|
2008
|
|
|
liburu eskultura bat baita. Beste era batean azaltzearren, eskuetan
|
hartu
eta irakur daitekeen kollage handi bat dela esan genezake, berak egiten zituen kollage eskultura horietako bat bezalakoxea1.
|
|
|
Oteizaren idazkera berezia dela eta, artikulu honetan euskaraz ematen diren aipuak liburuen euskarazko bertsioetatik lortu dira. Itzuli gabekoak, aldiz, erdarazko oinarrizko argitalpenetatik
|
hartu
izan dira.
|
|
|
Oteiza aztertzean eskultura, pentsaera eta poesia osotasun bat bezala
|
hartu
behar direla iruditzen zaigu. Berak idatzitakoak eskultura kontuan hartu gabe aztertzean, testuen zati batzuk ilun eta zail suertatzen zaizkigu.
|
|
|
Oteiza aztertzean eskultura, pentsaera eta poesia osotasun bat bezala hartu behar direla iruditzen zaigu. Berak idatzitakoak eskultura kontuan
|
hartu
gabe aztertzean, testuen zati batzuk ilun eta zail suertatzen zaizkigu. Hori dela eta, Quousque tandem?!
|
|
|
Adibide hauek ikusita, beharrezkoa dugu gogoeta egitea Uruguaiko herritarrekiko dagoen diferentziaren norainokotasunaz. Izan ere, gure kasu honetan honelako aurreikuspena sartzeko aukera egon bazen ere, ez zen horrela gertatu, eta horren arrazoiak eta ondorioak interpretazioa egiteko orduan
|
hartu
behar dira kontuan.
|
|
|
Tratatuen interpretazio arau orokorrak alde batera uzterik ez dago ariketa honetan eta, beraz, bertan agertzen diren xedapenen zentzu eta norainokotasuna finkatzeari eta zehazteari lehentasuna eman zaio, eta horrela tratatuetan jasotako estatuen arteko consensusa bere garaian zein izan zen izan behar da helburu. Lan honetan, beraz, hiru irizpide kontuan
|
hartu
behar dira: lehenik eta behin, testua bera estatu kideen kontsentsuaren adierazpen autentiko gisa; bigarrenik, estatu kideen borondateen elementu subjektiboa eta, azkenik, tratatuen xedea eta helburua bera (Gonzalez et al., 2002: 307).
|
|
|
Horren aurrean, 2004 urtean zehar autonomia erkidegoetako Auzitegi Nagusiek erabaki horren inguruan egindako ulermena ez zen aurrekoarekin bat etorriko, ulertuz 1870eko Tratatua ezin zela modu isolatu batean kontuan
|
hartu
, gai beraren inguruan ondoren onartutako eta indarrean jarraitzen zuen beste hitzarmen sorta bat alde batera utzita. Batez ere, auzitegi horien ikuspuntutik, azken hitzarmen horien edukiak arauketaren erabateko iraulketa suposatzen zuenean3 Horrela, alde batetik, Bisatuen Desagerrarazte Akordioak, 1961eko abenduaren 18ko Nota Elkartrukean jasotakoak (BOE, 150 zk., 1982ko ekainaren 24koa, 17333 or.), bere 3 artikuluan jasotzen zuenez, «la supresión de visado?
|
|
|
Badirudi, hala ere, erabaki hura ibiltarte eskasarekin edo inolako ibiltarterik gabe jaioa zela orain komentatzen dugun sententzia honi so eginez. Oraingoan Auzitegi Gorenak onartzen du bere momentuan ez zuela kontuan
|
hartu
Uruguaiko Ekialdeko Errepublikak eta Espainiako Erreinuak sinatutako 1992ko Tratatu Orokorrak bestearen gain zuen eragina. Hori dela eta, azken sententzia honen edukia bestelakoa dela justifikatuz:
|
|
|
Ikerketa honetan DBHko (Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza) 2 mailako 13 urteko 24 gaztek
|
hartu
zuten parte. Guztiak ereduan zebiltzan baina bi aldagai nagusik ezberdintzen zituzten:
|
|
|
Hala eta guztiz ere, argudioa ardatz duten bi testu motak baino kopuru aldetik onargarriagoak dira narrazio zein deskribapenak. Kontuan
|
hartu
behar dugu, bestalde, testu mota bera bi hizkuntzetan errepikatzeak hobetu egin dituela bigarren hizkuntzan ekoitzitako testuak.
|
|
|
Ingelesez akats morfologiko gehiago, testu izaera ez duten zenbait lan, berba ulergaitzak eta ortografia akats gehiago topatu ditugu 5 urterekin hasitakoen taldekideen artean. 8 urterekin hasitakoen taldekoek euskarazko MINTZA 2 ariketan akats morfologiko gehiago egin dituzte, baina kontuan
|
hartu
genuke hauen jarduna aberatsagoa dela oro har.
|
|
|
1Hren garrantzia ikusi dugunean aipatu dugu hizkuntza bakoitzeko eduki batzuk berariaz landu behar direla lehen hizkuntza ezberdina dutenekin. ereduko ikasleen ezaugarri linguistikoak, bada, ikasgelan aintzat
|
hartu
behar dira zuzentasun irizpideak lantzen ditugunean hizkuntza gaitasunean, ez dakigun gerta bi helburu ezberdin dituzten ikasleak batera eskolaratzeak dituen duda gabeko abantailek itzal egitea ikusi ditugun desabantailei.
|
|
|
Diskurtso gaitasuna ardatz gisa hartuta, testuetan ardaztutako ikerketa egin dugu. Hala, testuen aukeraketa egiterakoan ikasleen behar komunikatiboak eta hezkuntzaren bitartez lortu nahi diren helburuak
|
hartu
ditugu kontuan. Aukeratutako testuak ahalik eta kontestualizatuenak izaten saiatu gara, ikasleen egunerokoari erantzungo diotenak.
|
|
|
Aurreko ataletan argi ikusi dugu ezen parte hartzeak erabilera kontrajarriak izan ditzakeela, eraldatzaileak ez diren helburuak ere bete ahal dituelako, eta egoera hori ekiditeko erreferente normatibo gisa erabiltzeko hainbat teoria proposatu ditugu. Orain, marko teoriko hori apur bat gehiago garatuko dugu, eta aurkeztuko ditugu parte hartzeko eredu eraldatzaileak sustatzeko bidean sakontasunez kontuan
|
hartu
beharreko hainbat eztabaida ildo.
|
|
|
Boterea ulertzeko hiru ereduen arteko eztabaida sakonetan galdu aurretik, guztiak kontuan
|
hartu
eta nolabaiteko teoria eklektiko bat osatuko dugu. Izan ere, boterea multidimentsionala eta dinamikoa baita, eta, beraz, testuinguruaren arabera aldakorra izan baitateke.
|
|
|
Hau da, ea parte hartzeko espazioa maila lokalean, nazionalean edo internazionalean kokaturik dagoen, eta horren arabera gai batzuetan eragin daitekeen ala ez. Ezer gutxirako balio izango du tokiko mailan parte
|
hartu
ahal izateak, goragoko eskala batean hartutako erabakiak benetan badira erabakigarriak izango direnak.
|
|
|
Kontsulta. Parte hartzaileek euren iritzia adierazten dute, eta hori erabakia
|
hartu
behar dutenek kontuan hartzen dute.
|
|
|
Bigarren aspektu bat, barneraketa da, zentzu horretan zenbat eta jende gehiagok parte
|
hartu
hobe, edo zehatzago, zenbat eta gehiagok modu parekidean parte hartzeko aukera izan, askoz hobe. Izan ere, ezin dugu ahaztu, batetik, espazio batekiko mesfidantza dagoenean, autobazterketa, defentsarako eta eraldaketarako estrategia egokia izan daitekeela; eta, bestetik, akto publiko eta masiboek barne boterearen banaketak ezkutatzera jotzen dutela.
|
|
|
– Sabino Aranaren izendegi berria erabiltzea 1907an Gasteizko apezpikuak debekatu bazuen ere, Vatikanoak zuzenean esku
|
hartu
eta baimendu zuen haren erabilera ofiziala. 1932an, Errepublikak euskal izen guztiak erabiltzea legeztatu zuen.
|
|
|
Euskal izen guztiak halakoak direla pentsa dezake euskaraz ez dakienak edo euskal tradizio onomastikoa ezagutzen ez duenak. Eneka zenbatean
|
hartu
dute emakume izentzat. Zelan jakin Egieder emakume ala gizona den?
|
|
|
Santu izenak eta erlijio kutsuko izenak alde batera uztea Euskal Herrian azken hogeita hamar urteetan bizi izan den sekularizazio prozesu gogorraren eskutik etorri da. Toponimiak
|
hartu
du neurri batean, erlijioak betetzen zuen izen harrobiaren papera. Eta Andra Marien toponimoak berdin izan daitezke gizonzein emakume izena, batez ere, erlijio fedearekin zuten lotura ia ia osorik ahaztu denean.
|
|
|
Azkenik, aintzat
|
hartu
behar dugu izena hautatzeko orduan asmo esplizituak eta eragin oharkabeak ari direla jokoan. Izena hautatzea eta ematea ez dira beti egiten asmoz eta jakitez, sarritan, erabakitzeari eragiten dioten indarrak?
|
|
|
Hala ere, pertsonak bestela bizi du hautatzea eta hautatzeko irizpideen eragina. Pertsona horien ustez, izena hautatzea guztiz pertsonala izan da, erabakia kanpo eraginetatik aparte
|
hartu
dute edota eragin horiekin distantzia nahikoa harturik. Badakite eraginak hor direla, baina haien ustetan oldez hartu dute azken erabakia, eragin horiek ez baitute izena hautatzea erabat bideratzen.
|
|
|
Pertsona horien ustez, izena hautatzea guztiz pertsonala izan da, erabakia kanpo eraginetatik aparte hartu dute edota eragin horiekin distantzia nahikoa harturik. Badakite eraginak hor direla, baina haien ustetan oldez
|
hartu
dute azken erabakia, eragin horiek ez baitute izena hautatzea erabat bideratzen. Autonomiarenganako uste hura indartu egiten da erakundeen debeku edota murrizketekin topo eginez gero.
|
|
|
Berezia izena geroago aldatzea onartzen duten inguruetan ere, lehendabiziko izendatzeak aparteko izaera baitu; izan ere, pertsona jendartean izaten hasteko lehendabiziko erabakia da, norbait izateko bidearen atalasea. Ingurukoek
|
hartu
behar dute erabaki magiko/ sakratu hori; ezin da huts egin. Oraindik ere, arrunta da izenak izendatuaren izaerari nola edo hala eragingo diola sinestea.
|
|
|
Alde horretatik, beraz, izena ondo pentsatuta eta negoziatuta hautatu behar da, ez edonola, asmoz eta jakitez baizik. Izenaren eufonia, esanahi etimologikoa, identitate edo jatorri kulturala eta linguistikoa, originaltasuna, hurbiltasuna... ezaugarri horiek guztiak
|
hartu
behar dira kontuan artez hautatzeko. Beti ez da modu esplizitu batez eta intentzio argiz egiten, baina gurasoek badakite zer dagoen jokoan, oso dira jakintzaren gainean.
|
|
|
Literaturako, mitoetako edo toponimia zabaleko izenak onartu dira modu horretan. Legeak dionez «kontuan
|
hartu
behar da gure herriaren errealitate sozial, kultural eta politikoa», baina kasu guzietan Erregistro Zibilak du azken hitza.
|
|
|
Kapital kontzeptuaren erabilera azaltzeko kontuan
|
hartu
behar dugu Bourdieu k, praktika ororen ekonomia, eraiki nahi zuela.
|
|
|
eraiki nahi zuela. Horrelako ekonomia batek kontuan
|
hartu
behar ditu jendarteko balio mota guztiak, ez soilik balio ekonomikoa. Praktiken logika, bistan da, ez da bakarrik logika ekonomikoa, alderantziz, diskurtso eta ekintza eremu bereiziak atontzen dituzten logika asko ditugu.
|
|
|
Mallarmé rentzat, bertze nunbaitak ez du azken buru buztan deus transzendenterik, gure asmamenaren ekoizpen bat baizik ez da, oinarri bakarra daukan sineste bat: gizakiak duen «Ideiak» asmatzeko ahala (zentzu platonikoan
|
hartu
behar ez den hitza da hau), giza Espiritutik kanpo errealitaterik ez duten birtualitateak direnak; zuzen errateko, bertze nunbaita «ez zen existitu»/ «n, exista pas» («Prose (pour des Esseintes)», Poésies, op., 45 or.) eta ez da existituko, gai pentsakorra den gizakiarengandik sortu kontzepzio mental soila baizik ez baita.
|
|
|
...zuen Piarres Dorre-rena, 135 or.), «orain goibelak» iruditzen zaizkigun lehengo mapen erreprodukzioei esker («désormais opaques», Septentrio, 2006), edo eleberri laburrari esker, lehen pertsona erabiltzen duena, eta Ipar iparreko tokietako herritarren eta euskaldun batzuen topaketa kontatzen duena, euskaldunak ahalkearekin ohartzen direla Historian zehar eskualde horretako esplotazioan parte
|
hartu
zutela:
|
|
|
...sement») du aldarrikatzen, «literaturaren» eta joko literarioaren «eskubide» unibertsal eta translinguistikoaren baldintza gisa («Le ressassement ou le droit à la littérature», J. Derrida, op., 323 or.), existitzen ez den Portu hutsaz, Portu hutserantz eta Portu hutsa den arren («Outportua» ou «Ophorportu») idazteko eskubidea, edozein giza idazketarentzat (gizadi ondare geopoetikotzat
|
hartu
behar direnak, eta ez soilik dokumentu erregionalistatzat). Hain zuzen, A. Arkotxak ez du gelditu nahi giza menturaren historikotasuna gainditzea, idealki historikotasunik gabea litekeen memoria bat eraikitzeko, Septentriorat, jakitate osotasunerat daramaten lekuen historikotasunik gabeko memoria bat eraikitzeko.
|
|
|
alde batetik, entzuleak kudeaketa singular bat egin dezake zuzenean edo diferituan entzunez saio bat egun osoan zehar, bestalde, kontsumo global baterantz abiatu daiteke, programazio osoa? denbora faktorea kontuan
|
hartu
gabe. Ikusten denez, denbora lineala, mezuaren iheskortasuna, alegia?, irratiaren ezaugarri nagusietako bat bezala, desagertzear dago diakronia testuinguru berri bat sortzen delako.
|
|
|
Teknologiak komunikazio prozesu osoa baldintzatzen du eta ezinezkoa da gaur egungo hedabideen azterketa ulergarri bat egitea aurrerakuntzek daukaten eragina aintzat
|
hartu
gabe.
|
|
|
Aipatu bi autoreek esandakoetatik hurrengo laburpena egin daiteke: bat, irrati programazioa katearen objektiboen zentzuzkotasunaren bilaketan era harmonikoan antolatzen den egitura bat da; bi, entzuleria enpresa estrategiaren azken objektiboa izanik programazioak aintzat
|
hartu
behar ditu entzuleen beharrak eta nahiak, eta; hiru, irrati programazioa denbora muga eta barreiatze zikloetan oinarritzen da.
|
|
|
Orduan Nogent eko gotorlekura destinatu zuten, baina, eratu berria zen 138 errejimentura aldatzea eskatu zuen, eta lortu ere; mediku lagun gisara bidali zuten. Errejimentu horrekin Epinay eta Bourguet eko gudu odoltsuetan
|
hartu
zuen parte, azken gudu horren ostetik, dirudienez, ohorezko legioaren gurutzerako proposatu zuten (Hiriart Urruti, 1900)?. Geroago, St Denis eko bonbardaketa ere egokitu zitzaion.
|
|
|
Aste bi geroago, 1888.eko maiatzaren 25ean Eskualduna astekariak Donibane Lohizuneko udal kontseilu berriaren osaketa damaigu8, eta, beraz, Albert Goienetxeren izendapenaren albistea, alkate gisa. Hori dela-eta, gazte talde batek jai alaitsua antolatu zuen; zenbait gorabeheraren ostetik azken momentuan Hendaiako musikariek
|
hartu
zuten parte, Klement Hapeten ardurapean.
|
|
|
Dagoenekoz 1890 urtean sartuta gaudelarik, urtarrilaren 31ko zenbakiak19 Paueko prefekturako ebazpen baten kopia dakar, Albert Goienetxeren suspentsioa adieraziz. Ebazpen horren sarrerako azalpen laburrak dioenez, Donibane Lohizuneko auzapezak uko egin zion Baionako suprefetak eskatutako argibideak emateari administrazio egintza baten gainean, eta,, auzapez horrek parte
|
hartu
zuen era desegokian burututako deliberazio batean, zeinaren bidez Donibaneko udal kontseiluak aginte prefekturaleko erabaki baten kontra protestatu baitzuen, udalerrian eskola publiko bat eraikitzeko. Zer esanik ez, astekariaren azalpen eta iruzkin suminduak datoz prefekturako ebazpenaren ostetik.
|
|
|
Horren aita Aiherratik kostaratu zen, Goienetxe medikuaren karroza zain. Arnaut bera ere aihertarra zen sortzez, baina laster
|
hartu
omen zituen itsasbazterreko erak. Politikaz xuri amorratua zen. Donibaneko herriko etxean grefiergoa zeukalarik, aldi berean Eskualdunaz arta hartzen zuen.
|
|
|
Zer esanik ez, Donibaneko euskal jaiek
|
hartu
zuten 1894ko abuztuaren 31ko Eskualdunaren azala eta zati handi bat49 Dirudienez, arrakasta handiz gertatu ziren, eta milaka bisitari eduki zituen herriak50 Nolanahi, kronika osotik puntu bakar bat aukeratu dugu hona aldatzeko, alegia, pastoralari dagokiona:
|
|
|
Abuztuaren 27ko Eskualduna astekarian ere leku handia
|
hartu
zuten Donibaneko jaiek74 Dioenez, hiru milatik gora ikusle pasatu ziren erakusketa aretoetatik, eta, arrakastaren zioz, irailaren 15 arte luzatuko zuten. Dirudienez, euskal liburuen erakusketa bat ere antolatu zen, Parisetik eta Frantziaren lau bazterretarik hurbildu jaun jakintsu handientzat.
|
|
|
baziren berehun bat buru pasaturik». «Besta eder hortan pharte
|
hartu
nahi izan du ere Nathalie Serbiako erregina ohoragarriak». Nolanahi, kronika horretan interesgarriena izan da, nire ustez, «primak eman aitzinean, Murde Goyeneche, Donibaneko mera aiphatuak eta paregabeak» esan duen hitzaldi ederra, bertan osorik jasota dagoena, eta hemen bizpahiru ideia azpimarratu beharrean, ilustratiboagoa iruditu zaigu eranskin gisa ematea (ikus 1 eranskina).
|
|
|
Azkenik, irailaren 16ko kazetan85, lehiaketako saridunak nortzuk izan ziren agertzen da, atalez atal. Horrez gainera, kronikak azpimarratu egiten du Gustave Lerenburu errepublikazaleak ere parte
|
hartu
zuela; izan ere, antolakuntza batzordeko presidenteordea izan zen.
|
|
|
izeneko editoriala, non aipatzen baitira pasarte desberdinetan hala «sa popularité et son influence immenses» nola «enthousiasme en faveur des saintes causes de l, indépendance et de la foi basques». Bestalde, harrigarria da hileta elizkizunetan parte
|
hartu
zuten pertsonen zerrendaren luzea; izen gutxi batzuk garanduko ditugu hemen: Rene Goienetxe semea, artean medikuntza ikasten ari zena; gorago agertu zaigun Klement Hapet hendaiarra, arrondizamenduko kontseilaria; Lacombe, gerora euskaltzaina izango zena; Wentworth Webster artzain protestante euskaltzalea Saran 1907an hilko zena, eta Pierre Buruzain euskaltzale hazpandar handia.
|
|
|
Testuinguru jakin batean komunikatzen diren datuak dira, eta horrela, testuinguru batean txertatuta? datuok garrantzia (esangura) eta asmoa (intentzioa)
|
hartu
eta informazio bihurtzen dira.
|
|
|
Kapital Intelektuala garatzeko, bere hiru osagaiak
|
hartu
behar dira oinarri:
|
|
|
antolakuntza kultura indartsu bat garatzeko, eta, hartara, enpresari abantaila konpetitibo bereizgarri eta iraunkorrak eskaintzeko. Horretarako, enpresaren antolaketa eredu berrirantz jotzeko, hiru atal berezi
|
hartu
behar dira aintzat, 11 taulak adierazten duen modura: 1) zeregin arrunten kudeaketa (balio erantsiaren atala); 2) berrikuntzaren kudeaketa; eta 3) kultura indartsu baten kudeaketa.
|
|
|
Leif Edvinsson i
|
hartu
diogun metaforak (ikus 4 taula) enpresa eta zuhaitza parekatzen ditu, eta modu horretan ezin hobeto justifikatzen du enpresako aktibo ukiezinak kudeatzeko arrazoia; zuhaitzetan sustraien eta fruituen arteko harremana nolakoa, halakoa baita enpresetan aktibo ukiezinen eta emaitza ekonomikoen arteko lotura.
|
|
|
Iturria: Clark, 2004 argitalpenetik
|
hartu
eta egokitua.
|
|
|
Esaterako, ABI Inform Global Edition datu baseak argitalpen aztertzeko joera du eta xehetasun hori kontuan
|
hartu
beharra dago. Gainera, enpresa kudeaketarako teknika eta tresnen zabalkuntza neurtzeko erabiltzen duten metodologiaren beraren zintzotasuna ere zalantzan jar daiteke.
|
|
|
Kudeaketarako eredu edo erreferente arrakastatsuenak, EFQM Bikaintasun Eredua kasu, faktore mugatzaile bihur daitezke egoki erabiltzen ez badira, hau da, tresnatzat
|
hartu
ordez helburutzat hartzen badira. Etengabe aldatzen den gure ingurua ulertzeko abilezia ere mugatu dezakete.
|
|
|
Elosua Nafarrete sektoreko tropek, ordea, kontraerasoa egin zuten Bergara tontorrerantz eta Betolatza herrirantz; ibilaldi azkar bat egitera behartu zuten Alonso Vega-ren zutabea, sortutako zuloak ixteko. Egun horretan bertan laguntza berria jaso zuten matxinatuek eta Zestafe herria
|
hartu
zuten marokoar tropek20.
|
|
|
Ez du zehazten frankistek zenbat galdu zituzten (Martínez Esparza, 1949). Vargas-en ustez, Isaac Puenteko anarkistek 100 hildako inguru izan zituzten Albertiako maldetan, horietako asko preso
|
hartu
ondoren afusilatuak (Vargas Alonso, 1996). Eusko Indarra batailoiak ere hildako asko izan zituen.
|
|
|
Abenduaren 3tik aurrera erasoak asko moteldu ziren, nahiz eta artilleriak bere lana jarraitu eta noizean behin eraso gogorrak egin. Horrela, abenduaren 8an Meabe batailoiak Nafarrete herria
|
hartu
zuen, hurrengo egunean Gordexolak galtzeko hegazkinen ekintzak eta marokoar tropen erasoaren ostean21 Abenduaren 12an beste eraso bat egin zen Legutioren aurka kanoi eta gurdi blindatuekin, eta beste bat Zestafe Saimendi lerroaren aurka. 18an beste ahalegin bat egin zen Nafarrete Zestafe inguruan eta berriro ere Legution, frankisten defentsak gainditu gabe22 Are gehiago, 21ean azken horiek kontraerasoari ekin zioten:
|
|
|
Gabon aurreko egunetan ofentsibaren azken mugimenduak, 22an Legutioren aurkako gudarien erasoek porrot egin zuten, eta, 23an, frankistek Elosua
|
hartu
zuten; 24an, Akosta eta Murua. Une horretatik aurrera eta martxoko erasoa arte frontea ez zen gehiago mugituko.
|
|
|
Frankisten erasoa hasi zenean heldu zen Nafarretera Gimeno kapitaina, Horn konpainiako burua, baina berehala hil zuten. Tacho Arrien, Garaizabal konpainiako kapitaina izan zen agintea
|
hartu
zuena, baina zauritu zutenean «vino la desbandada general. Los veteranos siguieron combatiendo, protegiendo la retirada y finalmente 8 gudaris quedaron voluntariamente hasta evacuar los últimos y jamás se ha sabido de ellos, suponiendo fueron muertos en la lucha».
|
|
|
Dena den, neurririk gabeko erabiltzeak munizioaren urritasuna ekarri zien hirugarren egunetik aurrera errepublikazaleei. Zaurituen zainketari dagokionez, Ubideako gaixoen ospitaleak ez zuen higiene baldintza egokirik39, Urkiola eta Otxandioko ospitaleek ezin izan zituzten zauritu guztiak
|
hartu
, eta askok Zornotzara edo Durangora joan behar izan zuten sendatzera40.
|
|
|
Arrakasten artean 1937ko abuztuan Aragoiko frontean hasitako erasoaldia dugu: bertan borroka askoren ondoren, Belchite herria
|
hartu
zen. Hantxe mantendu ziren harik eta 1938ko martxoaren 10ean marokoar tropek berreskuratu zuten arte (De Diego, 1939), baina herria hartzen pasatutako denbora eta gastatutako indarrek kalte handia eragin zion Armada Errepublikazaleari.
|
|
|
Era horretan, oso egun gutxitan milaka laguneko armada osatu zen. Orain arteko ikerketek, ordea, ez dute zehaztu zenbat izan ziren euren kabuz mobilizatu zirenak urriaren 16 baino lehen eta zenbatek
|
hartu
zituzten armak halabeharrez50 Are gehiago, Jaurlaritzak urriaren 22an eta abenduaren 1ean argitaratutako aginduek, kintoak koarteletan aurkezteko aginduz, erakusten digute urriaren 16ko agindua ez zela erabat bete, bereziki 1932ko eta 1933ko kintei dagokienez51 Egile batzuek soldadu profesionalak eta derrigorrez joandakoak goraipatu arren boluntarioen aurrean, garbi dago batzuen eta besteen jarrerak desberdinak direla borrokatzeko orduan baldintza berdinetan.
|
|
|
173), eta, bereziki, abenduaren 13tik aurrera berriro indartu ziren erasoekin. Seidman en ustez, Madrilen aurkako erasoak geratzeko erabaki hori 1937ko otsailean
|
hartu
zen, A Coruñako errepideko eta Jaramako erasoaldiek porrot egin ostean (Seidman 2002: 139).
|
|
|
Legutioko erasoaldiak eragin nabarmena izan zuen bertan parte
|
hartu
zutenen artean, militarrak izan, edota inguruko herrietako zibilak izan. Espainiako beste fronte batzuetan gertatu ziren enfrentamentuekin konparatzen dugunean, gatazka mugatua izan zela konturatzen gara, soldadu kopuruari, iraupenari, bajari edota erabilitako armamentuari erreparatzen badiegu (San Millán, 1965:
|
|
|
Hurrengo egunetan finkatu ziren azaroaren bukaera arte bi aldeek okupatu zituzten posizioak. Errepublikazaleei dagokienez, Garellanoko militarrak Tantaibakarreko maldetan jarri ziren, asalto guardiak Otxandioko kanposantu inguruan eta miliziano ezkertiarrak Motxotegiko gainean; abertzaleek, bitartean, Gorbeiako gailurra
|
hartu
zuten. Frankistak, aldiz, 24an bertan sartu ziren berriro Legution eta hurrengo asteetan pixkanaka pixkanaka indartu zuten goarnizioa 600 lagun inguru eduki arte4 Borrokak hasi zirenean Ricardo Iglesias teniente koronela zen frankisten burua.
|
|
|
Errepublikazaleen iritziz ez zen matxinatuen oso aldekoa, baina gero erakutsi zuenez, profesional trebea zen. Defentsa lanek, gainera, Goiain eta Urbina
|
hartu
zituzten Legutio defendagaitz bilaka ez zedin. Ondorengo egunetan, Gopegi, Murua eta Zestafe okupatu zituzten Francoren aldekoek.
|
|
|
Edonola ere, Burgoseko San Marcial errejimentuko historialean emandako datuen arabera, talde horretako konpainia bat baino gehiago aritu ziren euskal frontean borrokan. Irailaren 20an 2 batailoiak Eskoriatza inguruan
|
hartu
zituen posizioak, ziur aski Alonso Vega-ren agintepean; urriaren 5ean 4 batailoiko hiru konpainia Legutiora abiatu ziren. Azaroan, 3 batailoia egon zen sektore horretan (beharbada 4 batailoia txandakatu ondoren), eta 3 batailoi hori izan zen Legutioko borroketan parte hartu zuena, gudarien erasoak gelditzen, 12 konpainiak domina kolektiboa jaso zuen ekintza horretan erakutsitako kemenagatik.
|
|
|
Irailaren 20an 2 batailoiak Eskoriatza inguruan hartu zituen posizioak, ziur aski Alonso Vega-ren agintepean; urriaren 5ean 4 batailoiko hiru konpainia Legutiora abiatu ziren. Azaroan, 3 batailoia egon zen sektore horretan (beharbada 4 batailoia txandakatu ondoren), eta 3 batailoi hori izan zen Legutioko borroketan parte
|
hartu
zuena, gudarien erasoak gelditzen, 12 konpainiak domina kolektiboa jaso zuen ekintza horretan erakutsitako kemenagatik. Sortu berria zen 6 batailoiak, azkenik, Legutioko pinudiaren okupazioan parte hartu zuen.
|
|
|
Azaroan, 3 batailoia egon zen sektore horretan (beharbada 4 batailoia txandakatu ondoren), eta 3 batailoi hori izan zen Legutioko borroketan parte hartu zuena, gudarien erasoak gelditzen, 12 konpainiak domina kolektiboa jaso zuen ekintza horretan erakutsitako kemenagatik. Sortu berria zen 6 batailoiak, azkenik, Legutioko pinudiaren okupazioan parte
|
hartu
zuen. Historial del Regimiento de Infanteria San Marcial nº 7, s.f., 5 eta 6 or. Eskerrak eman nahi dizkiet Gasteizko Arakako kuarteleko Gutiérrez Salguedo jeneralari eta Balero komandanteari, dokumentazio hori eta Flandes errejimentuari buruzkoa inolako arazorik gabe ikuskatzen uzteagatik.
|
|
|
Erasoa hasi baino egun batzuk lehenago, Llano de la Encomienda jenerala heldu zen Santanderrera. Ipar Armadaren buru izendatu berria zen, baina ez dirudi erasoaren proiektuan esku
|
hartu
zuenik, ezta gauzatu zuten indarren zuzendaritzan ere.
|
|
|
Asturiasen, Oviedo eta Leon erasotuz, Santanderren Espinosa de los Monteros eta handik Mirandara hurbilduz, Euskal Armadarekin bat egiteko bertan. Horretarako, euskaldunek Gasteiz eta Langraitz Oka
|
hartu
zituzten. Izan ere, Miranda komunikaziogune garrantzitsua zen, Madriletik Irunera doan trenbidea ebakiko baitzuten era horretan.
|
|
|
Plan horrek ere zalantza ugari eskaintzen zituen ezezaguna zelako gudari eta milizianoen prestaketa militarra eta tropa nazionalen erresistentziarako gaitasuna. Edozein kasutan, lehendakariak bere gain
|
hartu
zuen operazioaren ardura politiko osoa.
|
|
|
12 Lehendakariak atzerapen hau jo zuen ofentsibaren porrota azaltzeko arrazoi nagusitzat. Aizpururen zutabearen helburua Murgia
|
hartu
eta Gasteiz inguratzea omen zen, horrela eragotziz Legutioraino frankisten laguntza. Eraso hori gauzatu ez zenez ezinezkoa izan zen Legutio hartzea (Chueca, 1997:
|
|
|
Are gehiago, egoeraren larritasuna ikusirik, Mola jeneralak Madrileko frontea utzi, Burgosera hegazkinez etorri eta Solchaga jeneralari eman zion Gasteizko tropen aginte zuzena (Iribarren, 1938). Horrela, Solchaga jeneralak
|
hartu
zuen bere esku Gipuzkoako eta Arabako tropen zuzendaritza. Horrekin batera, lehenengo laguntza bidali zuten:
|
|
|
Azken kasu horretan, frankistek Murua galdu zuten eta Gopegin babestu ziren. Legutio inguruan egun osoz borroka gogorrak gertatu ziren, gudarien batailoi batzuek etengabe eta alde guztietatik presionatu zuten, eta, nazionalen iritziz munizio pila bat alperrik galdu zen15 Albertia mendi gainetik hegoaldera zeuden tontor txikia eta Antelarrako pinudia16
|
hartu
zituzten, herria menperatuta geratu zen. Mendebaldetik, erasotzaileek, Betxina hartu ondoren, Legutioko aurreneko etxeetara heldu ziren eta herria inguratu.
|
|
|
Egoerak aldaketa handia ezagutu zuen, euskal gudarien eta milizianoen artean adore falta hasi baitzen nabarmentzen, desmoralizazioaren ondorioz. Izan ere, Jaurlaritzaren tropak askoz gehiago izan arren, ez zuten lortu Legutio hartzea, eta Alonso Vega-ren ekintza kontraeraso orokor baten atari moduan
|
hartu
zuten, Legutiorekin harremanak berrezartzeko saioa baino ez zenean. Horren guztiaren ondorioz, koordinazio arazoak areagotu egin ziren.
|
|
|
Azkeneko urteetan, Frankismoak gauzatutako errepresioaren eta 70 urteurrenaren harira, gaiak bultzada berri bat jaso du (Pablo, 2003). Bi dira garrantzi berezia
|
hartu
duten arloak: errepresioa eta gerraren garapen militarra.
|
|
|
Arlo militarrari dagokionez, fenomeno berri bat gertatu da. Frankismo osteko lan akademiko gehienek alde batera uzten zuten kontu hau, eta jorratu zutenek historialari militarrek egindako liburuak
|
hartu
zituzten erreferentziatzat. Ezaguna da, garai hartako historiografiak ez zuela aintzat hartzen historia militarra.
|
|
|
Iturrien artean kontraesanak egon arren, gutxi gorabehera 30 batailoi11 (Murgia aldean 6 batailoi, Legution 13 eta Arlabanen 6), gehi metrailadoreen batailoia eta beste 4 batailoi erreserban izan zituen: 20.000 bat gizonek, 25 kanoik eta 8 gurdi blindatuk
|
hartu
zuten parte erasoaldian (Martínez Bande, 1980: 206), nahiz eta benetan 15 batailoi eta 7.500 lagun inguru baino ez ziren aritu gatazka zuzenetan. Aurrez aurre 3.000 militar, errekete eta falangista izan zituzten (Ciutat, 1978:
|
|
|
Etxebizitza eta ingurumen dimentsioaren gaian kokatzen hasteko, Europan gai honen inguruan bizirik dauden eztabaida nagusiak jaso dira lehenik eta behin. Horrela, etxebizitza, hiri eredua eta ingurumena
|
hartu
dira aztergai. Hau da, ondorengo eztabaidagaiak aurkeztu dira luze labur:
|
|
|
–Belaunaldi arteko ekitatearen printzipioa. Edozein giza ekintza kontsideratzean, oraingo ekintza horrek ondorengo belaunaldien beharretan eta nahietan izango duen eragina kontuan
|
hartu
behar da. Printzipio futurista ere deitzen zaio honi.
|
|
|
Izan ere, jasangarritasunaren dimentsio ekonomikoa, ingurumenekoa, soziala, politikoa eta kulturala, denak daude elkarrekin erlazionatuta eta interdependenteak dira euren artean. Beraz, ikuspegi are zabalago honetatik begiratuta, aipatutako bost dimentsioak batera kontuan
|
hartu
lirateke.
|
|
|
Horrez gain, hiriaren antolamendua diziplinarteko gaia da eta konplexua inondik inora. Diziplina asko sartzen dira jokoan eta kontuan
|
hartu
beharreko problematika ugari.
|
|
|
Azkenik, beste lehengai preziatu bezain garestia den horren inguruko eztabaida akademikoa dago, lurraren ingurukoa alegia. Berriz ere, batik bat hiri eredu estentsiboa edo hedakorra erabili duten herrialdeetan, hiri lurrak halako zabalerak
|
hartu
dituen horietan, hiriaren garapen ereduaren inguruan hausnarketa ugari egiten ari dira. Izan ere, kasu batzuetan, beste erabileretarako lurrik, gabe?
|
|
|
Hala ere, batzuen ustez gehiegi zentratu da eztabaida greenfields vs brownfields eztabaidan, ingurumenaren aldetik kontuan
|
hartu
beharreko beste ezaugarri asko alde batera utziz. Gainera, brownfield etan haztea beti greenfield etan haztea baino eraginkorragoa delako hori mito bilakatu dutela azpimarratzen dute, ez baita egia brownfield ek inolako erabilerarik ez dutela (jarduera informal asko garatu baitira brownfield etan) 7.
|
|
|
Bestetik, dentsitateari buruzko arau batzuk ere emango dira, maximo bat batetik, eta berriki, baita minimo bat ere. Izan ere, dentsitate baxuegiei loturiko gehiegikerien kontzientzia harturik, etorkizunean arazo hau kontrolatzeko neurriak
|
hartu
nahi dira. Baina, finkaturiko ildo eta muga horiek errespetatuta, praktikan, udalek izango dute azken batean zer, non eta nola egingo den erabakitzeko eta exekutatzeko ardura, beraien baliabideak kudeatzeko ardura, alegia.
|
|
|
Galdera edo esaldia entzun bezain laster lehena ateratzen zaiena bilatzen zela, alegia. Hala ere, metodologia honen bidez jasotzen diren emaitzak tentuz
|
hartu
behar dira, erregistro erdi formaleko datuak ere azaltzen direlako elkarrizketan zehar.
|
|
|
Gaztearen jardunean berez maileguak aurkitu arren, ez dira halakotzat
|
hartu
, ez direlako belaunaldi hauetakoak, mailegu zaharrak dira. Honako hitz hauek, besteak beste:
|
|
|
10 Hitzaren formazioari dagozkion xehetasunak ez dira kontuan
|
hartu
. Horrela, Bolibarko helduak ahoskatutako bostarku eta Etxebarrikoak esandako ostarku berdintzat jo dira.
|
|
|
Laurogeiko hamarkadatik aurrera, emakume etorkinek indarra
|
hartu
zuten migrazio ibilbideetan, beraiek baitziren eta baitira askotan prozesua hasi eta familia biltzen dutenak. Oro har, bi patroi desberdin bereiz daitezke (Solé, 2000):
|
|
|
Historikoki, ikuspuntu maskulinoa nagusi izan da bai migrazioei bai osasunari buruzko ikerketak egin direnean. Oro har, osasuna lantzen duten azterlanek, batez ere inkestekin eginak daudenek, gizonen osasuna bakarrik azaltzen duten aldagaiak kontuan
|
hartu
dituzte, alde batera utziz edo garrantzi gutxi emanez emakumeena ulertzeko balio duten faktoreei (Rohlfs et al., 2000). Gaur egun, nahiz eta ikerlan askok jakinarazi duten gizonen eta emakumeen osasun mentala esplikatzeko aldagai desberdinak kontuan hartu behar direla, oraindik ere, ikertzaile askok ugalketa funtzioetan indarra jartzen dute, eta bizi estiloak eta familiaren zainketa alde batera utzi.
|
|
|
Oro har, osasuna lantzen duten azterlanek, batez ere inkestekin eginak daudenek, gizonen osasuna bakarrik azaltzen duten aldagaiak kontuan hartu dituzte, alde batera utziz edo garrantzi gutxi emanez emakumeena ulertzeko balio duten faktoreei (Rohlfs et al., 2000). Gaur egun, nahiz eta ikerlan askok jakinarazi duten gizonen eta emakumeen osasun mentala esplikatzeko aldagai desberdinak kontuan
|
hartu
behar direla, oraindik ere, ikertzaile askok ugalketa funtzioetan indarra jartzen dute, eta bizi estiloak eta familiaren zainketa alde batera utzi.
|
|
|
Zorionez, azken urteetan, zenbait arlotatik emakumea kontuan
|
hartu
duten lanak egin dira (Castaño, Plazaola, Bolívar eta Ruiz, 2006). Lanotan frogatu dute ezen generoarekin zerikusirik duten elementu batzuek emakumearen sintomatologia azaltzen dutela, rolen gatazkak eta ardura afektiboak, besteak beste (Samarasinghe eta Arvindsson, 2001).
|
|
|
Aztertzen diren emaitzetan bakarrik hiru arlo psikologikoak
|
hartu
dira, depresiboa (2 galdera), antsietatekoa (3 galdera) eta somatikoa (15 galdera). Depresioeta antsietate sintometan gutxienez galdera bati eta somatikoetan hiru galderari positibo erantzunez gero, trastorno bat garatzeko arriskuan dagoela uler daiteke.
|
|
|
Pertsonen ibilbideak eta egoerak aztertu eta analizatzeko garaian, batetik, emigratu aurreko egoera laborala, familiarra eta sozioekonomikoa
|
hartu
behar dira kontuan, eta bestetik, Europan gertatzen ari diren aldaketak. Beraz, migrazio prozesuetan eta ongizatean eragiten duten faktoreak asko dira.
|
|
|
Emakumeen jatorriari erreparatuz gero eta genero erlazioak kontuan hartuta, biztanleria immigrantearen arteko desberdintasun egoerak gertatzen direla ikusi dugu, hala ere, ezin da esan ezaugarri kulturalak jokabide jakinaren eragiletzat
|
hartu
direla. Dena den, pentsatzen dugu migrazio prozesu batetik igarotzen ari diren jatorri desberdineko emakume batzuen errealitatera hurbiltzea, euren historiak nahiz bizitzak ezagutuz eta batik bat eruren errealitateak eta bertan aurkitzen dituzten errealitateak, lagungarria izan dela, alde batetik homogeneotasunaren irudia desegiteko; beste alde batetik, beren ongizate maila adierazteko eta ulertzeko, eta azkenik, etorkizunari begira jarduteko proposamenak diseinatzeko.
|
|
2009
|
|
|
Testu bakoitzean hitzak behin baino gehiagotan agertzen dira. Guk lehenengo agerpena
|
hartu
dugu kontuan. Baina hitz bat beste esanahi batekin agertzen bazen aurrerago, hitz berritzat hartu dugu.
|
|
|
Guk lehenengo agerpena hartu dugu kontuan. Baina hitz bat beste esanahi batekin agertzen bazen aurrerago, hitz berritzat
|
hartu
dugu.
|
|
|
Matxinada horrek bizitzaren arlo guztiak eten zituen; beraz, ezin dugu esan zer gertatuko zatekeen proposamen harekin, arrakasta izango zukeen edo ez. Izan ere, euskara baturako ez ziren hitz berri haiek
|
hartu
: ahozko zenbakikuntza hartu zen abiapuntutzat.
|
|
|
Izan ere, euskara baturako ez ziren hitz berri haiek hartu: ahozko zenbakikuntza
|
hartu
zen abiapuntutzat. Aukeratutako zenbaki sistemari gutxienez bi aldiz aldatu zaio ortografia.
|
|
|
Zenbaki ordinalei dagokienez, ortografia alde batera utzita, sistema bera erabili zuten egile guztiek: bat zenbakiaren ordinalak lenen, lenengo, lengo... eta hortik aurrera ga, en atzizkia zenbakiari atxikia; eta euskara baturako ere sistema horixe
|
hartu
da.
|
|
|
Hirugarrenez, euskaraz hitz elkartu lexikalizatu asko aurki ditzakegu hiztegietan; Euskaltzaindiak bere 25 arauan «Hitz elkartuen osaera eta idazkera» eman du; hor agertzen dira hitz elkartuak sortzeko eta idazteko irizpideak; gure azterketan irizpide horiek erabili ditugu «4.1.1 he» baliabidea egokitzeko unean; hau da, hitz/ termino berri bat agertu bazaigu eta 25 arauaren irizpideen arabera osatua dela ikusi badugu, baliabide hori egokitu diogu. Esate baterako, aunizkai, banagai... hitz elkartutzat
|
hartu
ditugu.
|
|
|
Lan honetan, batuaz idatzita ez dauden Matematika arloko testuak aztertu ditugu. Euskarazko zenbakikuntza landu zuten testuak ere aurkitu ditugu; baina horiek ez ditugu testu matematikotzat
|
hartu
; izan ere, ikuspuntu linguistikotik jorratu zuten gaia, ez zituzten landu Matematika arloko gaiak, ezta Matematika arloko terminologia ere. Matematika arloko gaiak aztertu zituzten bederatzi testu aurkitu ditugu guztira; hona hemen horien deskribapena.
|