|
2002
|
|
|
Hori da askatasunik gabeko herri batean ozenki esan ezin den zerbait, faxismoaren zama beldurgarria gertutik ikusi dugunok ederki ikasi dugun bezala. Garai hartan euskara nahi genuen gure
|
hizkuntzatzat
. Ordea, euskara gure hizkuntza izanik ere, orain dela zenbait urte, eguneroko bizitzan, gure hizkuntzaz ezin baliaturik bizi ginen, norabaiteratuak batzuetan, hori da kontua.
|
|
2003
|
|
|
Pedro Pablo Astarloa() apaiz durangarra izan zen gure artean ideia horien sustatzaile eraginkorrena. Euskararen gorazarrea egitean aurreko apologistak baino haratago joan zen, gainera, haiek ez baitziren inoiz ausartu euskara gizateriaren lehenengo
|
hizkuntzatzat
aldarrikatzen (hebrearrari lehentasuna kentzen, alegia): " Paradisurako ihesa" abiarazten du, horrela, Tovar-en hitzetan (1980: 101).
|
|
|
" Paradisurako ihesa" abiarazten du, horrela, Tovar-en hitzetan (1980: 101). Sturm und Drang deituriko mugimendu erromantiko alemanaren eta Hamann eta Herder-en lanaren eraginpean, Astarloak euskara jatorri jatorrizko
|
hizkuntzatzat
jotzeaz gain, barnean mundu ikuskera, erlijioa eta espiritu nazionala daramatzala erakutsi zuen: euskarak agertzen du euskal Volkgeist edo berezko herri espiritu hori.
|
|
|
Légende cantabre (1843). Astarloaren erara, euskara jatorrizko
|
hizkuntzatzat
jo eta, era berean, lehenengo gizona, Aitor, euskaldunen patriarka mitikoa (Errok" Padre Universal" deitzen zuen hura, azken finean) eta jatorrizko euskal zibilizazioa irudikatu eta goratzen ditu. Xahoren antisemitismoak eraman zuen, batik bat, Tubalen mitoari halako ordezkoa asmatzera; izan ere, tubalismoak euskaldunak Bibliako herri hebrearrarekin erlaziona  tzen zituen, eta Aitor delako hori, aldiz, euskal endaren  berezko eta bertako Aita da; era horretara, gainera, euskaldunek ez lukete gainerako espainiarrekin lotura genetikorik.
|
|
|
Sistema millarista kritikatzen zuten muturreko ilustratuek âIbañez RenterÃa, Fausto Elhuyar edo ValentÃn Forondakâ, esaterako, ez zuten ia laguntzarik edo aldeko jarrerarik aurkitu Adiskideen Elkartean. Saiatu ere ez ziren asko saiatu diglosia zaharra gainditzen (Munibek euskara dezente landu bazuen ere), gaztelania goretsi baitzuten beraiek ere eliteen
|
hizkuntzatzat
; euskal hiztunak berriz ere analfabeto funtzional moduan geratu ziren. Larramendiri sinesten badiogu (1882: 282), bere garaiko (1754) gipuzkoarren hiru laurdenek ez zuten gaztelania uler  tzen, eta gainerako euskal probintzietan ere euskaraz baizik hitz egiten ez zutenen kopurua handia zela badakigu.
|
|
2008
|
|
|
EuskaraZ deus taxuzkorik esateko gauza ez direnek euskaraN atzematen dituzte egia puskak mamiturik, gizamunduaren jatorriari buruzko argi behin betikoa ez ezik. Ezin onetsi hizkuntza
|
hizkuntzatzat
. Ez dakite hizkuntza ez dela liburu sakratu bat; ez dela jainko galduaren bila ibiltzeko leku bat.
|
|
2009
|
|
|
nekez ukatuko dio euskarari ezaugarri hori Euskadi naziotzat onartzen duen inork. Baina euskararen erronka gaur ez da, gure iritzian bederen, nazio
|
hizkuntzatzat
onartzen den ala ez eztabaidatzea, nazioa osatzen duten nazionalen hizkuntza bizia izatera iristea baizik; hots, nazionalek ezagutzen eta erabiltzen duten hizkuntza izatera iristea. Nazionalak, bistan da herritarrei deitzen diegula nazionalak?
|
|
|
Euskararen erabileraren aldeko pausoa euskal hiztunen erantzukizuna da, lehenik eta behin. Izan ere, etxetik euskal hiztun direnek ohikotasunez eta lehentasunez erabiltzen ez badute, eta bigarren
|
hizkuntzatzat
ikasi dutenek gero eta modu naturalagoan bereganatzen ez badute, eta euskara tresna eroso eta baliagarria ez badute, eta, halaber, barne motorra ere bera ez badute, ezer gutxi aurreratuko du euskarak, nahiz eta erruz gehitu ezagutza indizea.
|
|
|
Egia da, abiapuntuan gaztelania izanik nagusi, hizkuntza aukeratzeko eskubidearen printzipioa honetan ere aplikatzeak euskararen erabilera bultzatzearen aldeko jarrera proaktiboa eskatzen diela herri administrazioei, eta hala egin lukete, hots, euskaraz jarduteko gai diren herritarrak gonbidatu lituzkete, behartu, inoiz ez? administrazioarekiko harreman
|
hizkuntzatzat
euskara aukeratzera.
|
|
|
Bistan da etxetik euskal hiztun direnentzako euskara hala izango ez balitz, nekez izango dela ia ezertarako ohiko hizkuntza bigarren hizkuntza gisa eskola edo euskaltegiaren bidez eskuratu dutenentzat. Lehen
|
hizkuntzatzat
dutenek eta harreman formaletan ez ezik harreman ez formaletan ere, edo harreman ez formaletan batez ere, erabilera hizkuntza euskara dutenek eta izan dezaketenek gizarteratu dezakete inork eta ezerk baino gehiago euskara.
|
|
|
(eta orain datoz" baina" gogaikarriak): eremu publikoan askoz gehiago erabiltzen da, bai, baina esparru afektibo pribatuan ez da horrenbeste hazi euskararen erabilera; gaurko elebidunek ez dute atzoko elebidunek baino gehiago erabiltzen euskara, eta esparru ez formaletako ez formalenean, familian alegia, gutxiago erabiltzen dute; euskara bigarren
|
hizkuntzatzat
ikasi duten askok esparru publikoan erabiltzen dute, bai, baina esparru pribatua gaztelaniarentzako gordetzen dute; ordea, lehen hizkuntza euskara duten eta esparru ez formal afektiboan nagusiki edo ia esklusiboki lehenago euskara erabiltzen zutenetariko askok gaztelaniari ere atea ireki diote azken urteetan.
|
|
|
Badakigu zer nolako zailtasunak dituzten lehen hizkuntza gaztelania dutenek euskara eguneroko jardun arrunteko
|
hizkuntzatzat
har dezaten. Horretan ezin da mirakulurik espero, harreman sare euskaldunak dituzten elebidun berrien kasuan izan ezik.
|
|
|
Etxetik euskal hiztun direnek ez badute euskara beren hizkuntza afektibo eta ohiko jarduera arrunteko lehen
|
hizkuntzatzat
gordetzen, nork bereganatuko du erabilera akademiko eta formaletatik harantzagoko, edo, hobeto esanda, honantzagoko, funtzioetarako euskara?
|
|
|
Egia da Espainiako Konstituzioak herritar guztiak behartzen dituela gaztelania ezagutzera. Egia horien ondoan, ordea, hain zaila ote zaigu ulertzea, hizkuntza bat, kasu honetan gaztelania, guztiek ezagutzeak ez duela esan nahi guztiek sentitzen dutenik beren
|
hizkuntzatzat
edo beren hizkuntza bakartzat edo beren lehen hizkuntzatzat. Eta hori ulertzen baldin bada, beste pauso bat emanda, hain zaila ote da ulertzea hizkuntzen bizikidetza, ez, alegia, nola halako koexistentzia hutsa?
|
|
|
Egia da Espainiako Konstituzioak herritar guztiak behartzen dituela gaztelania ezagutzera. Egia horien ondoan, ordea, hain zaila ote zaigu ulertzea, hizkuntza bat, kasu honetan gaztelania, guztiek ezagutzeak ez duela esan nahi guztiek sentitzen dutenik beren hizkuntzatzat edo beren hizkuntza bakartzat edo beren lehen
|
hizkuntzatzat
–Eta hori ulertzen baldin bada, beste pauso bat emanda, hain zaila ote da ulertzea hizkuntzen bizikidetza, ez, alegia, nola halako koexistentzia hutsa?
|
|
|
Oso garbi diogu, ordea: guztien hizkuntza izan dadin nahi dugu, ez bakarrik euskara maite dugulako, ez bakarrik barruak agintzen digulako; horregatik ere bai, ez dugu ezkutatuko, baina jakina da norberaren barru barruko
|
hizkuntzatzat
maitatzen jarraitzeko ez dela beharrezkoa denen erabilera hizkuntza izatea. Euskara ere guztien hizkuntza izan dadin nahi badugu da duda izpirik ez dugulako gizarte bizikidetzarako onena horixe dela.
|
|
|
Lana euskaraz egiteko bitartekoak ikaragarri ugaldu dira urteotan (hiztegiak, glosario terminologikoak, programa eta aplikazio informatikoak, besteak beste). Duela hogei urte ez bezala, langileen erdia baino gehiago gai da neurriren batean euskara lan
|
hizkuntzatzat
erabiltzeko, eta prestakuntza akademikoa osorik euskaraz jaso duten asko dira herri langileen artean. Ziur gaude hori guztia horrela dela.
|
|
|
Badakigu, larritasunez? gela barruko
|
hizkuntzatzat
dutela euskara, ingurune euskaldunenetan ere, gure haur eta gazte ugarik.
|
|
|
2 Adostasun sozial eta politiko sendoa behar da, besteak beste, hizkuntza indartsuan oraindik elebakar direnek hizkuntza bizikidea neurri batean ikasteko urratsa egin dezaten; elebidun nahiz eleaniztun izan arren, lehen
|
hizkuntzatzat
hizkuntza indartsua dutenek hizkuntza bizikideari berdinkidetasuna aitor diezaioten. Gizarteko adostasun zabalik ezean, nekez egin liteke bide hau.
|
|
|
1958an onarturiko Erromako Tratatuan dago Europar Batasunaren abiapuntua, eta baita hizkuntza araudiarena ere. Herrialde gutxi eta estatu hizkuntza gutxi ziren 1958ko hastapenetan, eta sinatzaileen estatu hizkuntza ofizial guztiak eman zituzten ofizialtzat eta laneko
|
hizkuntzatzat
. Gerora ohiturari eutsi zaio, ohitura arau bihurtu eta sendotzeraino.
|
|
|
Jada behar bezain argi ez balego, inork okerreko interpretaziorik egin ez dezan argitu dezagun ez eraginkortzat jotzen duguna zera dela," guztia itzuli beharra" edo hizkuntza ofizial guztiak nahitaez neurri berean lan
|
hizkuntzatzat
ere finkatzea. Beste hitzetan esanda, ezegoki ikusten duguna da Europako erakundeetan" hizkuntza ofiziala= erabateko lan hizkuntza" identifikazioa nahitaezkotzat ematea.
|
|
|
Nabarmentzekoa da, halaber, askotariko euskal sortzaileen ekarria euskara batuaren eraikuntzan: euskal idazleen sorkuntza, eta itzultzaileen, irakasleen, ikertzaileen, hedabideetako profesionalen eta beste hainbat esparrutan euskara lan
|
hizkuntzatzat
erabiltzen dutenen jarduna izan dira, Euskaltzaindiaren aitzindaritzaren gerizpean, euskara batuaren eraikuntzan gertatu den aurrerakada ahalbidetu dutenak.
|