|
2014
|
|
|
Garai
|
hartako
Baztango alkatearen huts administratibo batek, gainera, eskualdean" gose bikoitza" eragin zuela dio Esartek. " Baztan abeltzaintza gunea zen, baina alkateak nekazaritza gune izendatu zuen.
|
|
|
Maketez gain, Euskal Herriko Meatzaritzaren Museoak utzitako argazkiak eta garai
|
hartako
meatzariek erabiltzen zituzten jatorrizko piezak jaso dituzte erakusketan. Meatzaritza pil pilean zegoen garaiko lan eta bizimodu latzak gogora ekarriko dituzte erakusketa horren bitartez.
|
|
|
Gaur egungo Gernika Lumon 1937ko bonbardaketaren burrunba hotsa ez da isildu. Herriak negarrez jarraitzen du, garai
|
hartako
krimenengatik inork ez baitu ordaindu, ezta erantzukizunik hartu ere. Espainiako esparru atzerakoienek Frankismo garaiko pertsonaiak goratzen eta gurtzen dituzte oraindik.
|
|
|
1920ko hamarkadan fabrikan zelan behar egiten zuten erakutsiko dute Balmasedako Boinas La Encartada lantegian. Horretarako, 30 bat aktorek garai
|
hartako
lanegun bat antzeztuko dute. Fabrika 1918an ipini diote izena ikuskizunari.
|
|
|
Parte hartzen dutenek txotxongiloak sortzeko aukera izango dute; baita Neolito garaian girotutako ipuin bat antzezteko ere. Helburua sasoi
|
hartako
eguneroko bizimodua ezagutaraztea da.
|
|
|
Orain, erretiroa hartu ostean, Bizkaia Irratiak goizetan eskaintzen duen mezan irakurle dabil. Eta oraindik ere, urtero, garai
|
hartako
esatari guztiek bazkaria egiten dute. " Talde bat gara oraindik ere".
|
|
|
Noiz jaio zen La Voz del Pueblo? Zeintzuk ziren garai
|
hartako
baldintzak. Zerk eragin zuen taldea sortzea?
|
|
2015
|
|
|
Mutilek beren burua emakumeen aurrean erakusteko dantzak. Ez da ezaguna Baztango mutil dantzen jatorria, eta, horrenbestez, ezta garai
|
hartako
testuingurua ere. Bai, ordea, dantzarien sexua.
|
|
|
1970eko hamarkadara eramango du Casilda Iturrizar parkea martitzen eta eguazten arratsaldeetan. Garai
|
hartako
jai giroa sortuko dute, funk musika sutsua adin guztietako ikus entzuleentzat eskainiz. Eguenean gauez egingo dute emanaldia, Arriaga plazan, musika eta hip hop dantzak uztartuta.
|
|
|
Ez da batere erraza izan. Ez dago garai
|
hartako
hainbeste material. Jende gutxik gordetzen ditu liburuak edo bestelako gauzak.
|
|
|
Hori erosteko prozesua erabat iluna izan zela uste du Nagorek: " Lasarte Oriako Udalak emandako laguntzekin gobernuz kanpoko erakunde bat sortu zuten Somotoko alkate ohiak eta Urtxuegiak berak; gero, GKE horrek lursail bat erosi zuen eremu
|
hartako
ekonomia pizteko, abeltzaintza sustatzeko eta baserritarrei laguntzeko... eta, handik urte gutxira, Urtxuegiaren esku gelditu zen dena".
|
|
|
Bera da argazkian agertzen direnen artean bizirik dagoen bakarra: " Argazki hau Arzelus argazkilariak atera zigun, eta igande
|
hartako
Diario Vasco n atera zen. Beasaingo udaletxetik abiatu ginen urte hartan eskean, baina orduan hilerria zegoen lekuraino ez ginen hasi kantuan".
|
|
|
egurra mozten batzuk, harrobian beste batzuk, labean aritzen zirenak eta karea banatzeaz arduratzen zirenak. Garai
|
hartako
faktoria bat zen karobia".
|
|
|
Urteagarekin batera, Pia Alkain arkeologoa eta Aranzadirekin hainbat ikerketetan parte hartu izan duen Enrike Lekuona ingeniaria izan ziren lehen mendi irteera
|
hartako
buru. Bakoitzak boluntario talde baten ardura hartu zuen, eta bi metro luze eta metro bat zabal hartzen duen hiru miaketa gune finkatu zituzten.
|
|
|
Aurretik ere ibilitakoa nintzen, eta ezagutzen nuen jendea. Baina garai
|
hartako
herri eskolak elkartu egin ziren Plentziakoan, eta itzulera ez zen gozoa izan. Moldatu egin nintzen, hala ere".
|
|
|
" Lan asko dira afrikarrak. Kontinente
|
hartako
artista asko daude tartean. Eta horrek errazten du Afrikaren bertsioa nabarmentzen.
|
|
|
Ipar Euskal Herrian ez da ezagutzen oraindik gisa
|
hartako
bizilagun kooperatibarik. Ez du horrek erran nahi ez dela lagun talderik elkarrekiko bizileku bati buruz pentsaketa ari ez denik.
|
|
|
Hipotesi hitza biziki baliatzen dugu. Oraingo begietatik irakurri behar da garai
|
hartako
historia.
|
|
|
30 urte pasatu zituen hau eraikitzen, berak zuen apainketa guzia kudeatu, bizi guzia hemen du, bere lekukotasuna utzi nahi izan balu bezala. Garai
|
hartako
moda, orientalismoa, frantses burgesiako neogotiko estiloarekin nahasia da, dena euskarari lotua da, euskal poemetako hitzak badira denean barrena, gogoeta sustatzeko, eta toki biziki erromantikoa da. Segur naiz badela denen intereseko zerbait!
|
|
|
Galdakaoko ikastolako oroimenak izenburupean aurki daitezke Interneten. Dokumental labur batzuen bitartez aitzindaria izan zen ikastola
|
hartako
giroa eman dute ezagutzera. 1930eko hamarkadan euskararen egoera zein zen ere jaso dute.
|
|
|
Aurkitutako hezurrek garai
|
hartako
paisaia, fauna eta landaredia nolakoa zen ulertzen laguntzen diete. Dimako Baltzolako kobazuloan sukarrizko tresnak eta animalien hezurrak agertu ziren; horiekin animalien eguneroko menua, sexua, adina eta patologiak ikertzeko aukera eduki dute.
|
|
2016
|
|
|
Araña Etxarri Aranatz eta Arbizuko deitura arrunta da, areñe tik datorren toponimoa adierazten duena eta eremu zabala esan nahi duena, Erdoziaren arabera, eta ertarako herri galdu bat izendatzen zuena, Karasatorreren arabera. Venancia Araña, garai
|
hartako
hainbat neska bezalaxe, neskame joan zen, Donostiara, preseski, eta haurtzain ontziratu zen senar emazte aberats batzuen zerbitzuan. Venancia etxera bueltatu ez zen 1.517 pertsona haietako bat izan zen.
|
|
|
" Segituan indarkeria erakustaldia egin zuten, eta horrek ekarri zuen beste guztia. Inolaz ere ez zen egon segadarik, ezta oldarraldirik ere", zioen Osparen egun
|
hartako
oharrak.
|
|
|
Hamabi koaderno argitaratu zituzten 1969tik 1972ra arte, baina zabalpena kontuan harturik lekuan lekuko hizkerara egokitzen zituzten edukiak. Koadernoak ez ezik, Gabonetako postalak, egutegiak, gutunak idazteko orriak eta itsasgarriak ere sortu zituen Kili kili k sasoi hartan, eta haien guztien lagin bat ere biltzen du orain Bilboko Euskal Museoko erakusketak, garai
|
hartako
argazki sorta batekin batera.
|
|
|
Izan ere, urte hartan egin zen lehen Kili kili eguna, Bilbon, eta erantzun handia izan zuen deialdiak. Garai
|
hartako
argazkiak ikus daitezke Euskal Museoko hormetan, eta jendetza ageri da gehienetan. San Mames futbol zelaiaren arkuaren atzealdean, eta milaka pertsona haren aurreko autobus geltokian.
|
|
|
Honela hasi zen egun
|
hartako
hitzaldia (eskerrik asko, Wikipedia): " Badakit hona etorri zareten batzuek proba eta ezbehar handiei aurre egin behar izan diezuela.
|
|
|
300 langile inguruk 565 etxebizitza eraiki zituzten, bakoitza bere estilokoa. Aniztasun hori garai
|
hartako
hirigintza eta arkitektura korronteen eta bizilagun edo jabeen ekonomien isla zen. Kasu batzuetan, etxadi trinkoak ziren, eta, besteetan, txalet bakanak, arruntak, dobleak...
|
|
|
" Europa iparraldetik, adibidez, oihalak ekartzen zituzten. Baina itsasoz etortzen zenari erreparatzen badiogu, garrantzitsuena arrantza eta balea olioa zen, garai
|
hartako
Iberdrola litzatekeena". Izan ere, argizaria oso lehengai garestia zen, eta balea olioa erabiltzen zuten Europa osoan argiztapenerako.
|
|
|
Harresiak, jauregiak eta elizak kontserbatu dira, baina halako elementurik ez dago; garai
|
hartako
bizitoki arrunten aztarnarik edo haietan zeuden elementurik ez dago. Sutondoa Erdi Aroko etxebizitza baten aztarna da.
|
|
2017
|
|
|
La Encartada fabrikan murgiltzeko tailerra egingo dute domekan. 1892ra salto egin, garai
|
hartako
arropak jantzi, eta bisitari bakoitzaren adinaren eta sexuaren arabera, orduan izango lituzketen eginbeharretan jarriko dituzte bisitariak: makinetan, ugazaba moduan, zein txikiak direnak, gurasoei bazkaria eramaten.
|
|
|
Lehendabiziko solairuan, berriz, erakusketa gelak daude; hiru gela, hiru gai lantzeko. Flyscharen geologiari buruzkoa da lehena, eremu
|
hartako
biodibertsitatearen ingurukoa bigarrena, eta Urola itsasadarrari dagokiona hirugarrena. Hain zuzen, hiru gai horiexek landu ditzakete Algorri zentrora doazen bisitariek.
|
|
|
Aldundiari eskaria egin genion, eta babesa eman zigun Javier Martiarena zuzendari ohiak". Gipuzkoan ez dago garai
|
hartako
erretaula askorik. Zaharberritze lanen %50 ordainduko ditu aldundiak, eta dohaintzak ere bilduko dituzte.
|
|
|
Bada, ideia martxan jarri eta dokumentuak biltzen hasi zirenean konturatu ziren buruan bueltaka zebilzkitenak baino gehiago zirela mendearen bueltako saltokiak. " Aldizkari zaharrak aztertu ditugu, eta denda asko itxi arren beste asko mantendu egin dituztela ikusi dugu garai
|
hartako
iragarkiei begiratuta". Saizarrek onartu du" dozena erdi saltoki" izango zirela pentsatu zutela hasieran.
|
|
2018
|
|
|
2003 urteko maiatzean inauguratu zuten. Oteiza hilabete lehenago hil zen, urte
|
hartako
apirilaren 9an, hain zuzen. Haren azken proiektua izan zen Francisco Javier Saenz de Oiza arkitekto eta lagun minarekin pentsatutako eta sortutako eraikina.
|
|
|
Igandean beteko dira 40 urte Poliziak German Rodriguez tiroz hil zuela. Orduko gertakariak garai
|
hartako
testuinguruan kokatu ditu Begoña Zabalak' Feminismo, Transición y Sanfermines del 78' liburuan.
|
|
|
Nik 40 urte egin ditut lanean. Denbora horretan guztian jarri dudan dirua momentu
|
hartako
pentsiodunen pentsioa ordaintzeko erabili da. Guk orain ez dugu jarritako diru hura eskatzen, gaur egungo langileek egiten dituzten ekarpenekin gure pentsioak ordaintzea baizik.
|
|
|
Erabaki batzuk hartu ziren; egoera kritikoa zen. Horrek ikuspuntu sakonagoa ematen dio garai
|
hartako
jende euskaltzaleari, baina, aldi berean, mugak ere jartzen ditu zenbait gauza ulertzeko orduan. Adibidez, oso gogorra egiten zaie entzutea euskara txarto dagoela.
|
|
|
Emakumeentzako zerbitzua zen, ginekologia arloko minbiziak aurretiaz antzemateko, besteak beste. Garai
|
hartako
emakumeen asanbladak zentro bat sortzeko plana jarri zuen martxan, baina ez zen gauzatu espero bezala. Esther Mendiaratzek eman du horren berri, gertaeren tokian bertan:
|
|
|
Amatasuna, abortua eta halako gaiak lantzen zituzten asanblada sortu berritan. Sexualitatea ez da amatasuna, hori zen garai
|
hartako
lelorik garrantzitsuena. " Gaur egun, oso barneratuta daukagu hori", azaldu du Arrate Landa asanbladako kide ohiak.
|
|
|
Oposizio deialdi bat egin zen orduan, eta urte
|
hartako
uztailaren 20an jarri ginen abian. 1996tik, hala ere, Ereintzak bete zuen aurreko udal bandaren funtzioa.
|
|
2019
|
|
|
Trenbidearen eraginez azkar aldatzen ari zen Altsasu orduan. Industrializazioaren eragina nabarmena zen garai
|
hartako
ekonomian eta testuinguru sozialean. " Gizarte plurala zen; ezkertiarra, batez ere.
|
|
|
Urteko egun gehienetan isilik egoten ohi zen leku
|
hartako
berbaroaz akordatu naiz gaur. Halako batean, pertsona batek hilobi baten aurrean zegoen jende multzo bati galdetzen zion:
|
|
|
Kirol horren jatorria Finlandian dago. Herrialde
|
hartako
eskiatzaileek asmatu zuten, elur sasoia amaitzean eskiatzeko teknika praktikatzen jarraitzeko. 1930eko hamarkadan hasi ziren, eta, urteak pasatu ahala, Europako hainbat herrialdetara zabaldu da.
|
|
|
Garai
|
hartako
ontzi baten itxura plano bat lortu genuen Interneten, baita erreplikaren hainbat argazki ere. Osagai horiekin guztiekin Iñaki Arantzamendik Nao Victoria-ren erreplikaren itxurara asko hurbiltzen den hiru dimentsiotako itxura planoa sortu zigun.
|
|
|
Atzera begira jarrita, lehen urte
|
hartako
azoka" sinplea" izan zela aitortu dute laurek: " Hamazazpi postu eta pintxoak zeuden orduan, besterik ez", laburbildu du Artolak.
|
|
|
" Herrian antzokirik eta antzezlanik ez zegoela ikusita, Alproja antzerki taldearen inguruan zebilen hainbat lagun elkartu egin zen, 1994an". Azkuek jakinarazi duenez, antzokian ezin bazen, kalean jaialdi xume bat bultzatu beharra zeukatela erabaki zuten talde
|
hartako
kideek. Zarauzko tabernetan eta Musika plazan hasi ziren emanaldiak eskaintzen.
|
|
2020
|
|
|
Datu hori garai
|
hartako
langabezia tasari buruzkoarekin lotu zuen Duranek, ikerketa egin zuenean, eta agerian utzi zuen administrazioek eta ekonomiaren esparruko agintariek esku artean zituzten kopuruak ez zirela, inondik ere, errealak: " 1980ko hamarkadaren hasiera hartan, Espainian 800.000 pertsona ziren langabezian; baina ordaindu gabeko lana egiten ari ziren, eta, eskainiz gero soldatapean aritzeko prest ziren %55 horiek kontuan hartuz gero, hiru milioi pertsona baino gehiago baziren langabezian", azaldu du.
|
|
|
1979ko ekainaren 3an izan zen, Tuteran. Egun
|
hartako
gertakariak eta mugimendu antinuklearrak Euskal Herrian zein nazioartean izan zuten rola bildu dute 66 minutuko dokumentalean. Bertha Gaztelumendi (Irun, 1962) da zuzendaria, eta lana garaile izan da Argia Sarietan.
|
|
|
Bizkaiko hiriburua frankisten erasoetatik defendatzeko asmoarekin, 80 kilometroko defentsa sarea irudikatu zuen garai
|
hartako
Eusko Jaurlaritzak; baita neurri batean eraiki ere. Burdin hesia deitu zuten frankistek, gainditzea lortu zutenean.
|
|
2021
|
|
|
Garai
|
hartako
Santimamiñeko gizakiek ibaietan egiten zuten arrantza. Glaziazio garaia zen, eta kobazuloa babes moduan erabiltzen zuten.
|
|
|
Gure ustez, gaur egun denok daukagu pedigri hori, eta auzoko edonork konta lezake berak nola bizi izan zituen 1936ko estatu kolpea eta ondorengoak. Bestalde, bideoa sortzeko materiala behar genuen, eta modurik onena iruditu zitzaigun deialdi bat egitea garai
|
hartako
argazkiak jasotzeko. Ezagutzen ditugun hainbat familiarekin ere harremanetan jarri ginen, eta, bien bitartean, Ahotsak.eus proiektutik hartu genituen testigantza batzuk.
|
|
|
" Basagaindik Oriako ibar guztia kontrola zezaketen, baita Hernio azpiko ibar osoa ere". Indusketaren zuzendariaren esanetan, ordea, burdinak eraman zituen garai
|
hartako
biztanleak Basagaingo gain horretara: " Indusketan ez dugu laberik topatu, baina, esate baterako, burdinaz egindako golde nabarra topatu genuen duela kanpaina batzuk".
|
|
|
Altzürükün, berriz, erresistentziako gudari multzo bat gordetzen zen gerra denboran. 2017an zendu zen Jean Etxebarne herriko auzapez ohiaren erranetik ezagutarazten dira garai
|
hartako
gertakari batzuk. " Boten harrabotsa" gogoan zuen Etxebarnek, bere gurasoen etxeko maizter edo bordari lanetan ari zen Joseph Aiscar atxilo eraman zuten gauean.
|
|
2022
|
|
|
Horregatik, laster administrazioko teknikariekin egin beharrak dituzten bilkuren beha da Baigorriko auzapeza aterabide tekniko horietan aitzinamenduen erdiesteko. " 2014an, Erratzurik Elizondora, konparazione, egin zituzten gisa
|
hartako
obra batzuk anitz lekutan, baina guk ez genuen haizu egitea. Ur poliziak, hasteko, ez du deus aditu nahi horretan.
|
|
|
Lindanoaz gain, ospitaleko hondakinak aurkitu dituztela adierazi du Ekologistak Martxan eko kideak. " Sasoi
|
hartako
hondakinak ez dira batere onak izango. Gainera, arriskutsua da hondakinak nahastea, askotan efektua areagotu egiten delako erreakzioengatik".
|
|
|
Quintana utzi eta Almagrora [Ciudad Real, Espainia] ihes egin behar izan zuten. Aitak bere larruan bizi izan zuen gerra, eta beti kontatu izan dizkigu garai
|
hartako
pasadizo asko. Lehenengoz liburua irakurri zuenean, hunkitu egin zen, nire kontakizunean bere istorioak errekonozitu baitzituen.
|
|
|
Sendatzeko, jainkoari ongietorria egin behar izan zioten prozesio batekin, bazkari batekin, eta dibertsioarekin, orokorrean; eta hori bera errepikatzen zuten, urtero, bai Atenasen Hiriko Dionisiak, baita inguruko herrietan ere Herriko Dionisiak. Prozesioetan figura falikoak eramaten zituzten, eta sexua jaialdi
|
hartako
protagonista ere bazen, Martijak azaldu duenez. Hiriko denek parte hartzen zuten, baita emakumeek eta esklaboek ere, eta rolak aldatzen zituzten egun horietan.
|
|
2023
|
|
|
Erromanikoa eta gotikoa dira, hurrenez hurren. Garai
|
hartako
formari eutsi dio, gainera. Gomezek esan du kaltetu diren harriak baino ez dituztela aldatu.
|
|
|
Festatik asko dauka Mutrikuko Berdel Egunak, baina baita aldarrikapenetik ere, berdela, berez, 1993ko hausnarketa batek egin zuelako ezagun. " Berdelarena kanpaina garrantzitsua izan zitekeela ikusi zuten garai
|
hartako
arrantzaleek, eta arrain hori sustatzeko sortu zuten Berdel Eguna, 1994an". Marta Amonarriz Mutrikuko Udaleko Turismo teknikariak azaldu du gerora iritsi zirela Bermeoko (Bizkaia) Berdel Eguna eta gainerakoak.
|
|
|
Batzorde berri hori udaletxean aurkeztu zen, herritarrek eta herritarrentzat antolatutako jaiak eskatuz. Garai
|
hartako
alkate frankistak, bere burua inolako legitimaziorik gabe ikusirik, oporretan alde egin zuen, taldea Francisco Francoren bustoa zuen bulego batean utzirik. Berehala aurrerago gure Aste Nagusiaren sinbolo izango zen zapi urdin batekin jantzi zuten diktadorea.
|
|
|
Haien artean zegoen Maria Jesus Lanciano, Aste Nagusiko jai batzordeko eta Iralako auzo elkarteko kidea. " Zezen plaza inguruan bizi naiz, eta inguru
|
hartako
ardura izaten nuen Aste Nagusian; konpartsen sarrerak antolatzen ibiltzen nintzen". Abuztuaren 26an arazo larrienak izaten ari ziren eremutik aldenduta egon zen, eta euriteen gauean ez zen erdigunera gerturatu; hurrengo goizean, ordea, Basurtuko belardi batera joateko esan zioten.
|
|
|
Garai
|
hartako
Bilboko nire kide galeristei. Etengabe gutxiesten gintuztelako.
|
|
|
Agote bera izan zen espedizioaren zuzendari, eta Jon Maia Soria kronikagileak liburu bat argitaratu zuen. " Garai
|
hartako
arropekin, arraunean nabigatu genituen 2.000 kilometro baino gehiago", esan du Agotek.
|
|
|
Zer nolako harremanak zituzten garai
|
hartako
gainontzeko talde politikoekin?
|