artean erabili ditudan gaztelaniazko eta ingelesezko itzulpenetan(
|
ikusi
bibliografia), berriz,???????, izen berezia hartzen da oinarri.
|
|
|
Zuek geratu zaitezte euskararekin atzerabide horretan. Zuen arnasgunetik irten gabe, kutsatu barik, inori bertan sartzen utzi gabe, ETB 1, 3, 11 baino ez
|
ikusi
–Gu bitartean saiatuko gara gure hiri erdaldundu modernoetatik euskarara itzultzen gure modernitatea eta pasatuko dizuegu gero zuei.
|
|
|
Baina ondoko mapa ere oso ohargarria iruditzen zaigu. Bertan
|
ikusi
liteke zenbat herritarrek erantzun duen 2011ko zentsuan Irlanda osoan, baietz, beraiek gauza direla gaelikoz mintzatzeko, eta konparatu genezake berau goragoko irudietan erakutsi ditugun Ghaeltachtetako edo mapekin:
|
|
|
Ondoko taula eta grafikoetan
|
ikusi
liteke zein den EAEn Euskarak ama/ lehen hizkuntza gisa (Eustat, 2017e) eta Euskarak etxeko erabilera hizkuntza gisa (Eustat, 2017f) ezagutu duten bilakabidea azken ehun urteotan, eta honek hobeto ulertzen lagundu ligukegaur egungo egoeran oraindik ditugun ahuleziak zein izan genitzakeen indarguneak.
|
|
|
Euskal Herrian oro har, seguru asko oso herritar tipologia desberdina aurreko mendeko 60, 70 edo 80etan, are 90etan, ibili ohi zen hartatik. Eta nik gaur egun hiru multzo adierazgarri nagusi edo
|
ikusi
uste ditut kalean, nire pertzepzio subjektiboaren karga guztia tarteko?:
|
|
|
– «2007ko apirilaren 16an, adibidez, 156.000 euskaldunek
|
ikusi
zuten Goenkale. Eta apirilaren 22ko Kutsidazu, Ixabel berriz 168.000 ikusle euskaldunek.
|
|
|
Euskal identitate sentimendu argirik ez duten gazteek ez dute hori ikusten/ sentitzen/ esaten. Ezin dute hori
|
ikusi
/ sentitu/ esan. Are euskal identitate sentimendu argiaren jabe diren gazteak ere, bihotzeko euskararen jabe direlarik ere, ez dira sentitzen, ezin dute sentitu euskararekin askoz ere hizkuntza tresna hobea dutela munduarekin komunikatzeko, mundua ezagutzeko, espainola edo frantsesa baino.
|