2009
|
|
D, etorte nitzen etxera umeagaz eta eurek ixte ostien jaten oin. Da ogie, nik, bakixu, gose eukiten neuen, da ogie noizeanpehinan, uzandre egoten ez zan orduen,
|
hartu
eiten nauen. Da atzenean eite ostien ogieri honan markak egin nik hartzean baneun ez baneun igirteko.
|
|
Da atzenean eite ostien ogieri honan markak egin nik hartzean baneun ez baneun igirteko. Da exin
|
hartu
, ze ebagi ezketino markea kendu egiten notsen da. Hori egie santue da:
|
|
Da Igorrera joan ginan oinez, da Igorren tranbia
|
hartu
behar gindun. Da tranbiek erraile deko, erraile euken, da Igorren akorde jatan:
|
|
Kontua, dirudienez, «ahanzturaren ituna» deiturikoak gurera ekarritako kalteak konpontzen ahalegintzea da, «gure gerrako» hilen doluari leku egitea. Literaturak
|
hartu
du Historiak, Nietzschek hainbeste kritikatutako monumentuen Historiak, galdu duen lekua, eta espero zitekeen bezala, Fikzioa gaur egun Historia baino egiatiagoa, benetakoagoa, begitantzen zaigu. Muñozen eleberriak haratago joateko ahalegina egiten du, eta, Estik aipatu duenez, bertan azaltzen den biolentzia unibertsala ere izan daitekeela iradokitzen digu.
|
|
«Batzutan oherat joan baino lehen, izkirioz ezartzen ditut zerek ere jo baitauzkitet begiak eta hek». Dakidalarik, inork ez du Jean Etxepareren paper horiek bilatzeko lana
|
hartu
. Nik neuk badut itxaropenik hor topa genezakeen ezustekoan.
|
|
Lantzean behin ostatariei zegokien bezeroarentzat medikuarenean hitzordua eskatzea edo, hildakoan, haren elizkizunetarako prestakuntzak antolatzea. Maiz, gaixo zeuden bezeroen gastuak ordaindu behar zituzten eta, une batean, euren gain
|
hartu
zituzten Idahon familiarik ez zuten euskaldunei elizkizunak eta ehorzketa kostuak ordaintzea: gorpua ikusteko moduan uzteko gastuak, ehortziaren jantziak, garraioa, hil autoa, etab. Xehetasun horiek topa daitezke ehorzketa zerbitzuak eskaintzen dituzten enpresen artxiboetan, han agertzen baitira zerbitzuak eskatu zituen pertsonaren izena eta hildakoaren ehorzketa ordaindu zuenaren izena ere.
|
|
Zazpi egunean sortu zuen mundua Jainkoak. Orduz geroztik, atseden
|
hartu
besterik ez du egin.
|
|
Jo zuen lehen harkaitz puskak urre gordina zeukan! Lagin batzuk
|
hartu
eta Shortyrengana jo zuen lasterka. Baina Shorty ez zegoen berriketetarako.
|
|
«Ez, zuk harri hauei begiratu aurretik», eman zion erantzuna Petek. Gogoz kontra, Shortyk bere lupa
|
hartu
eta harriari begiratu zion. Zalditik jauzi egin eta oihuka hasi zen:
|
|
«? usainagatik, tankera
|
hartu
zenioke ustekabean topatu duzun ardi kanpoko gizonari. Dozena bat yardara gazta usaintzen duzunean egon ziur frantsesa dela, baina zahatoak euskalduna dela frogatzen du, baratxuriak eta tipulak gaztarik gabe, mexikarra, eta horien guztien ezak bere buruari, amerikar?
|
|
Euskal artzain talde bat suaren inguruan elkartzen denean, arrats luze osoan zahatoak ez du lurrik ukitzen. Gizon bakoitzak ondokoagandik
|
hartu
, aurpegitik oin batera jarri, eztarria trebeki busti adarrezko puntatik ateratzen den zurrusta mehe, arrosarekin, eta ondokoari pasatzen dio berriro, kantari.
|
|
2007ko udaberrian Hartforden (Connecticut) egon nintzen, Clare Rossini idazle eta Trinity Collegeeko literatura irakaslearen etxean. Irakurketa bat genuen hirian eta Clarek etxean
|
hartu
gintuen. Gogoan dut etxea oholezkoa zela eta apirikuan egon ginela tea hartzen, arratsaldean.
|
|
Etxera heldu nintzen goiz hartan, bizarra egiten ari nintzela, Julia bainugelako atearen kontra bermaturik jarri zen haurrek zerbait esaten dutenean
|
hartu
ohi duten itxura ausart horrekin:
|
|
Lan irrikatsua
|
hartu
nuen. Grinaz eta pasioz betea.
|
|
Etxepare baino lehenagotik datorkidan tradizio erritmiko batean ari naiz; bigarren aukerak, berriz, erritmo hain gure hori puskatzen dit, nahiz euskara batuak bedeinkatutako forma izan. Gramatikak eta arauak ezin dituzte hizkuntzaren tripak mendean
|
hartu
.
|
|
Neuk asmatua. Komikitik abiatu naiz, baina, pixkana pixkana, neure bidea
|
hartu
dut. Inork ez du ezerezetik sortzen, aurretik zeukan zerbaitetan oinarritzen da.
|
|
Amak, oraingoan ere, lekua egin zion bere habian, toki goxo eta epel hartan, puzzle bateko piezatxoaren antzera moldatu zen ohe ertz gogorraren eta amaren sabelunearen artean. Leihora begira, amaren besoek gerritk bueltan heltzen ziotela, lo sakonak
|
hartu
zuen.
|
|
Dakiena da aitatxo hori amatxoren eta beraren artean oztopo eta muga dela, eta goizetan, zerbait falta duenean, aita eta ama haserretzen direla eta, orduan, beti hurbiltzen zaio amatxo enaren liburua irakurtzera. Horregatik, batzuetan, aitaren giltzak
|
hartu
eta gorde egiten ditu. Zokoak miatzeaz gain, gauzak ezkutatzea maite baitu.
|
|
B.A.: Kantuz ez zuen
|
hartu
kantutegitik?
|
|
Berak beti aipatzen zuen 1955 urtearen inguruan Antxon Lafontek Bordeletik ekarri zion diskoa. Ekarri zion Atahualpa Yupanquiren disko bat, eta beretzako izan zen fundamentala, tesoro bat bezala
|
hartu
zuen hura ere. Hori izan zen 50eko hamarkadan.
|
|
Pentsa, Londres 1962, eta Bartzelona, Mediterraneoa? Baina Mikel etorri zenean, segituan
|
hartu
emanetan jarri zen hango jendearekin. Setge Judges eko jendea, teatrokoa, medikuak.
|
|
Kantanteak ere ezagutu zituen Mikelek. Hirurekin izan dugu
|
hartu
eman berezia: Raimon, Pi de la Serra eta Lluis Llach.
|
|
Nik uste dut hau dela berezia eta kontatu behar dela. Arizkunen Xabier Larralde zegoen, hango txistularia zen, eta oso
|
hartu
eman onak zituzten. Mikelek kontatzen zuen 25 urte zituenean edo, gaixotu baino lehenago, Iruñean zegoenean oraindik, euskaraz kantatzen hasi baino lehen, herri osoak juerga bat egin zuela San Joan bezperan edo San Pedro bezperan, uste dut San Joan bezperan izan zela.
|
|
Gizarte antropologian doktorea da Chicagoko Unibertsitatean (1967). Urte horretan bertan UNR Nevada Renoko Unibertsitatean Euskal Ikasketen Programa abiarazteko ardura
|
hartu
zuen. Hogeita hamahiru urtez jardun zuen lan horretan, 1999aren amaieran erretretan sartu arte.
|
|
Aurrena ahalordez herrian ezkondu, eta orduan joango zela. Petraren lehengusuak jakin zuenean arreba baten parekoa zen neska Ameriketara zihoala, komoda gaineko Petraren argazki markoduna
|
hartu
, eta paretara begira jarri omen zuen.
|
|
Artikulu hauetako batzuekin eta ipuinekin edota genero aldetik sailkaezinak diren beste testuekin, hamairu liburu osatu zituen Antoñanak, horien artean Patrañas y otros extravíos (Pamiela, 1985). Bilduma honetatik «Este soy (Mi ficha)» autoerretratua
|
hartu
eta euskaratu da, oinarrian «Mi ficha» (Diario de Navarra,) izeneko artikulua duena. Irakurleak jakin behar du aipatu artikulua Patrañas... liburuan argitaratzeko, Antoñanak, ohi zuenez, testua orraztu eta moldatu zuela; estilo aldaketa zehatz gutxirekin eta amaierako bi parrafo ezabatzearekin autoerretratua borobiltzen asmatu zuen.
|
|
Gaitzaren ondoren, beste sinbolo batzuk ere
|
hartu
ditu jakina: haizagailuak, xiringak, likido argiz betetako anpuluak.
|
|
Gure ama Moniquek beretzat
|
hartu
dituen irudiak erlijio tradizioari lotuago daude. Komunio eta absoluzio objektuz inguratzen du bere burua.
|
|
Beste zigarro bat piztu eta Laiarekin izan zuen harremana nola bukatu zen kontatzen hasi zaio. Anek jakin nahi duen ala ez aintzat
|
hartu
gabe. Indiara joan behar nuen negozioak egitera baina istripu batetik suspertzen ari nintzen artean.
|
2010
|
|
Liburua atzekoz aurrera irakurri dut nik, hau da, azken testua lehena, akaso interes pertsonalengatik. Eta azken testuan, «Madrilgo kazetaria» izenekoan, hitz egiten bada kazetari batek momentu erabakigarrietan
|
hartu
behar dituen erabakiez, bereziki harrigarria egin zait testua, «Jesus Ulaiarren garaia». Bortizkeriaren aurrean kazetariek egiten duten lanaz hitz egiten du eta zehazki enfokatzen du garai bat, 70eko eta 80ko hamarkaden arteko trantsizioa.
|
|
Indarkeria historikoa eta garaikidea, maila indibidualean, kolektiboan eta unibertsalean, modu narratibo eta dinamikoan
|
hartu
ditu mintzagai: bortizkeria politikoaren desneurria eta, kazetaritzatik harantzago dagoena, kazetariaren ofizioaren inguruko hausnarketa iradokitzailea.
|
|
Tankera berezia hartzen zaio liburuari, zeren Gandiagaren idazle izaera eta pertsona tarteko, hontaz eta hartaz gogoeta egiteko abadagunea hartzen baitu, ardatz tematiko ugari batera darabiltzalarik. Espiralean moduan
|
hartu
eta berrartu egiten ditu argudioak norabide eta perspektiba sarri aldatuz, iritzi edo autoritate gehiago eta gehiagoren ekarpena eginez.
|
|
Eskertzen dizut, Esti, Marie Darrieussecqen liburua aipatu izana, oso gustukoa dudan idazlea baita. Nik ere atsegin dut gai bat hartu eta muturrera eramateko duen gaitasun hori, idazkera zorrotz hori, motibo bat
|
hartu
eta akitzeraino zukutzen duena, kiskillosoa, obsesiboa ia. Kasu honetan ere, Herria eleberriak irakurketa exijentea eskatzen du, Darrieussecqi irakurri dizkiodan beste lan batzuek bezala, eta oso interesgarriak dira sorterriaz egiten diren hausnarketak, hiritarrak herria duela deskubritzen du, erroak, badela nongoa, pertenentzia, identitatea, horien harremana memoriarekin, familiarekin...
|
|
Eta horien artean nabarmentzen dira euskaraz, euskalduntasunaz, gure herriaz egiten diren hausnarketa ugariak. Hari asko aipa daitezke liburu honetan, baina ea zuek zer inpresio
|
hartu
duzuen.
|
|
Gai aldetik, adibidez, aldaketa ekarri du Londres kartoizkoa da eleberriak Unai Elorriagaren narraziogintzan: literatura jolas egiteko tresnatzat aldarrikatzen zuen idazleak diktadura, desagertuak, bortizkeria
|
hartu
ditu oraingoan mintzagai. Egitura aldetik ere izan daiteke aurrekoekiko diferentea, zati ezberdinetan banatua, genero edo oihartzun diferenteak ekarriko dizkio irakurleari.
|
|
Eskertzen dizut, Esti, Marie Darrieussecqen liburua aipatu izana, oso gustukoa dudan idazlea baita. Nik ere atsegin dut gai bat
|
hartu
eta muturrera eramateko duen gaitasun hori, idazkera zorrotz hori, motibo bat hartu eta akitzeraino zukutzen duena, kiskillosoa, obsesiboa ia. Kasu honetan ere, Herria eleberriak irakurketa exijentea eskatzen du, Darrieussecqi irakurri dizkiodan beste lan batzuek bezala, eta oso interesgarriak dira sorterriaz egiten diren hausnarketak, hiritarrak herria duela deskubritzen du, erroak, badela nongoa, pertenentzia, identitatea, horien harremana memoriarekin, familiarekin...
|
|
Itxurakeriak, hipokrisiak eta nork bereari eusteko grinak duen funtzioaz hainbat oker ulerturen eta ondoriozko inkomunikazioaren sorreran. Pertsonen arteko
|
hartu
emanen konplexutasuna eta lehia ditu aipagai, baina ipuinok mahai gainera ekarri soilik egiten dituzte garapen handiagoz askoz esanguratsuagoak izango liratekeen istorioak. Bat nator honetan Estibalitzekin:
|
|
Eta txanda
|
hartu
dudala baliatuta, Esti, Eider Rodriguezen ipuinak. Lehorrak.
|
|
Kritika kontatu (tell) eta erakutsi (show) egiten duten literatur lanen artean bereizketa egiten badu ere, Aritz, esan beharra dago azken urteetan azken joerak indar handia
|
hartu
duela AEBetako literaturan. Neure burua show jarrera bultzatzen duten idazkuntza irakasleen artean jarriko nuke, nire ikasleei behin eta berriro esaten baitiet ez dagoela dena hitzez hitz esan beharrik; ikuspuntu erretoriko batetik askozaz eraginkorragoa da gauzak irakurleari erakustea (show) edo, besterik gabe, iradokitzea.
|
|
Jurgi Kintanaren arabera, horixe izan da Jesu Kristoren aurka inoiz euskaraz idatzi den aurreneko iraina. Ildo beretik, Jurgi Kintanak begien bistan utzi du Nietzsche-ren itzala saio osoan zehar, eta azpimarratu duenez, behingoagatik euskal literaturak aurrea
|
hartu
die Euskal Herriko erdal literaturei: Pío Barojak Jaun de Alzate kaleratu baino dozena bat urte lehenago irudikatu zuen Jean Etxeparek euskal iragan nietzschear mitikoa, guztiz paganoa.
|
|
Hizkuntzaren ordezkapen prozesuan, sozietatearen ardatz eragile izateari eta autoezagutzari dagokienez, balirudike gaelikoa galduz joan ahala musikak
|
hartu
duela, hein handi batean, hizkuntzaren ordezkoa, haren hutsunea betetzen duela maila sinbolikoan, eta are praktikoan.
|
|
behin behinekoan. Handik goiti, ingelesen aurka jarduteaz gain, irlandarren artean ere gatazka sortu zen, 1923an Éamon De Valerak buruzagitza
|
hartu
zuen arte, Ulster eskualdeak, bitartean, Ingalaterrarekiko loturari atxikitzen ziolarik. Ondotik, urratsak elkarren segidan etorri ziren:
|
|
Bada, Biopoesia karpeta biopoemaz betetzen hasi nintzenetik beti izan dut gogoan horietakoren batekin olerkia edo poema sortzea. Egin didaten azken barne erretratua eskuetan
|
hartu
nuenean, eta medikuarenak aditurik, lanari ekin nion. Nahi gabe, Kavafis etorri zitzaidan gogora.
|
|
(Clapton Jainkoa da). Beti deklaratu du atseginez
|
hartu
zuela lehenengo aldiz ikusi zuenean. Geroztik, ordea, gauzak asko aldatu dira.
|
|
Liburua arabieraz argitaratu zenean, 2005ean, emakume gazte askok eta askok bozeramale gisa
|
hartu
zuten idazle gaztea. «Zenbait egunetan 1.000tik gora mail hartzen nituen:
|
|
«Ni iheslaria nintzen orduan, Iparraldean bizi nintzen, eta Kanbo ondoko herri txiki horren izena
|
hartu
nuen. Poliziak bazekien Txillardegi nor zen, eta ez nien erraztasun gehiago eman nahi».
|
|
Ni neu 1967az gero unibertsitario nintzen. Bera, berriz, eskapoka, 1969an iritsi zen Parisera, eta berehala uniber tsitaterako bidea
|
hartu
zuen. Elkar ezagutu genuen lehen egunetik lotura egin genuen.
|
|
Dena dela, Gabriel Aresti haserre jarri zen. Erasotzat
|
hartu
zuen. Liburuak behin eta berriz gaitzesten baitzuen bere pentsa
|
|
Duda egin du, Konstituzio plazara sartu ez sartu, baina azkenean, arkuen petik hara zuzendu beharrean, eskuinera
|
hartu
du, Bulebarreko zumardia urrun lausoan bistatuz. Liburutegi Nagusiko sotorantz ematen duen atea parez pare zabalik du ezkerrean.
|
|
Oker zaude,
|
hartu
du berriz ere hitza neska erneak, badaude adibide franko iraultza maila guztietan egin behar dela aldarrikatu dutenak: harremanetan ere bai.
|
|
Baldin bait ere. Orain beharbada jakingo du nola amaitzen zen maitetxean ostatu
|
hartu
zuen iraultzailearen afera.
|
|
«ofizial bat» agertzen zen nonbait, argi ibili, eta protagonista atxilotu egingo zutela zirudien, itxura guztien arabera. Ezinegonak
|
hartu
du goitik behera iheslaria, liburuko pertsonaia haren paraderoak bere paradero propioarekin zerikusiren bat balu bezala. Zentzugabea da bere beldurra, egiaz, baina halaxe sentitu du.
|
|
Iheslariak ulertu ahal izan duenez, Liuba izena zuen liburuko prostitutak, protagonista iraultzailea besoetan
|
hartu
eta hari haragiaren bidea erakusten zion neskatila eskuzabalak, Liuba.
|
|
Ez horratik. Fermin Calbeton alderako bidea
|
hartu
duenean jabetu da: hesituta daukate Alde Zaharra, ezinezkoa handik irtetea.
|
|
Besterik ezean, yankeek udan leporaino betetzen dituzten pentsio horietako baten atarian jo du txirrina. Eskailera zaharretan gora, susmo txarra
|
hartu
dio lekuari: kolore guztietako bularretakoak daude zintzilik eskailera karrilean eta emakume hegoamerikarrak liburuak irakurtzen ari dira jo eta su, txokoetan eserita.
|
|
Pila gaineko liburua
|
hartu
du, izenburuak atentzioa emanda: Andréyev irakurtzen zuen iheslaria.
|
|
Gozatu ederra
|
hartu
du izara artean. Kolokan utzi dizkio larrualdiak iraultzari buruz zituen ideiak.
|
|
Dickensen Etxe desolatua
|
hartu
eta hura irakurtzen geratu da Liuba. Gau mahaiko paperezko mukizapiak inguratu ditu, gertu edukitzeko.
|
|
Maddik ez bezala, ez zuen batere malkorik isuri. Zigarreta bat piztu, jaka
|
hartu
eta karrikara joan zen, fitsik erran gabe.
|
|
Zenbat bider ez ote dut egun hura atzera bizi, zenbat bider ez ote ditut amaren hitz koleratuak nire baitan berriz entzun? Batez ere, haren hiletetara joateko
|
hartu
dudan trenera igo naizenetik. Egin behar nuena baino ez nuela egin sinetsarazi nahi diot neure buruari, nik ez nuela, inondik ere, ama hil.
|
|
Banekien non hobeturik banuela, baina ez nuen aurkitzen motibaziorik. Eta txapelketa nagusiaren bueltan ikasi dut ez dudala bertsoa helburu bezala
|
hartu
behar, baizik neure ahotsa adierazteko bitarteko izan behar duela. Uste dut hori dela Maialenek egin duena.
|
|
Tira, hori baino lehen, 60ko hamarkadako gure haurtzaroan, beste irundar asko eta asko bezala, familiarekin Hondarribikora joaten hasi ginen, bainatzera eta kuboarekin eta palarekin jolastera, baina, halako batean, gurasoek hura deskubritu zutelako edo, Hendaiakoak
|
hartu
zuen protagonismo osoa. Frantsesak eguerdiko hamabietarako erretiratzen ziren bazkaltzera eta espainolek, ordu horretan joanez gero, libre topatzen genuen, pare bat orduz, harea infinitua, itsaso zabala, Tintin Clubeko kulunka eta txirristak?
|
|
Hori dela-eta, erakundeetako agintariek ez dute sekula serio
|
hartu
estatistiken kontu hori. Herritarren% 60k ez irakurtzeak ez dio loa galarazten Hezkuntzako inongo ministrori, eta, gainera, ez zaio iruditzen, bera ministerioan lanean aritu eta gero?
|
|
Irakurlearen prestakuntza literarioaren maila igotzeko ardura ez dute editoreek
|
hartu
behar, lau katuk irakurtzen dituzten liburuak argitaratuz adibidez. Hori egin egiten da gaur egun. Alianzak, konparaziora, Hermann Broch en La muerte de Virgilio berrargitaratu du, baina bik baizik ez dute irakurriko:
|
|
Errua hezkuntza sistemarena da, ez baititu trebatzen gure irakurleak irakurmenean, jendeak, enbolia mentalik gabe, edozein liburu mota
|
hartu
ahal izateko, liburua gaur egunekoa izan edo atzokoa edo betikoa izan. Prestakuntza literariorik gabe ezin dugu irakurle onik izan, eta «irakurle on» esaten dudanean, Manguelen adieran zein Steinerren edo Bloomen adieran ari naiz.
|
|
Nahi baldin badugu irakurlea literarioa izatea, intertestuala, obra baten balio kognitibo, metaforiko eta orijinala balioesteko eta aztertzeko gauza den irakurlea, orduan ezin ditugu literatura modelotzat
|
hartu
edo eskaini Brownen, Larssonen edo Maruja Torresen liburuak, ezta Pérez Reverterenak ere.
|
|
Alderdi huts horretan jarrita, erabat ados nago Xavier Rodríguez itzultzaile galegoarekin. Askotan etorri izan zait burura, izerdi batean ari naizela paragrafo batekin ezin buruturik, zertarako horrelako lanak
|
hartu
, zeinentzat, gero inork ezer esaten ez badizu, delako liburua, dirudienez, inork irakurtzen ez badu; areago, eta hau ez da ahaztu behar, berez hemengo gaia ez bada ere?, zeurearekin batera, tarteka, beste liburu bat ateratzen bada, zeurea baino askoz ere okerrago itzulia. Izan ere, batzuetan ez dugu asmatzen ondo itzultzen (idazten), edo ni behintzat ez naiz gauza izaten nire testu bat ondo/ egoki/ behar duen bezala dagoen edo ez, berriz ere aldatu/ zuzendu behar dudan erabakitzeko; baina gaizki dagoena, eta batez ere beste baten testua baldin bada, hura airean harrapatzen dut.
|
|
Eta hau idazten ari nintzela, argitaletxera deitzea bururatu zait, jakinaren gainean eta fundamenduz jarduteko. Nire lagunak
|
hartu
dit telefonoa (herri txikia izatearen bentajak, ez gutxi) eta segituan eman dit datua (informatikaren bentajak): sorpresa!!!
|
|
luke, bere egoa ere bai baitu? bere lagun, ezagun eta ezezagun guztiek irakurtzea berak egindako lana, eta
|
hartu
duen nekeak diruzko ordainaz gain bestelakoa ere izatea. Kontuan izan behar dugu, hala ere, X. Rodríguezen kasuan literatur lan klasiko baten itzulpenaz ari garela.
|
|
Itzuli egin behar nuela, neu nintzela egokiena Italiako literatura ondo ezagutzen nuelako. Eman nuen amore azkenean,
|
hartu
nuen sekulako lana, argitaratu zen liburua galegoz, eta zenbat ale saldu ziren?
|
|
Haatik Aljeriako gerlaz ezin dut pastoralik idatzi, eta sekula gazteago batek noizbait egiten badu, ni «türken» armadan agertuko naiz. Nire lagunek gehienetan armada begietan
|
hartu
zuten. Nik, ordea, Estatuaren aurkako sentimendu gogorra bildu nuen, kasik anarkikoa, baita buruzagi politikoen aurkakoa, haiek Aljeriara bidali gintuztelakoz, eta horretan lehena izan zen Guy Mollet lehen ministroa, SFIO alderdi sozialistako idazkari nagusia:
|
|
Béni Messousko klase denboran, euskaldun multzo bat baginen ber konpainian eta ingurukoetan. Gero Saharan ez nuen bakar batekin ere topo egin, salbu itzulerako trena
|
hartu
nuelarik Touggourteko geltokian: nirekin igo zen Piarres Ainciart heletarra, Uztaritzeko ikastetxe katolikoan urte batez ikasle laguna, orain euskal idazle bezala ezaguna.
|
|
Astelehena zen, eguraldi zoragarria. Bazkalondoan trena Ündüreineko geltoki txikian
|
hartu
nuen, etxetik bi kilometro pasa, Mauletik Puyoorako bidean. Hor ezagutzen ez nuen beste zuberotar soldadugai bat aurkitu nuen, eta elkarrekin trenera igan ginen:
|
|
Janpierra Hoquigaray (Hokigarai), Oihergi Pedronea etxaldeko semea eta jabegaia. Soldadu «klaseak» elkarrekin eginen genituen, eta lau hilabeteko epe horren buruan, norabide ezberdinak
|
hartu
. Gero kasik beste bi urte beterik, berriz elkarrekin topo eginen genuen etxerako bidean, Marseillako portuan.
|
|
Kantuak gustatu, eta atxikitzen zituen buruan. Atarratzeko etxean
|
hartu
gaituelarik, manex ikusi gaitu eta bere üska, a gurera ekarri digu behin eta berriz eta askotan.
|
|
Izan da arte bat. Orai berriz
|
hartu
düe, azken hamabost urte horietan. Hasi dütüe, bai?
|
|
Idazteaz gain, talde batean militatzen nuen urte haietan; taldearen izaera zehatzak ez du garrantzirik honezkero. Asuntoa da talde horren bilera bat zela, hain zuzen, ipuinaren ardatza, eta bertako pertsonaietako bat eraikitzeko adiskide militante baten jarrerak eta hitz egiteko era pixka bat erridikuluak
|
hartu
nituela oinarri. Beste izen bat jarri nion, eta taldea ez zen gure taldea, jakina, baina ezagutzen gintuen edonorentzat argi zegoen azpian zegoena.
|
|
»Ba al dakizu zer egin nuen aldizkari haren aleak postaz jaso bezain laster? Haietako bat
|
hartu
, kartazal batean bildu, nire adiskide haren etxera joan eta bertako gutunontzian sartu, inolako eskaintza hitzik edo oharrik gabe; ez nion postaz bidali ere nahi izan, pentsa ezazu zein hunkituta egon nintekeen ergelkeria harekin.
|
|
Mutila minduta zegoen nirekin, oso minduta. Alferrik azaldu nion, lehenengo neskalagunari eta, ondoren, azkenean harekin elkartzea lortu nuelarik, nire adiskideari, beraren ezaugarri batzuk besterik ez nituela
|
hartu
pertsonaia osatzeko, ezaugarri horiek exajeratu nituela gero, ez zela inondik ere bera, pertsonaia bat baizik: alferrik azaldu nien, haiek ez zutelako sinetsi, eta nik ere, jakina, ez nuelako sinesten.
|
|
Hori ez da ongi egina, ez da zuzena! Gero, mendeku
|
hartu
nuen, hala moduz izan bazen ere. Nik ez nuen Bowlesen emaztea ezagutu, Jane, baina haren gainean idatzi nuen.
|
|
Jo eta airean
|
hartu
, eta lurrera jaurti ninduen; ostikoka erabili ninduen, hankak nekatu zitzaizkion arte. Galtzak busti nituen.
|
|
Hurrengo egunean, irakurtzen eta idazten hasteko liburuttoa erosi nuen, kafe hartara joan eta elkarrizketan parte hartzeko. Gerora, kafe hartara joan ziren haiek denak ni bezain analfabeto zirela konturatu nintzen, denak analfabeto, kargu
|
hartu
zidan hura izan ezik. Izkiriatzaile lanak egiten zituen, irakurtzen eta idazten ez zekitenek beraien maitaleei mezuak bidaltzeko.
|
|
Tele-zaborrari begira, jabetzen naiz bizitza osoan gogor saiatuta ere inoiz ezin izango naizela ergelkeriaren eta doilorkeriaren gailur horietara iritsi, eta tele-zaborraren heroiekiko mirespenez eta esker onez itzaltzen dut beti telebista. Halaxe egin nuen gau hartan, loak
|
hartu
aurretik, Pancorboko Desfiladero pentsioan.
|
|
Bikingoak barbaro liburu erretzaile gisa gogoratzea gustatzen zaigu, baina maiz ahazten zaigu gure hiri kosmopolita eta sofistikatuen sortzaileak ere izan zirela, Dublinen sortzaileak besteak beste. XII. mendean, normandiarrek
|
hartu
zuten bikingoen lekua hiriburu berrian, batere santua ez zen gure jaioterriko gerrako jaun batek Irlandara gonbidaturik. Euskaldunak bezala, eta zuluak bezala, eta beste herri asko bezala, bekatuaren aurreko balizko irlandar haiek anaien arteko gatazken zaleak ziren, eta horrek ateak zabal zabal ireki zizkien gure auzokoen irrika kolonialei.
|
|
McArthur espetxeratu ondoren, nire lagun bat harrituta geratu zen konturatu zenean auzoko denda batean Times Literary Supplement en ale bat gordetzen hasi zirela patata eta azenario artean, bakarra, mostradorearen gainean. Aldizkaria
|
hartu
zuenean, erosteko, dendariak ez zegoela salgai esan omen zion. «Hori Mr McArthurren alea da» esan zion, «espetxeko zaindari bat etortzen da bila».
|
|
Yeatsek ez bezala, Sean O. Casey antzerki idazle gazteak armak
|
hartu
zituen 1916an Dublingo kaleetan. James Connolly ren Herritarren Osteetako matxinatu ezkertiarrekin borrokatu zen, ez Pearseren Irlandar Boluntarioenean.
|
|
Ez omen zen izorrai bezalakoa. Azken hitz hau aldameneko familiaren iloba baserritar batengandik ikasi genuen eta errepikatu genuenean izebak esan zigun lehen jauna
|
hartu
baino lehen aitortu egin geniola hori apaizari, baldin eta arima garbi eduki nahi bagenuen.
|
|
Teorikoki hezia izateko premiarik gabe, kontzientzia segituan konturatzen da elkarren lehian dauden zenbait diskurtsoren egonlekua dela. ...tainiar esatariaren esapide ofizialak, eta bataren eta bestearen atzean beste sufrimenduren baten aztarrenei igartzen dielarik, haur hori eskolatzen hasia da bere helduaroko estutasunetarako, hots, kontzientzia agindu diferenteki etiko, estetiko, moral, politiko, metriko, eszeptiko, kultural, topiko, tipiko, post kolonial, eta, denak batera hartuta, besterik gabe, ezinezko direnen artean erabakiak
|
hartu
dituen etorkizun baterako.
|
|
Eskuak buruan zeuzkan amak, malkotan zen. Dardara batean
|
hartu
nuen oraino mahai gainean zegoen egunkaria, begiak hartan ezkutatzeko. Benito Paíño, hogeita hiru urteko?
|
|
Lur jo zuen Benitoren mailako azaldu nahirik, hantxe, Avenida del General Molako taxi geltokitik hur, igoa nintzen teilatuak, eta amak beso artean
|
hartu
zuen bere mutikoa La Voz de España-ren Terrible desgracia bularrean zanpatuz, «Ene, ene.?!», lurrikara bateko naufragoa balitz bezala: urragarrizko laztan bat Carmiñaren semeari, ni neu izan nintekeen gaztetxoari, orain, segur naiz, mastaren gorenera igota Grand Soleko hartan mila eta berrehun brazako osinean eskua jasorik adio eta mehatxu egiten didan hari berari.
|
|
Charles de Foucauldek amazigeraz egin dio, mutikoa oso urduri dago. Intsurrektuek
|
hartu
dute Tamanrasset. Lasaitzeko astirik eman gabe, tropa arabiarrak heldu dira, frantsesen lagunak.
|
|
«Indigenek ondo
|
hartu
gaituzte: baina ez zinez, besterik ezinari eman diote amore.
|
|
Ezin du Charles de Foucauldek kolonizazioa kalamidadetzat
|
hartu
, paregabeko onuratzat baitu. Jende basa eta desanparatu hori konbentzitu eta bairatuko duela pentsatzen du.
|
|
Baina frantses izatea utzi gabe? Alegia, moroek nahi dutena aintzat
|
hartu
gabe. Ez da oso logikoa moro horiek kristau ermita bat nahi dutela pentsatzea.
|
|
Bi andere alargunduak kasik laurogei urte beteak ziren, xarmagarriak eta herri musikaren oso zaleak. Euren ilobatzat
|
hartu
ninduten hasieratik, eta haiek niretzat izeba irlandarrak ziren.
|
|
Kontrako norabidea
|
hartu
zuen Albert Camusek, 1940an bere sorlekutik, Aljeriatik, Parisera joan baitzen bizitzera. Han gertutik bizi izan zituen Frantziako okupazioa, nazien jazarpena eta Erresistentziaren gazi gozoak.
|
|
Nobela horietako bat Albert Camusen L' Étranger zen; bestea, Georges Simenonen La Veuve Couderc. Camusen nobelak berehala
|
hartu
zuen literaturaren ortzia, eta oraindik ere behin eta berriro aztertzen da munduko unibertsitateetan. Simenonen nobela hor gelditu da, liburuak denbora pasa gisa hartzen dituztenen atseginerako.
|
|
Biak gazte eta gordinik iritsi ziren Frantzia metropolitanora, frankofoniaren ertzetatik; izan ere, Camusek Argelian ikusi zuen lehenengo aldiz mundua; Simenonek, berriz, Belgikan. Camusek badirudi inoiz ez zuela kontuan
|
hartu
belgikarra. Simenonek, aldiz, hurbiletik segitzen zuen Camusen lana.
|
|
Izan ere, 1937an Simenonek hamar urteren buruan Nobel Saria berak irabaziko zuela iragarri zuen. Sariak, baina, ez zuen bere etxerako bidea
|
hartu
nahi izan. Tartean Pearl S. Buck, F. E. Sillanpää, Winston S. Churchill... agertu ziren.
|
|
Izan ere, tradizio hori hari bat da single singlea, soilik bizpahiru aitzindarirenganaino eroango gaituena. Egia esateko, han hemenka bildu diren txori izendegi batzuez aparte, idazle bi besterik ez datozkit gogora hegaztiak gaitzat
|
hartu
dituztenak iraupen aipagarri batez. Lehenengoa Arnaut Abadia() bithirindarra dugu, Larresoroko seminarioko zuzendaria izan zena, eta, Eskualduna astekarian tartean Laborarier sailaren ardura zuelarik, laborantzaren gainean zazpiehun bat artikulu idatzi zituena.
|