|
2000
|
|
|
Ipuin sortari buruzko kazetari oharrei begiratuz, aldiz, Joxean Muñoz(" Ifar aldeko orduak", Habe, 1990, 177 alea, 29 or.) bere erreseinan, hamar ipuinok euren dibertsitatearen azpitik zer duten komunik bilatzen saiatzen da, eta bere ustez, batasun hori euren mamian, giro minberaz," lekuz beste egin beharra" z mintzatzen da egilea: " Norberaren sorterritik, etxetik eta haurtzarotik, senide, adiskide eta burkideengandik edo norberaren baitatik lekuz beste egin beharra edo egin behar izana darabilte airean ipar aldeko ipuin
|
hauek
. Aitzakiaz, gaiez, garaiz eta lekuz arras desberdin izan arren, giroan, irakurlearengan utzi duten gogo giroan badute batasuna."
|
|
|
Zalantzarik gabe marinela aipatu ditugun idazle eta kritikoekin bat etorri beharra dago nabigatzailea edo itsasoratzen den, nahiz abiatzen den bidaiaren sinboloa da Sarrionandiaren poemagintzan nahiz narraziotan iraupen luzeenekoa eta nabardura gehien eskaintzen dituena, haren mundu ikuskerari buruz. Alde horretatik narrazio
|
hauek
bere aurreko eta ondoko idazlan poetikoekin dute zerikusi nabarmena: Ithakara iristear dagoela, etengabe bidaiatzea hobe duela erabakitzen duen Ulisses dugu Izuen gordelekuetan barrena liburukoa, Itaka beti gogoan duelarik, helburua hara iristea izanik ere, harantzako bidaian presarik ez duena, bidaia bera izango baita aberasgarria.
|
|
|
Argiako artikulugilearen ustez, liburu hau fabulak maite dituenarentzat egina da, eta alegiekin batera ateraldiak ere ugari dira, nahiz eta iritzi emaileak azken
|
hauek
liburuaren alderdirik ahulena osatzen dutela uste duen: " ateraldiok umore gutxiko grazia baino haragoko deus ez dutelako." (63 or.)
|
|
|
Hogeita zortzi gutun
|
hauek
ipuinak, eguneroko gertakizunak, burutapenak, gustuko liburu eta filmeei buruzko iritziak eta gogoeta hainbat biltzen dituzte. Batzuk poesiaz beteak daude, beste batzuk prosaikoagoak dira, baina maitasun sentimendua darie gehienei, herrimina eta nostalgia.
|
|
|
Egileak zati, mezu eta tankera ezberdineko testu
|
hauek
eskaintzen dizkio irakurleari baina erdiesanean, edo" gehiesan" modura, irakurlea bera izan dadin benetako gogoeta egiten duena.
|
|
|
Izenburua kartzela aldi horretan eskuartean darabilen Shakespeareren Hamleten esaera baten zatia da: " Intxaur azal baten barruan ere espazio amaigabeen erregetzat nengoke, amets goibel
|
hauek
ez banitu" erantzuten du lagunak esaten dionean Danimarkari kartzela deritzola bere asmoak soberazkoak direlako. Barrena goibel ez baleuka, ez luke espazio handiaren beharrik eroso egoteko.
|
|
|
Kritiko batek baino gehiagok esan izan du zerikusirik baduela autore honek duen arrakastan bere nortasun ez literarioak ere. Nolanahi ere, irakurle arruntarentzat Sarrionandiaren narrazio
|
hauek
beste gabeko erakargarritasuna dute, mundu fantastikoak sortzen ditu ipuinetako batzuetan, leiendazkoak sarritan, sirenak eta marinel zahar madarikatuak daude, eta desertuak, printzesak, gazteluak eta geltokiak neskatxa eder bakartiek habitatzen dituzte. Guztia ere, gainera, estilo narratibo poetikoaz eta dotoreaz emanik.
|
|
|
Hamairu istorio labur dira eta ipuin bakoitzaren hasieran itzultzaileak egileen eta obren iruzkin eta aipamenak egiten ditu. Poesian bezala, narratiban ere Sarrionandiarengan Jon Miranderen eragina nabaritu genezake, aurrerago aipatuko ditugun bere lehenengo bi ipuinen estiloan eta taxuan ez ezik, umore beltzeko narrazio
|
hauek
itzultzeari ekin ziolako, zuberotarrak hasitako arloari jarraipena emanez. Bestalde, umore beltzeko ipuinen arloan badira zenbait adibide Sarrionandiaren ipuin originalen artean ere esate baterako," Ukabilka" ipuina Ifarraldeko orduak liburuan (1987).
|
|
|
Saio, saiakera eta literatur entsegu materialez osaturiko liburu hauen artean aipatzen dira honako liburu
|
hauek
: Ni ez naiz hemengoa (1985), Marginalia, edo Ez gara gure baitakoak (1989), Izeba Mariasunen ipuinak (1989), Ainhoari gutunak (1990) eta Hitzen ondoeza (1997).
|
|
|
Eraginei dagokienez, J. Kortazarrek Joseba Sarrionandiaren lehen poema
|
hauek
sentimentalismoarekin eta erromantizismoarekin zerikusia dutela deritzo, Ezra Pound eta Yeats poeten obrarekin lotzen du. (139 or.) Liburuaren kontzepzioa anbiziotsua dela esaten du, aberatsa dela, baina metaliteratura egitearen ondoriozko" liburuen hoztasuna" ere egozten dio.
|
|
|
Tonuari dagokionez berriz, Sarrionandiaren liburu honetako poemak aurrekoetakoak bezala, modernismoaren hizketaz sortuak direla diosku Kortazarrek," bizikizun pertsonalez bilbatuak eta errealismoz osatuak" (Lurra eta Luma, 106 or.). Oraingo poema
|
hauek
Bertold Brecht-en poesia gogoratzera eraman dute, gertakizun objektibo baten narrazioa da korapiloa sarritan eta eszenaren zentzuaren eta barne kontraesanen inguruko hausnarketa hari nagusia.
|
|
|
lehena, amaren papera betetzen duen narratzaile autodiegetikoa; bigarrena, amamaren papera betetzen duen narratzaile metadiegetikoa, bizkaieraz mintzo dena eta bere esanak letra etzanez azpimarratuz bereizten dituenak. Narratzaile intradiegetiko
|
hauek
, bestalde, narratarioari zuzenean mintzatzen zaizkio. Narratario hori ama modura irudikatu dugun narratzaile autodiegetikoaren semea edo alaba litzateke.
|
|
|
Honela, denbora aldaketa (narrazioaren iragana eta oraina) nahiz narrazio aldaketa azpimarra ditzake. Hots, narratzailearen zehaztasun honen bidez, iragan eta orainaldia, bi plano ezberdin
|
hauek
erabat bereiztea erdiesten du.
|
|
|
Emakume gazte honek ere, aspaldiko bere maitaleak bezala, Axun du izena. Honela, bi emakume
|
hauek
senideak direla ohartuko da, eta Axun iraganeko maitearen lekua betetzen joango da. Istorioa aurrera joan ahala, gertatu behar dena berehala igarri egiten da, izan ere, Udazkena eleberrian bezala, ez dago ezustekorik.
|
|
|
Edozein modutan ere, errealismo handiz irudikatzen dizkigu harreman
|
hauek
. " Beti ere Karlos Gorrindoren ikuspegi zorrotz eta pertsonaletik miatua." (Erauskin:
|
|
|
Gogoetetan oinarrituriko narrazioetan ohikoa den bezala, denboran atzera egiteak ugariak dira, batez ere, bere nerabezaroko zenbait pasarteren berri ematean. Kanpo analepsi
|
hauek
pertsonaiaren izaera ezagutzen laguntzen digute. Are gehiago, oroitzapen hauek antolatuz eta interpretatuz pertsonaiak berak bere burua ezagutzeko bideari ekiten dio.
|
|
|
Kanpo analepsi hauek pertsonaiaren izaera ezagutzen laguntzen digute. Are gehiago, oroitzapen
|
hauek
antolatuz eta interpretatuz pertsonaiak berak bere burua ezagutzeko bideari ekiten dio. Bestalde, denboraren jarraikortasun ezak askotan jada aipaturiko zenbait pasarteren errepikapena dakar.
|
|
|
Luis Mari Mujikak honako iritzia du errepikapen hauei dagokienez: " Orri batzuetan idazkeraren joera errepikakor eta gogoetatsuak asperrera jotzen du, baina makur hori oso errealista edo akzioz oso betea ez den edozein narraziori gerta dakioke." (Egan 50) Haatik, errepikapen
|
hauek
, askotan jazo dena irudikatzen laguntzen digute, eta errepikatzen den egoera hori ez du beti efektu bera sortarazten: izan ere, testuaren leku ezberdinetan egoteak sentsazio ezberdinak dakartza, batetik bestera dugun informazioa aldatuz baitoa:
|
|
|
Donostiarraren aburuz, honako
|
hauek
dira liburuan jorratzen diren gai nagusiak: batetik," Evak Paradisuan sugearekin izandako pasadizoari egiten dio erreferentzia izenburuak, erruaren eta zigorraren figurak baititu eleberriak ardatz nagusitzat"; bestetik," gizakion arteko komunikazioarena, gizakion arteko erlazioak eta hor sortzen diren ulertu eta ezin ulertuak" (Egunkaria XII).
|
|
|
Bestalde, Oñederrak honako beste gai
|
hauek
jorratu nahi izan zituela ere aipatu zuen:
|
|
|
beneditarren eskola maisua den Joan heresiagatik bota egiten dute. Hemendik aurrera mendeku goseak bideratuko ditu Joanen ekintzak, eta
|
hauek
egin izana, bestalde, bere bizitzaren bidea zehaztuko dute. Mendekua liburuko sentimendurik errepikatuena izango da.
|
|
|
Guk geuk, preso eta pertsona gisa, bizipenak eta giroak birsortuz, gure inguru hurbilaren isla dira kontakizun
|
hauek
: txapeo egoerak, lagun elkartzeak espetxeetan, barruko bizigiroa, barru kanpo arteko loturak, etxeko artekoekin, eta abar.
|
|
|
Zer gerta ere liburua, ostera, luzera ezberdineko hamabost ipuinek osatzen dute. Ipuin
|
hauek
batez ere gai jakin batzuen inguruan hezurmamiturik daude: bere lehen ipuin bildumaren ildotik jarraituz, etsipena, heriotza, ezinegona, inguruarekiko gatazka,...
|
|
|
Fikziozko kontakizunak dira, aurreko bildumaren antzera, gehienetan amaierak ustekabeak izanik. Ipuin
|
hauek
gai aldetik harilkaturik egoteaz gain, bada denak lotzen dituen beste ezaugarri bat ere. Izan ere, bildumaren lehen eta azken ipuinek Berardo liburuzainaren istorioa kontatzen digute:
|
|
|
Juan Luis Zabalak ere" batzuetan Kafkarengandik gertu, bestetan Borgesen bidetik" doala aipatzen du. (Egunkaria XI) Bestalde, bi ezaugarri
|
hauek
azpimarratu zituen: " irudimen agortezina eta irakurlea giza-izaeraren alderdirik laiotzenetan barneratzeko erraztasuna." (Egunkaria XI)
|
|
|
Zer gerta ere bildumari jarraiki,
|
hauek
ere ipuin labur eta zorrotzak dira. Hemen ere," gehientsuenetan amaierako ezustearen laztasunak ematen die ipuinoi irakurlearen barruak astindu, zartatu eta asaldatzeko indarra." (Egunkaria VII) Are gehiago, bilduma honetan ere Berardok idatziriko ipuinak eskaintzen zaizkigu.
|
|
|
batetik, ipuin guztiak Izurkiz herrian kokatzen dira; bestetik, pertsonaiek ipuin batetik bestera salto egiten dute. Javier Rojok dioen bezala," narrazio
|
hauek
elkarrekiko erreferentziaz beterik daudelarik, elkar osatzen dute, azkenean ia ia nobela bat burutuz." (El Correo IV) Etengabeko erreferentzia hauez gain, giro jakin batek harilkatzen ditu liburu honetako narrazioak: " hegoaldea, trenbidea, ibaia, basamortua... dira giro horren osagarriak." (Argia 1561) Bada narrazioak uztartzen dituen beste elementu bat ere:
|
|
|
Narrazioan tartekaturik hamabi poema ere aurki ditzakegu. Poema
|
hauek
narrazioen osagarri dira, hauekin lotura estua baitute;" metafora iradogarriak gustatzen zaizkit, eta kasu honetan narrazioak poema ulertzen laguntzen du." (Argia 1561)
|
|
|
Honela, askotan hiru denborak, iragana, oraina eta etorkizuna bat eginda aurkezten zaizkigu. Hiru denbora
|
hauek
lotzeko modu bakarra oroitzapenak eta ametsak direnez, hauei etengabeko erreferentzia egiten zaie. Oroitzapenen garrantzia Javier Rojok ere aipatu zuen:
|
|
|
Canoren aburuz," batasun handiko liburua egin digu oraingoan, bai gaiaren aldetik bai formalki barne hari askorekin jositako hiriaren fresko zabal bezain ederra." (Jakin 101) Batasun hori" batak besteari deitzen dion ipuin kateatuz osaturik daudelako" (Jakin 101) lortu du. Izan ere, narrazio
|
hauek
gerra zibila bukatu eta gaur arte hiriak jasan duen aldaketaren lekukotza eskaintzen digute. Honela," Gasteizko postale ezagunak dira batzuk, giro underground ezezagunago batekoak beste batzuk" (Jakin 101).
|
|
|
Narrazioaren egituraketari dagokionez, ipuin guztietan bi plano ageri direla aipagarria da. Batzuetan, bi plano
|
hauek
leku aldaketaren araberakoak dira; beste batzuetan, garaiaren aldaketaren araberakoak. Kronologia nahiz topologia darabil hauek azpimarratzeko.
|
|
|
Batzuetan, bi plano hauek leku aldaketaren araberakoak dira; beste batzuetan, garaiaren aldaketaren araberakoak. Kronologia nahiz topologia darabil
|
hauek
azpimarratzeko.
|
|
|
etsipena, maitasuna, desioen ezintasuna, itxaropena,... Izan ere, gaueko giroaren bidez," iluntasunaren baitan gordetzen den pasioa ageri da liburuko orrialde guztietan." (Egunkaria) Gaueko amets honetan, alkoholaren zorabioaren eraginez, hilak eta biziak batera agertuko dira. Izan ere, bizitzaren mozkorralditzat har genitzake ipuin
|
hauek
, gaueko ametsen mundua irudikatzeko erabilia. Xede honekin, askotan gaueko harremanen berri ematen zaigu.
|
|
|
230 gaueroko aurkituko ditugu liburu honetan. Gaueroko
|
hauek
gogoeta moduko ipuin laburrak dira. Testu batetik bestera ez dugu loturarik aurkituko.
|
|
|
Honen izenburuak erakusten duen bezala, ipuin hauetan guztietan bizitzaren pusketak erakusten zaizkigu. Pusketa
|
hauek
osagarriak direla esan genezake, guztiek bizitzaren ikuspegi bat adierazten baitute. Ipuin guztietan pertsonaia baten bizimodu arrunteko egoera arrunta aurkezten zaigu.
|
|
|
Laura kanpoan da (1999) deituriko bigarren ipuin bilduma honetan bi ipuin argitaratu ditu. Ipuin
|
hauek
aurreko bildumaren jarraipentzat har daitezke, ildo beretik baitoaz: eguneroko bizimoduko egoera arruntak dira aurkezten zaizkigunak.
|
|
|
eskaintza zabala eta aberatsa. Adimen eta irudimenez osaturiko narrazio laburren aurrean aurkitzen gara, honela, bi
|
hauek
garatzeko aukera ezin hobea eskaintzen zaigu. Canok ikusi ez dituen hiri horiek irudimenaren bidez bereganatu eta ezagutzen ditu.
|
|
|
Gure aburuz, honako
|
hauek
dira ipuinotan behin eta berriro errepikatzen diren gaiak: etsipena, ezustea, misterioa, absurdua, eromena, oroitzapenak,...
|
|
|
Haatik, gehienak ipuin oso laburrak dira, egoera jakin bat edo sentsazio jakin bat irudikatzen dutenak. Bi orrialde edo orrialde bakarreko ipuin
|
hauek
gaur egun hedatzen ari den ipuin laburren ildoari jarraitzen diote. Hona hemen Cilleroren narrazioetan aurki daitezkeen ipuin mota hauetako zenbait ezaugarri:
|
|
|
Izenburuak berak iradokitzen duen legez, zinearen erreferentziak etengabeak dira: Casablanca, Hamlet,... baina, filme askoren aipamenak egitean ere,
|
hauek
ere desitxuratuko ditu, kontrastearen bidez sentsazio ezberdinak iradokiz, eta gogoetara bultzatuz. Izan ere, batzuetan gauzak zuzenki adierazteko joera nabaria den arren, beste zenbaitetan iradoki besterik ez dira egiten.
|
|
|
Batzuen iritziz, ipuinak bata bestearekin kateatzea izan ohi da bilduma baten lorpenetariko bat. Hona hemen Mendiguren Elizegiren adierazpen
|
hauek
:
|
|
|
Cid ek dioen bezala, musika, pintura, literatura eta zinemaz baliatu da narrazio
|
hauek
osatzeko orduan. Genero mota ezberdin ugari darabiltza:
|
|
|
Pertsonaia
|
hauek
biziki desiratzen duten pertsonaiak direla aipatu dugu: hots, errealitatea eta desioa nahastera iristen direnak.
|
|
|
Arantxa Iturbe eta Jasone Osororen ipuinetan ez bezala, Montoiak harreman
|
hauek
Euskal Herrian kokatu ditu: Irun, Gasteiz, Bilbo,...
|
|
|
Sakontasun psikologikoa bere obran gero eta handiagoa den bezala, bere lanean badago gero eta lortuago dagoen beste sakontasun mota bat ere, estilistikoa edo dei dezakeguna. Ipuin
|
hauek
mundu literario koherentea eskaintzen digute, eta estilo finkaketa batez horniturik. (Egunkaria I)
|
|
|
Liburu honetan hamaika ipuinez osaturiko bilduma osatu du. Ipuin
|
hauek
estiloari eta gaiari dagokionez estuki lotuta daude. Gaiari begiratuz, ipuinok maitasunaren zein bikoteen harremanen inguruko istorioak direla ikus daiteke.
|
|
|
Ikuspuntuari dagokionez, ipuin gehienetan pertsonaiek lehen pertsonan hitz egiten digute. Gainera, pertsonaia
|
hauek
bere barne sentimenduetan murgilduko gaituzte, bere zalantzak, beldurrak, itxaropenak, desirak,... adieraziz.
|
|
|
Dena dela, aniztasuna da ipuin bilduma honen ezaugarri aipagarriena. Pergolako iruzkinean honako ezaugarri
|
hauek
aipatu genituen estiloaz jardutean:
|
|
|
Lehen eldarnio honetako ipuin gehienak Euskal Herrian kokaturik daude, eta honako giro
|
hauek
aurkezten zaizkigu: gerra edo gerra osteko giroa, industrializazioa, aurrerapena, ohiturak, Ameriketarako emigrazioa.
|
|
|
Istorio
|
hauek
ikuspuntu ezberdinak azalduz kontatzen dizkigu: " Irakurleari erakutsi nahi nion edozein istoriok ikuspuntu bat baino gehiago duela, literaturan, batez ere." (Elizondo, Edurne:
|
|
|
Biziki desiratzeak errealitatea eta desioa nahastera eramango ditu, Jasone Osororen pertsonaien antzera. Honela, fantasiazko mundu batean bizi dira pertsonaia
|
hauek
, desioak ez lortzearen beldurrak sorturikoa.
|
|
|
Desioen hiri honek, bestalde, ez du kokaleku finkorik. Hau da, bi narrazio
|
hauek
ez dira leku jakin batean kokatzen. Hiri edo herri konkretu batzuen izenak aipatzen diren arren (Bartzelona,...), desiraren inguruko gorabehera nagusienak non gertatzen diren ez da zehazten.
|
|
|
Lehenengo ataleko ipuinetan, argazkiek leku berezia dute:
|
hauek
oroitzapenak gogora ekartzeaz gain, pertsonaia ezberdinak uztartzeko lokarria baitira. Bestalde, ipuin hauetan bidaia ezberdinak kontatzen zaizkigu, hauetan guztietan pertsonaiek beldurrak, izuak, istripuak, iragana, ilusio txikiak, zalantzak... bidai lagun izanik.
|
|
|
Beraz, aipatu bezala itsas giroaz gain, gaiek ere kateatzen dituzte ipuinok. Bere aurreko narrazioetan jada zeharka aipatzen ziren
|
hauek
narrazio hauen ardatzak izango dira. Beraz, bi hauek izango dira luzera ezberdineko sei ipuin hauen hari nagusiak:
|
|
|
Bere aurreko narrazioetan jada zeharka aipatzen ziren hauek narrazio hauen ardatzak izango dira. Beraz, bi
|
hauek
izango dira luzera ezberdineko sei ipuin hauen hari nagusiak: herioaren eta desiraren zantzuak nonnahi ikusi ahal izango ditugu, hots, eros eta thanatosen zantzuak.
|
|
|
Besteak beste, ipuin hauetan bidaiak, pertsonen arteko harremanak, zoriontasunaren bilaketa... aurkeztu dizkigu. Nahiz eta sei narrazio
|
hauek
gai beraren inguruan harilkatu dituen, ezaugarri ezberdinekoak dira. Hala ere, Javier Rojok aipatzen duen bezala badute beste ezaugarri komun bat ere:
|
|
|
Idazle laudiarraren lehen ipuin bilduman bere itsasoarekiko atxikimendua agerian geratzen da. Izan ere, Haize kontra ipuinbilduma osatzen duten bederatzi ipuinak autonomoak diren arren, bada
|
hauek
uztartzen dituen pertsonaia bat: itsasoa.
|
|
|
hainbat klasiko eta Joseba Sarrionandia, besteak beste; bestetik, Joseph Conrad, Henry Melville eta Salgari bezalako lan ugari irakurri ditu. Bestalde, itsasoarekin harreman esturik ez duten honako idazle
|
hauek
ere atsegin dituela aitortu zuen:
|
|
|
Bidaiak alde batera utzi eta Montoiaren antzera Gasteiz aldean kokatu ditu Arretxek honako bi ipuin bilduma
|
hauek
: Ostegunak (1997) eta Ostiralak (1999).
|
|
|
Ostegunak (1997) eta Ostiralak (1999). Trilogia baten lehen bi aleak ditugu
|
hauek
.
|
|
|
Bi bilduma hauen arteko harreman eta loturari buruzko adierazpen
|
hauek
jasotzea egokia iruditu zaigu:
|
|
|
Idaztankerari dagokionez, hizkera zuzena eta erraza aukeratu du pasarte zoro
|
hauek
sortzeko. Garako iruzkingilearen aburuz," askotan zuzenegia, eta horrek dakarren ankertasuna" (Gara II) azpimarratzekoa da.
|
|
|
Arretxeren liburu
|
hauek
merkatuan arrakasta handia izan dute, eta arrakasta hori lortzearen arrazoiak honakoak izan daitezke, besteak beste:
|
|
|
Bi istorio
|
hauek
kontatzeko bi plano ezberdin erabiltzen ditu: batean 1930eko gertaeraren berri ematen digu; bestean, 1960ko gertaerak kontatzen ditu:
|
|
|
Beraz, ikuspuntu ezberdinak darabiltza bi plano
|
hauek
bereizteko: 1930eko gertaeren berri narratzaile estradiegetiko batek emango digu; 1960koez, ostera, narratzaile autodiegetiko batek.
|
|
|
Haatik, hasieran bereizturik aurkezten zaizkigun bi istorio
|
hauek
, narrazioak aurrera egin ahala, espazioan eta denboran gerturatuz joango dira. Eta hurbilketa hau azaleko nahiz sakoneko alderdietan suma daiteke.
|
|
|
Are gehiago, pertsonaiak berak elkarrizketen bidez aurkezten zaizkigu, eta hauei buruz dakigun apurra elkarrizketa hauetatik jasotzen dugu. Gainera, elkarrizketa
|
hauek
zeharkako estilo librearen bidez txertatzen ditu kontakizunean. Era honetan, elkarrizketek narrazioaren pisu nagusia bereganatzen dute, narrazioa bera bilbatzen baitute.
|
|
|
Geroago, Tuparen seme alabak (1996) deituriko kronika liburua argitaratu zuen. Hala ere,
|
hauek
eleberriak ez direnez, lan honen helburutik kanpo geratzen dira. Kronika liburu hauekin batera, bere joerari jarraiki bidaiak hizpide dituzten eleberriak ere idatzi ditu.
|
|
|
" Honela, partitzeko orduan liburu osoaren haria zena ez da azkenean kristal zati hautsi bat baino, ispilua eratzen duten kristal zati guztien arteko bat." (Egunkaria) Egileak berak dioskun bezala," Hasieran, beharbada, errealagoa, sinesgarriagoa da kontakizuna, baina apurka apurka gero eta gauza eta pertsonaia bitxiagoak hasten dira agertzen." (Egunkaria XII) Ondorioz, bigarren zatian aurrera egin ahala, eleberrian hiru plano ezberdin azaltzen zaizkigula ikusi ahal izango dugu. Hiru plano
|
hauek
bigarren zatiko lehen atalean egiten dute bat. Are gehiago, plano bakoitzean gainerako planoen hainbat elementuri erreferentzia egiten zaie, plano ezberdinen arteko lotura estutuz.
|
|
|
Beraz, honako bi plano
|
hauek
bereiz daitezke eleberri honetan: batetik, herri ustez ezagun batera iritsi den bidaztiaren planoa:
|
|
|
Halaber, askotan une berean gertaturiko ekintza bat birritan kontatzen digu, baina, ikuspegi ezberdin batez (beste pertsonaia ezberdin baten ikuspegiaren arabera). Ondorioz, irakurleak antolatu behar ditu denborari dagokionez nahasturik doazen pasarte
|
hauek
. Bestalde, askotan kontatzen ez denak ere garrantzi berezia bereganatzen du:
|
|
|
Zabala da oso alorra. Mutur batean mitologiako kontakizunei buruzkoak leudeke, Cyrano de Bergerac, edo Gulliverren abenturak adibidez;
|
hauek
ez dute oinarri zientifikorik. Beste muturrean, berriz, koka daitezke oso istorio zientifikoak, Julio Vernek idazten zituenak kasu.
|
|
|
Beste muturrean, berriz, koka daitezke oso istorio zientifikoak, Julio Vernek idazten zituenak kasu. Laburbilduz, niretzako
|
hauek
dira eleberrigintza honen ezaugarri nabarmenak: alegiazko mundu batez aritu arren, mundu horren oinarrietan bada beti zientziarekin zerikusia duen zerbait.
|
|
|
Eguneroko bizitzako harremanetako gertaerei irudimena erantsi die: batzuetan, gertaera
|
hauek
pertsonaien obsesio bilakatuko ditu. Izan ere, kontakizun labur hauek gizon emakumeen arteko harremanen ikuspegi berezia eskaintzen dute:
|
|
|
batzuetan, gertaera hauek pertsonaien obsesio bilakatuko ditu. Izan ere, kontakizun labur
|
hauek
gizon emakumeen arteko harremanen ikuspegi berezia eskaintzen dute: bikoteen arteko adar-jotzeak, gaizki ulertuak, jelosiak, gorrotoa, maitasuna, adiskidetasuna Askotan harreman horiek pertsonaien ilusio iturri bakarra izango dira.
|
|
|
Gizon emakumezkoen arteko harreman hauetan telefono nahiz eskutitzek leku berezia betetzen dute, sarritan
|
hauek
baitira harremanetarako tresna: hau da pertsonaien arteko lotura tresna.
|
|
|
Estiloari dagokionez, ipuin motz, arin eta irakurterrazak dira: estilo bizia, zuzena eta freskoa aukeratu du istorio
|
hauek
josteko. Honela mintzatzen da Lertxundi Iturberen idaztankera aipatzean:
|
|
|
Bestalde, kontakizun
|
hauek
badute umore ukiturik. Muruaga bigarren liburuari buruz ari delarik honakoa diosku:
|
|
|
Pertsonaiei dagokionez, Lutxo Egiaren hitz
|
hauek
jaso ditugu:
|
|
|
bertan, borroka armatua utzi aurretik sator modura lanean zebilen bat hiltzeko erabakia nola hartu zuen kontatzen zaigu. Beraz, plano bat bestearen barruan txerta badezakegu ere, bi plano ezberdin
|
hauek
zeharo bereizirik eskaintzen zaizkigu: Mikelen oraina eta Dionisosen iragana.
|
|
|
Garai historiko honen berri emateko, noski, kronotopo determinatua darabil. Izan ere, gertaera
|
hauek
Mundakan kokatzen ditu; eta protagonistak 1571 urtean jaio zela ere azaltzen digu. Ordutik aurrera denboraren tarte guztiak zehaztuak emango ditu.
|
|
|
Hala ere, hiru leku
|
hauek
erlazionaturik daude, eta ez gerragatik soilik, baita hirurek pertsonaia komun bat dutelako ere. Honela, Fidel, protagonista izateaz gain hiru istorioak elkartuko dituen pertsonaia ere izango da.
|
|
|
Hiru kokagune
|
hauek
txandakatuz eta tartekatuz eskaintzen zaizkigu, aurreko eleberrietan bezala, kasu honetan ere plano ezberdinak pertsonaia baten bidez lotuz: Fidel.
|
|
|
Fidelekin batera honako
|
hauek
dira pertsonaia nagusiak: bere iloba den Donostiako neska anarkista CNTkoa, eta bahituta hartzen duten fraile karmeldar inozo bat.
|
|
|
Laburbiltzeko, trilogia honetako eleberrietan aurkitu ditugun antzekotasunak bilduko ditugu: plano ezberdinen erabilera, eta
|
hauek
pertsonaia nagusi baten agerpenaren bidez lotzeko joera; nekazal mundua; pertsonaia lauak; denboraren jarraikortasuna plano ezberdinetan bada ere; paisaiaren deskribapenen nagusitasuna; eta polifonia: hainbat pasartetan gaztelera tartekatzen baitu.
|
|
|
maila metadiegetikora. Honela, istorio ezberdin
|
hauek
tartekatuz doaz eleberrian barrena, baina ez dira atal ezberdinen bidez bereizten.
|
|
|
Bestalde, datozen orriotan aurki daitezkeen akats zein hutsengatik barkamena eskatzen dizugu, irakurle. Dena den, hemen bilduriko iruzkinak erabilgarriak diren neurrian,
|
hauek
kritikatzeko bada ere, lanaren helburuak erdietsirik egongo lirateke: hots, isilpean edo bigarren planoan igarotako idazleak hizpidera ekartzea.
|
|
|
hil zaion anaiaren oroimena, maitasun istorioak, gaixotasuna... Haatik, denborari buruz mintzatzean aipatuko dugun bezala, bi ardatz
|
hauek
nahasirik aurkezten zaizkigu, bata bestean tartekatuz. Gainera, idazleak aipatu zuen bezala, bi hari hauek honela uztartzen ditu:
|
|
|
Haatik, denborari buruz mintzatzean aipatuko dugun bezala, bi ardatz hauek nahasirik aurkezten zaizkigu, bata bestean tartekatuz. Gainera, idazleak aipatu zuen bezala, bi hari
|
hauek
honela uztartzen ditu: " Julen Azkue, edizioaz gain inplikatuta dago ezkutuko lan batean ere, eta hor lantzen dut jokoa, zentsura eta klandestinitatea baliatuz." (Petrikorena:
|
|
|
Giroari bagagozkio, pertsonaia
|
hauek
60ko hamarkadako giroan kokatu ditu, nahiz eta narrazioan zehar askotan denbora eta espazioa zehazteke utzi dituen: kronotopo indeterminatua gailentzen da, ezkutuko giro bat islatzeko egokiena baita.
|
|
|
Pasaia Blues eleberrian, ordea, honako bi plano
|
hauek
bereiz ditzakegu: batetik, erakunde armatu baten inguruko ikerketa bere gain duen ertzainen taldea; bestetik, erakunde armatu bateko kideen arteko harremanak.
|
|
|
Hala ere, idazleak egoki lortzen du bi plano
|
hauek
bata bestearekin jostea: lehen eleberrian, Bob Ieregi eroetxeko zoroen artean kokatzen du; bigarrenean, era bertsuan, erakunde armatuan sator modura sartu den ertzain bat izango da istilu gehienen ardatza.
|
|
|
lehen eleberrian, Bob Ieregi eroetxeko zoroen artean kokatzen du; bigarrenean, era bertsuan, erakunde armatuan sator modura sartu den ertzain bat izango da istilu gehienen ardatza. Hortaz, eleberrietan zehar hain bereizturik aurkezten zaizkigun bi plano
|
hauek
estuki uztartzen dira istorioek aurrera egin ahala. Are gehiago, lokarri gisa aurkezturiko bi pertsonaia hauek izango dira musikaren berri emango digutenak:
|
|
|
Hortaz, eleberrietan zehar hain bereizturik aurkezten zaizkigun bi plano hauek estuki uztartzen dira istorioek aurrera egin ahala. Are gehiago, lokarri gisa aurkezturiko bi pertsonaia
|
hauek
izango dira musikaren berri emango digutenak: Bobek jazz aren berri emango digu; eta satorrak, aldiz, blues aren munduan murgilduko gaitu.
|
|
|
Izan ere, jazz eta blues aren artean antzekotasunez gain, badira ezberdintasun aipagarriak ere. Egileak berak honela deskribatzen ditu bereizgarri
|
hauek
eta hauek eleberrien eraketan izan duten eragina:
|
|
|
Izan ere, jazz eta blues aren artean antzekotasunez gain, badira ezberdintasun aipagarriak ere. Egileak berak honela deskribatzen ditu bereizgarri hauek eta
|
hauek
eleberrien eraketan izan duten eragina:
|
|
|
gizon emakume batzuen bizitzaren hainbat une ezberdin. Askotan pertsonaia
|
hauek
droga, alkoholarekin arazoak dituzte eta bere inguruari ilusiorik gabe begiratzen diote: indar moralik gabeko pertsonaiak, kritikarako gaitasunik gabekoak,... lirateke.
|
|
|
Bilboko gau giroaren iluntasunarekin batera, zenbait pasartetan absurduaren ikutua ere nabaria da. Giroaren inguruko adierazpen
|
hauek
egin zituen egileak:
|
|
|
Eta, bestetik, akzioari garrantzi handiago ematen diotenak egonen lirateke. Azken
|
hauek
lehengoaren antz handiago dute, baina ez dira betetzen generoaren ezaugarri guztiak" Pasaia Blues" ez da akzio hutsezkoa. Nobelak baditu, hala eta guztiz ere, hainbat eta hainbat ezaugarri, nobela beltzen ezaugarriekin bat datozenak, adibidez, badu sintesirako ahalmena, esaldi laburrak erabiltzeko joera...
|
|
|
Bi eleberri
|
hauek
trilogia baten lehen bi aleak omen dira.
|