|
2000
|
|
|
Euskara irakasleei zuzendutako liburu honek, ataza edo zereginak ditu hizkuntzak ikasteko oinarri. Ataza
|
hauen
xedea da hizkuntza erabiltzeko benetako beharra sortzea eta hizkuntza ikasteko testuinguru naturala eskaintzea. Ikasleek ataza prestatzen dute, ondoren azalpenak ematen dituzte eta gero atazaren ziklotik kanpo eta material lagungarriei esker sortzen den hizkuntza ikasten dute.
|
|
|
Bildutako datuak 1998.urte bukaera eta 1999.aren hasieran jasotakoak dira eta, azterketa egiteko metodologiari dagokionez, bertako langileek zerbitzuari buruz duten ikuspegia hartu da informazio iturri gisa. Zortzi kapitulutan banaturik, txostenak aztertzen ditu zerbitzu
|
hauen
helburu eta funtzioak, zerbitzu hauek mantentzeko dauden baliabideak (langileen plantila, profesionalen heziketa maila, eta baliabide materialak, besteak beste) eta zerbitzu hauek burututako jarduerak. Txostena bukatzeko, egoeraren diagnostiko orokor bat egiten da, arazo larrienak planteatzen dira eta arazo hauek konpontzeko aholkuak proposatu ere bai
|
|
|
Jarrera eta erabaki hoiek ez dute zerikusirik iazko irailean su etenaren aldarrikapena egiteko erabili ziren arrazoi eta gogoetekin, baina benetan larriak su etena bertan behera uzteko argitaratu dituzten arrazoiak dira. Alegia, eta arrazoi
|
hauen
artean nagusiki EAJ PNVren epelkeria irekitako prozesu politikoaren aurrean. Jakin bagenekien, ETAk beti pentsatu izan duela borroka armatuak Estatuaren aurkako estrategian zuela bere funtzio nagusia; orain berriz, deskubritu dugu zenbait abertzale epel «bide onera» ekartzeko ere agian serbi dezakeela.
|
|
|
Nahiz eta Euskal Herrian ez den El Ejidoren gisako arazorik gertatu, eta etorkinak bertakotuagoak dauden, hemen ere egokitze, integratze eta harrera arazo larriak daude oraindik. SOS Arrazakeria, zenbait Gobernuz Kanpoko Erakunde (GKE), Gurutze Gorria, udaletako gizarte zerbitzu batzuk... dira pertsona
|
hauen
integratzearekin konprometituen daudenak. Euren lan desinteresatua da eskertu litzatekeena.
|
|
|
Gainera hauteskundez aparte, beste partaidetza politiko mota batzuk ere erabiltzen ditu (zenbaitetan boto portaera baino eraginkorragoak): manifestaldia, greba, boikota, borroka armatua, etab. Hau da, mende hasieran baino areago mugimendu sozialetan parte hartzen du eta
|
hauen
funtzioa ez da hartzen sistema politikoen orokorren gaisotasun gisa jada, erabaki hartzaile politiko eta hiritargoaren arteko zubi osasuntsu gisa baizik.
|
|
|
Orain arte bi liburusketan argitaratu izan ditugu lanak, adinaren arabera,
|
hauen
maila ezberdina delako. Liburu txikian 14tik 18 urte bitarteko gazteen lanak biltzen dira.
|
|
|
ola ikusten dituzu, gaur egungo ingurune babestuak? Zein luke izan ingurune
|
hauen
helburua?
|
|
|
Arnas aparatuaren arazoetatik hasi eta parasitoek eragindakoetara iritsi arte 16 atal ditu orotara bilduma honek. Erremedioak euskaraz zein gazteleraz daude emanak eta amaieran euskarazko landare izenak eta
|
hauen
gaztelerazko baliokideak jasotzen dituen aurkibide hiztegi bat erantsi dute. Ikerleak datuak nondik jaso dituen ere zehazten da, zein herritako zein etxe edo baserritan, zeini eta noiz galdetu zaion adieraziz.
|
|
|
Dirudienez, ordea, Olmeda maisuak eginiko hainbat kantuk neurri bera du. Olmedak berak dioenez, Gaztelan eta baita Sorian ere" rueda" k dantzatzen dira, eta 5/ 8koa da
|
hauen
konpas zaharrena eta berezkoena.
|
|
|
Gainera, txapelketa osoan zehar giro polita egon da; sari hau Arabako bertsozaleen festa bihurtu da azkenengo urteetan: saioak,
|
hauen
osteko afariak, belaunaldi" zahar" eta gazteen arteko lotura...
|
|
|
Lehiakortasunaren dimentsio berria lastertasunean oinarritzen den munduan edozein atzerapenek krisia esan nahi du. Lan
|
hauen
egileak, berdintasuna eta gizatasunagatik arduratuta, honako galdera egiten du: " Nola lotu ekonomia berriak agintzen dituena eta sustrai geografiko, kultural eta nortasunezkoak?
|
|
|
Beraz, xehe mehe non gauden jakin nahi genuen". Halaxe, bi etxe
|
hauen
entzule azterketaz aparte, enpresa pribatu batekin galdeketa bat egin eta emaitza horiek berretsi ez ezik, audientzia hobea ere eman die.
|
|
|
Lehenengo edizioa kaleratzerakoan, Grimm anaiek guztira sei ziren otordu bakar batekin igaro ohi zuten egun osoa. " Edizio labur" honetatik aurrera bildutako ipuinak aldiz, ezagunak egin ziren eta atzerrira ere iritsi zen
|
hauen
sona. Ingalaterran esaterako, Edgar Taylorren itzulpenak sekulako arrakasta izan zuen.
|
|
|
" Hansel eta Gretel" adibidez, mundu guztian da ezaguna. Gainera, egun ipuin
|
hauen
bigarren aro bat ari da sortzen, ahozkotasunaren ondorioz. Entzuten ditugun ipuinen bertsioak ez dira jadanik jatorrizko Grimm anaienak.
|
|
|
\ Hiesdunen sexuari dagokionez, %74 gizonezkoak dira eta %26 emakumezkoak, baina azken
|
hauen
portzentajea gorantz doa.
|
|
|
Beste ertzan, ordea, Plentziako abanikoa edo Isuskiza izenez ezagunak diren meandroa eta ibai lurmena zabaltzen dira, egitura geologiko
|
hauen
sorrera eta bilakaera ulertu eta aztertzeko gaur egun aurki dezakezuen adibiderik argienetakoa izanik. Inguru honek ere, azken urte hauetan urbanizazio itzela ezagutu duen arren, uretatik hurbilen dauden aldeetan egitura naturala eta berezko landarediaren ordezkaritza oparoa azaltzen duten padura eremu zabalak mantendu dira.
|
|
|
Arrazoi
|
hauen
guztien ondorioz, Gaztelugatxe Aketx Matxitxako ingurua Biotopo Babestua izenpean babestuta dago gaur egun.
|
|
|
Irla hauek oso ezegonkorrak dira, aipatutako eraketa prozesuak etengabe aldatzen baititu
|
hauen
itxura eta dimentsioak. Limo irla hauen agerpena eta desagerpena itsasadarretan ohiko fenomenoa da.
|
|
|
Irla hauek oso ezegonkorrak dira, aipatutako eraketa prozesuak etengabe aldatzen baititu hauen itxura eta dimentsioak. Limo irla
|
hauen
agerpena eta desagerpena itsasadarretan ohiko fenomenoa da. Hala ere, Euskal Herriko zenbait itsasadar eta estuariotan, kasu gehienetan gizakiaren jardueraz lagunduta, denboran zehar iraun duten hainbat limo irla egonkorragoak daude eta horregatik, euskal kostaldeko irlen errepaso honetan sartzea interesgarria iruditu zaigu.
|
|
|
Izan ere, ornogabe hauek dira ingurune hauetako hegazti eta arrain komunitate jorien elikagaien iturri nagusia. Hegaztien artean, substratu bigunetan mugitzeko eta harrapakinak bilatzeko moko eta hanka luze eta indartsuak azaltzen dituzten limikolo edo zangaluze txikiak ditugu limo irla
|
hauen
hegaztirik ezagunenak. Dena dela, ardeidoak (lertxun, lertxuntxoak, amiltxoriak...) edo anatidoak (ahateak, zertzetak, antzarak...) ere, sarritan ikusten dira limo irla hauetan edo inguruetan
|
|
|
Mezu hori da, gutxi edo aski," egon gaitezen beti hautetsien alde,
|
hauen
jarreren eta obren oihartzuna eman dezagun,' polemika' guztiak bazter ditzagun, Euskal Herri txukun eta Image d' Epinal irudi politikoa isla dezagun". Bere sortzailearen ideia politikoei fidel egon da" Le Miroir" eta eskuineko bezala sailka badaiteke ere, frantses' ezkerrekoek', sozialistek behintzat, ez diote erasiarik botatzeko arrazoirik.
|
|
|
\ Enpresa filialen garapena:
|
hauen
ekoizpenak gure eskualdearentzat berebiziko balioa duela.
|
|
|
Norberaren esperientziatik abiatuz, kontaktuak lantzerakoan eta harreman sexualak edukitzerakoan gorputzarekiko zein muga aurkitzen ditugun aztertuko da ikastaro honetan. Oztopo
|
hauen
kontzientzia hartuta, jokoen bidez landuko dira, laztanen tailerra oinarria izango delarik.
|
|
|
" El lenguaje dominante es un lenguaje adulterado; pero hasta las clases mas bajas hablan el frances, el ingles y el castellano". Liburuaren egileen esanetan, ziuraski hizkuntza
|
hauen
ezagutza nahiko oinarrizkoa izango zen. Hizkuntza ugari menperatzen zutenak portuko alde batetik bestera ibiltzen ziren batelariak ziren eta horiei atal berezi bat eskaini zaie azterketan.
|
|
|
Baina, ondo dakit, gazte hauen gibelean berauek manipulatzen dituzten pertsonak daude. Dibertigarriak izan litezkeen txantxa
|
hauen
atzean daude. Politikoki asmo txarrez burutzen diren ekin tzak dira eta gazte manipulatuek eginak maleruski.
|
|
|
Eskubide Politiko eta Zibilen Hitzarmena, Emakumeen aurkako Bazterketa mota guztiak Ezabatzeko Konbentzioa, Haurren Eskubideei buruzko Konbentzioa, Langile Etorkinen eta horien familien Eskubideak Babesteko Nazioarteko Konbentzioa, Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsala, Emakumeen aurkako Bortxakeria Desagertarazteko Adierazpena, Kairoko eta Vienako Adierazpenak, Beijingo Adierazpena eta Ekintzarako Plataforma. Estatuek beren lege nazionalak egiterakoan nazioarteko giza eskubideen baliabide
|
hauen
irizpideak kontuan izan ditzatela eskatzen dute.
|
|
|
MADRILGO gobernuak onartu du jada Kode Penalean gazteak zigortzeko dagoen legediaren erreforma. Judikaturan erreforma
|
hauen
antikonstituzionalismoaz ugari hitz egin bada ere, Botere Judizialaren Kontseilu Nagusiak ez dio oztopo berezirik jarri erreformari. Euskal Herriarekiko berezitasuna azpimarratzeaz gain, zigorrak orokortzeko joera erakusten du erreformak.
|
|
|
Kubako musika tradizionala, jazza, saltsa eta rapa bezalako musika estiloekin nahasian eskainiko dute. Ahotsaren bitartez musika tresnen soinuak egitea da
|
hauen
ezaugarrietako bat.
|
|
|
Baina, tira! Maharaja delako
|
hauen
eskubide eta indarrak" Europako zenbait erregerenak baiño aundiagoak ziran", aldizkariak zioenez. Halaz guztiz, gutxitzen hasiak ziren, kopuruari dagokionean behintzat, zeren beste garai batzuetan," England eko Victory erregiñaren denboretan" kasu," benetako jaungoiko txiki" en gisara bizi ziren" 500 maraja" ba omen zen.
|
|
|
Azkenik, Tolosako bisitaldia bi
|
hauen
ezkerraldean hurbil dagoen eta hasierako abiapuntutik ere gertu geratzen den Euskal Herria plazan buka genezake. Arkupedun enparantza itxi honen alde batean Justizi Jauregi zaharra ikusiko dugu.
|
|
|
AZKENALDIAN Historiak Madrilgo hainbat erakundetan sortu izan duen zalaparta ikusirik, garbi dago beraientzat tresna baliagarria suertatzen dela Espainiaren handitasuna lau haizetara zabaltzeko. Espainia bakarra hartzen dute kontuan, bere menpean hartzen dituen nazionalitate ezberdinak zanpatu nahian,
|
hauen
Historia ahantzi nahian. Oraindik ez dute ulertu lurralde bakoitzaren ezberdintasunak aberasgarriak direla, pertsonen arteko ezberdintasunen gisara, iritzi ezberdinek ez digutela beldurrik eman behar, baizik eta gauzak beste ikuspegi batetatik ikusteko lagungarriak direla, beste nazioenganako begirunea areagotuz, gizabanako bakoitza aberatsagoa bilakatuz.
|
|
|
Poesiaz hitz egiterakoan aipatu dugun metaliteraturaren erabileraren adibiderik egokiena bilakatzen dira, ez baitu egileak gai arturikoen bertsioak eginez giro heroikoak berreraikitzeko asmorik, berez aurkako zentzuan erabilita daude. Jose Luis Mendozak (Pamiela," En el principio fue el mito", 9.or.) narrazio arturiko
|
hauen
erabileraz idatzi zuen moduan: " la literatura novelesca ha creado un espejismo fascinante y su nostálgica atracción viene doblada por su irrealidad." Sarrionandiarentzat aldiz, mundu heroiko eta legendario hori nostalgia, desesperantza ororen marko egoki bihurtzen da, iraganaren edo erreferentzia heroikoen ezinezkotasuna azpimarratzeko erabil baitezake eta amaieren fataltasun ezaguna eta aldatu ezina nabarmenago egiten dutenez.
|
|
|
Honezkero jakinaren gainean gaude, Sarrionandiaren obretan dena dagoela, zentzu batean ala bestean, literaturaren zerbitzutan pentsatua. Liburu
|
hauen
egiturari eta bere ipuingintzari buruzko" azalpenak" Ifarraldeko orduak liburuaren azken narrazioan eman zituen nolabait, zeharka ordurarte euskal kritikoek bere liburuez esanikoak ironikoki aipatuz: " hamar narrazio ezberdinez osatzen da.
|
|
|
Beraz, agerian geratzen da bizitzari buruzko ikuspegi historikoa emateko asmoa. Dakusagunez, pertsonaiak bizitzaren ikuskera bat emateko aitzakiak direnez, ez du
|
hauen
ezaugarrietan sakontzeko ahalegin handiegirik egingo, pertsonaia lauak eraikiz: bizitzari aurre egiteko aholkuak baitira ipuin honetako zutabe nagusiak.
|
|
|
Fokoaren mugimenduaren bidez, narratzaileak bereziki bi pertsonaiengana gerturatuko gaitu, bi maitaleengana. Haatik, pertsonaia
|
hauen
hausnarketa, zalantza... batzuk deskribatzen bazaizkigu ere, ez dugu bi pertsonaia hauen barne munduan sakontzeko ahalegin berezirik antzematen. Hau da, batik bat istorioaren gorabeherak hobeki ulertzeko beharrezkoa dugun informazioa azaltzen zaigu.
|
|
|
Fokoaren mugimenduaren bidez, narratzaileak bereziki bi pertsonaiengana gerturatuko gaitu, bi maitaleengana. Haatik, pertsonaia hauen hausnarketa, zalantza... batzuk deskribatzen bazaizkigu ere, ez dugu bi pertsonaia
|
hauen
barne munduan sakontzeko ahalegin berezirik antzematen. Hau da, batik bat istorioaren gorabeherak hobeki ulertzeko beharrezkoa dugun informazioa azaltzen zaigu.
|
|
|
batetik, orojakilea den narratzaile estradiegetikoa izango dugu; bestetik, maila intradiegetikoko narratzaile autodiegetikoa, berau istoriaren pertsonaia nagusia baita. Bi maila narratibo
|
hauen
bereizketarekin, beraz, denboran ere bereizketa egiten da. Lehenengo maila narratiboan jarraipen kronologikoa nagusitzen da.
|
|
|
Bestalde, bere nortasun berria zeharo bermatzeko beharrezkoa zuen lehen harreman sexuala Kepa deituriko ETAkide batekin izango du. Honela, hasieran bereizirik aurkezten zaizkigun hiru plano
|
hauen
bateratzearekin ezohiko harreman hauen berri ematen zaigu. Hiru plano hauetako istorioak pertsonaia ez den narratzaile estradiegetiko batek kontatzen dizkigu:
|
|
|
Bestalde, bere nortasun berria zeharo bermatzeko beharrezkoa zuen lehen harreman sexuala Kepa deituriko ETAkide batekin izango du. Honela, hasieran bereizirik aurkezten zaizkigun hiru plano hauen bateratzearekin ezohiko harreman
|
hauen
berri ematen zaigu. Hiru plano hauetako istorioak pertsonaia ez den narratzaile estradiegetiko batek kontatzen dizkigu:
|
|
|
Esan bezala, horretarako hirugarren pertsonako narratzaile estradiegetikoa darabil. Honek fokalizazioaren bidez hiru pertsonaia ezberdin
|
hauen
sentimendu eta egoeren berri emango digu. " Autorearen komentarioei esker haien ekintzak, ideiak eta eritziak objetiboki jakitera ematen zaizkigu, eta horrela ezohizko bizimodua daramaten istorioaren protagonistak pertsona arruntak bezala ikusi ahal ditugu." (Belaunde:
|
|
|
Baina, nahiz eta idazlea amaren barne munduan sakontzen saiatu den, ez du gauza bera egingo gainerako pertsonaiekin. Ez dira
|
hauen
gogoeta eta pentsamenduak azaltzen, ez dakigu egin dutena egitera zein arrazoik bultzatu dituzten. Azaleko aipamen batzuk besterik ez dira egiten.
|
|
|
Tramaren zatirik nagusiena Donostian gertatzen da, nahiz eta Madril ere maiz aipatzen den. Hala ere, leku
|
hauen
eginkizuna gogoeten norabidea gidatzea izan ohi da, batez ere bi funtzio hauen bidez; batetik, oroitzapenak gogora ekarriz; eta bestetik, paisaia eta egoera animikoaren arteko lotura eginez. Hona hemen honen guztiaren inguruko hainbat iruzkin:
|
|
|
Oñederrak, hortaz, egiantzekotasuna eskaini nahi izan du. Erzillaren aukerarekin alderatuz, idazle
|
hauen
helburuak bestelakoak zirela nabarmena da: Erzilla gogoeten bidez hizkuntza lantzeko aukeran lan egin du; Oñederrak, aldiz, gogoeten bidez sinesgarritasunez pertsonaia baten gogoetetara hurbildu, eta ezinegona adierazi nahi izan digu.
|
|
|
Hemen ere," gehientsuenetan amaierako ezustearen laztasunak ematen die ipuinoi irakurlearen barruak astindu, zartatu eta asaldatzeko indarra." (Egunkaria VII) Are gehiago, bilduma honetan ere Berardok idatziriko ipuinak eskaintzen zaizkigu. Gainera, aitzinsolasean Berriondo´tar Anesek ipuin
|
hauen
argitalpenei buruzko oharrak egiten ditu. Ipuin bilduma honetan hiru ataletan sailkatzen ditu ipuinak:
|
|
|
Era honetan, pertsonaia ugari aurkezten zaizkigu orrialde hauetan. Batzuetan pertsonaia
|
hauen
gogoetak ezagutarazten zaizkigu pertsonaien izakerara gerturatu asmoz. Hala ere, Rojok dioskunaren haritik zenbait pertsonaia oso lauak direla aipatu beharra dago:
|
|
|
Putre txuriarekin batera gizakien arteko senitarte edo lagunarteko harremanek ipuinen arteko uztardura azpimarratzen dute. Honela, lehen ipuineko Manex Imiruri hizlaria da lotura
|
hauen
ardatza: hots, datozen ipuinetako pertsonaiek badute Manexekin nolabaiteko harremana:
|
|
|
Ipuin bakoitza pertsonaiaren izena du izenburutzat. Pertsonaia
|
hauen
barne mundura gerturatuz, hauen ezinegona, bakardadea,... suma dezakegu. Javier Rojok egoki azaltzen duen bezala" guztiek antzeko egitura daukate:
|
|
|
Ipuin bakoitza pertsonaiaren izena du izenburutzat. Pertsonaia hauen barne mundura gerturatuz,
|
hauen
ezinegona, bakardadea,... suma dezakegu. Javier Rojok egoki azaltzen duen bezala" guztiek antzeko egitura daukate:
|
|
|
Berriro ere, bidaiak, kotxeak, musika,... izango dira etengabeko leit motivak. Elementu
|
hauen
errepikapena dela-eta, Ortzadarreko elkarrizketariak road movie estiloko bildumak eratu dituela aipatu zuen. Gainera, antza denez, ekintzek baino" garrantzia handiagoa dute barne gogoeta eta sentimenduak." (Aizu!
|
|
|
Maiatzeko iruzkingileak ipuin
|
hauen
umorea azpimarratu du: " Umorea etsipenaren jendetasuna zela Boris Vianek erran omen baitzuen noizbait, hemen arruntkeriaren galeria agertuz, umorea kontsolagarri dela ere frogatzen digu autoreak." (Maiatz 30)
|
|
|
Hona hemen Cilleroren narrazioetan aurki daitezkeen ipuin mota hauetako zenbait ezaugarri: espazio eta denboraren zehazgabetasuna; izenburuek askotan narrazioaren muinera heltzeko giltza eskaintzen digute; hitz gutxitan gauza ugari esan nahi direnez, konnotazioa gailentzen da; umorea eta ironiaren erabilera; beste genero batzuen parodiak egitea; eta azkenik,
|
hauen
amaieran arreta berezia jarri ohi da, ezustea edo ezaguna denaren itxuraldaketa bilatuz.
|
|
|
Azkenik, moralkeriarik eza." (Egunkaria III) Guk, ordea, ez dugu hain garbi ikusten barrurako bidaiak direnik, izan ere, eguneroko egoeren aurkezpenak baitira ipuin gehienak. Gainera, eguneroko egoera
|
hauen
unibertsaltasuna adieraziz edo, ez du denbora eta espazioa zehazten, Iturberen joerari jarraiki.
|
|
|
hortaz, ustekabez josiak daude ipuinok. Oso era egokian deskribatu zuen Javier Rojok ipuin
|
hauen
garapena: " arrunta dirudien egoera bat planteatu ondoren, oreka apurtzen duen elementu bitxi bat sartzen du han.
|
|
|
Edorta Jimenezek dioen bezala," inor gutxi salbatzen da, narratzailearen hitzak bisturiarena egiten bait du, trebetasunez pertsonaien perfiletan, prosa bera, beti beti borobiltzea lortzen ez badu ere." (Egunkaria XII) Beraz, Montoiak ironia erabiltzen du harreman
|
hauen
berri emateko.
|
|
|
Beraz, jo puntu nagusitzat gizonezkoak ditu: "
|
hauen
balio ustelak eta handiusteak" (Jakin 111), Montoiaren bilduma gogora ekarriz.
|
|
|
Kasu gehienetan, oroitzapenak zaurien pizgarri besterik ez baitira izango. Honela deskribatzen du pertsonaia
|
hauen
egoera Javier Rojok:
|
|
|
HIESA, birusa,... Era honetara, pertsonaia
|
hauen
patua aldatzeko ezintasuna azpimarragarria da.
|
|
|
Beraz, aipatu bezala itsas giroaz gain, gaiek ere kateatzen dituzte ipuinok. Bere aurreko narrazioetan jada zeharka aipatzen ziren hauek narrazio
|
hauen
ardatzak izango dira. Beraz, bi hauek izango dira luzera ezberdineko sei ipuin hauen hari nagusiak:
|
|
|
Bere aurreko narrazioetan jada zeharka aipatzen ziren hauek narrazio hauen ardatzak izango dira. Beraz, bi hauek izango dira luzera ezberdineko sei ipuin
|
hauen
hari nagusiak: herioaren eta desiraren zantzuak nonnahi ikusi ahal izango ditugu, hots, eros eta thanatosen zantzuak.
|
|
|
Bestalde, umorea da ipuin
|
hauen
ezaugarririk nabarmenena:
|
|
|
Uneko giro hori islatzeko asmoa dela-eta, ez zaigu pertsonaiei buruzko informazio askorik eskaintzen. Narratzaileak batik bat kanpo fokalizazioa hautatu du
|
hauen
berri emateko: eta noski, pertsonaia hauen hizketa zuzena, aipaturiko zeharkako estilo librearen bidez. Hortaz, bi maila narratibo bereiz ditzakegu; batetik, narratzaile estradiegetikoak hirugarren pertsonaren bidez giroari buruzko xehetasunak eskaintzen dizkigu; bestetik, pertsonaiek hitza hartzen dute elkarrizketetan:
|
|
|
Narratzaileak batik bat kanpo fokalizazioa hautatu du hauen berri emateko: eta noski, pertsonaia
|
hauen
hizketa zuzena, aipaturiko zeharkako estilo librearen bidez. Hortaz, bi maila narratibo bereiz ditzakegu; batetik, narratzaile estradiegetikoak hirugarren pertsonaren bidez giroari buruzko xehetasunak eskaintzen dizkigu; bestetik, pertsonaiek hitza hartzen dute elkarrizketetan: kasu honetan, narratzaile intradiegetikoa izango genuke.
|
|
|
Nahiz eta pertsonaia ugari aurkeztu, ez zaigu inor sakonki deskribatzen, izan ere, guztiak pertsonaia lauak dira. Horregatik, narratzaileak kanpo fokalizazioaren bidez ematen digu
|
hauen
berri. Gainera, kanpo fokalizazio hori erabilita kamararen lana egin dezake fokoak pertsonaia batetik bestera aldatuz, eta beraz, intrigaren nondik norakoak bata bestearen ondoan txertatzen diren eszena ezberdinen arabera irudikatuz.
|
|
|
Hala ere, narratzaile estradiegetiko eta orojakile baten bidez, hauetara guztietara hurbiltzeko aukera dugu. Honela, pertsonaia ezberdin
|
hauen
bizitzako zenbait pasarte eta hauen gogoetak eskaintzen zaizkigu. Halaber, narratzaile mota hau aukeratu izana egoera beraren ikuspuntu ezberdinak azpimarratzeko baliogarria zaio.
|
|
|
Hala ere, narratzaile estradiegetiko eta orojakile baten bidez, hauetara guztietara hurbiltzeko aukera dugu. Honela, pertsonaia ezberdin hauen bizitzako zenbait pasarte eta
|
hauen
gogoetak eskaintzen zaizkigu. Halaber, narratzaile mota hau aukeratu izana egoera beraren ikuspuntu ezberdinak azpimarratzeko baliogarria zaio.
|
|
|
Beraz, istorioa pertsonaia ezberdinen agerpenez irudikaturiko koadroez osaturik dago. Bestalde, ez du pertsonaien psikologian gehiegi sakontzen,
|
hauen
barnean ez baita barne gatazka sakonik edo garapen berezirik sumatzen.
|
|
|
Ipuin bildumak sailkatzerako orduan,
|
hauen
batasunari begiratu diogu. Hartara, datozen orriotan ikusi ahal izango duzuen bezala, hiru sailetan berezi ditugu; lehenik, ipuinen artean nolabaiteko kateaketa erakusten duten bildumak aurkeztuko ditugu; bigarrenik, bata bestearengandik independienteak edo askeak diren ipuinak eskaintzen dizkiguten bildumak aipatuko ditugu; eta azkenik, ipuin aske gutxi batzuei buruzko zenbait aipamen egingo ditugu.
|
|
|
izenburuaren garrantzia ulermenerako; ironiaren erabilera; amaieraren garrantzia: ezustea, zentzugabekeria,...; laburrak direnez, pertsonaiak aurkezteko denbora eta espazio gutxi egoteak
|
hauen
aurkezpenak baldintzatzen ditu; deskribapenak alde batera utzi ohi dira; elkarrizketek garrantzia gutxi dute; egoera sinboliko edo metaforikoa irudikatzeko joera dute; hitz gutxitan gauza asko esan nahi direnez, batik bat konnotazioa gailentzen da.
|
|
|
Jo dezagun bilduma
|
hauen
berri ematera.
|
|
|
Ikuspuntuari dagokionez, narratzaile estradiegetikoa hautatu du istorioaren berri emateko. Honela, barne eta kanpo fokalizazioaren bidez deskribatuko ditu pertsonaiak eta
|
hauen
sentimenduak.
|
|
|
Bi plano
|
hauen
gertaerak egoki tartekatzeko, liburuaren atalak ere bi zatitan banaturik daude, hauen hasieran zenbait autoreren zitak eskaintzen zaizkigularik. Honela, gerra garaiari dagozkion atalak zenbaki erromatarrez adierazten dira, eta bigarren planokoak, aldiz, italieraz emandako izendapenez.
|
|
|
Bi plano hauen gertaerak egoki tartekatzeko, liburuaren atalak ere bi zatitan banaturik daude,
|
hauen
hasieran zenbait autoreren zitak eskaintzen zaizkigularik. Honela, gerra garaiari dagozkion atalak zenbaki erromatarrez adierazten dira, eta bigarren planokoak, aldiz, italieraz emandako izendapenez.
|
|
|
Ikus daitezke, sarritan, deskribapen paregabeak, bai pertsonaiak bereizterakoan,
|
hauen
barne gatazkak adierazterakoan, bai natura deskribatzerakoan, bai zenbait ohitura, gorroto, amodio, eliztarren izakera. Hein batean, lehentasunez tratatzen ditu autoreak euskal ohitura, izakera, etxe, eta hiri errural baten alderdi on eta txarrak.(...)
|
|
|
Hiru egun
|
hauen
berri emateko hika darabilen narratzaile autodiegetikoa dugu: hots, narrazioan esku hartzen duen narratzailea.
|
|
|
bata, Ladix Petrirenekoa da, bera baita Santa Luzia ikusiko duen pertsonaia bakarra (Santa Luzia ermitatik alde egin ondoren); bigarren pertsonaia nagusia On Benjamin apaiza da. Hau pertsonaia gatazkatsua da, izan ere, fedearen inguruko zalantzak izango baititu, liburuan zehar zalantza
|
hauen
nondik norakoak ikusi ahal izango ditugu. Hau izango da, hortaz, pertsonaiarik gatazkatsuena:
|
|
|
Eleberrigintza eta ipuingintzaren arloei ekin aurretik,
|
hauen
definizioei buruzko hainbat ohar eskaintzea egokia iruditu zaigu. Eleberria definitzeko garaian saio ezberdin ugari egon badira ere5, guztietan fikziozko istorioa oinarrian izatea hartu izan da baldintza nagusitzat.
|
|
|
Gauak eta hiriak aldi berean luma gaiztoz eta maitasunez idatzitako liburua, protagonista gazteak dituena, baina gure inguruetako literaturetan adoleszente berankorrek idatzitako bloof etatik urrun. Gazteen arteko harremanak eta
|
hauen
bilakaera azaltzean, gorroto, maitasun, inbiria eta desio kontrajarriek osaturiko istorioa ongi amaraundurik egoteaz gain, hainbat erreflesio jasotzen dira, ez ironiatik erabat aske, baina beti pertsonaia guztiekiko samurtasuna gailenduz." (Jakin 100)
|
|
|
Hiru pertsonaia
|
hauen
aurkezpena hirugarren pertsonan mintzatzen den narratzaile orojakile batek egiten du. Aitzitik, gutxitan bada ere, zenbaitetan narratzailea lehenengo pertsonara igarotzen da.
|
|
|
" Gauzak honela, egileak, ironia lagun, erromantizismoa baztertzeko ahaleginak egiten ditu, baina batzutan ezinezkoa gertatzen" zaiola uste du Javier Rojok. (El Correo IX) Honen iritziz, hiru gazte
|
hauen
harremanek René Girard-en teoria dakarte gogora: hau da, beste batek desiratzen duena desiratu ohi dugula.
|
|
|
Egan 49) Haatik, Xabierren nortasunean aldaketa bat nabari da, ez baitago antzekotasunik hasierako Xabier eta bukaerakoaren artean. Baina, nahiz eta pertsonaia honen izakeran aldaketak nabaritu, zaila da
|
hauen
zergatia eleberrian bertan topatzea.
|
|
|
Iñigo Aranbarrik, berriz, 17 Ikus Grial 140 aldizkaria, 1998ko abendua. hamarkadaren erdialdean ekingo dio narratiba argitaratzeari; eta azkenik, hamarkadaren azken urtean, 1999 urtean, alegia, M. Erzillak eta J.L. Otamendik argitaratu zituzten bere lehen narratiba lanak. Hortaz, azkeneko bi idazle
|
hauen
kasuan, ikustear dago narratibaren bidetik jarraituko dutenentz. Aranbarrik, bestalde, Emon biar yako eleberriaz gain Zapata ren oihana narratiba lana besterik ez du argitaratu.
|
|
|
Hona hemen liburu bakarreko zenbait idazle: Abelin Linazisoro, Jon Urrujulegi, Xanti Begiristain, Lourdes Oñederra, Rikarte, Javi Cillero, Unai Iturriaga, Antton Gomez, Felipe Rius, Jasone Osoro,... Idazle
|
hauen
narrazioetan lan interesgarriak aurkitu baditugu ere, ezin da jakin ibilbiderik zehaztuko duten. Etorkizunak hitz egingo du.
|
|
|
hots, pertsonaia gatazkatsuak. Bere barne munduan sartuz, pertsonaia
|
hauen
aldaketen berri izango dugu. Horrelako pertsonaiekin ezin dugu zer egingo duten aurreikusi.
|
|
|
Nolabaiteko muga bat jartzearren, 90 urtearen ondoren lehen narratiba lanak argitaratu dituzten idazleak bakarrik izango ditugu hizpide, sarritan idazle ezagunagoen lanek idazle berri
|
hauen
lanak isilpean igaroarazi baitituzte. Izan ere, gure asmoa narratiba berria aztertzea denez, hamarkada honetan argitaraturiko lan guztiak aintzat hartzea zabalegia iruditu zaigu, eta beraz, egokiagotzat jo dugu esparrua murriztu eta lan jakin batzuei buruzko bilduma osatzea.
|
|
|
Hartara, eleberriak eta ipuin bildumak izango ditugu komentagai. Era berean, autore askoren artean atonduriko liburuak ez ditugu kontuan izan, gure helburua batik bat idazle berrien lanak ezagutzera ematea izan baita, eta ahal den neurrian
|
hauen
ibilbidea zedarritzea. Beraz, idazle askoren artean eginiko lanak gure asmoetatik haratago daude.
|
|
|
(b) Idazle ezagunagoen lanek idazle berri
|
hauen
lanak isilpean egonarazi dituzte.
|
|
|
Beraz, gutxiespen honi aurre egiteko, kritikaren beharra azpimarratu zuen literatur sisteman honek ekoizpen eta harreraren (irakurlearen) artean bitartekari egiten duela adieraziz. Hortaz, kritikoek liburuen harreran berebiziko garrantzia dute, eta gaur eguneko literaturaren egoera ulertzeko, funtsezkoa iruditu zaigu
|
hauen
lana aintzat hartzea. Ondorengo hitzekin azpimarratzen du Francisco Ayalak komunikabideen (hots, kritikaren) eragina:
|
|
|
Aldizkari eta egunkari
|
hauen
hustuketa egin ondoren, mota ezberdinetako materialak eskuratu ditugu: izan ere, zenbait egunkari edo aldizkaritan erreseinak aurkitu ditugu, eta beste zenbaitetan, ostera, liburuen inguruko aipamen labur batzuk besterik ez ditugu topatu.
|
|
|
Hortaz, kritika ezberdin
|
hauen
aniztasuna ikusteko, Broch4 ek eskainitako sailkapena erabiliko dugu:
|
|
|
Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsalak bere sarrerako hitzaurrearen azken hitzetan argi dio: Adierazpen honetan etengabe oinarrituta, alde batetik eskubide eta askatasun
|
hauen
begirunea bultzatu behar dela irakaskuntzaren eta hezkuntzaren bidez eta, bestetik, nazio mailan eta nazioarte mailan arian arian neurriak hartuz, era eraginkorrean eta orokorrean ezartzea ziurtatuko dela, bai Nazio Batuen barnean diren herrien artean, bai eta Estatu baten menpean dauden lurraldeetan ere.
|
|
|
herri eta nazio guztiek izan beharreko jomuga legez, bai norbanakoek eta bai erakundeek. Adierazpen honetan etengabe oinarrituta, alde batetik, eskubide eta askatasun
|
hauen
begirunea bultza dezaten irakaskuntzaren eta hezkuntzaren bidez eta, bestetik, nazio mailan eta nazioarte mailan arianarian neurriak hartuz, era eraginkorrean eta orokorrean ezar daitezen ziurtatzeko, bai elkarkide diren estatuetako herrien artean eta baita horien eskumenpean dauden lurraldeetan ere.
|
|
|
EndamasBatez e eremaizdarabil.re, bereziki, are gehiago, gainera... eta
|
hauen
antzekoa; aukera batzuen gainetik bat azpimarratzen denean erabilia. Beheko adibideetariko azkenak, etagainera?, ?horrezgainera?...esan nahidu.
|
|
|
EL MUNDO DEL PAIS VASCO, ELPAIS DEL PAIS VASCO eta SUD OUEST. Azken
|
hauen
kasuan azterketarako erabili ditugun unitateak, ez dira artikulu guztiak izan, Euskal Herriarekin nolabaiteko lotura zutenak soilik baizik (batzuk, kanpokoedizio osoan argitaratu arren, Euskal Herriko berri ematen dutelako, eta beste batzuk, Euskal Herriarekinzerikusirik eduki ez arren, bertako edizioan sartzen direlako). Horrek esplikatzen du egunkari horiekazterketaren zati batzuetatik kanpo geratu behar izatea.
|
|
|
ETB1ekin gertatu bezala, herri ertainetan bizi direnen marka altua da ETB2renaudientzian,
|
hauen
kopurua %36, 2koa baita.
|
|
|
Lehenik eta behin, aipatu beharra dago Hego Euskal Herrian irratia entzuten duenpopulazioaren %77, 1 bost irratiren eskuetan dagoela. Irrati emandegi
|
hauen
indarrakbigarren planoan uzten ditu gainerakoak, neurri handi batean emisio eremu lokalekoak direnak, hain zuzen ere. Ikus ditzagun segidan, entzule kopuru horiek protzentualki eta zenbaki absolutuetan.
|
|
|
SER katearen eta Eusko Irratiaren artean. Bi
|
hauen
eskaintza oparoa da eta irrati konbentzionalak eta musikalak ditu barnean. Radio Nervion eta Gorbea, COPE eta Radio Nacional de España dira bi nagusien ondoren datozenak, ondoko taulan ikus daitekeenez.
|
|
|
Azkenik, prentsa enpresa boluntarista hauek adibide eredugarritzat har daitezke, zeren zenbait proiekturen sustapena ziurtatzen baitute, hala nola, Paris eta Madrillotzen dituen eta Bordele eta Bilbotik igarotzen den AHT trena. Bi esperientzia komunoso ezberdinek erakutsi dute bi egunkari
|
hauen
bizitasun eta baliagarritasuna mugazgaindiko eremuan eta, zabalago, euro eskualdean:
|
|
|
Mugetako tokiko albistegi batzuek badute, halaber, mugaz gaindiko eta euro eskualdeko bokazioa:
|
hauen
adibide batzuk AlsaziakoFrance 3 Rund Um eta Lille-ko Europole dira. Tokian tokikoaz, mugaz gaindikoaz etaEuropaz azaltzen den interes berri hori, 1992 urteko gertakizun batzuen elkarketakazal ditzake:
|
|
|
Mediametrieren galdeketaren desabantaila gisa aipatu behar da, hiru euskalirratien hedapen eremua baino askoz ere zabalagoa dena kontuan hartzen duela, etaRadio France Pays Basquek galdeketaren agintzaileak, Ipar Euskal Herri osora zabaltzen duela entzute eremuaren azalera. Irrati
|
hauen
ehunekoak askoz ere hobeak izangolirakete galdeketa honen emaitzak, herrialdeka egingo balira. Hiru euskal irratiek SIADECOri eskaturiko inkesta baten arabera, Irulegiko Irratiak bereganatze tasa handiadu Ipar Euskal Herrian (21.000 entzule) eta batez ere Behe Nafarroan, bere entzuleria eremurik handiena duena, %92ko euskaldunekin; hau da, 17.500 pertsonak,, ezagutzen dutela irrati hau, eta entzuleriaren %71 leiala da.
|
|
|
Euskal Herriarekin zerikusia duen artikulu batek, hartara, Euskal Herri osoarekin zein haren parte batekin soilik izan dezake lotura. Geroxeagohelduko diogu Euskal Herria eta bere barneko eremu ezberdinen arteko alderaketari). Beraz, egunkariek gai
|
hauen
berri ematen digutenean, hurbileko kontuek garrantziairabazten dute (ezin bestela izan euskarari dagokionez, jakina; baina ez litzatekenahitaez horrela izan behar gainerako bietan).
|