|
2017
|
|
|
Azken urteotan katinonaren analogo sintetiko asko agertu dira merkatuan. Merkaturatutako substantzia psikoaktibo berrien artean hirugarren lekua
|
hartu
dute, kannabinoide sintetiko eta feniletilaminen atzetik. Katinonaren analogo hauen artean ezagunena mefedrona da (11).
|
|
|
Helburu erlijioso edo ohitura zaharrei jarraituz, landare eta onddo batzuk aspaldidanik
|
hartu
izan dira kultura ezberdinetan haien eragin psikoaktiboaz gozatzeko. XXI. mendeko mundu globalizatuan substantzia horien kontsumoa hedatu egin da eta gizarte garaikideetara heldu da.
|
|
|
Menpekotasuna sortzeko ahalmen handia ere badauka. Eraginak
|
hartu
eta 5 minutura agertzen dira eta 1 ordu iraungo dute. Eragin horiek oso aldakorrak dira kontsumitzaile batetik bestera eta, gainera, ezinezkoa da aldez aurretik jakitea zer eragin agertuko diren.
|
|
|
Azken urteotan, talde honen barruan garrantzi gehien
|
hartu
duen substantzia PMMA dugu. PMMA parametoxianfetamina da eta «superman» ezizenez ezagutu da, zeren substantzia arriskutsu hau daukaten pilulek supermanen ikurra baitute azalean.
|
|
|
Bigarren mailako jomuga da sarearen kalitatea aztertzea, horretarako erakunde europarrek ezarritako denbora tarteak
|
hartu
dira kontuan, hala nola sintomak hasi eta lehen harreman medikora (LHM) doan tartea, LHM eta fibrinolisia egiten denerako tartea, LHM eta LAIKarako tartea, sintomak hasi eta arteria zabaldu arteko tartea (iskemia denbora). Lehen harreman medikoa da gaitasuna duena STISKA diagnostikatzeko eta pazienteari ezarri beharreko birperfusio tratamenduaz (berehalako fibrinolisia edo azalean zeharreko lehentasunezko interbentzio koronario baterako ospitaleratzea) erabakiak hartzeko (3).
|
|
|
Gainera, ugaritzen doan nahastea da, 2005etik% 18,4 hazi baita prebalentzia eta datozen urteetan joerak gorantz jarraituko duela uste da. Ezintasun kasuei dagokienez, Europan bigarren postuan dago, eta Ameriketan dagoeneko lehenengo lekua
|
hartu
du (1).
|
|
|
Entzutezko haluzinazioei dagokienez, ezberdinak zirela ama hizkuntzan edo bigarren hizkuntzan, lehen hizkuntzan nagusiki entzuteko joerarekin ere. Gure testuinguru soziala elebiduna izanda, aurkikuntza hauek kontuan
|
hartu
beharrekoak direla uste dugu, eta gaixo psikotiko elebidunen azterketa psikopatologikoa bi hizkuntzak erabiliz egitea izango litzatekeela egokiena.
|
|
|
Azkenik, bildutako lanetan hauteman ditugun bestelako muga metodologiko batzuk ere aipatu nahi ditugu. Gehienak kasu bakanak edo lagin txiki batekin egindako kasu sortak dira, behaketazko metodologia erabili dutenak eta gaitasun maila edo mota kontuan
|
hartu
ez dutenak. Badirudi hizkuntzek garunean duten kokapena eta hedapena hizkuntza horiek bereganatu diren adinaren eta egungo erabileraren araberakoak direla hein handi batean, eta aldagai horiek, edo subjektuek hizkuntza bakoitzean duten ezaguera, maila bederen, gutxi batzuek baino ez dute hartu kontuan.
|
|
|
Gehienak kasu bakanak edo lagin txiki batekin egindako kasu sortak dira, behaketazko metodologia erabili dutenak eta gaitasun maila edo mota kontuan hartu ez dutenak. Badirudi hizkuntzek garunean duten kokapena eta hedapena hizkuntza horiek bereganatu diren adinaren eta egungo erabileraren araberakoak direla hein handi batean, eta aldagai horiek, edo subjektuek hizkuntza bakoitzean duten ezaguera, maila bederen, gutxi batzuek baino ez dute
|
hartu
kontuan. Esperimentalak diren ikerlan gutxiek, gainera, ez dute prozedura bera erabili; batzuek subjektu berari galdeketa bi hizkuntzatan egin dieten bitartean, intrasubjektu konparazioa gauzatuz, beste batzuek, Brown-en ikerketa kasu, lehen hizkuntzan egin diete batzuei eta bigarren hizkuntzan besteei, intersubjektu konparazioa eginez eta ausazko taldekatze barik.
|
|
|
Organo gutxiegitasunen bat bada, Zainketa Intentsiboen Unitatera joan du pazienteak, euste neurriak indartzeko (18). Kontuan
|
hartu
behar dugu pankrearen eta inguruko ehunen hantura murrizten duen tratamendurik ez dagoela, eta, beraz, euste neurrietan eta denboran oinarritzen dela tratamendua.
|
|
|
Zehazki, gure ikerketako datuak biltzeko, haurdunei 2006ko maiatzetik 2008ko urtarrilera arte egin zitzaien jarraipena. Ikerketan parte
|
hartu
ahal izateko, irizpideak hauek izan ziren: 16 urtetik gorakoa izatea, erreferentziazko ospitalean datuak emateko prest egotea, gaztelaniaz edo euskaraz komunikatzeko gai izatea, haurdunaldiak fetu bakarrekoak izatea eta lagundutako ugalketa programarik egin ez izana.
|
|
|
Gipuzkoako kohortearen kasuan (gure lagina), parte hartze ezaren arrazoiak jaso ziren: % 27,6k ez zuen parte
|
hartu
nahi izan,% 30,3k denborarik ez zuela esan zuen,% 9,3k interesik ez zuela eta% 32,7 ezin izan zen lokalizatu aukeratuak izan ondoren. Ikerketaren laginean umearen 4 urteko pediatriako kontrolean DSM ADHD bete zuten 323ak sartu ziren.
|
|
|
Emakume haurdunen% 3k ez zuen tabako aztura aitortzen eta gernuko kotinina maila altua erakusten zuen; eta datu hori baxua da beste ikerketekin alderatuz gero (14). Horretaz gain, aldagai sozioekonomikoak
|
hartu
dira kontuan.? –
|
|
2018
|
|
|
Teoria neuroinflamatorioan garrantzia
|
hartu
du indolamina 2,3 dioxigenasa edo IDO entzimak. IDO mikrogliako zelulak bezalako zelula immunorregulatzaileek edo makrofago aktibatuek aktibatzen eta induzitzen dutela ikusi da.
|
|
|
BDNFa neurogenesia eta neuroplastikotasuna (neuronen arteko komunikazio egokia ziurtatzen duen ezaugarria) bultzatzen dituen faktore neurotrofikoa da. Depresioan garrantzia
|
hartu
duen faktore neurotrofikoa da, gaixotasun neurologikoekin erlazionatutako hainbat aurkikuntza egin direlako. Esate baterako, eszitotoxikotasuna sortzeaz gain, gehiegizko glutamato mailen bidezko NMDA hartzaileen aktibazioak BDNFarenekoizpena jaistea eragin dezakeela ikusi da (20).
|
|
|
Emaitza hori bateragarria da estres ereduak saguei sare sozialak finkatzeko eragiten dien ezintasunarekin, kaiolakideei baliabideak kentzeko jokabide menderatzaile modura interpreta baitaiteke (16). Antsietate zeinu modura ere
|
hartu
izan da barbering a, estresak eragindako jokabide konpultsibo moduan (18). Baina antsietatea behatzeko erabiltzen den OF proban ez da kontrol eta estresatuen arteko alderik nabarmendu.
|
|
|
Era berean, gure esperimentuko saguen janari kontsumoa murriztu badu ere, benlafaxinak ez du gorputz pisuan eraginik izan. Kortex prefrontalean, berriz, benlafaxinak 5HIAA maila handitzea eragin du, eta farmakoaeta estresafaktoreen artean elkarrekintza esanguratsurik aurkitu ez bada ere, emaitza hau tentuz
|
hartu
beharrekoa da. Izan ere, 5 grafikoan ikus daitekeen moduan, benlafaxina jasotako sagu estresatuetan nabarmentzen da bereziki 5HIAA igoera.
|
|
|
Ikerketa honetan 683 pertsonaren galdeketak eta datuak aztertu ziren (adina 58,31 ± 9,75 urte), 522 emakumezkoak ziren eta 163 gizonezkoak. Pertsona horiek Gasteizen urte bitartean garatu zen jarduera fisikoko programa gidatu batean parte
|
hartu
zuten. Programa horretan parte hartzeko gaixoek irizpide batzuk bete behar zituzten.
|
|
|
Saio horiek Jarduera Fisiko eta Kirolean lizentziatuak ziren pertsonek eramaten zituzten aurrera. Programan parte
|
hartu
izana inklusio irizpide bezala soilik erabili da. Ikerketa honetan adinaz, generoaz, patologiaz, pisuaz eta altueraz gain, galdetegi batzuk aztertu ziren.?
|
|
|
Lehenengo eta behin esan dezagun programan parte
|
hartu
zuten emakumezkoen kopurua gizonezkoena halako hiru izan zela, baita adin talde guztietan eta patologietan ere. Aldiz, Romero, Carrasco, Sañudo eta Chacónek (2010) azaldu zuten, oro har, gizonezkoek proportzionalki astean zehar jarduera fisiko gehiago egiten dutela emakumezkoek baino (12).
|
|
|
Bi hiztegiak UZEIk egin zituen, entitate horrek Eusko Jaurlaritzarekin, lehiaketa publikoa zela medio, sinatutako kontratuaren bidez. UZEIk hiztegien lehenengo bertsioa egin eta gero, Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzako Euskara Sustatzeko Zuzendaritzak, hiztegien kalitatea bermatze aldera, bi batzorde tekniko eratu zituen hiztegiok aztertzeko. Batzorde tekniko horietan hiztegiek jorratzen dituzten eremuetako adituek parte
|
hartu
zuten, hiztegien egileekin batera (UZEIkoak).? –
|
|
|
Azkenik, hiztegiok Terminologia Batzordera pasatu ziren. Batzordekideen oharrak eztabaidatu eta erabakiak
|
hartu
ondoren, hiztegiak onartu zituen Terminologia Batzordeak.? –
|
|
|
Egoera sozioekonomikoaren ebaluaziorako ikasketa maila eta lanpostuaren inguruko datuak erabili ziren. Lehenengoa kalkulatzeko eskolatze urteak
|
hartu
ziren kontuan, hiru taldetan banatuz: lehen hezkuntza(?
|
|
|
inoiz ez du erre, haurdunaldian zehar erre egin du, erretzaile ohia da, eta haurdunaldian zehar utzi du. Aitaren kasuan, aldiz, haurdunaldian erretzailea zen ala ez
|
hartu
zen kontuan.
|
|
|
30). Amaren GMIa kalkulatzeko haurdun geratu aurreko GMIa
|
hartu
genuen kontuan (aurre GMI).
|
|
|
Ereduetan mendeko aldagaiarekin p < 0,10 balioarekin lotzen zirenak mantendu ziren, nahasleen eragina murrizteko. Estatistikoki esanguratsutzat p < 0,05 balioak zituzten emaitzak
|
hartu
genituen. Datuen analisi estatistikorako IBM SPSS 17.0 softwarea (IBM Corporation, Armonk, NY, AEB) eta Excel orria erabili genituen.
|
|
|
Lan honetan jaiotza eta 7 urte bitarteko GParen prebalentzia oso altua dela aurkitu da. Osasun arazo garrantzitsu horri aurre egiteko neurri eraginkorrak
|
hartu
lirateke, eta neurri horiek maila sozial guztietara iristen direla egiaztatu, maila sozial baxuetan arazo hau larriagoa baita.
|
|
|
Klasikoki, herrialde garatuetako helduen arazotzat
|
hartu
izan da, baina azken hamarkadetan gainpisua eta obesitatea umeetan eta garatze bidean diren herrialdeetan (errenta baxu edo ertaina dutenetan) bereziki hedatu da (1, 3). Metaanalisi baten arabera, 2000tik egun arte gorputz masaren indizearen (GMI) igotzeko joerak goi lautada itxura hartu du herrialde garatuetan, pandemiaren hedapena geldituz (2).
|
|
|
Klasikoki, herrialde garatuetako helduen arazotzat hartu izan da, baina azken hamarkadetan gainpisua eta obesitatea umeetan eta garatze bidean diren herrialdeetan (errenta baxu edo ertaina dutenetan) bereziki hedatu da (1, 3). Metaanalisi baten arabera, 2000tik egun arte gorputz masaren indizearen (GMI) igotzeko joerak goi lautada itxura
|
hartu
du herrialde garatuetan, pandemiaren hedapena geldituz (2). Herrialde azpigaratuetan, ordea, pisu eskasiatik gainpisurako trantsizioa oso azkarra izateaz gain, GMIak gora egiten jarraitzen du.
|
|
|
Lan honetan Gipuzkoako azpikohortea erabili da: 638 ama ume diada (bikote), Zumarragako ospitale publikoan 2006 eta 2007an jaiotako haurrek eta euren amek parte
|
hartu
dute. Lehenengo segimendua ospitalean bertan burutu zen, hurrengoak, berriz, Goierriko eta Urola Kostako zenbait udalekin elkarlanean aurrera eraman ziren.
|
|
|
Tratamenduaren helburua pazientearen bizi kalitatea hobetzea da. Pazienteari tratamenduaren arriskuak eta onurak azaldu behar dizkiogu berarekin erabakiak elkarrekin
|
hartu
ahal izateko. Argi eta garbi azaldu behar diegu emakume batzuei ez direla guztiz sendatuko, baizik eta hobekuntza nabari dezaketela beren sintomatologian.
|
|
2019
|
|
|
Hainbat urtetako datuak aztertzen ditugunean, denboran zehar praktika bera aldatu ahal izan dela kontuan
|
hartu
dugu. Beheko grafikoan (4 irudia) urte bitartean bihotz gutxiegitasunaren ondoriozOsakidetzako ospitaleetan ingresatutako pazienteak irudikatzen dira.
|
|
|
Datu falta da ikerkuntza klinikoan maiz gertatzen den arazo bat, askotan informazioa ez delako bere osotasunean jasotzen, zenbait aldagai ez direlako behar bezala jasotzen, edo pazienteek ikerketan parte hartzeari uzten diotelako. Mundu errealeko datuekin ere faltako balioak aurki daitezke (esate baterako, pazienteen analisiak egin eta grabatzen ez direnean, edo altuera edo neurria
|
hartu
baina zerbaitegatik behar bezala gordetzen ez direnean). Kasu horietan informazioa galdu egiten da, eta egoera hori jakina den neurrian, zenbateraino berreskuratu daitekeen ikusi da.
|
|
|
1950eko hamarkadan, Isaac Asimov zientzia fikziozko idazleak Multvac izeneko ordenagailu erraldoia aipatu zuen hainbat kontakizunetan. Izena egiazko ordenagailuen izenetatik
|
hartu
zen: ENIAC (1946) eta UNIVAC (1951), Estatu Batuetan fabrikatutako lehen ordenagailuak.
|
|
|
RWDen potentziala ikusita nazioarteko zenbait instituzio saiatzen ari dira arestan aipatutako desabantailak murrizten eta interes taldeei mesfidantza sorrarazten dizkien zalantzei konponbide bat aurkitzen: interes taldeek RWEa kontuan har dezaten, erabakiak
|
hartu
aurretik RWEa lortzeko prozesu osoa ulertu behar dute, pausoz pauso, zer galderari erantzuna eman nahi zaion zehaztuz lehenengo, eta emaitza eta ondorioekin jarraituz:
|
|
|
Erabakiak
|
hartu
: RWE prozesu osoa ulertu eta onartu ondoren lortutako ebidentzia berri hau beste ebidentzia iturriekin elkartu behar da.
|
|
|
Aipatu berri ditugun dimentsioak dira gehienbat kontuan
|
hartu
behar direnak, eraginkortasuna ikertzerako orduan. Plangintzari dagokionez ere badira aintzat hartu beharreko beste alderdi batzuk, batetik, baliabide gehiagorik gabe ere ekintzak hartzeko gaitasunak eta beharrak bultzatuta, eta bestetik, egin beharrekoak abian jartzeko behar den denboragatik.
|
|
|
Aipatu berri ditugun dimentsioak dira gehienbat kontuan hartu behar direnak, eraginkortasuna ikertzerako orduan. Plangintzari dagokionez ere badira aintzat
|
hartu
beharreko beste alderdi batzuk, batetik, baliabide gehiagorik gabe ere ekintzak hartzeko gaitasunak eta beharrak bultzatuta, eta bestetik, egin beharrekoak abian jartzeko behar den denboragatik. Aurrera egiteko funtsezko estrategiak eta lehentasunak:
|
|
|
Alde batetik, beharrezkoa da pazienteei buruzko informazioa partekatzea, hartutako erabakietan parte hartzea, jarraipen diagnostiko edo terapeutikoen eta lehentasunen arabera. Eta bestalde, osasun profesionalek kontuan
|
hartu
behar dituzte ere komorbilitatea, bizi itxaropena eta tratamenduarekin erlazionatutako prestazio arriskuak. Banakako mailan, inolako zalantzarik gabe, iatrogenia eta balio txikiko praktikak murriztuko ditugu eta, oro har, osasun publikoaren sistemaren jasangarritasuna areagotuko dugu.
|
|
|
Zientzia kategoriak dira, baita sozialak eta politkoak ere; hau da, gizarte barruko botere kategoriak dira. Esate baterako, homosexualitatea gaixotasuntzat
|
hartu
zen hiruroigeta hamarreko hamarkadaren erdialdera arte. Hasieran debekatutako izaeratzat hartu zen, eta beraz, kriminalizatu egin zen; gero, gaixotasun izaera eman zitzaion, eta, azkenik, normaltasuneko giza kondizio izatera pasa zen.
|
|
|
Esate baterako, homosexualitatea gaixotasuntzat hartu zen hiruroigeta hamarreko hamarkadaren erdialdera arte. Hasieran debekatutako izaeratzat
|
hartu
zen, eta beraz, kriminalizatu egin zen; gero, gaixotasun izaera eman zitzaion, eta, azkenik, normaltasuneko giza kondizio izatera pasa zen. Botere indarrek, feministen mugimenduaren parte hartze nabarmenarekin, kolokan jarri zituzten sexualitate nagusiaren arauak, eta horrek aldaketak ekarri zituen osasunaren eta gaixotasunaren kontzeptuetan.
|
|
|
Aipu hori OMEren Konsttuzioaren hitzaurreari dagokio. 1946ko uztailean New Yorken egin zen Osasun arloko Nazioarteko Biltzarrean onartu zuten, bertan parte
|
hartu
zuten 61 estatuetako ordezkariek. 1948an sartu zen indarrean eta orduz geroztk ez da aldatu.
|
|
|
OMEk aitortu eta azpimarratzen duenez, osasunaren barruan ingurune soziala zaintzea ere sartzen da. Horrek esan nahi du aztertu eta esku
|
hartu
ere egin behar dela ekoizpenean, errenten banaketan, kontsumoan, etxebizitzan, lanean, ingurumenean, etab.
|
|
|
Guztira, INMA INfancia y Medio Ambiente (http://www.proyectoinma.org) proiektuan 638 ama haur bikotek
|
hartu
zuten parte. Ikerketan sartzeko irizpideak honakoak izan ziren:
|
|
|
Ikerketa honetarako, aldiz, 467 ama haur bikote
|
hartu
genituen; gaixotasun tiroideorik ez zuten amak hartu genituen kontuan, eta 37 asteko edo gehiagoko haurdunaldiak. Horien guztien hormonei buruzko datuak zein ingurunekoak izan ditugu (1 irudia).?
|
|
|
Ikerketa honetarako, aldiz, 467 ama haur bikote hartu genituen; gaixotasun tiroideorik ez zuten amak
|
hartu
genituen kontuan, eta 37 asteko edo gehiagoko haurdunaldiak. Horien guztien hormonei buruzko datuak zein ingurunekoak izan ditugu (1 irudia).?
|
|
|
Bailara berean, neurgailuak gehienez 3,5 eta 4 km-ra egon ziren. Aipatu tresnek emandako datuez gain, Eusko Jaurlaritzako Airearen Kalitatea Kontrolatzeko Sareak jasotzen dituen datuak
|
hartu
genituen kontuan; neurgailu horiek finko daude bailara bakoitzean, eta egunero jasotzen dituzte PM2.5 ari buruzko datuak. Aparatuak bailara batetik bestera aldatzean informazioa galtzen da, eta informazio hori konpentsatzeko inputazio anizkoitzeko (IM) prozedura (17), (18) aplikatu genuen.?
|
|
|
Hain zuzen erditze motari dagozkion datuak, honako 3 kategoriatan sailkatu genituen: aparteko tresnarik behar izan ez zuten erditzeak, eutoziko, tzat
|
hartu
genituen; jaiotzerakoan
|
|
|
tresneria behar izan zuten erditzeak, instrumental? gisa
|
hartu
genituen; eta baginatik erditu ezinik, zesareaz atera behar izan ziren haurrak, zesarea, gisa sailkatu ziren.
|
|
|
Aitzitik, guk T4 totala erabili dugu, Howek eta kideek bezalaxe (7), librea erabili beharrean. Kontuan
|
hartu
behar da hori, lan hau beste ikerketa batzuekin alderatu nahi dugunean.? –
|
|
|
Esposizioaren eta efektuaren arteko erlazioa esanguratsua dela atera zaigu lan honetan, eta aldagai nahasle ugari kontuan
|
hartu
baditugu ere, gerta daiteke erlazio hori nahas dezakeen besteren bat egotea. Gurea baino lagin handiagoak sendotasuna emango lioke emaitzari.
|
|
|
Erdiek(% 51) unibertsitatean ikasi zuten eta zertxobait gutxiago(% 42) gizarte mailabaxukoak ziren (esku-lanetan dabiltzan emakumeak). Amen% 11,3k erretzen jarraitu zuen azken hiruhilekoan,% 37,6k alkohola edan zuen, eta iodoa
|
hartu
zuen osagarri gisa, bai lehen hiruhilekoan(% 87,4) eta bai bigarrenean(% 93,2). % 38, 5k bakarrik mantendu zuen haurdunaldiaren asterako zegokion pisu egokia.
|
|
|
Horrez gain, hain ezagunak ez diren sintoma fisikoen, fisiologikoen eta portaera aldaketen eragile da (13). Portaera aldaketen artean depresioa, psikosia, oldarkortasuna, motrizitatearen koordinazioaren galera (dementzia pairatzen duten gaixoak osasuntsuak dauden pertsonak baino hiru aldiz gehiago behaztopatzen dira), gogogabetasuna (14), suminkortasuna (15), antsietatea, urduritasuna, loezina, elikadura nahasmendua eta gogo aldarte gabezia izan dira pazienteek deskribatutako eta aintzat
|
hartu
beharreko sintoma aipagarrienak (16). Horren harira eta adituen aburuz, adineko pertsonek pairatzen eta deskribatzen dituzten portaera aldaketa ohikoenak usadiozko adinekoentzako egoitzetan bizi duten bakartasunari, gelditasunari eta isolamenduari egotz dakizkieke, bertako zentzumen gabetze nabaria dela-eta (17).
|
|
|
Ingelesetik euskarara itzultzeko erabaki batzuk
|
hartu
behar izan ditugu. Adibidez, liburu baten kapituluaren erreferentzia egiteko batzuek ingelesezko, in?
|
|
|
Aipatutako Citing Medicine liburuan dokumentu mota guztietako erreferentziak nola egin azaltzen da. Aldiz, gure euskarazko bertsioan, medikuntzan gehien erabiltzendiren dokumentuak
|
hartu
ditugu adibideak emateko.? –
|
|
|
2016ko irailean, goi mailako saio batean, Nazio Batuen Erakundeko (NBEko) 193 herrialdeek aho batez deklarazio bat egin zuten proiektu horri bultzada emateko. NBEn osasunaren inguruko gai bati buruz erabakiak
|
hartu
diren laugarren aldia da (aurretik Hartutako Immunoeskasiaren Sindromea (HIES), kronizitatea eta ebolaren gaien inguruan ebatzi zuen).
|
|
|
Hiritarrek antibiotikoen erabileraren inguruan duten ezaguerari dagokionez, 2018an Europako Batzarrak argitaratutako inkesta baten arabera, Espainiako Estatuan, oraindik% 36k katarroa antibiotikoekin sendatzen dela pentsatzen du(% 28k Europan). Azkeneko urtean antibiotikoren bat
|
hartu
duten hiritarrak% 42 dira Espainiako Estatuan(% 32 Europan). 2016ko datuekin konparatuta Espainiako Estatuan hobekuntza egon dela ondorioztatzen den arren, oraindik arlo honetan hiritarren hezkuntza landu beharra daukagu eta gai horretan osasun langileok aktore protagonistak gara.
|
|
|
Nabarmena da osasun langileok arazoaren kontzientzia
|
hartu
beharra daukagula gure egunerokotasunean ahal ditugun neurriak hartzeko.
|
|
|
Batzuetan, gure kontsulta eta farmazietan presioa jasaten dugu pazienteen aldetik antibiotikoak preskribatzeko eta dispentsatzeko, eta ondorioz behar ez diren antibiotikoak ematen dizkiegu. Egoera hori gertatzen zaigunean gai izan behar dugu antibiotikoa eskatzen ari zaigunari azalpen egokiak emateko denbora
|
hartu
eta gure mezua sinetsarazteko.
|
|
|
Aurkikuntza horrek, alde batetik, gaixotasun infekziosoek zuzenki eragindako heriotzak gutxitu ditu, baina bestalde, antibiotikoei esker, posible izan dira medikuntzan gertatu diren beste aurrerakuntza nabarmen batzuk, esate baterako transplanteak, ebakuntza konplexuak edota minbiziaren aurkako tratamendu intentsiboagoak. Antibiotikorik gabe prozesu horietan guztietan infekzio larri baten ondorioz hiltzeko arriskua handiegia izango litzateke eta genuke arrisku hori
|
hartu
.
|
|
|
Gaur egun berezitasun sexualak zelula mailatik hasi eta hodi sistema edo arnas aparatua bezalako egitura konplexuetara heltzen direla jakin badakigu ere, osasun zientzien eraikuntza historiko androzentrikoak gaur egungo praktikan eragiten du. Hori dela-eta, osasungintzan emakumezkoak, konplexu, tzat edo, ezegonkor, tzat
|
hartu
izan dira, eta haien sintomatologia, atipiko, tzat, haien gaixotasun prozesua sarri ez gidaliburuekin bat, azken horiek gizonezkoetan oinarrituak baitira (2).
|
|
|
giltzurruneko odol fluxua gutxitu dezakete, elektrolitoen mailak aldatu eta azido baseen trastornoak eragin (51, 52). Beraz, iraupen luzeko ariketa fisikoetan, deshidratazio arriskuagatik, kontu handiz
|
hartu
behar dira medikamentu horiek.? –
|
|
|
Horiek, gehienetan, arnasketa muskuluen akidurak eraginda gertatzen dira, baina inflamazioaren edo birika edemaren ondorioz ere gerta daitezke (54, 55). Azken hori kontuan
|
hartu
beharrekoa da altuera handietako lasterketetan.? –
|
|
|
Nahiz eta tratamendu egokia
|
hartu
, lesioak irauten badu, kontuan izan behar dira estres hausturak. Indar arineko kolpe errepikakorrek eraginak izaten dira, normalean beheko gorputz adarretan.
|
|
|
Hasteko, korrikalarientzat; baina baita antolatzaileentzat eta osasun arreta osatzen duten lantaldeentzat ere. Izan ere, nahiz eta ondo prestatutako kirolariek parte
|
hartu
oro har, edozein ustekabeko gerta daiteke. Eritasun arinak dira ohikoenak.
|
|
|
Hala ere, literatura gutxi dago ekitaldi horietako asistentzia medikoaren antolakuntzari buruz. Ez dago adostasunik behar diren gutxieneko mediku zerbitzuen inguruan, eta lasterketa motaren arabera
|
hartu
behar izaten dira erabakiak.
|
|
|
Baina ondorio kaltegarriak ere badituenez, merezi du jakitea zehatz mehatz zein diren. Oro har ez dira larriak izaten, baina bai kontuan
|
hartu
beharrekoak.
|
|
|
Bat bateko heriotza izandako kirolariek, normalean, aurrez izan dute sintoma iragarleren bat. Baina aintzakotzat
|
hartu
ez edo gutxietsi egin dute; eta askotan ez dira jakiten, dela kirolariaren heriotzagatik, dela amnesiagatik. Bada ikerketarik, ordea, sintoma hauek aztertzeko helburuarekin.
|
|
|
Baina bihotzeko gaitzen bat izandako zenbait kirolarirekin, ez dago argi zer muga jarri horien ariketa fisikoari. Bana banako balorazioa egin behar da, kontuan izanda zer gaitz izan duten, horren ondorioak, aldi bereko beste gaitzen bat izan duten, eta
|
hartu
beharreko botiken albo ondorio posibleak. Behin azterketa orokorra eginda, kirolariaren eta medikuaren artean hartuko dira erabakiak.?
|
|
|
Azterlan honetan 2010 eta 2017 bitartean Gipuzkoako Erakunde Sanitario Integraturen batean bizi ziren pertsonen tuberkulosi diagnostikoak
|
hartu
dira kontuan. Datuok EAEko nahitaez aitortu beharreko gaixotasunen (ABG) erregistrotik bildu dira.
|
|
|
Intzidentziaren kalkulurako, 2011ko erroldatik lortu da biztanle kopurua, sekzio bakoitzeko eta adin zein sexuaren arabera. Maila sozioekonomiko desberdinen populazioa kalkulatzeko, kintil bakoitzari dagokion errolda sekzioetako biztanleria
|
hartu
da aintzat.
|
|
|
Maila sozioekonomikoaren eta tuberkulosi intzidentziaren arteko asoziazioa azal dezaketen mekanismoak konplexuak dira, eta norbanakoak eta testuinguru faktoreak aintzat
|
hartu
behar dira. Testuingurukoei dagokienez, deskribatu izan da etxebizitzaren ezaugarriak eta bertan bizi diren pertsona kopurua tuberkulosi arriskuarekin loturik daudela (20).
|
|
|
Horretaz gain, zainketa aringarri pediatrikoen definizioan aipatu bezala, gaixoaren familia ere zainketen parte bilakatzen da (9, 14). Gainera, pediatriako pazienteetan, kasu askotan gurasoak edota ordezkari legalak dira gaixoaren osasunaren inguruko erabakiak
|
hartu
dituztenak (4). Hori horrela, osasun profesionalak gaixoaren familiarekin behar bezalako komunikazioa mantentzea funtsezkoa izango da, kalitatezko zainketa aringarriak ziurtatzeko (9, 14).
|
|
|
Haur edo nerabe bati galdera bat egitean, esaterako, gogoan izan behar da denbora bat behar duela erantzuna pentsatzeko eta denbora hori normalean helduek igaro ohi dutena baino luzeagoa izaten dela. Beraz, galdera baten ondorenean sor daitekeen isiltasun tartea normaltzat
|
hartu
eta segituan beste galdera bat egitea saihestu behar du osasun profesionalak. Izan ere, isiltasun tarte hori azkar moztu eta beste galdera batera igarotzeak gaixoarengandik lor daitekeen informazio interesgarria galtzea eragiten du (20).
|
|
|
Bestetik, ikusi da ahozko komunikazioak bere garrantzia duen arren, badirela kontuan
|
hartu
beharreko beste puntu batzuk. Horien arten, azpimarratzekoa da, ahoz besteko komunikazioak duen garrantzia.
|
|
2020
|
|
|
Zoritxarrez, pazienteen% 50ek baino ez du mutazioa aurkezten (33). Hori dela-eta, azken hamarkadan, tratamendu berrien beharra ikusita, immunoterapian oinarritutako medikamentuek indar handia
|
hartu
dute. Tratamendu immunoterapeutikoak erabiltzen hasi direnetik, melanomaren tratamenduan iraultza handia izan da, eta aurreko tratamenduekin baino askoz ere biziraupen tasa handiagoak lortzen dira.
|
|
|
Emaitzak: 24 pazienteri egin zitzaien elkarrizketa eta horietatik lauk(% 16,7k)
|
hartu
zuten parte ikerketan. Parte hartze urriaren arrazoi nagusiak:
|
|
|
a) Internet ez erabiltzea (elkarrizketatuen% 37,5), eta b) Osasun Karpetara sartzeko pasahitzak ez izapidetzea (elkarrizketatuen% 41,7). Ikerketan parte
|
hartu
zuten pazienteen atxikidura ertaina, handia eta oso handia izan zen, eta denek erabili zuten komunikazio kanal berria kontsultak egiteko. Oro har, guztiak gustura agertu ziren jasotako zerbitzuarekin.
|
|
|
Askatasunez parte hartzeko aukera eskaini zitzaien 2016ko abuztuan MAAAekin tratamenduan zeuden giltzurrun minbizi aurreratua zuten paziente guztiei, ospitalean jasotako ohiko praktika klinikoan bestelako aldaketarik eragin gabe. Inklusio irizpide hauek bete behar zituzten parte
|
hartu
ahal izateko: Interneten erabiltzaile izatea, Osasun Karpetan sartzeko klabeak edukitzea edo eskuratzea, hizkuntza arazorik eza eta adostasun informatua sinatzea.
|
|
|
Bigarren elkarrizketan, ikerketan parte hartzeko erabakia
|
hartu
zuten pazienteek, inklusio irizpideak beterik, adostasun informatua sinatu zuten. Osasun Karpeta erabiltzen erakutsi zitzaien.
|
|
|
M. Urretabizkaia, P. Bachiller, J. Garcia de Andoin, K. Andueza, L. Basterretxea, M. Ercilla, M. Umerez, L.Leunda, A. Lizardi, J. Landa, G. Lizeaga konpromisoa
|
hartu
zuten beharrezkoa izanez gero. Larritasuna aztertzeko, albo ondorioak Common Terminology Criteria for Adverse Events (CTCAE) (13) eskalaren arabera sailkatu ziren.
|
|
|
a. Ez dut ahoan inolako aldaketarik nabaritu. b. Aldaketaren bat sumatu dut, baina orokorrean ondo jan dezaket. c. Ahoko ondoezak nire dieta aldatzera behartu nau. d. Pureak eta likidoak besterik ezin ditut
|
hartu
.
|
|
|
a. Ez, beti bezain ondo sentitzen naiz. b. Nekatuta nago, baina atseden hartuz nekea arintzen zait. c. Nekeak eguneroko zereginak egiteko mugatzen nau (janaria prestatu, erosketak egin) eta atseden
|
hartu
arren, ez da arintzen. d. Nekeak nire burua zaintzeko zailtasunak sortzen dizkit (janzteko, komunera joateko, dutxatzeko) eta atseden hartu arren, ez da arintzen.
|
|
|
a. Ez, beti bezain ondo sentitzen naiz. b. Nekatuta nago, baina atseden hartuz nekea arintzen zait. c. Nekeak eguneroko zereginak egiteko mugatzen nau (janaria prestatu, erosketak egin) eta atseden hartu arren, ez da arintzen. d. Nekeak nire burua zaintzeko zailtasunak sortzen dizkit (janzteko, komunera joateko, dutxatzeko) eta atseden
|
hartu
arren, ez da arintzen.
|
|
|
Bideragarria zen, ikerketan parte
|
hartu
zuten paziente guztiek erantzun zituztelako ondorio kaltegarrien galdetegiak, eta gehiago edo gutxiago, denek erabili zutelako ezarritako komunikabide berria kontsultak egiteko. Haiek hautemandakoaren arabera, Osasun Karpeta baliabide aproposa zen konfidentziala eta segurua baitzen, eta erabiltzeko ez baitzen zaila.
|
|
|
Lagin berbera hamar urte pasa ondoren aztertzea interesgarria litzateke, adina, SEMen agerpena edota ingurumen faktoreen garrantzia ikertzeko. Medikuntzako Gradu Amaierako Lana izan den ikerketa honetan, 2009an parte
|
hartu
zuten 232 pertsonetatik, 173ren informazioa jaso ahal izan da. Emaitzek diotenez, adinarekin bat, PGaren kasuen gorakada egon da.
|
|
|
MV PCIri dagokionez, gidaren eguneratze bat egon zen 2015 urtean (3): hemodinamikaren aldetik egonkor dauden pazienteetan momentu akutuan arteria ez errudunaren angioplastia errefusatzetik (IIIB), paziente jakin batzuetan MV PCI zein S PCI aintzat
|
hartu
daitekeela esatera (IIbB).
|
|
|
Ikerketaren mugei dagokienez, entsegu klinikoa ez dago diseinatuta aldagai nagusiaren osagaien arteko desberdintasunak ikusteko (potentzia estatistiko baxua) ez eta MV PCI eta ospitalizazioan zehar eginiko S PCI alderatzeko ere. Ikerketan birbaskularizazio osoko bi estrategiak alderatu arren (MV PCI taldean GKKN gutxiago ikusiz), datu hauetatik ezin da ondorio sendorik atera, azpitalde hauetan laginaren tamaina txikia eta talde batean edo bestean sartzea ez baita ausazkoa izan (erabakia medikuek
|
hartu
dute, zergati klinikoetan oinarrituz). Modu berean, ezin da aukeraketaalborapena erabat baztertu, aleatorizazioa angiografiaren emaitzak izan ondoren egin baita.
|
|
|
Ikerketaren muga nagusia laginaren tamaina txikia izan da. Lortutako emaitzak testuinguru honetan soilik
|
hartu
dira kontuan, ateratako ondorioen mugak onartuz.
|
|
|
Datuak horrela, ikerketan parte
|
hartu
duten guztien artean kalkulatutako PGaren prebalentzia% 5,8koa da (4 taula).
|
|
|
Neuroirudi zein klinikan oinarritutako ebidentzia anitzek babesten dute idorreria edota loaren eta usaimenaren nahasteak, SMak baino zenbait urte lehenago ager litezkeela. SEMak PGaren zati integral gisa
|
hartu
eta ezagutzeak gaixotasuna ulertzeko modua aldatu du azken urteotan, diagnostiko goiztiarrago bat posible eginez. SEM horien hautemate goiztiarrak etorkizunean neuronen galera txikiagoko gaixoak identifikatu, eta, ondorioz, tratamendu eraginkorrago eta pazienteen maneiu egokiagoak gauzatzea ahalbidetuko liguke (8).
|
|
|
Laginaren azterketa egiteko, 2009ko ikerketan parte
|
hartu
zuten 232 pertsonen informazio klinikoa aztertu da, Osabide programa informatikoaren bidez, aurretik aipatutako ezaugarrien bilaketa eginez. Argi ez zeuden kasuak baztertu dira eta PGaren diagnostikoa azterketa neurologikoaren bidez egin da.
|
|
|
2017an OSAGAIZ osasun zientzien aldizkaria sortzeko prozesuan izan genituen bileretan parte
|
hartu
zuen ilusio handiz, baina ondoren ezin izan zion aldizkariaren garapenari nahi adinako denbora eman. 2019an buru belarri aritu zen OEEko beste kideekin batera Gasteizen egin zen urteroko biltzarra
|
|
|
Gaixotasun zeliakoarekin ere lotura handia dela uste izan dute eta bi nahasmenduek, zeliakia eta Gulloren sindromea, pairatzen zituzten pertsonetan ikerketa egin zuten (19). Alabaina, horietako inork ere ez zuen entzima pankreatikoen balioak normaltzea lortu gluten gabeko dieta
|
hartu
eta gero, eta hortaz bi nahasmenduen asoziazioa ezin izan da orain arte frogatu (14).
|
|
|
denboran zehar mantentzen den hiperentzimemia, odolean entzima pankreatikoen igoera nabarmena, fluktuazio handia eta normalizazio iragankorra eta pankreako gaixotasunen inolako ebidentzia kliniko edo morfologiko eza. Emakumeak lasaitua
|
hartu
zuen diagnostiko zehatzaren berri eman genionean, urteetan zehar hamaika proba eta azterketa egin zizkiotelako inolako sintomarik ez izan arren, odolean entzima pankreatikoen balio handiak zituelako soilik.
|
|
|
Honako hau da gure estrategiaren eredua: zerbitzuak diseinatzeko eta eskaintzeko kontuan
|
hartu
behar diren elementu guztiak biltzen ditu, eta zelan ez, pazientea du ardatz.
|
|
|
Iruzkinak 130.000 gaixo inguru biltzen ditu ikerketak. Ez dago gai honi buruzko ausazko saiakuntza kontrolaturik. Behaketa estudioak direnez, ikerketa hauek berezkoak dituzten alborapen arriskuak ditu berrikuspen sistematiko honek ere. Heterogeneotasun altuagatik emaitzak ezin dira behin betikotzat
|
hartu
. Heterogeneotasuna gutxitzeko egindako azpitaldeetan emaitza desberdinak ikusi dira. Aurretik egindako beste berrikuspen sistematikoetan emaitzak oso antzekoak izan ziren (1).
|
|
|
Haurdun dagoen emakume bati farmakoak hartzea kontu handiz agindu behar zaio; eta haien onuraarriskuen erlazioa, alternatibak eta ez hartzearen ondorioak kontuan hartzen dituen balorazio pertsonal bat egin behar da. Kontuzko neurri berdinak
|
hartu
behar dira ugaltzeko adinean dauden emakumeekin eta emakume haurdunekin. Bestalde, farmako teratogeniko zehatz batzuekin tratamenduan dauden gizonen kasuan, semenean arrastoak egon daitezkeenez, beharrezkoa da haurdunaldia prebenitzeko neurri gehigarriak hartzea.
|
|
|
Buletin honen helburua ugalketa adinean dagoen emakume bati farmako bat hartzea agintzen zaionean kontuan
|
hartu
behar diren gaiak, ezagunak diren farmako teratogeniko batzuen efektuak eta horiek erabiltzeko gomendioak berrikustea da.
|
|
|
Urtero 33.000 pertsona hiltzen dira Europan germen erresistenteek eragindako ospitaleko infekzioengatik, eta kalkuluen arabera, hemendik 35 urtera 390.000 hilko dira urtean. Koordinazio bat ezarri da munduan, eta horren bidez, herrialdeek konpromiso bat
|
hartu
dute: antibiotikoen aurkako erresistentziei aurre egiteko ekintza plan nazionalak garatzea, betiere" One Health" ikuspegiarekin, giza osasuna, animalien osasuna eta ingurumena bateratu eta" osasun bakar bat" izango balitz bezala hartuta.
|