|
2000
|
|
|
Ez dakit kultura den, ez dakit urte honi dagokion. Badakit, ostera, urte luzeetan euskararen alde jardun duten norbanako franko susmopean direla, laster batean erruztaturik ikusiko
|
dugun
euskarazko kultura oso baten aitzindari gisa.
|
|
2001
|
|
|
Hizkuntzak berez ez du inoren premiarik; hizkuntzak berez, hizkuntza den aldetik, ez du inoren eta ezeren premiarik. Hori euskaraz baino erdaraz hobeki adieraz daiteke, guk erabiltzen
|
dugun
euskaraz hitz jokoak âHiribarrenek erabiltzen zuenean, bai, O mihi ederrena, hasteric gabea! esan baitzezakeen, euskararekin ari zelaâ egitea zailago baita; alegia" la lengua no tiene lengua", hizkuntza bera ezin mintza daiteke, hizkuntza hori darabilten hiztunak mintzatzen dira, eta hiz  kuntzak ez du bere buruari laguntzeko eskurik eta hizkuntzak horrexegatik beragatik ez du inoren premiarik, premia dutenek hizkuntza hori dakitenak dira edota hizkuntza hori erabiltzen dutenak; beraz, beti hizkuntza diogunean hiztuna sartu nahi dugu; ez, esate baterako, gure kasuan, euskara bera, euskalduna baizik.
|
|
|
A restian aipatu
|
dugun
Euskara Biziberritzeko Plan Nagusia aztertzen du Aurelio Artetak txosten batean. Eta hasi, hasieratik hasi da:
|
|
|
1. Aspaldi honetan bizi
|
dugun
euskararen kontrako mugimendua ez dut uste berria denik. Nire iritziz, hau da gure gizarteko herritar eta agintari batzuek orain duten jarrera eta betidanik izan dutena.
|
|
2002
|
|
|
Gipuzkoan (beraz" munduan"), euskararen egoera anormala da normala, eta errutina bihurtu zaigu negar egitea. Eta kontuak zer diren; plan eta estrategiatan diseinatu
|
dugun
euskararen herri horixe, non eta Eskiulan topatu dugu: 520 biztanleko herria, mapetan Biarnoko lurretan dagoen" euskal uhartea", Zuberoatik 6 kilometrotara.
|
|
|
Azkenik, Bilboko IITUEn aurkitu
|
dugun
euskararen egoera ikerketa hasiaurretik espero genuena baino hobea izateaz gain, baikorrak izan behar dugula esannahi dugu. Bildutako datuen arabera, euskarazko ikasketen joerak etorkizun onaikusarazten digu.
|
|
|
1 Erdal irakasle hutsean oinarritutako unibertsitatea, euskal ghettoagauzatu. Hasierako testuinguruan aipatu
|
dugun
euskararen kokapena kontuan hartzen badugu, nire ustez, politika horrek unibertsitatea euskalduntzeko dauden tendentzia, estrategikoak, oinarrian ebakiko lituzke.
|
|
|
Ez batasuna beharrezkoa ikusten ez duelako, berarentzat aski aurrerapauso handia izan delako batasuna egitea, hori ez da ukatzen ahal. Baina gero euskarak kolorea galdu du, euskalkiek eguneroko hizkerari ematen dioten ñabardura berezi eta goxo hori galdu du, eta gaur egun erabiltzen
|
dugun
euskara koloregabea da, hila, gaitzak joa. Jesus Rubioren ustez ere euskara gaitzak joa da, baina beste mota bateko gaitzak joa.
|
|
|
Bai otu zaizula zuri ere galdera ederra egitea! Zertako behar ote
|
dugun
euskara. Biziki zaila zait honi erantzutea, hain zuzen ere anitzetan ez baitugu galderarik egiten berez nabarmenak diren kontuei buruz.
|
|
|
Juridikoki posible da euskal unibertsitatea eta bideratzen ari gara EHUn behintzat. Etorkizunari begira, demografikoki ez daukat hain argi ikasleriarik ote
|
dugun
euskaraz burutzeko. Ezin ahaztu unibertsitatea hautazkoa dela.
|
|
2003
|
|
|
Eta eskuartean
|
dugun
euskara estandarra ez zaigu oraindik aski," euskara eztandarra" behar dugu.
|
|
|
Zure ustez, euskaldunok nahi
|
dugun
euskarazko egunkariaren nolakoa ez dagokizu zuri erabakitzea. Baina zein aholku emango zenieke egunkari berria eratuko dutenei?
|
|
|
Euskaldunak ez dira, beraz, soilik Espainiako jatorrizko bizilagunak, baizik eta baita erromatar eta gainerako inbaditzaile guztiei aurre egin zien heroiak ere. Lehen ere ikusi ditugu adibideak XIX. mende hasierako Bilboko gabon kantetan, baina beste bat gehitzekotan, hona hemen Pedro Astarloa frantziskotarrak (gero aipatuko
|
dugun
euskararen apologista ospetsuaren anaiak), bere liburuaren sarreran, D. Francisco Longa y Anchiari, Napoleonen gudarostearen kontra gogor borrokatu zen euskal jeneralari, zuzentzen dion gorazarrean datorrena. Kantabriarrek Augusto enperadore erromatarraren aurka egin  zuten gerra adoretsua eta Napoleonen kontra egin berri dutenaren arteko konparaketa etengabea da:
|
|
|
Argi dago begien aurrean
|
dugun
euskararen egoera linguistiko diglosikoa ez dela huts hutsean euskaldunen borondatezko zerbait; ezpada indarrean dagoen politikaren  bitartezko faktua, zeinak ahalbideratzen baitu lur bazter honetan basko izan ahal izatea euskaraz tutik ere ulertu barik, besteak beste. Espainiar eta Frantziar politika administratiboek gogor borrokatu izan dute desberdintasunen aurka, era guztietako mamuak piztuz.
|
|
|
Ideia hori aztergai
|
dugun
euskararen erabilerara ekarriz, honako hau bururatzen zaigu: " berezko nahiz kulturazko transmisioaren" bidez (Txepetxen hitzetan) euskarazko gaitasun nahikoa lortu duten ume, gazte edo helduak euren gizatalde etnokulturalaren hizkuntza gutxitua (euskara gurean) indartzera datoz, baldin eta" soziokulturazko muga hesi" horiek oraindik existitzen badira.
|
|
2004
|
|
|
Bila ditzagun argudio onenak, ez errazenak. Has gaitezen geure buruei galdatzetik zer nahi dugun, nora goazen, zein den gure helburua, zertarako nahi
|
dugun
euskara, zer nolako gizartea dugun amets.
|
|
|
Horren traza hartzen diot nik ondokoari: . Egiten
|
dugun
euskara kaskarra omen da, kalitate gutxikoa, kolorerik gabekoa, txiroa, adierazgarritasun eskasekoa. Horrelakoxeak leporatzen dizkigute zenbaitek, eta nik ez dut esango hori horrela ez denik; segur aski arrazoia dute eta zerbait egin litzateke horren inguruan.
|
|
|
hau da, joera nagusiak zer erakusten digu egungo egunean, betiko salbuespenak salbu? Litekeena da, izan ere, belaunaldi horren jokabide heroikoa ez horrenbestekoa izatea, azken buruan esku artean
|
dugun
euskara uzta neurtzen hasiko bagina. Zer du egiatik beraz, bere komunikazio tresna ukatu?
|
|
2006
|
|
|
Marka da! Ezagutzen
|
dugun
euskarazko lehendabiziko esaldi idatzia. Iruña Veleiako lekukotasuna agertu arte, behintzat?, eta zer demontre esan nahi duen ezin ziur jakin! Ezin al zuen idatzi koitaduak" oguia erostera joan naiz"," ipurdico azcura daucat", edo gisakoren bat?
|
|
|
Euskararen erabilera" zuzena" ri dagokiona. Harrigarria da nolako kezka eta ardura izaten
|
dugun
euskaraz idazteko garaian Euskaltzaindiaren arauak betetzeko. Benetan zaila eta konplexua gertatzen da euskaldun askorentzat arauak ezagutzea eta ulertzea, baina ezagutzen ditugunean bai zintzo saiatzen garela haiek betetzen!
|
|
|
Ohikoa da jakintza arlo guztietan, zoritxarrez, aurrena teoria edo tesia asmatu edo proposatzea, eta ondoren hori egiaztatuko duten frogak bilatzea. Eta hori bera gertatu da hizpide
|
dugun
euskararen ahaidetasunarekin. Euskarari ahaideak aurkitu behar zaizkiola?
|
|
2007
|
|
|
" Datuen interpretaziorako bi ohar hartu behar dira kontuan: batetik, kaleko elkarrizketetan euskararen erabilera zenbatekoa den neurtu da (eta ez zenbat euskaldunek hitz egiten
|
dugun
euskaraz); bestetik, portzentaia zehatzak baino esanguratsuagoa da urtetan datuek erakusten duten joera." kale jendetsuenei dagokienez aldaketarik ez bada behinik behin, izan ere, gune berriak sortu badira ¾espazio urbanizatu berriak eraiki direlako¾ ibilbideak egokitu egingo dira."
|
|
|
•" Datuen interpretaziorako bi ohar hartu behar dira kontuan: batetik, kaleko elkarrizketetan euskararen erabilera zenbatekoa den neurtu da (eta ez zenbat euskaldunek hitz egiten
|
dugun
euskaraz); bestetik, portzentaia zehatzak baino esanguratsuagoa da urtetan datuek erakusten duten joera."
|
|
2008
|
|
|
Euren euskarari besteen moduko doinua eman beharrak aldatu du gazteen hizkera, Bidegainen esanetan. " Guk ematen
|
dugun
euskara euskaldunentzat atzerriko hizkuntza bezain hutsa da", eta gazteen artean doinua aldatu diote besteen modukoa izan dadin. Horrekin ez du esan nahi euskara batuak euskara hiltzen duenik," baina gozotasuna ez du erraz pasatzen uzten".
|
|
|
Bestalde, Iturgaitz jaunak adierazpen publikoetan erakutsi ohi dizkigun etorri eta bokantza miresgarriak inspiraziotzat harturik ere, ez dirudi, hain beharrezko, ezinbesteko eta nahitaez eutsi beharre ko? omen
|
dugun
euskara batuari laguntzeko modurik egokiena denik, bera hainbeste nekez eta ikastordu luzez esku ratzen ari direnen lepotik. Marteko euskara, moduko loreak asmatu eta lau haizeetara hedatzea, euskalkiak? über> > eta, for> ever? > bultzatu nahi dituztenen fabore, ura beren errotara eramaten utziz.
|
|
|
Hiztegi batuak, batu modernoak, bere altzoan hartu behar ditu, iragazi eta aztertu ondoren, jakina. Zorionez, ez gaude duela 35 urteko egoeran, ezta duela 10 urteko egoeran ere, eta kalean dagoen euskarari, erabiltzen
|
dugun
euskarari, ezin zaio ezikusiarena egin.
|
|
2009
|
|
|
Euskaltzaindiak duen altxorrik preziatuena gizarteak dion begirunea da, eta ez begirune pasiboa soilik, begirune aktiboa ere bai. Azken berrogei urte honetan euskarak izan duen eraldakuntzan, aberastean, Euskaltzaindiak izan du lidergoa, baina gizarteak gauzatu du gaur
|
dugun
euskara batua, unibertsitateetan, komunikabideetan, ikastetxeetan, herri administrazioan edo enpresetan erabiltzeko gaituta dagoena. Euskaltzaindia oso eskertuta dago gizarteak egin dion harrerarekin.
|
|
|
Nik telebista hartzen dut, ez dira sekulan pasatzen. literatura eta zinema euskaldun on bat ez badugu, ez dakit nola salbatuko
|
dugun
euskara. Agertzen omen dira zernahi liburu euskaraz baina nork irakurtzen du euskaraz?
|
|
|
Kontua da nola marrazten
|
dugun
euskararen eremua eta baskoien habitat naturaltzat har daitezkeen muga marrak. Gaur egun euskara iraupen egoeran dauden lurralde murritzak soilik kontuan hartuta ala historian zehar euskarak, eta halaber baskoiek, bereak izan dituzten lurralde osoa marraztuko da?
|
|
|
Diglosia mota horrek berekin darama euskara erabilera hizkuntza nagusi duten guneen beharra [31]. Halaber, birritan aipatua
|
dugun
Euskara 21 gogoeta prozesuaren ondorioak eta proposamenak jasotzen dituen azken txostenak [32] bereganatu egiten du diglosia aurreragarriaren (edo diglosia atxikigarriaren) kontzeptua eta argi jasotzen du euskararen arnasa guneak eraiki eta babestearen aldeko proposamena.
|
|
|
Hasieran aipatu
|
dugun
euskarazko kioskoa diru zaparrada bat jarrita handitu liteke. Baina balizko kiosko handi hori euskarazko produktuen erakustoki edo museo huts izango ez bada, ezinbestekoa da produktuen erakargarritasuna bermatzea, kontsumitzaileen apetak asebetetzea helburu nagusitzat hartuta.
|
|
2010
|
|
|
Garziak hala esan zuen: " Guk zer pentsatzen
|
dugun
euskarari buruz berdin da, jendeak zer uste duen jakin behar dugu". Kamiok pauso bat gehiago eman zuen:
|
|
|
elebidun guztiak ez dira neurri berean elebidun. elebitasunaren hazkundea fenomeno urbanoa da, batez ere. garai bateko elebidun gehienak herri txikietan bizi ziren (baita orduan oraindik bazeuden euskal elebakarrak ere), euskal hiztunak nagusi ziren guneetan, eta adin guztietako elebidun gehienek euskara zuten lehen hizkuntza. errotik aldatu da hori urte gutxian. egungo elebidun gehienak hamar mila biztanletik gorako hiriguneetan eta hiriburuetan bizi dira, euskara erabiltzeko aukera gutxiago dituzten herrietan, eta, arestian esan bezala, hogeita hamabost urtez behetiko elebidun gehienek gaztelania dute lehen hizkuntza. horrek guztiorrek zuzenean eta modu erabakigarrian eragiten du euskararen erabileran. beste hitzetan esanda: ...14 neurri berean izatea elebidun eta denek euskara gaztelania bezainbeste edo gehiago menderatzea eta, gainera, naturaltasunez erabiltzea. zirkunstantzia hauetan —ez dago besterik— urtea joan eta urtea etorri, hazi eta hazi, deskantsurik gabe hazten jardun, eta, gainera, primeran eta inolako urradurarik eta ahuleziarik gabe haztea, aukera irreala da, ezinezkoa erabat. aurrerago jorratuko
|
dugun
euskararen erabileraren gakoetariko bat da hau, ez txikiena. bestalde, jakina da familia bidezko transmisio hutsaz ezin dela hizkuntza baten bizi indarra gizartean areagotu, baina neurri berean da jakina, halaber, familian transmititzen ez den hizkuntza galbidean jarritako hizkuntza dela. Munduan barrena, ordea, prestigio sozialik ez duen hizkuntzari gibela eman ohi zaio familian, belaunez belaun gertatu beharreko transmisioa hautsiz. hori ere gertatu izan da euskararen historian. galerak izan ditu euskarak familian, etengabe gainera, hiru lurraldeetan. euskal autonomia erkidegoan bertan ere halaxe gertatu da duela hamar urte arte. alabaina, gaur egun, bi gurasoak elebidun direnean, erabat bermatua dago euskararen oinarrizko transmisioa eaen, baita nafarroan ere, baina oraindik galerek diraute iparraldean. euskaraz bikotekideetako batek baino ez dakienean, ordea, ez da gauza bera gertatzen:
|
|
|
Beste horrenbeste agertu nahi diot Euskaltzaindiari, euskararen indarberritze ahaleginean bidaide izan dugun? eta
|
dugun
Euskararen Akademia nekaezinari. Elkarrekin argitaratu dugu lan mardul hau, Ikastolen Elkartearen eta Euskaltzaindiaren arteko urteetako lankidetzari segida emanez, mugarri berri bat ezarriz.
|
|
|
Zein puntutaraino gaitasuna
|
dugun
euskaraz edozertaz hitz egiteko zehaztu behar da.
|
|
2011
|
|
|
Hizkuntza gutxituen egoera «tamalgarriaz» hitz eginez hizlariek egunotan irrati batean egindako elkarrizketa aipatu zuten. «Zergatik galdetu behar digute zer dela eta aukeratu
|
dugun
euskaraz edo galegoz idaztea. Denok aukeratzen dugu idazteko hizkuntza, eta zergatik ez diote galdetzen Euskal Herrian bizi den idazle bati zer dela eta idazten duen gaztelaniaz?», galde egin zuen Aristik.
|
|
|
–Hainbesteraino alienatu gaituzte non guk geuk zapaltzen
|
dugun
euskara, euskaldunok, txaloaren laido bila?. Koldo Izagirre, Autopsiarako frogak, 2010, Susa, 48 or.
|
|
|
–Baina lipar batez badarik ere: utz diezaiogun euskararen egoerari begiratzeari, eta azter dezagun euskal hiztunok zer nolako bizi-poza transmititzen
|
dugun
euskarari buruz hitz egiterakoan. Beti lantuka eta kexuka ari den giza talde baten irudia ematen badugu, etsipenaren mezulariak baldin bagara, neurotizatutako itxura transmititzen baldin badugu, nekez erakarriko dugu jenderik euskararen plazara.
|
|
|
Hausnartu egin behar da. Jakin zergatik eta zertarako behar
|
dugun
euskara... eta gauza bat argi izan: Euskara ona da guztiontzat, Arabako Errioxako ardoa bezain ona da.
|
|
|
Txillardegi eta Urrestarazu, beraz, urteen artean euskara ereduan eta euskal kulturgintzan egon ziren dinamika nagusi biren ordezkaritzat har litezke. Euskararen batasuna zenbat eta gehiago lerratu gaur egun ezagutzen
|
dugun
Euskara Batuaren ingurura, orduan eta gehiago elkarrengandik banatu ziren kultur dinamika biok. Hala ere, segidan ikusiko dugunez, 60ko hamarkadaren hasieran oraindik elkarri lagundu ziezaioketen.
|
|
|
Batean ohartarazi behar da bizi formetan
|
dugun
euskararen eskasia eta higatze etengabea ez dela gaindituko diskurtso hutsez (eta diskurtsoak oso dira garrantzitsuak) edota boluntarismo pertsonal soilez (eta hau ere funtsezkoa da). Biziformetan den euskara baino ez da eta bizi formetan dugu euskara galdu edo biziberritzen.
|
|
|
Beno, tradiziotik, eta gero baita ere bertan egon den literatura tradiziotik. Guk denok erreferentzia bezala erabili
|
dugun
euskara aberatsena lapurtarra da, lapurtar baxe nafartarra.
|
|
|
Badugu-eta tradizio bat, xume xumea bada ere. Ea noiz idazten
|
dugun
euskaraz, Armand Davidek frantsesez bezain eroso.
|
|
2012
|
|
|
Labur esanda, laburregi behar bada, euskararen erabilera diogunean, egunero gure ohiko jardunean, ahoz zein idatziz egiten
|
dugun
euskararen aprobetxamenduaz ari gara. esaterako, irrati, telebista, liburu edo aldizkarietatik jasotzen dugun hizkuntza inputa, euskaraz diren kultur eskaintzen kontsumoa edota auzoan, lanean eta jolasean dihardugunean egiten duguna.
|
|
|
Duela ia 30 urte ikusi nuen lehen aldiz BAT Aldizkariko zenbaki monografiko honetan aztergai izango
|
dugun
euskararen erabilerari buruzko kale neurketaren edo —ikerketaren hasierako prototipo bat. 1983ko udan izan zen, Usurbilgo Santa Ixabel jaietan (Gipuzkoa).
|
|
|
ahozkotik idatzirako jauzia ez dagoela oraindik behar den bezala egina. Garbi dago idatzia eta ahozkoa transmisio bide desberdinak direla eta bakoitzak bere erretorika duela, baina badirudi euskal prosa heldugabea izatearen muinetako bat (Esnal & Zubimendi 1993) mintzatzen
|
dugun
euskararen eta idazten dugunaren artean izugarrizko etena egotean datzala.
|
|
2013
|
|
|
Euskarak duen Framing Berri baten premia asetzeko proposamena Txostenari buruz hausnarketak – Maria Jose Azurmendi tergaia dela gure artean. Honen garrantzia handia delako ere (nire iritziz berriro ere), aipatu dut gorago, aurrekari egoki bezala, Kontseiluak argitaratutako liburua, hain zuzen ere adierazi nahi digulako noraino ezagutzen
|
dugun
euskararen erabilera ulertzeko erabili ditugun teoriak eta egin ditugun azterketak, neurri batean behintzat, horiekiko praktikak hobeto ulertzeko eta plangintzarako helburuekin.
|
|
|
Horregatik ere, harrigarriagoa zaigu ikustea zenbait energia inbertitzen
|
dugun
Euskararen biziberritzean, lortzen dugun etekin nahiko eskasarekin erkatzen badugu (nire iritziz, noski): nola da posible, adibidez, azken 40 urtetan Euskararekiko lortu dena asko dela, lorpen oso positiboa izan dela, esatea?, nola sinistu daiteke horrelako diskurtsoa besterik gabe?
|
|
|
Bestalde, aurreko argitalpenean esaten genuenaren haritik, haur eta gazteen ingurumen osoa izan dugu gogoan, hots, familia, eskola, auzoa, lagunartea, komunikabideak, internet... Eremu horietan erabili ohi diren berbarik beharrezkoenei eta maiztasunik handienekoei lekua egiten ahalegindu gara, beti ere, aipatu
|
dugun
euskararen oinarrizko hizkuntza baliabideen azterketak eskainitako datuak aurrez aurre izanik.
|
|
|
Besteak beste, aurrerapausoa da aurten Radio Vitorian estreinatu
|
dugun
euskarazko HirinetFM irratsaio hau…
|
|
|
Honekin batera, Korrika bukatu eta gutxira, apirilaren 13an Agoitzen ospatuko
|
dugun
Euskaraz Bizi Egunean arestian aipatu arrazoi berberengatik parte hartzeko deia ere luzatu nahi dizuegu hemendik.
|
|
|
Botila erdi betearen metaforak ez du ondo biltzen egoera. Kontua ez da soilik aukeratzea erdi betea edo erdi hutsa ikusi nahi
|
dugun
euskararen garapenaren botila. Botila sorgin honetan, bete dena asko da, eta aldi berean, falta dena, handia.
|
|
2014
|
|
|
Halere, horrela moldatu daitezkeen bitartean aurrera jarraitzeko asmoa agertu du Irigibelek," gure ustez merezi du ahaleginak, defendatzen eta sinesten
|
dugun
euskarazko kalitatezko heziketa jasotzen ari delako gure alaba".
|
|
|
Arnasguneak erdigune izanik, euskararen normalizazioa horietara hedatzean, hain zuzen. Azken hau, beraz, estuki lotzen da aurrez azaldu
|
dugun
euskararen normalizazioaren irudikapenarekin.
|
|
|
ahozkotikidatzirako jauzia ez dagoela oraindik behar den bezala egina. Idatzia eta ahozkoatransmisio bide desberdinak izaki, zeinek bere erretorika du, eta bi adierazpidehorien arteko amildegian ikusi izan dute (Esnal eta Zubimendi, 1993) euskal prosaheldugabea izatearen muinetako bat; mintzatzen
|
dugun
euskararen eta idaztendugunaren arteko eten latzean, alegia.
|
|
|
Oso oker ez banago, masibo samar diren inkesta eta neurketetan, edo lagin adierazgarriak hartzen dituzten ohiko ikerketetan, ez da galdetzen zergatik egiten
|
dugun
euskaraz eta zergatik erdaraz ikerketa kualitatiboetan errazago planteatuko da, noski, galdera hori, modu irekian. Bestelako datu batzuk jasotzen dira, eta horiekin nahiz erabileraz ditugun datuekin korrelazioak egin eta ondorioak ateratzen ditugu.
|
|
|
Gazte antzerkian gaitzago erran genezake, ez da urrunago joan behar. Iparralde honetan
|
dugun
euskararen transmisio kakolarekin antzerkia ia beti frantsesez muntatua da. Helburua bazen ere euskaraz egitea urgentziak geroko menturaren menturara igortzen ditu asmo sainduak.
|
|
2015
|
|
|
Auzolanean ARGIAren webgunean 40 hizkuntzatara itzuli
|
dugun
euskarari buruzko artikulua irakurri duen munduko herritar zozoenak ere lotuko du Euskal Herriaren independentzia nahia berezko hizkuntza edukitzearekin. Gehienei berezko herri bat denaren froga nagusia izango zaie berezko hizkuntza izatea.
|
|
|
Onartzen dut arrazoi politiko eta sozio-linguistiko mardulak daudela hori horrela izan dadin. Baina garaia da aitor dezagun denon artean" antolatu"
|
dugun
euskara horrek ez diela gazteei balio gauza triste eta aspergarrietarako baizik. Ikasi, euskaraz ikastea nahiago dute.
|
|
|
Nahiz asko maite, nahiz oso geure sentitzen
|
dugun
euskara, inork agindu gabe erdaraz sarritan geu hasten gara!
|
|
|
Euskararen egokitzea bere hastapenetan dago oraino, baina pausorik garrantzitsuena emanik dugu. Eten dugu historikoki eta eredu bezala jaso eta jasan
|
dugun
euskara. Jaso eta jasan diot, zeren eta guri sortean bezala egokitu zaikun euskara hau, gizaldi askoren kutsu ideologikoaz heritua ailegatu zaiku.
|
|
|
Gure literaturaren kondaira euskal burgesiaren ideologia atzerakoiaren historia da. Guk jaso
|
dugun
euskara, burges ideologia baten sostengua da. (...)
|
|
|
Besteek baino euskarazko artikulu gehiago kaleratuagatik, Berriakek ere jaso zuen irakurleen kexu gutunik euskarari leku gutxiegi eskaintzen ziolako. Alabaina, egia esan, astekariak iraun zuen artean (azken zenbakia, 30.a, IV kaleratu zuten) eutsi zion Berriakeko lantaldeak arestian aipatu
|
dugun
euskara proportzioari, baina, azken zenbakiak meheagoak izaki (52 orrialde, batez beste) euskarazko artikuluak ere proportzio bertsuan gutxitu ziren: horrela, zenbaki batean bost artikulu agertuko ziren euskaraz, beste batean bi baino ez, hurrengoan hiru...
|
|
|
Eta munduaren joana ikusita, orain arteko erantzunak ez ote zaizkigun maiztu ez ezik erabat zaharkitu eta erantzunekin batera, jakina, haiek bermatzen dituen iruditeria. Are, orain arteko oinarrizko kontzeptu eta hitzek, hala nola, identitate, nazio edo herrik eta gurean haien argamasa
|
dugun
euskarak, ez ote duten ustelaren kiratsa hartu batik bat geuregaintasunerako bidera ezinbesteko ditugun sektoreak batzeko. Lurpean ernatzeko zain izan diren galdera horiek denak etorri zaizkigu orain, neke eta minak sendatzeko garaia ez ezik, geure burua itauntzeko eta pentsatzeko aroa baita are, ez ote den hori osatzearen parte.
|
|
2016
|
|
|
Euskal soziolinguistika sortu zenetik hiru lau hamarkada pasa direla kontuan hartuta, zer esan dezakegu garatu
|
dugun
euskararen kulturaren inguruan. Eta testu honen kasuan, garrantzitsuagoa dena:
|
|
|
Alegia, jakin dugula zenbat garen gai ulertzeko, idazteko eta hitz egiteko. Zehatzago, jakin dugu noiz eta nola
|
dugun
euskara benetako baliabide erabilgarri, testuinguru errealetan eta askotarikoetan. Erabiltzeko gaitasunaren argazkiak ezagutzaren argazki findua ekarriko du.
|
|
|
Batzuetan elizan emandako sermoietan erlijioaz gaindiko gaiak aipatu dira15 Hirurteko liberalean sermoien erabilera politikoa areagotu zen16eta esku artean
|
dugun
euskarazko testua, dudarik gabe, joera horren barruan kokatzen da.
|
|
2017
|
|
|
Botila erdi betearen metaforak ez du ondo biltzen egoera. Kontua ez da soilik aukeratzea erdi beteta edo erdi hutsik ikusi nahi
|
dugun
euskararen garapenaren botila. Botila sorgin honetan, bete dena asko da, eta aldi berean, falta dena, handia.
|
|
|
Hara, Erromatarren euskara hori kultoa eta dotorea izango zen, bai. Baina erdi aroan sortu zen guk hainbeste maite
|
dugun
euskara: Euskara Jatorra.
|
|
|
Beste aldetik, ordea, inork ezin du zalantzan jarri honako egitate hau: egungo gizartearen eta kulturaren beharkizun komunikatiboetarako egokitzen ez
|
dugun
euskara baturik gabe, ez goaz inora. Horregatik, batua eta euskalkia aurrez aurre jarri nahi dituen mintzoak dilema faltsu bat elikatu ohi du, bata edo bestea aukeratu beharra balego bezala.
|
|
|
Euskarak elkartzen gaitu, zaindu eta erabil dezagun euskara eta jarrai dezagun lanean, oraingo eta hurrengo belaunaldiek ezagutu dezaten benetako hizkuntza askatasuna?. (Euskara lan hizkuntza duten bost ganbera legegileetako ordezkariak eta Hiztegiaren lantaldeko kideak, Andres Urrutia euskaltzainburuarekin) Herri baten adierazpenaAinhoa Aznárez Nafarroako Parlamentuko lehendakariak ondorengo hau azpimarratu du: . Euskaltzaindiaren eskutik buruturiko lana da, eta euskararen akademiari eskertu behar diogu Euskal Autonomia Erkidegoko, Nafarroako eta Iparraldeko herri mugakideok partekatzen ditugun altxor kulturaletatik handienetakoa
|
dugun
euskararen gramatika legeak babestu, ikertu eta garatzea. Menderik mende gure arbasoek beren gizarte ezberdinak garatzeko tresna gisa erabili zuten hizkuntza dugu, hainbat gorabehera historikoren ondorioz diskriminatua.
|
|
|
Beraz, esku artean ditugun bi proiektu hauekin euskararen sintaxi diakronikoa bitarteko informatikoen laguntzaz aztertzeko oinarriak finkatzen hasi gara eta alor honetan lanean jarraituko dugu. BASYQUE aplikazioari dagokionez, datu bilketarekin segituko dugu (orain arte osatu duguna baino corpus zabalago eta sendoago bat eskuratu arte) eta horrekin batera, helburu
|
dugun
euskarazko corpus historikoaren arakatzaile sintaktikoa garatzeko xedea dugu, sintaxi diakronikoa aztertzeko oinarriak finkatzearekin batera.
|
|
2018
|
|
|
Eta halaxe izan zen. Ibili genuen buruan urtero egin ohi
|
dugun
euskararen erabileraren kaleko neurketa bat egitea erronkak irauten zuen 40 eguneko epearen barruan, baina ez ginen gauzatzera iritsi. Urtero egin ohi dugun kale neurketaren emaitzetan ere ez dugu aldaketa esanguratsurik sumatu.
|
|
|
osasun alorrean euskara erabiltzeak arretaren kalitatean duen eragina, eta komunikazio egoera berrietarako euskarazko baliabideen garapenean eta erabileran duten erantzukizuna. Ikasleen prestakuntza hori erabat uztartuta eta koordinatuta egon behar da 3 atalean deskribatu
|
dugun
euskararen lantze funtzionalaren prozesu, tresna eta baliabideekin (Zabala et al. 2016).
|
|
|
Dena den, hilketa bortitzak, asasinamenduak izanen dira bildu ahal izan
|
dugun
euskarazko corpuseko kantu gehienak, hots, hamahirutik hamaika. Eta zergatik hori?
|
|
|
Euskaltzaindia sortu eta 60 urte geroago, Euskal Autonomia Erkidegoaren Estatutuak erakunde aholku emaile ofizial izendatu zuen euskararen gaietarako. Aurrekoan legez, garai horretako euskal herritarren ordezkari instituzionalek proposatu eta euskal herritarrek ontzat hartu zuten Euskaltzaindiaren gidaritza berezko hizkuntza eta ofiziala
|
dugun
euskararen zaintzan. Katea ez zen orduan eten, eta gaur eta hemen katea eten ez dela argi agertu nahi dugu Legebiltzarrean gaur egungo ordezkari instituzionalok, Euskaltzaindiaren ehungarren urteurrena ospatu ez ezik, bere lana neurriz eta jakinduriaz egiten iraun dezan, bere leloak azaltzen duen moduan:
|
|
|
Ea etxean eta lagunartean aritzeko bakarrik garen euskaldun, eta gainerakoan euskalgabe; funtsean, ea erdara batuetan egiten
|
dugun
euskara batuan egin daitekeena, batez ere irakaskuntza sistemaren derrigortasunetik kanpo... eta ea
|
|
|
Beraz, batuan euskalkiek behar luketen presentzia alikuotaz gain, diskutitu liteke ere zuzen maneiatu ote
|
dugun
euskararen eta erdaren arteko distantzia linguistikoaren auzia.
|
|
|
Maila honetan etxean eta kalean egiten
|
dugun
euskararen mailanbatuak ez dauka prestigiorik. Gure euskara euskalkiz
|
|
|
San Telmon, Erkiziaren hausnarketekin batera, Parisen 1900ean jasotako gizon eta emakume haien kantu eta irrintziak entzun ziren. Azoulayren lana oraingoz ezagutzen
|
dugun
euskarazko lehen grabazioa izan zen, eta, Erkiziak aipatu zuen moduan, han geunden" 118 urte beranduago, antropologia jardunaldi baten aitzakian, gure zaratek gutaz zer eta zenbat eta nola konta dezaketen ikasi nahian".
|
|
2019
|
|
|
Horrek erran nahi du bi hizkuntza ez badira hein berean menperatzen errazki lerratzen garela frantsesera. Horrek badu bere ondorioa egun guziz erabiltzen
|
dugun
euskararen kalitatean. Oro har, eskolan ikasten duten gazteengan so egiten badugu, terminalera arte irakaskuntza segitzen dutenak elebidunak dira, baina horien artean ere biziki gutxik atxikitzen dute bi hizkuntzen hein edo maila bera.
|
|
|
Askotarikoak dira hitz egiten
|
dugun
euskararen, edo haurrek eta gazteek, hedabideek, irakasleek edo gurasoek darabilten hizkuntzaren inguruko kezkak. Eta ez da bigarren mailako arrangura bat, erabileran edo erabilera ezean sekulako eragina duen lehen mailako faktorea baizik.
|
|
|
Botila erdi betearen metaforak ez du ondo biltzen egoera. Kontua ez da soilik aukeratzea erdi betea edo erdi hutsa ikusi nahi
|
dugun
euskararen garapenaren botila. Botila sorgin honetan, bete dena asko da, eta aldi berean, falta dena handia.
|
|
|
–Erakusketa honen helburua bikoitza da. Batetik, dialektologia mailan Akademiak egiten duen lana guztion eskura jartzea eta, bestetik, herriaren ahotik jaso
|
dugun
euskara herriari berari itzularaztea, euskararen aniztasuna ezagutu dezan?.
|
|
|
Hau da berrogei urte gutiagoko elkarrizketatu batek dioena. Hurrengo galderarekin aipatuko
|
dugun
euskararen erabileraren bilakaera bere euskal hiztun ibilbide pertsonalean erakusten du: " Ene amarekin.
|
|
2020
|
|
|
Beraz, elkarrizketatuen artean badira gaztelania lehen hizkuntza dutenak eta ez dutenak, badira Euskal Herrira etorritakoan hizkuntza hori bazekitenak eta ez zekitenak, badira hizkuntza gutxitua lehen hizkuntza dutenak edo hizkuntza gutxituren bat hitz egiteko gai direnak, alegia, haien jatorrizko herrialdeetako hizkuntza nagusiaz gain bertako hizkuntza gutxitua hitz egiteko gai direnak, hala nola, sardiniera, kaxmirera, katalana, guaraniera edo jola. Bada, ezaugarri linguistiko batzuk ala besteak izan, lehen aipatu
|
dugun
euskararekiko gertutasunaren continuum horretan (urrun asebeteta aktibatuta) kokaleku guztietan ageri dira herritar horiek, hasi euskara urrun sentitzen dutenetatik eta gaur egun euskara ikasteko motibazioa dutenera arte. Beraz, euskararekiko duten jarrera ulertzeko bereziki faktore argigarriak dira harreman sare trinkoak, haurrak, lan espektatibak eta herrian gelditzeko asmoa.
|
|
|
Bestalde, azpimarratu dute kontuan hartu beharra dagoela kontuetako bakoitzaren testuinguru linguistikoa, euskara «naturala» ez den inguru batean daudela argudiatuta: «Gure errealitatea hori da, eta erabiltzen
|
dugun
euskara horrelakoa da», esan du @trapnaldo ko batek. Bi kontuek goraipatu dute, esaterako, @xolomogangsta k lortu duena.
|
|
|
Aurkezten
|
dugun
Euskararen Gramatika hau, hortaz, bete betean sartzen da Euskaltzaindiak definitutako zeregin nagusienen artean. Gramatika batzordeak bete du agindua, eta lana gizarteari eta Euskaltzaindiari eskaini dio.
|
|
2021
|
|
|
Robert Boostrom en hitzetan (Boostrom 1998, 397)," metaphors are how we see the world", hau da, metaforek mundu ikuskera bat adierazten dute, eta bidea ematen dute bestela agerian geratuko ez liratekeen fenomenoak antzemateko. Egun ezagutzen
|
dugun
euskararen berreskurapenaren prozesua abiatu zenetik, asko izan dira horri begira sortu eta erabilitako metaforak (Järlehed 2008); prozesua bera izendatzeko, baina, batez ere, hiztunak prozesura erakartzeko. Azken urteotan" aktibazioa" ren kontzeptuaren inguruan sortutako leloak adibide interesgarriak lirateke1 Aktibazioaren nozioak euskal soziolinguistikak bizi duen momentuaz eta etorkizunera begira dituen erronkez hitz egingo liguke, Ane Ortega, Jone Goirigolzarri eta Est� baliz Amorrortuk dioten moduan (2021, 2):
|
|
|
Baina horrek eman digun indarra ezin da sinetsi. Azken hamarkadetan begira zer egin
|
dugun
euskararen eta euskal kulturaren alorrean, eta imajinatu nola sentituko litzatekeen gaur egun Aresti bera kontatuko bagenio Tafallako herriak baduela argitaletxe bat, euskalduna; entzungo balu Bilboko abuztuan jendetza batek egiten duela" Mari Mari" oihu" uger uger" Mari Jaia datorrenean; eramango bagenu Erriberako ikastolako umeak ezagutzera edo Iruñera, Berri Txarraken azke... Ez litzateke erraza izango sarrerarik lortzea, egia da, baina pentsatu nahi dut Gabriel Arestirekin joanik ate batzuk zabaldu egingo liratekeela.
|
|
|
Eta normala da. Begira ze harreman
|
dugun
euskararekin. Begira ze egur ematen zaion hemen edonori, edonola eta batek daki zergatik, eta zelako akritikotasuna bortxatu dugun euskaraz egiten denaren inguruan, dela euskalgintza dela euskarazko kazetaritza dela dena delakoa.
|
|
|
Begira ze harreman dugun euskararekin. Begira ze egur ematen zaion hemen edonori, edonola eta batek daki zergatik, eta zelako akritikotasuna bortxatu
|
dugun
euskaraz egiten denaren inguruan, dela euskalgintza dela euskarazko kazetaritza dela dena delakoa. Begira nola geratzen gatzaizkion euskarari begira, Nartzisoren ispiluan.
|
|
|
Arabako Foru Aldunditik Euskara eta Gobernu Irekiko zuzendari Lexuri Ugartek nabarmendu duenez, “Euskaltzaindiaren izatea ezinbestekoa da euskaldunok euskaldun izaten jarrai dezagun, gure hizkuntzaren ezagutza eta erabilera egokia izan dadin bermatzen jarraitzen dute etengabe eta malguki, denok ulertuko
|
dugun
euskara batuan eta tokian tokiko euskalkiei berez dagokien indarra eta izatea azpimarratuz”.
|
|
2022
|
|
|
Gehiengo batek saltoa emateko, hautua orain dena baino errazagoa izan behar da, eta instituzioek ahalbidetu behar dute hori. Politizazio maila bat ere behar da, jendeak uler dezan zergatik behar
|
dugun
euskara. Nire kasuan ez da euskara pila bat maite dudalako eta maite dut, baizik eta tresna bezala ikusten dudalako, gizarte berri bat eraikitzeko.
|
|
|
itzulpen automatikoa, ahotsaren sintesia, adimen artifiziala... Hor zer aurreratzen
|
dugun
euskaraz, beste horrenbeste egingo dugu aurrera esparru sozioekonomikoan.
|
|
|
Baldin eta Euskaraldiak aitzakia bezala funtzionatuko balu, hizkuntza politika ausartagoak ez hartzeko eta politikariek beren ardurak hobeki ez betetzeko, zinez, albo kalte larria izango litzateke. Aitzitik, politikariak zirikatzeko balioko balu, Kataluniako proçesarekin gertatukoaren antzera, azkenaldian izan
|
dugun
euskararen aldeko dinamika eraginkorrena bilakatuko litzateke.
|
|
|
Erreparatu kritikoak aukeratu zituen maisulan horiei eta... ederki gaude, esan nuen ene artean, lau liburu punta puntako aipatu ditu, eta bakar bat ere ezin lezake irakurri irakurle euskaldun batek bere hizkuntzan, hau da, euskaraz. Apika, norbaiti harrigarria egingo zaio, baina gaur arte eta orain erabiltzen
|
dugun
euskara batua aintzat hartuz, ez dugu euskaraz aurkituko Homero, Cervantes eta Prousten liburu horiek taxuzko itzulpen batean. Ezin da sinistu.
|
|
|
Horrela, aspaldiko bere Larzabaleko hizkuntza euskaragordetzen du, baina, gaur egun zubitzat eraikita
|
dugun
euskara batuaren arrastorik ez dauka, eta, eguneroko elkarrizketetan euskaraz elkar ulertzen dugun arren," itsaso kontra bat", hiru hitzok osatzen duten esanahiaz ez zitzaigun erraza egin ulermena.
|
|
|
Arrotz denak? Guri arrotz edo soilki menperatzen
|
dugun
euskara eskasari? ‘Goxotasun’ kontzeptu errepikatuaren izenean euskara auto mugatzen genuen hizkuntza indarrean zen eremu gutxietan, erosotasun zonatik jalgitzen bazen jendearen aiherkundea pitz beldur.
|
|
2023
|
|
|
" Brankadako hainbat langile ez da euskalduna eta arreta osoa euskaraz eskaintzea ezinezkoa zaigu. Arantza eta egoera horri buelta ematea da gure helburua, laster abian jarriko
|
dugun
euskara plan bat garatuz. Helburua datorren udarako arreta zerbitzua euskaraz eskaintzea da", adierazi du zuzendari berriak.
|