|
2000
|
|
|
Hiritartasuna egitura politiko jakin batek norbanakobatekin bermatzen duen estatus juridiko politikoa dugu, norbanakoari betebehar etaeskubide jakin batzuk esleituz eta bermatuz. Gaur egungo panorama politiko modernoan ezinbesteko ezaugarri unibertsala dela
|
esan
beharra dago (Brubaker, 1992: 21), estatu modernoaren bilakaerarekin lotura estua duena, nazionalitatearekin gertatzenden antzera. Gehienetan estatuak norbanakoari automatikoki biak ematen dizkio, salbuespenak salbuespen6, bai nazionalitatea eta bai hiritartasuna ere.
|
|
|
ii) Estereotipoak: Haurrek, egokien deskribatzen zituzten sei dimentsiokoadjektibo positibo eta negatiboen artean (zikina, garbia, lagunkoia, haserrekoia, argia, leloa, alferra, langilea, alaia, kopetiluna, onesta, desonesta) ezaugarritu behar zituzten beren lurraldeko eta Espainiako biztanleak.Horrez gain, biztanle horiek noraino zituzten gustuko eta noraino ez (5puntutan)
|
esan
behar zuten.
|
|
|
Eta horida,. Analista al naiz? nork
|
esan
behar duen jakiteko auzia planteatzen duena.Lehenik, analisiaren praktikak ordena soziala auzitan jartzen du eta bere balioen asaldura eratzen du. Bigarrenik, analista bera ez da agertzen Estatuarentzatidentifikagarri.
|
|
|
Desplazamendu honen kalitateari dagokionez,
|
esan
beharra dago, bidenabar, baliokidetza bi mota hauetakoa izan daitekeela:
|
|
|
Gazte horiek ez daukateburua lepo gainean!?. Horra hor intelektuala,
|
esan
behar nuen. Ez, horra hor intelektual mota bat.
|
|
|
Han zeuden, aurrez aurre eta inolako estalkirik gabe (kontuan hartu behar da, garai hartan unibertsitate espainiarrean aurpegia estalirik mintzatzen ginela asanbladetan!), euskal militante errefuxiatuak, eta ETAren estrategia eztabaidatzen zen bilerahaietan. Han ikusi nuen lehenengoz Txillardegi eta, egia
|
esan
behar badut, bileretanhitz egiten zenaren erdiaren erdia ere ez nuen ulertzen. Alde batetik, nire euskara mailahausnarketa sakonetan murgiltzeko modukoa ez zelako; beste aldetik, erreferentziapolitiko eta kultural asko falta zitzaizkidalako, eta ez nekien nortaz edo zertaz ariziren; eta, azkenik, zenbait gauza hitz erdiaz edo klabez esaten zirelako, gauzakzehatz mehatz azaldu gabe.
|
|
|
Hasteko
|
esan
behar da izendapen kardinala lurralde guztietan dela nagusi, Zuberoan salbu8; nabarmen gainera. Bigarren mailan izendapen toponimikoa agertzen da: Bizkaian eta Gipuzkoan aise, Nafarroan eta Nafarroa Beherean ez horren nabarmen; Zuberoan izendapen mota hau da nagusi, gutxigatik bada ere.
|
|
|
Lehen ondorio gisa
|
esan
behar da, haizeak izendatzeko sistemarik hedatuena puntukardinaletan oinarritzen dena dela. Nagusitasuna erakusten du, bai haize motakadieraztean, bai lurraldeka aztertuz ere.
|
|
|
Euskararekiko ikerkuntza gauza bat da eta euskaraz egiten den ikerkuntza bestebat. Euskararen bizitasun etnolinguistiko erlatiboa neurtzeko erabil daitezkeenezaugarrien artean, bat da beraren presentzia unibertsitateko ikerkuntzan; honenarabera, berriz ere
|
esan
beharra dago egoera oso ahula dela. Adibidez, 1994eanUPV EHUko Gipuzkoako Campusean honekiko egin ziren jardunaldien ondoren, argitaratu zen. Ikerkuntza euskaraz.
|
|
|
Gure inguru geokulturalean gauzatzen diren errepresentazio joeraeta mekanismoak errepikatu egiten dira gurean, ñabardurak ñabardura. Komunikaziosozialean musika bat gizatalde batekin lotzea, alegia, joera arrunta da Europa osoan, eta egoera normalean komunikazio fenomeno sozial hori ez da eztabaidatzen; gurekasuan, ordea, bai; eta hala bada, horri buruz zerbait
|
esan
behar dugu.
|
|
|
(Op., c., 51 or.),. Sugarrak zaunkatuz? (
|
esan
beharrik ez dagozaunka egitea zakurrei soilik dagokiela, eta ez sugarrei; poetak hemen C tipologiazko metafora darabil).
|
|
|
Eta produktuaren kalitate artistikoari dagokionez,
|
esan
beharrik ez dago, ez zengehien baloratzen zen arloa. Adibidez, 1958an Bruselako Esposizioak ehun bat zinehistorialari ospetsuren artean egindako galdeketaren emaitzen arabera zinemarenhistoriako onenak omen ziren hamar pelikuletatik (ik.
|
|
|
Bitxikeria bezalaagertuko dut, erromatar jeneralek behin eta berriro Numantziako konkistan porrotajasaten zutela ikusitakoan, Erromako hiritargoa bera ere Numantziaren konkistarenalde, haserre bizian, azaldu zela. Ez dago
|
esan
beharrik konkistatzaile guztiek, garaiguztietan, konkistatuen ustiaketa eragin dutela. Espainiarrek egunen batean EuskalHerriko konkistari amore eman badiote ere, gure Herriaren ustiaketa beste 20urtetan zehar luzatu ahal izanez gero, zertarako 10 urtetan bakarrik edo 3 urtetanbakarrik ustiatu?
|
|
|
Lehenbizi entzun zer den
|
esan
behar dugu eta aditu aditzarekin erkatu, Euskal Herriko herritar askorentzat hitz baliokide hutsak dira-eta. Entzutea ondokoa da:
|
|
|
Hau egiteko, irratilariak ahalik eta gehien jakin behar luke bere entzuleez eta irratiaren izaeraz. John Hasling ek (1980) aipatu duen bezala, programazio departamentuak lerro informatibo nagusi egokiak zein izan daitezkeen
|
esan
behar dio iturriari, berriemaileari kasu honetan, irratiemandegiaren entzuleria zelakoa den kontuan harturik. Izan ere, berriemaileak hainbat informazio jaso dezake, informazio unitateak hautatu aurrez edo hautatze prozesuan.
|
|
|
Entzunaldi hauei esker audio dokumentuak ere lor daitezke, norberaren irratitik eman ahal izateko; hori bai, baimena eskatu beharra dago, deklarazio horiek edo dena delako hori zuk baino lehenago emititu duenaren izena
|
esan
behar delarik.
|
|
|
Flasharekin informazioa burutzen dugu, albistegi laburretan emititzeko. Horrela gutxienekoa daukagu eginda, buletinetan munduan zehar gertatutakoak kontatzeko; ez ordea albistegi luzeetan, albistegitzarretan emateko, zeren eta flashean ez baita istorio osoa kontatzen; albistegi horietan datu gehiago
|
esan
behar dira. Beraz, informazioaren corpusa osatu behar dugu.
|
|
|
Berriemaleak edo hizlariak argi eta garbi
|
esan
behar dio entzuleari gertatu dena, estilo kolokiala erabiliz. Estilo hau ez da inola ere inprobisatua, oso erredundantea eta zatarra izan behar, ohikoa, kolokiala eta ulergarria baizik.
|
|
|
Albistegietan ez da interjekziorik
|
esan
behar. Harridurazko esaldiek animo edo gogoaren egoera adierazten dutenez, tamalgarria litzateke albistegietan erabiltzea, objektibitateari eta neutraltasunari on gutxi egingo bailiekete.
|
|
|
Lehenik eta behin,
|
esan
beharra dago, programatzaileak ongi asko ezagutu behar duela irratiaren estaldurapean dagoen populazioa. Entzule eta entzulegai guztien ohituren gaineko datuak eduki behar ditu kontuan, estazioaren baliabide materialak eta giza alorrekoak ondo ezagutzeaz gain.
|
|
|
1 Hitza edo soinu multzoa, ideia bat adierazten duena/ 2 Mintzatzeko edo izkiriatzeko era, hitz eta perpausen erabilera zuzena edo okerra/ 3 Ahoskatzeko era(, dikzio argia dauka horrek?, esaterako). Bigarren esangura kontuan hartzen badugu, argiro
|
esan
behar da, mintzatzeko erak erlazio zuzena daukala idazteko moldearekin. Ebakera problemak hortixek etorri ohi dira.
|
|
|
Ez dago
|
esan
beharrik, ibilbideak egitean ingurugiroarekin nahiz biztanleen bizimodu eta ohiturekin errespetuz jokatu behar dela, Karrantzako haranak bere aberastasuna eta xarma gorde ditzan.
|
|
|
Bukatu baino lehen,
|
esan
beharra dago liburuak izan ditzakeen akatsak gureak direla soilik, eta ez lagundu digun inorenak. Guztiei geure eskerrik beroenak.
|
|
|
beren kultur balio horrez gain, garbi dago benetako subironatasun ikur gisa jokatzen dutela nazioaren eszenatokian. Bestalde,
|
esan
beharrik ez dago, kontzientzia nazionala ez da gizakiak berez duen zerbait, heziketaren bidez beregan pizten den zerbait baizik. Gauzak horrela, kultura eta hizkuntza atal honen ardatz nagusi ditugularik, ikus dezagun zein den nazionalismoaren unibertsoan duten lekua.
|
|
|
a) Estaturik gabeko nazionalismoek Estatu Nazioarekin bat egiten ez duten nazioen presentzia aldarrikatzen dutenean, Estatu horrek beste nazio batzuk integratzen dituela adieraziz; b) Estatuak, testuinguru historikoak bultzatuta (askotan beste nazionalismoen eraginez) nazio aniztasunaren errealitatea onartzen duenean, harmonikoa den neurrian, noski?, hain zuzen Estatuaren beraren egitura arriskuan ikusten duenean. Edonola ere,
|
esan
behar da ez direla gutxi beren helburuen muga ofizialki aintzat hartzen den Estatu nazioaskodunaren markoan kokatzen duten mugimendu nazionalistak.
|
|
|
Zentzu horretan, eta prozesuan komunitate identitateak duen protagonismoa kontuan harturik, batasunaren zutabea ezinbestekoa suertatzen baitzaio Estatuari (gizarte kohesioaz ari gara, hitz batean)?, lurralde bateko biztanleen homogeneizazioa zein estandarizazioa batik bat hizkuntza nazionalaren bidez lortzen direla
|
esan
behar da. Estatuak, prozesuaren alde, praktikoa?
|
|
|
Ezin da ukatu, integrazio nazionalaz gain, Estatuak bestelakorik ere bilatzen duenik, eta
|
esan
behar da, esate baterako, bere hezkuntza arloko helburuen artean ekonomiaren laguntza edota gizarte mugikortasuna eta kontrol soziala ere aurki daitezkeela. Edozein eratan begien bistakoa da, halaber, eta hau da guri une honetan azpimarratzea interesatzen zaiguna, heziketak Estatuaren eskuetan hartzen duen izaera politikoa:
|
|
|
Neurri batean bederen bi ikusmolde hauek elkartuko dituen Fichte-rengana joko dugu, lagungarri izango baita gero hezkuntzaren funtzioa zein den ulertu ahal izateko. Zentzu horretan,
|
esan
behar da, Fichte tradizio erromantikoarekin lotzen dela, nazioari buruz duen ideia kontuan harturik. Nazioak duen ezaugarririk garrantzitsuena, beraren ustez, hizkuntza da:
|
|
|
Azken finean, benetako arduraduna Estatua izango zen: ...hortik aurrera maila guztietan egin behar zena berak diktatzen zuen eta kontrola ziurtatzeko dispositiboen sarea sortu zuen (buletin ofiziala, irakasleen agiriak, batzorde ezberdinen osaera, azterketa programak, ikuskariak, etab.). Urte gutxi batzuen buruan makineria hori martxan egon zen eta esan genezake Estatuak kontrolpean izan zuela oinarrizko irakaskuntza, berau laster garatuz93 Edonola ere,
|
esan
behar da, halaber, nahiz barealdia ekarri, eskola politikaren bilakaerak ez zuela garai horretako gerra eskolarra erabat amaitu, irakaskuntzaren askatasunarekin lotuta zegoena hain zuzen; baina nabarmenak dira gerra horrek izan zituen aldaketak, Estatuaren eskola indartsua sortzeko erabakiak itzulbiderik ez baitzuen izan (aurrerantzean Estatuak ez zion jaregin erregulazio sozialerako funtsezko tr...
|
|
|
Edozein eratan, prozesu horren nondik norakoak ezagutzeko, nazioaren eraikuntzara zuzenduriko xedeen azalpena ezinbesteko baldintza dugu. Horrez gain, nahiz eta iraultzaileen eginahalak porrotarekin aurrez aurre egin, XIX. mendeko hezkuntza politikan aurkituko ditugun gai nagusi gehienak planteatu eta eztabaidatu zituztela
|
esan
behar da, horren eragina nabarmena izan zelarik.
|
|
|
Hala ere, 1838ko lege horrek, nahiz udal guztietan oinarrizko eskolak sortu nahi izan, haurrak eskolaratzeko gurasoak estimulatzeko gogoa agertu edota irakasleen estatusa duintzeko eta hauen prestakuntza hobetzeko borondatea azaldu (hor daukagu Irakasle Eskolen sorrera?. Su capital importancia está en la creación de la Escuelas Normales?, Cossio ren164 hitzetan),
|
esan
behar da, Gómez-ekin batera, funtsezko helburu hauek ez zirela oraindik lortuko. Eta porrot horren arrazoi batzuk aipatzearren, ondokoak azpimarratu nahi genituzke:
|
|
|
Unibertsitate mailako irakaskuntzari dagokionez, honen egituraketak unibertsitate zaharren autonomiari amaiera eman ziola
|
esan
behar da, uniformizazio zein zentralizazio printzipioak nagusituz (ordutik aurrera, unibertsitatea Estatuaren monopolioa izan zen). Ondoren, Gobernuak erabateko kontrola ezarriko zuen:
|
|
|
izenekoez Estatua arduratuko zen. Lehenengoari dagokionez, eta curriculumaren gaia hurrengo atalerako utzita, legeak tradizionala den banaketa ezarri zuela
|
esan
behar da (1go art.); hots,, primera enseñanza, zeritzona oinarrizko irakaskuntzak eta, primera enseñanza superior?
|
|
2001
|
|
|
SH debateari dagokionez, esan bezala, ibilbide tematiko hau guztiz normaladela
|
esan
behar da. Modu ezin argiagoan antzeman daiteke estrategia horrenbidezko gai jorratzea:
|
|
|
d) Areago, baten batek, komunikazio etika tarteko, gogokoago izango du Mmoduko diskurtso praktika: gauzak modu zuzenean
|
esan
behar direla uste duenhorietakoa delako edo, trinkoagoa iruditzen zaiolako, edo... Badugu iritzi horreneskarmenturik.
|
|
|
Gure gizartean, bestalde, mintzajardun edo praktika, arrunt? bihurtu zaigula
|
esan
behar da. Eta horregatik edo sartzenzaigu hizkuntzaren irakaskuntzan ere.
|
|
|
Hain zuzen ere, errealitate horrek bultzatu nau gai honi ekitera, gai honetansakontzera. Beraz, aurretiaz
|
esan
behar dizuet, ez duzuela aurkituko praktikatiksortutako esperientzia ederren kontakizunik. Esperientziaren beraren urritasunakanimatu nau orain kontatuko dizkizuedan gogoeta hauek egitera.
|
|
|
– Ikasle askok ezin izan dute esan Euskal Telebistako zein saio duten gustuko.Hori,
|
esan
beharrik ez dago, nahiko normaltzat hartu genuke, ikasleaskok ez baitute Euskal Telebistarik apenas ikusten. Dena dela, ez litzatekesoberan egongo programazioaren berri ematea ikasleei, beren gustuko saioakaurki ditzaketela ikus dezaten.
|
|
|
–Pellokeria? bat dirudi, baina
|
esan
beharra dago, badaezpada ere: –IkasleekEuskal Telebista aukeran gutxitxo ikusten badute, seguruen, ondo ulertzen ezdutelako izango da?.
|
|
|
Ariketen zailtasun mailari dagokionez,
|
esan
behar dut, beti ere, oso gogoanizan dudala ariketa horien hartzailea, eta hartzaile horren behar eta neurrietaraegokitu ditudala bai prozedurak, eta bai eskakizun mailak ere. Ildo horretatik, gauzajakina da ariketaren zailtasun maila faktore askoren konbinazioak ezartzen duela, hala nola gaiaren aurretiko ezagutzak, testuaren konplexutasun gramatikalak, eginkizunak eta abarrek.
|
|
|
Hasteko
|
esan
behar dut, esperientzia hau ez dela inolaz ere aspergarria edoastuna izan ikasleentzat. Ariketen prestaketan izan dituzten buruhauste eta arazoenberri berek bakarrik jakingo dute, baina, ariketa burutzeko unean, guztiak ere, baiazaldu behar zutenak eta bai ikasle gisa jokatu behar zutenak, ohikoa baino motibatuago ikusi ditut.
|
|
|
Beraz, zenbaki horien argira, ezin esan emaitza txarraizan denik, ezta gutxiagorik ere. Ezezkoa eman dutenen artean lehendik ere ondosamar ezagutzen zutenak eta telebistazaleak ez direnak sartzen baditugu, emaitzakezin hobeak izan direla
|
esan
behar. Dena dela, puntu honetara iritsita, autokritika punttu bat ere ez dago gaizki:
|
|
|
Mintegi honen helburuen betetze mailari buruz
|
esan
behar da ezen, ikasturteamaieran egindako galdeketa baten arabera, irakasle gehienek ekarritako helburuakbete zituztela eta espero ez zuten gauza gehiago ere ikasi zutela. Baina, hori ereesan beharra dago, irakasle gehienek aitortu zuten, mintegira ikas unitateak ezagutzera baino ez zirela etorri, eta berentzat ustekabekoa izan zela hain programazabala aurkitzea.
|
|
|
Hainbat urtetan askorekin konpartitu dugun kezka bat, plazaratu eta argitzekobalizko bide bat erakutsi nahi dugu. Aldez aurretik
|
esan
behar dugu, ez dugulainongo ikerketarik egin; inpresio eta sentipen mailan besterik ez gara arituko, etageure hausnarketa hauek konpartitu egin nahi ditugu, norbaitek guk erakutsitakohariari tira eginez ondorio zehatzagoak aterako dituelakoan.
|
|
|
mi, mis, tu, tus, nuestro, nuestros; mon, ma, mes, ton, ta, tes, notre, nos; nire, hire, gure. Badirudi alde hauek guztiek, jabetza, kontzeptu ezberdinak adierazten dituztela.Zergatik erabiltzen dira askoz gutxiago euskaraz inguruko hizkuntzetan baino. Ha venido mi hermano itzuli nahi dugunean, zer
|
esan
behar dugu anaia etorrizait, anaia etorri da ala nire anaia etorri da. Eta zergatik erabiltzen dugueuskaraz plurala, gaztelaniaz singularra erabiltzen den tokian?
|
|
|
Beste anaiak ez ziren ahaztuak: errege ondasunetatik hartutakoondare handia, zenbait ardura publiko eta askotan errege titulua bera ere jaso ohizuten; baina ez dago
|
esan
beharrik titulu horrek ohorezko balio hutsa zuela.
|
|
|
Hilobiratze errituei dagokionez, oro har, izaera kristaua dutela
|
esan
behar da, baina erritu aurrekristauen aztarnarik ere aurkitu da, Momoitio n (Garai) adibidez.Bertan burututako indusketa lanen ostean topatutako hogeita hiru estakildun hilobietatik, hamalauk zuloa daukate burualdean. Horietako batean 10 cm-ko ikatz maila bat aurkitu zenez, Garcia Camino-ren iritziz «kristautasun aurreko errituale
|
|
|
Bigarrenik aipatu behar da, iraganeko aztarna materialakbere informazio iturria direla; baina, kontuz, ez bakarrik indusketakoak, baita artxiboetako agiriak ere. Hirugarrenik, muga kronologikoei dagokienez, beti bezala, muga artifizialak erabiltzen direla
|
esan
behar da, eta tradizioz3, aurrehistoriabukatu eta ondoko garaian kokatzen dela arkeologia historikoaren hasiera, erromatarrekin alegia, eta bukaera Aro Garaikidekoa den arkeologia industrialean.Azkenik diziplina zientifikoa dela, teknika eta metodo zientifikoak erabiltzendituelako (analisi estratigrafikoa, altxaerako irakurketa, lurraldearen analisia...).
|
|
|
Lurraldeen arabera aniztasuna nabaria dela
|
esan
behar da, eta ez da batereerraza tipologia argiak bereiztea. Plakaren formaren arabera egiten diramultzoak:
|
|
|
Erritu suei buruz ere zerbait
|
esan
behar dugu. Askotan suertatzen da, hilobiaren barrualdean errautsak, eta suz gorritutako harriak aurkitzea.
|
|
|
Hilerriaren barne antolaketari buruz ondokoa
|
esan
behar da, alegia, hilerri barruan espazio librez mugatutako taldeak bereiz daitezkeela. Talde hauek, adin etasexu ezberdinetako pertsonak?
|
|
|
Kronologiari dagokionez, hauxe
|
esan
behar da: C erabiliz eginiko datazioak Aldaieta VII. mendean kokatzen du.
|
|
|
Lehenik eta behin armamentu ikaragarria zegoela
|
esan
behar da. Aldaietakonekropolian lurperatutako jendeak gudan bizi ziren, eta ederki prestatuta zeuden, bai defensarako, bai erasorako.
|
|
|
Azkenik,
|
esan
behar da, Garcia Camino-k eta Azkarate-k antzekotasun ikonografikoak ikusten dituztela hauen eta Arrigorriga koen artean; baina azpimarratzekoa da multzo honek bere ezaugarri zehatzak izatea, nahiz eta besteen eragina jaso.
|
|
|
Arabako patroiaren historikotasuna alde batera utziz, argitzea ezinezkoabaita51?, beraren kondairak Behe Erdi Aroko eta Garai Modernoko beste askorenezaugarriak dituela
|
esan
beharra dago. Jaun Done Prudentzioren kondaira bestekontaketa hagiografikoek hornitzen dute, gertakari miragarri batzuk azpimarratuzeta exageratuz.
|
|
|
... onartu beharra dago eginkizun den obrak (izan ere,, idatzi nahi duena?, definitzenari bainaiz neure burua) aktiboki errepresentatzen duela, esan gabe, sentimendu bat, zeinetan ziur bainengoen, baina izendatzea oso zail zitzaidan, zeren eta ez baita gaihitz higatu, laxo erabiltzearen erabiliz zalantzako bihurtu diren batzuen esparrutikirteteko. Esan dezakedana,
|
esan
behar dudana, zera da, obra bizitu behar duensentimendu hori maitasunaren alderdikoa dela: zer da?
|
|
|
egoera aldakorhorrek zer nolako eragina eduki dezake sortzaile batengan? Zeren, garbi dagoenada, gure mundu berekoak baldin badira, nolabaiteko hausnarketa egon behar dela.Hala ere, garbi
|
esan
behar da,, postmoderno, bezalako kategoriek sintomakdetektatzeko baino ez dutela balio.
|
|
|
Pello Lizarralde (Urretxu, 1956), esan bezala, ez da hain autore ezaguna, eta hasteko,
|
esan
beharra dago, bere lana errealismotik harantzago doala, eta ez dela, beraz, gizarte eta une jakin baten testigantza. Un Ange Passe (Isilaldietan) izeneko lanahartu dut bere obraren eredu gisa eta bere obraren berri emateko.
|
|
|
Honekin guztiarekin batera, garai oso nahasia izan zela
|
esan
behar dugu, eta, horrela, urteetan lan gatazkatik frankismoaren aurkako borrokara pasatu zirela euskal hiritarrak. Erregimenaren azken garaietan langile mugimenduaareagotu egin zen.
|
|
|
Saizarbitoria, X. Kintana, I. Sarasola, A. Urretabizkaia, R.Arregi eta X. Lete biltzen zituen lagun talde hau, ez zen soziologikoki euskalduna, hau da, euskara ez zen beren eguneroko jardunaren oinarria. Frankismoarendebekuak eta zapalkuntza politikaren ondorioak jasaten zituen belaunaldiaz mintzogarela
|
esan
behar da. Hori dela eta, garai hartako egoera eta gabeziek bultzatutaekin zion Saizarbitoriak idazteari.
|
|
|
esan nahi diozunean. Corin Telladok esango lukeenmoduan, maite zaitut?
|
esan
behar izatea da. Alegia, esaten/ idazten den orotestuarteko tradizio unibertsalean sartzen dela ohartzea.
|
|
|
Emaitza ezberdin horien arrazoiaukipen egoerako ezaugarri berezi batzuetan egon daiteke; eta ezaugarri berezi horietako bat ukipen egoeran gerta daitekeen aldaketa soziolinguistikoaren garaia beraizan daiteke, ikertzaile batzuek (Pierson, Giles eta Young, 1987) proposatzen dutenbezala. Hala eta guztiz ere, bizitasun etnolinguistiko subjektiboaren aldagai psikosozialen eragina bakarka aztertu denean,
|
esan
beharra dago esanguratsua gertatudela kasu gehienetan (euskararen eta gaztelaniaren euskarri eta kontrol instituzionala, estatusa eta demografia, euskaldunekiko uste exozentrikoak, euskararekikouste egozentrikoak, erdaldunekiko exozentrikoak eta gaztelaniarekiko uste egozentrikoak). Beraz, lan honen emaitzetan ez da aurkitu bizitasun etnolinguistiko subjektiboan bereizi ohi izan diren zenbait prozesu psikosozialen (hautemateak etausteak) eragin ezberdina, ez hizkuntza portaeretan, ez eta euskararen erabileranere, beste ikerketa batzuetan aurkitu den bezala (Allard eta Landry, 1994), moduhonetan:
|
|
|
Galde sortaren prozedura erabiltzerakoan ere, aldagaien edukian sakontzekogaldera irekiak erabiltzea komenigarria litzateke, horrela galde sortak berak ezlituzke subjektuen erantzunak hainbeste baldintzatuko. Hori oso interesgarrialitzateke identitateari dagozkion galderetan; era berean,
|
esan
beharra dago martxandagoela identitatea neurtzeko prozedura hori erabiltzen duen beste ikerketa bat (Gonzalez EHUko irakaslea burutzen ari den doktorego tesia).
|
|
|
Hemendik aurrera teknika honekin gure laborategian egindako saio batzuk aipatuko dira, berez adierazgarriak suerta daitezkeelakoan. Zuzenki jokatzeko
|
esan
behar dugu ezen gauza guzti guztiak ez ditugula zabalduko, alkimistek zerbait gordetzeko zuten ohiturari jarraiki; gainera, zorionez, perfumeen poesia, gorputza, osotasuna, konplexutasuna, eboluzioa, magia, burmuinean esnaturiko seinalea eta abar ezin dira kimikoki deskribatu.
|
|
|
Lehenik eta behin, landare horien esentzia olioak distilazio arruntaren bidez eskuratu ditugula
|
esan
behar da; izan ere, hiruentzat bide hori nahiko ohikoa da, ez baitute degradaziorik pairatzen distilazio tenperaturan.
|
|
|
Euskal Herrian askoz urriagoak dira arlo honi buruzko esperientziak, eta, guk dakigula, liburu honen autoreak Udako Euskal Unibertsitatean gauzaturiko esperientziak dira salbuespen bakarrak Dena dela,
|
esan
behar da, liburu honen azken eranskinetan gai honekin lotuta dauden helbide interesgarri asko bilduta daudela, eta, nola ez, Internet ek eskaintzen dituen web orriak ere ikus daitezkeela. Orri horiek perfumea bezain liluragarriak dira, argazki zoragarriez hornituta; agian, falta zaien gauza bakarra gure gaia da, hots, usaina.
|
|
|
Alfabetikoki ordenatuko ditugu, eta
|
esan
behar da zerrendan ez daudela toki propioa merezi duten guztiak; edo beste era batera esanda, autore honek izenen iragazketa egin duela.
|
|
|
Honen froga garbiena dira usainari eta perfumeei eskainitako erakustaldiak eta Museoak. Hurbilenetik hasi nahian,
|
esan
behar da Euskal Herrian perfumegintza ez dagoela guztiz garatuta, eta agian horregatik ez dagoela perfumeei eskainitako museo iraunkorrik.
|
|
|
Liburu gehienetan, guztietan ez esatearren, autoreak eskerrak eman ohi dizkie liburua idazten lagundu diotenei. Eskertze hori, nire kasuan, erritua edo ohitura baino gehiago, nahitaezko ekintza dela
|
esan
behar dut, lagunen laguntzarik gabe sekula ez bainintzateke gai izango liburua amaitzeko.
|
|
|
Liburu honetan irakurle zorrotzak aurkituko dituen akatsak egilearen erruz eta ez beste inoren erruz azaldu direla
|
esan
behar dut. Horien berri eman nahi izango bazenigu, eskertu egingo genizuke, benetan.
|
|
|
Autorearen ezaugarri batzuk idazten ohi dira liburuetan, bere prestakuntza egokia azpimarrazteko. Gure kasuan, perfume eta usainaren zaletasuna egunez egun eraikitzen ari dela
|
esan
behar da. Jatorriren bat aipatzeagatik, P. Süskind ek idatzitako Das Parfum(. Perfumea?) izeneko eleberria, edota UEUk argitaraturiko Etxean egiteko perfumeri produktuak liburua aipatuko ditugu.
|
|
|
Euskal Herrian bertoko perfumeek eta perfumegintzak izan duten garrantzia oso urria izan dela
|
esan
behar da, halabeharrez. Ez dago usainarekin loturiko ohitura berezirik, ez bada baserrietan usain gozoa emateko erabiltzen diren erratzena.
|
|
|
Hasteko,
|
esan
behar da usaimena eta perfumeekiko zaletasuna zaindu ahal izateko, eguneroko bizitzak aukera batzuk eskaintzen dizkigula. Entrenamendu berezi hori kontatu behar izateak lotsa apur bat ematen du, baina orain arte liburuan irakurritakoa gustukoa izan baduzu, agian entrenamendua ere gustukoa izan dezakezu, nahiz horretarako norberaren lotsaren sentsazioa gainditu behar den.
|
|
2002
|
|
|
Landetako lurraldean egonik ere, eragin handia izan zuten Baionako aldean.1881ean ezarri ziren, eta lingoteak, altzairua eta ijetziak ekoizten zituzten; ikatzaIngalaterratik inportatzen zuten eta burdin minerala, berriz, Bizkaitik. Haiengarrantziaz ohartarazteko,
|
esan
behar da 1900ean Bizkaiko labe garaiek baino bialdi eta erdiz gutxiago produzitzen zutela.
|
|
|
Merkataritza portu horiez gain, badaude portu txikiagoak ere, nagusikiarrantza portuak direnak, nahiz eta aldi berean kirolontzientzako azpiegitura ereeskaintzen duten, kasu gehienetan. Bizkaiko eta Gipuzkoako portuei dagokienez,
|
esan
beharra dago merkataritza portu nagusi biak Estatuko Administrazioareneskumenekoak direla; baina, aldiz, gainerakoak Eusko Jaurlaritzaren agintepekoak.
|
|
|
Amaitzeko,
|
esan
behar dugu, Euskal Herriko lehen sektorearen ekoizpenarenbilakaera honen ondorio nagusietariko bat honako hau dela, alegia, biztanleriarenjanariaren beharrak asetzeko nekazaritza gaiak inportatu behar izatea. Ekonomiaosoan, lehen sektorea da barne eskariaren estaldura tasa txikiena duena; hain zuzen, 1995ean %38raino heltzen zen soilik.
|
|
|
Ildo horretan,
|
esan
behar da ezen bi aldagaik eragiten dutela jardueren salmenta eta jarduera eremuan: zerbitzu enpresaren tamainak eta jarduera motak.Lehenari dagokionez, tamaina txikikoen artean (5 langiletik beherako enpresak) %92k eskualdean bertan edo inguruan saltzen zuten 1997an; handienen artean (5langiletik gorakoak) %84ra jaisten zen protzentajea.
|
|
|
Hemen ezin gara luzatu gatazka horien azterketan, oso luzea izango litzatekeelako; baina
|
esan
behar dugu, administrazioen arteko gatazken oinarria Ekonomia Itun eta Hitzarmenaren kontraesankortasunean eta zehaztasun faltan datzala.Alde batetik, Lurralde historikoei autonomia osoa eskaintzen die zenbait zergaarautzeko, baina bestetik, baliabideen esleipena ez distortsionatzera behartzen ditu, edo kapital eta lan indarraren mugimendu askea, hots, lehiakortasuna, ez eragoztera.
|
|
|
Behin eta berriro
|
esan
behar da ezen oraingo konstituzio estatutuen markoanezin direla aldatu ez sarreren egitura eta arauketa, ez eta gastuena ere. Arlo fiskalean badaude arautegi propioa izateko ahalbide erlatiboak, baina gai horretan ezdago inolako aukerarik, eta horregatik, lehen emandako arautegia betetzean, transferentziak halako gestio hoberen bat erabiltzea baino ez du uzten.
|
|
|
Dena den,
|
esan
beharra daukagu, euskarazko taldeen sortze prozesua ez delaoraindik amaitu, aurrekontuei eta azpiegiturari dagozkion arazoek mantsotu eginduten arren.
|
|
|
Nolanahi den, dena
|
esan
behar da?, egoera murritz samarra da oraindik.Organoak hor daude, baina pertsona bakarrez osatuta. Duten ordezkaritza eta eragina ere aski murritza da oraindik, eta eginkizunekin aurrera egiteko aski mugatutadaude.
|
|
|
eginbehar den, estatuaren izenean, eta estatuaren zerbitzurako, preseski??, tarteanhierarkiaren onarpen erabatekoa eskatuz, izendapenean bertan sinbolikoki egitenden legearen defentsaren aldeko zin egiteaz bermatu nahi dena, eta gaur egunespainiar konstituzioaren aldeko zin egitea egitera behartzen duena. ...unibertsitarioarekin, eta muga ideologikohutsa da, are nabarmenagoa eta latzagoa dena une honetan, Euskal Herrirakoirakaskuntza sistema propioaren eskubidearen aldarrikapena bera oztopatzen baitu.Eta zin egite horren aurreko ukazioa izan zen, 1988 urtean UPV EHUko zenbaitirakaslek aurkeztutako dokumentuaren muina, zeinean beren kontzientzia eragozpena aurkeztu zuten publikoki, aitortuz ezen ezetz
|
esan
behar ziotelafuntzionario izateari, nahitaez behartutako zin egite hori beren kontzientzienaurkakoa baitzen. Muga ideologiko latza baitzen berentzat.
|
|
|
Dena den, eta egia
|
esan
behar badugu, zeregin horietan ere, AEBetako unibertsitateek aurrea hartu diete mundu osoko beste unibertsitateei, ez bakarrikEuropakoei. Coloradoko Robin, s directory delakoak mundu osoan eskaintzen direnbake ikasketak azaltzen ditu bere web orrian7 Horren arabera, gaur egun munduosoan eskaintzen diren programa guztietatik (166) %70, 5 AEBetan ematen dira (117).
|
|
|
Ekimen horiek guztiak txalogarriak badira ere, osobaxu jarri dute gure uztaren balantzea. Garbi
|
esan
behar dugu: gatazkarenkonponbideari dagokionez gure unibertsitateek egin duten ekarpena, urria izateazgain, berandu etorri da.
|
|
|
Argi
|
esan
behar dugu: euskarak ez du hizkuntza baten garapenerako kritikoaden muga hori oraindik era egokian gainditu:, bide horretan abiatu bazen ere?, eta horixe da jatorrizko arrazoia zerengatik gaur egun ez den erabiltzen euskarahainbeste nola espero genezakeen.
|
|
|
Dakigunez, hizkuntzaren didaktikak harreman mota ezberdinak izan ohi ditubere erreferentziazko zientziekin. Ildo honetatik,
|
esan
beharra dago psikologoaketa didaktak erreferentziazko iturri ezberdinetan oinarritu ohi direla irakaskuntza/ ikaskuntza prozesuak ulertzeko, eta, ondorioz, ikuspegi ezberdinak hartu ohi dituztela. Ikuspegi ezberdinotan oinarritzeak ondorio dibergenteetara eraman ditu, askotan, pedagogo eta psikologo kolektiboen usteak, hala eskola mailako esku hartze pedagogikoetan, nola ikerketa alorrean (Coll, 1993).
|
|
|
Xede linguistikoak eta didaktikoak dituen proiektuan jarduten dugu ahozkogenero formalak landuz. Neure aldetik,
|
esan
behar da, EHUren doktorego aurreko ikerketa beka jasodudala proiektu horretan jarduteko.
|
|
|
Hasteko,
|
esan
behar da ez genuela eduki esperientzia hau aurrez prestatzekodenborarik. Labur esanda, ez zen sekuentzia didaktiko bat prestatu, ezta gutxiagoere.
|
|
|
Amaitzeko,
|
esan
behar dut paradigma honen egitura itxiak ez gaituela beldurtu behar. Willis en eredu hau geuk erabili behar dugu geure behar didaktikoenarabera, eta ez ereduak gu.
|
|
|
Gure esperientzian oinarrituz, aldez aurretik
|
esan
behar dugu potentzialarkeologiko nahiko mugatua dutela gure hiribilduek. Nabaria denez, baieztapenhori modu orokorrean hartu behar da, salbuespenak ere badaudelako.
|
|
|
Kronologikoki lan honek Aro Berria izango du garaitzat, baina,
|
esan
beharrekoa da, hitzarmen horiek Erdi Aroan dutela jatorria, zehazki Behe Erdi Aroan, Gaztela, Nafarroa, Frantzia eta Ingalaterraren artean gertatutako liskarren testuinguruan, euskal lurraldeen eta beste batzuen artean sinatutako bake hitzarmenetan.Dena den, nahiz eta Aro Berriaz jardun, adierazi beharra dago hitzarmen horiekXVI eta XVII. mendeetakoak direla, XVIII. mendean ez baitzen gehiago hit...
|
|
|
ad probandumegindako liburuen kutsua dute; hots, beren egileek aldez aurretik zituzten pentsamenduak eta ideiak frogatzeko idatzitako liburuak ziren. Ez dago
|
esan
beharrik, horrelako jardunbideak historiaren mitologizazioari ate guztiak zabaltzen dizkiola, eta, ondorioz, literatura historikoaren eta historiografiaren artean amildegi batdagoela.
|
|
|
Gure erudizio maila, entziklopedietan eta hiztegigintzan laburtzen duguna, mendebukaeran emendatu dela
|
esan
behar dugu. Azken 20 urteotan gehiago eta sakonagoezagutzen dugu.
|
|
|
Hots, liburu edo artikulu baten gaiak bitarteko muga kronologikoa gainditzen badu, zer puntutaraino sar daitekeen multzo honetan. Subjektibitateak,
|
esan
beharrik ez dago, toki handia hartzen du lan bat sartueta beste bat kanpoan uzteko orduan. Antzeko arazoa planteatu zitzaidan lanensailkapenari ekiteko orduan.
|
|
|
Gure herrian ospe handia bereganatu zuten bigarren hezkuntzako erakundeeiburuz, hutsuneak dauden arren, baditugu burutu berri diren ikerketen emaitza interesgarriak, eta beste horrenbeste
|
esan
behar dugu irakaskuntza pribatu erlijiosoareneta euskal nazionalismoaren ideologia pedagogikoari buruz18 Azkenik, lanbide heziketaren arloan ere ekarpen berriak daudela gaineratu behar dugu, eta, zorionez, lehenagoko joera deskriptiboetako lanak (xehetasunez beteak baina ezergutxi aztertzen dutenak) gaindituz, Bizkaiko eta Gipuzkoako Lanbide Eskoletakoazterketa testuinguratua eskaini digu P. Davi...
|
|
|
Haurtzaroa ardatz nagusitzathartzen duen historia horrek, gainera, badu honako alde interesgarri hau ere: mentalitateen historian eta historia sozialean kokatzen dela, eta hospizioen edotaadingabetuen epaitegiak bezalako erakundeen analisiez gain, familia, emakumeenegoera, batez ere emakume langileena?, inudeak eta generoaren eraikuntzasozio historikoaren aldagai horiekin loturiko lan harremanen atalak ere uztartzendituela. Ikuspegi ezberdinetatik egin diren arren, Nafarroako, Gipuzkoako eta Bizkaiko haur abandonatuei buruz eta haur horien jasoketaz, hazkuntzaz eta hezkuntzaz arduratzen ziren erakundeei buruzko lanak baditugula
|
esan
behar dugu, tamalezAraba eta Ipar Euskal Herria arlo horretan aztertu gabe ditugularik22 23 Era berean, eta arriskupeko haurtzaroari dagokionez espresuki, haurtzaroaren historian bertanekoitzi ez, baina gertakari honen ulerkuntzarako baliagarriak zaizkigun besteekarpen batzuk ere jarri behar ditugu mahai gainean, zehazkiago medikuntzarenhistoriaren ikuspegitik Bizkaian kokatutako haurren jasoketa...
|
|
|
Bertan gainera, emaitzak eskuratzeko jarraitu den jardunbidea ere argi eta garbi azaltzen da. Dena dela,
|
esan
beharra dago,, etxeko lanak, kontzeptuarekin hau guztia barneratzen dela:
|
|
|
osasuna, biztanleria eta ongizate estatuaren eskumenak), eta zaintza lanen %90 haurrei zuzendua dela (beraz, %10 baino ez adinekoei). Baina lan honen helburuetara itzuliz,
|
esan
beharra dago Euskal Autonomia Erkidegoko etxeetan denbora sozialaren zein zati etxeko zaintzari eskaintzen zaion ikusita batetik, eta ardura hori hartzen duten pertsonak zein diren ikusita bestetik,, emakumea dela zaintzaile nagusia? (1998:
|
|
|
Itoizko kasua adibide modura erabil liteke hemen azaldutakoa ulertzeko; batetik, Antonio Casas ek eta bere taldeak azterketa (anti) zientifikoaren bidez, zientzia ofiziala kritikatu dute; auzokideek, berriz, beren gizarte eta kultura testuinguruaren alde agertuz, horrek duen esanahiarekin, ingurumenaren aurkako eraso berri bat ekidin nahi izan dute. Era berean, ez dago
|
esan
beharrik pixkanaka pixkanaka, denboran zehar, egunkarietan (gutxi batzuetan) argitaratutako, bestelako, datuek ustelkeria berri bat agerian utzi dutela.
|
|
|
asmatu dira. Bigarrenik, ordea, ez dago
|
esan
beharrik, euskal gizartean, arrazoi desberdinak tarteko, izaera politikoa duen nazio nortasunaren gatazkak (enfrentamendu kulturala) bestelako gaztaka errealak edo posibleak estaltzen dituela. Agenda politiko monotematikoak gatazka bakarra eta absolutua bideratzen du.
|