|
2000
|
|
|
Zentzu honetan eremu publikoaz dugun ulerkera Habermas ek azaltzen duenaren ezberdina da.Irakurleak ikusiko
|
duenez
, hemen komunikatu aditzak, harremanetan jarri, esan nahi du, eta ez. Habermas en lanetan bezala?
|
|
|
Kirolari dedikaturiko denboran ematen den ezberdintasunik handiena, ETB1eko egun osokoprogramazioan kirolak berebiziko lekutzarra eskuratzean datza. Horren ondorioz, euskarazko kanaleankirola ez da albistegietan aparteko tarterik izatera iristen; aldiz, ETB2k kirol programaziorik ez
|
duenez
, hainbat minutu dedikatzen dizkio gai honi berri saioetan.
|
|
|
Ba, guri harrigarria egitenbazaigu ere, horrelako kasuak gertatu dira munduan. Txillardegi-k azaldu
|
duenez
, norvegiarrek horrela lortu zuten beren burujabetza 1905 urtean. Gutun baten bidez, erantzunaren zai egon gabe.
|
|
|
asimilazio, integrazio eta separaziorako estrategiak. Bigarren ikerketak frogatu
|
duenez
, taldearteko harreman gatazkatsuko testuinguruetan, hiru autodefinizio esanahiak partekatuta daude gurasoen jatorriarekin, etxean erabiliriko hizkuntzarekin lotuta. Gainera hiru esanahi horiek haurrak kokatzen direneko asimilazio, integrazioeta separaziorako estrategietan oinarritzen dira.
|
|
|
errealitate sozialari esanahia ematea eta errealitateaberreraikitzea batetik, eta norbere identitatearen defentsa egitea bestetik. Tajfel ek (1981) planteatu
|
duenez
, taldearteko testuinguruan, talde sozialek diskurtsoak lantzeko joera dute, bai gizartean dituzten kokapenak bermatzeko, eta baita taldearteko estatus aldaketarako urgentziazko ekintza kolektiboa bultzatzeko ere. Beraz, uste sistemek norbere talde defentsarako funtzio berezia betetzen dute.
|
|
|
Grafikoak adierazten
|
duenez
, lehen dimentsioak honako ezaugarri hauek antolatzen ditu: ezkerreko buruan, estatuarekiko identifikazioa (very state) eta batereherrialdekoa ez izatea (not at all regional), eta eskuineko buruan erregioarekikoidentifikazioa (region) eta batere estatukoa ez izatea (no at all State).
|
|
|
Halako baieztapenekzoroen lana metaforak asmatzea, sinboloak eraikitzea eta haien bidez mundua etabizitza sailkatzea dela iradokitzen badute, erantzuna jadanik eman zuen Levi Straussek, bere Basa pentsaera izeneko lanean: antropologoak erakutsi
|
duenez
, gauzakelkarren artean kokatzeko eta bereizteko, haien ezaugarri esangarrien analogiaerabiltzea, jakintsuen ariketa intelektuala da. Hartan irudimenaren fantasmak agertzeaez da psikopatia, are gutiago tentelkeria:
|
|
|
Irlandako kasua kontuanizanik, hainbat aldiz gogorarazi digu gauza bera. Independentziak ez du hizkuntzarenbizitza segurtatzen, Irlandako kasuak erakusten
|
duenez
. Herriak nahi badu bakarrikbiziko da hizkuntza, eta ez legeak emanez, dio Txillardegik.
|
|
|
Organizazio eskema zehatzak, Administrazioaren parte hartze orokorra eta zabala. Badugu, bai, Kataluniatik, urrundikbederen, zer ikasirik; eta katalanek badakite, Marik berak aitortzen
|
duenez
: –gureesperientziak beste hizkuntz komunitateentzat interesgarria den zerbait izango duelakoan nago??
|
|
|
singularra berabaizik ez da; baina ez, lehenago sekta husita batek irakasten omen zuen antzera,, gaur egunabstrakzioaren lizunkeria? edo neurrigabekeriak maiz uste
|
duenez
–zehazten du Kierkegaard-ek bereikuspuntua?, Adan eta Eba bezala biluzik badabil, baizik bere baezpadakoa, menturazkoa, osoki beregain harturik, landu eta nobletu egiten badu, edozein gizakirentzat paradigmatikoa agertzeko moduan.Beste era batean esan da: gizatasunaren (gizadiaren) zerbitzuan ahaleginduz, unibetsaltzen?
|
|
|
Osotoro ondorioapelaezinak sortzen ditu mugapen honek, ezen, mintzatzen ikastearekin batera, umeakbere hizkuntzarenak direnak ikasten ditu soilik, eta ikaspen esfortzua errentagarriegiteko, berauek praktikan erabil daitezen nahiko du. Baina konstrikzio (mugapen) hauek ezin dira beti eta edonola erabili; hizkuntza bakoitzak bere arautegia
|
duenez
(hamaikagarren atalean aipatutakoa), hiztunak jakin behar du nola jokatu soinu elkarketa posible bakoitzarekin (noski; eta jakin zein soinu elkarketa ez diren posible berehizkuntzan).
|
|
|
Nolabait mundu oniriko batean gabiltza (eta Bousoño k berak iradokitzen
|
duenez
), hemengoegituren irakurketa teknikoa batzuetan subjektiboa gerta daiteke, eta, noiz noiz, A maila B maila bezalada interpretatua.
|
|
|
P. Uribarrenek berak egiaztatzen
|
duenez
,? 7' urtetik 17' rartekoak, erdiak baino geiagok guztiz aztu dabe euskera. Beste askok aitu baino ez dabe egiten.
|
|
|
Badakigu jakin ez dela beharrezkoa errusinolbat hiltzea bere kontzeptuaren arabera ezagutu eta definitzeko, eta ez dela nahitaezkoahil dadin arte itxarotea bera ulertzeko. Dena den, Kojeve k zuzen nabaritzen
|
duenez
, errusinolaren ulerkuntza kontzeptuzkoak edo zientifikoak azken batean disekzioaeskatzen du.
|
|
|
Salaburuk zioen Unibertsitatean bezala Euskaltzaindian ere, hautuakoro politika aintzat hartuz behar direla egin; Irigoien-ek aldiz politikaren gainetikparatu zuen egia, Arregi-k bezala?, saia gaitezen apalki egiaren bila joateri??, Txillardegik bezala?, egiak izan behar du hautuaren gidaria??, oraindik itzali ezden tradizio filosofiko beneragarrienak bezala: honek agintzen
|
duenez
, izan ere, egiarenbila zinez dagienak zabaltzen baitio bidea askatasunari; iturri zahar horretan edan duur berria Joxe Antonio Artze poetak ere: –bihotz bihotzez, gogo gogoz eta indar guztiz, ibili zabiltzanean, joan zoazenean, argira zaramatzan, bizira daraman, egiarenbidean28?:
|
|
|
Hau esandakoan, eta Jospin ek frantsesez egiten
|
duenez
, entzuleei iratzarri diegu. Orduan, irratilariak abagunea aprobetxatu behar du eta ondoko bigarren musika bolada sartu eta gero albistea hasi.
|
|
|
* Eusko Jaurlaritzako bozeramaleak esan
|
duenez
|
|
|
(aditzera eman
|
duenez
, agertu duenez, azaldu duenez, adierazi duenez).
|
|
|
(aditzera eman duenez, agertu
|
duenez
, azaldu duenez, adierazi duenez).
|
|
|
(aditzera eman duenez, agertu duenez, azaldu
|
duenez
, adierazi duenez).
|
|
|
(aditzera eman duenez, agertu duenez, azaldu duenez, adierazi
|
duenez
).
|
|
|
Angel Faus irakasleak ikusi ahal izan
|
duenez
, irrati gidoia kontuan harturik, badirudi testua lerroko 65 pultsaziotara idatzi behar dela. Arau honi segituz gero, berehala kontura gaitezke idatziriko informazioaren iraupenaz.
|
|
|
Jesús Muguruza-k (1988) gogoratzen
|
duenez
, 1982ko apirilean Gure Irratiak hiru animatzaileetako bi kanporatu behar izan zituen aipaturiko legearen belutzearen kariaz. Dirulaguntzarik gabe irratiak ezin zuen aurrera egin.
|
|
|
Ahuntzak sastrakadietan eta behorrak larre kaskarretan larratuz, mendian aske bizi ohi dira. Edonola ere, hauen hazkuntzak diru gutxi ematen
|
duenez
, ez du garrantzi handirik Karrantzako abeltzain ekonomian. Erlezaintza, aldiz, garrantzitsuagoa da; izan ere, Karrantza, Urduñarekin batera, Bizkaian erlauntz gehien dituen herria da.
|
|
|
Abeltzaintzak Karrantzan garrantzi handia
|
duenez
, noizean behin azokak antolatzen dira; baina, hala ere, aziendak saldu edo erosteko, batzuetan Burgos zein Kantabriako azoketara jo behar izaten dute karrantzarrek.
|
|
|
Erabateko ilunpeak fotosintesia galarazten
|
duenez
, haitzuloetan ez dago landarerik, eta ondorioz, lurgaineko animalientzako janari iturri nagusia dena, lurpeko animalientzat ez da existitzen; beraz, kabernikolak bestelako baliabideak ustiatu beharrean daude. Honekin batera, hezetasuna altua da eta kabernikolen bizitzako baldintza garrantzitsuenetakoa ere; hau dela eta, galeria haizetsuetan forma gutxi bizi dira.
|
|
|
Azken hamarkadetan Bizkaiak jasandako eraldaketen eraginez, lehen sektorea garrantzia galduz joan da. Karrantzako haranak nolabaiteko isolamendua bizi izan
|
duenez
, aipatutako eraldaketek ez dute eragin handiegirik izan Karrantzan, eta gaur egun ere lehen sektoreak, bereziki abeltzaintzak, ekonomiaren alorrik garrantzitsuena osatzen du. Duela hamarkada batzuk Karrantzako baserri gehienetan egiten zen sagardoa.
|
|
|
Zohikaztegiak urte osoan zehar urez estalita dauden eta goroldioz osotutako ekosistema bereziak dira; ureztapenak oxi geno gabezia dakar eta honek, landare hilak deskonposatzen dituzten mikrobioen aktibitatea oztopatzen
|
duenez
, materia organikoaren deskonposaketa erabat motela da eta ingurunea oso azido bilakatzen da, landare gehienentzako bertan bizitzea ezinezkoa eginik. Modu honetan, goroldioak hiltzen doazen neurrian, ia deskonposiziorik pairatu gabe lurzoruan metatuz doaz, hainbat metroko sakonera lor dezakeen geruza lodia eraikiz; geruza honi zohikatza deritzo.
|
|
|
izena izango zuen erakundeari (245/ 258 art.), legeari esker ordura arte izan ez zuen egonkortasuna ziurtatuz. Aholkularitza funtzioak beteko zituen kontseilu horren eraketak erakusten
|
duenez
, Estatuak Elizarekin izandako eta orduan ere bazituen tentsioek eragina izan zuten kontzesioak egiteko orduan; baina lehenengoak botere harien kontrola ziurtatuko zuen, gatazkaren arriskua ekiditen zuen neurri berean. Noski, kontzesio joko horrek, ondo dakigunez, ez zuen eskola arloko gerraren amaierarik ekarri; baina Estatuaren posizioa geroz eta sendoagoa zela eta berak kontrolaturiko hezkuntzaegitura sortzeko erabakiak itzulbiderik ez zuela antzeman daiteke188.
|
|
2001
|
|
|
Lehenago mintegi honen? 02 mintegia hain zuzen? helburu nagusiakaipatu baditugu ere, tarteko helburuak asko izan ziren, azpiko zerrendak ondoerakusten
|
duenez
:
|
|
|
Horrek aukera emango du ikaslearen eta egindako lanaren jarraipena egiteko, eta hartu diren eta hartu behar diren erabakiak aztertu eta une egokian ezarri, aldatu edo baztertzeko. Bere autonomia garatzen duen neurrian, ikasleak aholkuariaren behar txikiagoa izango
|
duenez
, saiotik saiora tarte luzeagoa utzi da, eta saioak ere bestela gauzatuko dira.
|
|
|
Ikasleei denbora emango diegu ikas estilo honetara egoki daitezen. Ikas estrategien gainean gogoeta egiteak abstrazio maila handia eskatzen
|
duenez
, ikasle batzuk, beren ikasketengatik, adinarengatik edota berezkoa dutelako, hobeto eta azkarrago egokitzen dira.
|
|
|
Eskemahorri jarraituz, informazioa ematen duenak badaki entzuleak denbora beharduela informazioa prozesatzeko, eta hori dela eta, pausuak egiten ditu. Kooperantea izan behar
|
duenez
, besteak ulertzen diola bermatu behar du. Bestaldetik, instrukziozko testua sortuko du informatzaileak, eta abiapuntua argi utzi behardu.
|
|
|
Gizartea germanizaturik zegoen, Pirenne ren iritziz26 (abestigermaniar zaharrak biltzen zituzten apaizak ere). G. Duby k esan
|
duenez
, hegoaldeko Europako kultura ahuldu zutenak islamiar zibilizazioaren sarrera (Pirenne rekin ados) eta izurriak izan ziren, gune zituzten eskualde eta hiriei eraso eginik.Aristokrazia berria sortu zen aristokrazia senatorial zaharraren ondorengoen etaaristokrazia germaniar berriaren nahasketatik,, era germaniarrak, hedatzen lagunduz (pentsaeran, konportamoldeetan eta imajinak tratatzerakoan).
|
|
|
Horietatik talde berezi bat azpimarratzekoa zen: fideles edo, fidelak? deiturikoak, izenak adierazten
|
duenez
, erregearekiko leialtasunagatik nabarmentzen zirenak. Tronuaren inguruan bigarren mailako zerbitzariakere mugitzen ziren:
|
|
|
K. o. II IV. tarteanziurrenez eraikuntza erromatarra egon zen; ondoren, pareten parte bat botata, eraikuntza txiki bat egiteko berrerabilia izan zen, kultu kristauko tenplu modurahain zuzen (aldare prismatikoak adierazten
|
duenez
). Tenplu kristau izaterakoaldaketa momentu hori zoruan aurkitutako txanponen bidez datatu daiteke, 977 eta985 urteen tartean, Guillermo Antso Bordeleko kondeak eginak izan baitziren.
|
|
|
3 Erdi Aroak agiri bilduma esanguratsua
|
duenez
, ez da uste izan arkeologiakgarai honetaz ekarpenik egin dezakeenik. Adibidez, askok feudalismoariburuzko arkeologiarik egin zitekeenik ez du sinesten izan.
|
|
|
Nekropoli hau, izenak adierazten
|
duenez
, Buzaga n dago kokatuta, Elorz en, Iruñetik hamairu kilometrora. Aurkitutako materialak ez dira indusketa batenemaitzak, kasualitatez eginiko aurkikuntza batenak baizik.
|
|
|
Antonio Perez Goyena rijarraituz, hauxe litzateke itzulpena: Santu edo Paulo, Gurutzearen pregonaria, guretzat argiaren hasiera27 Historiografiak argi utzi
|
duenez
, ordea, apostoluhonek ez zuen lurralde hauetako kristautasunean parte hartu.
|
|
|
Nahiz eta Bermeoko ermita honen sorrera XI. mendean gertatu, kondairaren araberaJaun Done Joanes erraldoiak sortu zuen. Anton Erkorekak erraten
|
duenez
, Bermeoko San Juan Portaleren azpian, oin itxurako zulo bat duen harri bat daukagu, San Juanek berak utzi zuen oinatza, herriko jendearen ustez. Santuak, Bermeokoportuan lurreratu ondoren, hiru pauso emanez iritsi omen zen Gaztelugatxera, lauoin aztarna utziz:
|
|
|
Talde baten tradizioak talde horren nortasuna indartzen
|
duenez
, askatasunareneta nazio batasunaren aldeko borrokaren parte gisa hartu izan da tradizioarendefentsa.
|
|
|
Formatuaridagokionez ere originala da, eta hain maiz erabiltzen ditugun gidaliburu eta paperelebidunak gogorazten ditu. Izenburuak argi eta garbi adierazten
|
duenez
, ipuinhauen kokalekua Euskal Herria da, Euskal Herri geografiko edo ideologiko horrekizan ditzakeen kokapen desberdinak. Bi autoreen ikuspegi bikoitzak aberastasunaekartzen dio lanaren asmoari; izan ere, ahalik eta ideia osatuena eman nahi dute, hainbat eta hainbat topiko landuz, elikatuz, edo ezabatuz.
|
|
|
Hori dela eta, garai hartako egoera eta gabeziek bultzatutaekin zion Saizarbitoriak idazteari. Egileak berak behin eta berriro adierazi
|
duenez
,, akzidentez, hasi zen euskaraz idazten, bere garaiko euskal literaturaren pobreziaketa beharrak gaurkotzeko asmoz.
|
|
|
xehetasunak. Narratzaileak berak aitortuko
|
duenez
«istorioaren narrazioa, kontaketa bera, istorioabaino interesgarriagoa da». Horrexegatik errepikatzen dira, behin eta berriro, eszenaberak; borroka hauen ñabarduren zehaztapenean galtzea gogoko duelako narratzaileak, hain zuzen.
|
|
|
Hasteko, eragin kontraesankorra izan duelakoan nago: hots, miresmena ekarri du irakurlebatzuen aldetik, baina baita bazterketa ere, J. Gabilondok inoiz aipatu
|
duenez
(1993: 37) eta B. Atxagak berak Groenlandiako lezioan salatzen zuenez, nongure idazlearen. Gereziak jateko sasoia iritsi da?
|
|
|
Teoria honek azpimarratzen
|
duenez
, literatur fenomenoa ez da bukatzenidazleak testua idaztean, irakurleak hori irakurtzean baizik. Hortxe, irakurketa ekintza horretan, jasotzen du testuak bere funtsa eta zentzua, testua ez baita ezerirakurle batek eskuartean hartzen eta irakurtzen ez badu.
|
|
|
Bi hitzetan, aurreko mendean jaio eta mende honekinbatera indartuz joan den literatur kontzepzioa, lehenxeago ere aipatu duguna. B.Atxagak behin baino gehiagotan azaldu
|
duenez
(Obabakoak eta Groenlandiakolezioa lanen barruan, esaterako), erromantikoengandik zetorren originaltasunareneta jenialtasunaren kontzepzioei aurre egingo zaie teknikaren garrantzia onartuzeta originalak izateko pretentsioa alboratuz, dena esanda baitago, bai Asteasukoidazleak bai lurretakoak maiz gogorarazi dutenez (are gehiago, dena esandadagoela ere esanda dago jada Sarrionandiak Hitzen ondoeza...
|
|
|
Alabaina, tradizioa onartzen denean, ez da tradizio horri gatibaturik geratzekoonartzen. Sarrionandiak betidanik defendatu
|
duenez
(bere lehen lanetik bertatik: ikuskera honen emaitza da-eta IGB), nork bere tradizioa bilatu eta eraiki behar du.Alegia, testu orok bere erroak aurreko testuetan dauzkala esaten entzun diogu, baina erroak, berak dioenez, ez dira lotuta geratzeko:
|
|
|
Egiaz, gaur egungo gizartean zarata nagusi delarik, beharrezkoa da isiltasuna, Sarrionandiak maiz adierazi
|
duenez
:
|
|
|
H herrialdearen zorrak aldatu gabe segitzen
|
duenez
bere kanpo hartzekodunei transferitzen dien etxeko aurrezkien kopurua edozein delarik ere, premiazkoa da H diruan inolako ordainketarik ez egitea; hala ere, horrela eginen balu, bere sakrifizioa alferrik izanen litzateke. Logikari dagokionez, zorpeko herrialdeak kanpo monetatan irabazi netoak eskuratzen ditu bere kanpo hartzekodunei zerbitzatzearren, irabazi horiek erabiliz eta ez bere etxeko dirua erabiliz.
|
|
|
Izatez, H ren kanpoko errentaren eratzeari dagokion gastua netoa da, errenta horren erabilerari dagokionez; hori horrela ez balitz, edozein errenta eraketa deuseztatuko luke errenta horren gastu jarraituak eta eragile ekonomikoek sistematikoki gastu positiboak elikatuko lituzkete ez dauden errentetatik! Absurdu hori baztertzen da, H ri dagokionez, KE ren gastu positiboa eta EG ren gastu negatiboa bereizten direnean; enpirikoak erakusten
|
duenez
, bi gastu horiek ez dira elkarrekin, lotzen?. Egia da, arazo horri dagokionez, edozein, lotze?
|
|
|
H ren kanpo zorraren zerbitzu korrontea x IM ko kopurukoa baldin bada, hori H k aldi berean kopuru bereko zor berri bat bereganatzen duelako da. Izan ere, beraren kanpoko merkataritzak sorreran ezabaturiko irabazia ekartzen
|
duenez
, H herrialdean ez du eskumenean inolako kanpoko errenta netorik, zeinak bere kanpo zorraren zerbitzu korrontea elikatuko lukeen; hala ere, bere hartzekodunei x IM ko kopururaino ordaindu ahal die, kopuru hori finantza merkatuan lortzen duelako; horrek esan nahi du, H k zor berri bat bereganatzen duela lehengo zor bat kitatzearren, zeina berak erabat ordainduko zukeen bere merkataritza superabiten... Nazioarteko ordainketen gaur egungo sistemak H herrialdea bere nazioarteko irabaziaren eraketaren deuseztapen erretroaktiboaren lekukoa izatea ahalbidetzen du.
|
|
|
Meier ek azpimarratzen
|
duenez
, Estatu Batuek promesa baten beren zorraren ezagutza trukean baliabide errealak bereganatzeko abantaila handia daukate, zeina betetzeko inoiz ez baitiete eskatuko, zeren, izatez, dolarra nazioarteko edozein transakzio iparramerikarrak barne ordaintzeko aukeratu den medioa baita.
|
|
|
Esportazio netoak kontuan hartuz eskuragarria den etxeko output aren balioa 98 bilioi dolarrekoa soilik baldin bada, ondoko zioarengatik da, alegia, H ren etxeko output bat, 2 bilioi dolarrekoa dena, (esportazioen bidez) saldua izan delako. Baina saldua izan den produktua kanpo monetako kopuru baliokide batek ordezkatzen
|
duenez
, 100 bilioi dolarreko barne balioak 98 bilioi dolarreko produktuari eta 2 bilioi dolarreko erreserben gehitzeari aurre egiten die.
|
|
|
Kanpoan metaturiko euromoneten kopuru erraldoiak erakusten
|
duenez
, gaur egungo sistema monetarioaren arazorik handiena kapital espekulatzaile patologikoaren masa horren existentziak kausatzen du, eta ez masa hori nazioarteko transakzioen finantzaketarako nahikoa ez izateko arriskuak. Beraz, munduko likideziaren arazoa sasiarazoa da, gaizki planteatutakoa.
|
|
|
Horrela, berriro ere kanpo zorraren zerbitzuari dagokion gaur egungo desordenaren arauaz egiten dugu topo. Arau horrek agertzen
|
duenez
, zorpeko herrialdeek beren barneko errenten zati baliokidea sakrifikatu behar dute beren kanpo irabazien gainetik.
|
|
|
–Nola aldatzen diren gauzak, kamarada!? euskal abesti ospetsu batek esaten
|
duenez
;, denbora aurrera doa etengabe, zioen beste batek.
|
|
|
Beirak egitura amorfoa
|
duenez
, ez du urtze puntu zehatzik eta egoera solidotik likidora iragatean ore bihurtzen da lehenik; tenperatura igo ahala, orearen biskositatea txikiagotu egiten da, erabat likidotu arte. Ore fasean dagoela, erraz lantzen da molde egokietan, eta hoztean zurrundu egiten da, ore fasean hartutako forma mantenduz, baina.
|
|
|
Baina, hala ere, usaimenaren ezaugarri aipagarriena, dudarik gabe, usain desberdinak bereizteko dituen ahalmenean datza. Gaur egungo ikerkuntzak frogatu
|
duenez
, pertsonek 50 usain primario baino gehiago bereiz ditzakegu. Ikusmen edo dastamenarekin erkatuz, egin daitezkeen konbinazio posible guztiak asma daitezke, eta beraz, usain ñabarduren kopurua ia ia mugagabea dela esan daiteke.
|
|
2002
|
|
|
Barnealdean, laborantza eta ofizialgintzak pisu azkarragoa
|
duenez
, haienkontura ari direnen proportzioa azkarragoa da: Nafarroa Beherean %37, 3 etaZuberoan %30, 6 Hala ere, lansaristatze prozesua erritmo biziagoan jasan dute.Honela, 1982an, Nafarroa Beherean aktiboen erdiak baino gehiago (%54, 3) berekontura ari ziren, eta %40 Zuberoan.
|
|
|
Zientzia eta teknologia EAEren eta Nafarroaren eskuduntza esklusibo legez agertzen dira. Hala ere, Eusko Jaurlaritzak salatu
|
duenez
, eskuduntza ez da transferitu, eta gure finantza ahalmenari heldu behar izan diogupolitika hori garatzeko.
|
|
|
Lehen sektorean jarduten duten pertsonen kopurua behera joan da etengabeazken hamarkadetan, eta gaur egun joera horrek indarrean dirau, 7.3 irudiak erakusten
|
duenez
. 1998an Hego Euskal Herri osoan 38.000 pertsonak soilik lan egitenzuten lehen sektorean, eta 2000 urtean mendebaldeko hiru herrialdeetan, langileenkopuruak %27ko jaitsiera nozitu du, aurreko urtearekin alderatuz.
|
|
|
Aurreko 10.2 taulak erakusten
|
duenez
, 2.336 lan sozietatek dihardute HegoEuskal Herrian. Azken urteotan, haien kopurua nabarmen hazi da, eta berezikiazpimarratzekoa da lan sozietate mugatuen hazkuntza; horretan, 1997an onartutako araudi berria izan dute lagun, 3.005,06 eurotik gorako kapital sozialarekinforma juridiko hau osatzeko baimena eman duelako.
|
|
|
9.2 atalean aipatu dugunez, zerbitzuen hedapenaren kausak aztertzerakoan, egile batzuek haien errenta elastikotasuna ondasunena baino garaiagoa izatea ipintzen zuten arrazoi nagusitzat. Ebidentziak hipotesi hori lurperatzen
|
duenez
, hedapen tertziariorako zerbitzuetako gastua ulertzeko, aurrerapen teknikoa eta prezioerlatiboak hartu behar dira kontuan, ezinbestez.
|
|
|
Laburbilduz, enpresentzako zerbitzuen jarduerek hedakuntza bizkorra izandute azken hamarkadan euskal ekonomian. Dinamismo hori lotuta dago berrikuntza eta produkzio paradigmaren eraldakuntzekin, baina baita jarduera mota horrekkrisi garaian enpleguaren babesleku izateko duen funtzioarekin ere, bere enpresa atomizazioak erakusten
|
duenez
. Bestalde, zerbitzu jarduera horiek hierarkiaespazial zorrotz bati jarraitzen diote, eta hiri inguruneak hartzen dituzte kokalekunagusitzat:
|
|
|
Bertan, Hego Euskal Herriko zerbitzuetako sasoiz sasoiko enpleguaren aldakuntzak agertzen dira. Taula horrek erakusten
|
duenez
, zerbitzuetakoenplegu sorrera garrantzitsuenak bi sasoitan gertatu ziren euskal ekonomian: laurogeiko eta laurogeita hamarreko hamarkadetako bigarren zatietan. Leheneandesindustrializazioaren prozesua bere punturik gorenean zegoen, eta, ondorioz, zerbitzuetako presentzia zabaldu egin zen euskal ekonomian (9.1 eta 9.2 irudietanikusi dugun bezala).
|
|
|
Horrela, nahiz eta tributu itundu batzuen kasuan foru aldundiak araugintzanahalmen autonomo izan, Ekonomia Itunaren 4 artikuluak jasotzen
|
duenez
, lurralde historikoek zergak ezarri eta arautzeko dituzten eskumenak mugatuta daude, eta muga horiek, harmonizazio fiskalari buruzko arauak, dira.
|
|
|
autonomia eremuko gizarte politikarengarapena ez da lehentasun modura aurrikusten. Merkatu bakarraren jardunbideakbaldintzatzen du Europako Batasunaren jarduketa, eta kapitalaren, ondasunen etazerbitzuen zirkulazio askeari langak ezabatzea lortu nahi
|
duenez
, gizarte eremuanlangileen mugikortasun eta zirkulazio askeari oztopoak kentzean jartzen du arreta.Hortaz, gizarte politikari dagokionez, orain arte, lortu nahi den gauza bakarraeuropar merkatu bakarraren sortzeak dakartzan ondorio desegonkortzaileakarintzea da, neurri batean behintzat; eta, hortaz, legeria komunitarioak emigranteeibabesa eman eta sexu diskriminazioa ezabatu baino ez du egin.
|
|
|
Esaterako, hazkunde bizkorreko1994 urtealdian Hego Euskal Herriko esportazioen hazkunde tasak inoizkogaraienak izan ziren, Europako Batasuneko eta munduko tasak aise gaindituz (ikus13.1 taula). Taulak erakusten
|
duenez
, Hego Euskal Herriko esportazioek Europako Batasunekoak eta mundu osoko merkataritza baino nabarmen gorago egin zuten1990eko hamarkadan, 1999ko salbuespenarekin. Europako Batasuneko zeinmunduko joeraren noranzkoa jarraitu arren, euskal esportazioen dinamika gailenduegin zen horiekiko hamarkada horretan, nabarmen gailendu ere.
|
|
|
Lehena, kanporako irekitasun maila da, zeinak esportazio eta inportazioen baturak BPGarekiko duen ehunekoa azaltzen duen. 13.2 taulak erakusten
|
duenez
, indize horrekaparteko igoera izan du azken hamarkadetan; izan ere, 1985 urtean %39koa izanzen eta hamabost urte beranduago %56 izatera heldu baitzen. Indize honen bilakaeran ere, jakina denez, esportazio eta inportazioen bilakaera erritmoak errepikatzen dira, eta, ondorioz, 1990eko hamarkadan emandako dinamismoak igoarazi duindizea.
|
|
|
EAEan zein Nafarroan industria adar bateko esportazioen zein inportazioenjoera gorakorrak elkarrekin eman izanak iradokitzen
|
duenez
, nazioarteko merkataritzan bezala, Euskal Herriko kanpo merkataritzan ere gero eta indar handiagoa duindustriarteko merkataritzak. Beraz, Euskal Herriko kanpo merkataritzaren hazkundea ez da nagusiki espezializazio sektorialaren eta horrek eragingo lukeen sektorearteko naziozgaindiko salerosketen ondorio6, baizik eta ondasun berdintsuenartean eginiko naziozgaindiko elkartrukearena, batez ere.
|
|
|
Halaber, jarduera motak ere esportazio joera determinatzen du gutxi asko.Oso esanguratsua da, EAEko enpresa esportatzaileen ia erdia industria metalmekanikoan edo ekipo ondasunetan jardutea, nahiz eta proportzio hori bi adarren esportazioen balioari dagokiona baino apalagoa den. 13.3 taulak erakusten
|
duenez
, esportazioen arloan 2000 urtean ekipo ondasuneko industria enpresek EAEkoesportazioen ia erdia gauzatu zuten. Produktu metalikoen esportazio zatia ere osogarrantzitsua da, EAEko esportazio guztien ia hiru laurdena salkari horien kanpo salmentek osatzen baitute.
|
|
|
Esportazioen kontzentrazio sektorialerako joera hori indartu egin da azkengaraian. 13.3 taulak erakusten
|
duenez
, 1988ko esportazioen egitura sektorialakkontzentrazio maila apalagoa erakusten zuen EAEan zein Nafarroan. Nafarroan bisektore esportatzaileenetako ondasunek esportazio guztien %57 ordezkatzen zutenorduan, gaur egungo %75tik urrunduz.
|
|
|
Irakasle euskaldunen kopurua 49raigo zen, %7ra hain zuzen. Irakaskuntza teknikoetan, dena den, oso gutxi dira.Prozesu zalapartatsu horrek adierazten
|
duenez
, ez da urrats handirik emanNafarroako Unibertsitate Publikoan euskararen normalizazioraren alde. Egoera areharrigarriagoa egiten da, Lehen Hezkuntzan eredu euskalduna etengabe gora doalakontuan hartzen badugu.
|
|
|
Urte bakar bateko datuak deus gutxi esaten
|
duenez
, hamar urteko epearibegiratu diogu arretaz, urtealdiari hain zuzen. Kasu honetan, UEU daeuskal unibertsitate liburuen ekoizlerik handiena, 98 liburu argitaratu baititu hamarurteko tarte horretan.
|
|
|
Medikuntzari dagokionez, euskal lerrora gero eta ikasle gehiago hurbiltzendiren bitartean, azken urtetako irakasle berririk ez hartzeak masifikaziora daramaeuskal lerro hori; are gehiago, hezkuntza praktikoari dagokionez. Gainera, Fakultatetik bigarren zikloa euskalduntzea Osakidetzaren euskararen planari edo erabilerari lotua ikusten dugun bitartean, badirudi Jaurlaritzako erakunde horrek ez duelaurratsik ematen alor honetan, Fakultatearekin eginiko hitzarmen gabeziakerakusten
|
duenez
. Beraz, epe laburrean, Medikuntzan azken urteotan dagoenplangintzaren geldialdia jarraituz gero, kezkatzeko moduko egoeran sartuko garaeuskararen garapenari dagokionez, nahiz eta ikasleriaren eskariak gora egin, aurtengo lehen mailako ikasleen ia erdiak euskal lerroan matrikulatu izanakadierazten duen moduan.
|
|
|
Ezin dezakegu hor planto egin, Santamaria jaunak ederki erakutsi
|
duenez
, gurehizkuntza, diglosiaren purgatoriotik libratu nahi badugu?. Berak bi Unibertsitateaklerro paralelo gisa ikusten ditu, hots, behar den geometria hautatzen badugu, nonbaitelkar joko duten lerroak.
|
|
|
Garrantzia du zein ahozko mota landunahi den. Garcia Debanc ek (1999) esaten
|
duenez
, ahozkoa lantzeko bi joeradaude: 1) ahozko generoak lantzea (Schneuwly eta Dolz, 1998), eta 2) ikasgelakoelkarrekintzetan oinarritzea (INRP taldea, TurcoPlane).
|
|
|
Honek ez du esan nahi, historiaurreko gizakiak gaur egunbaino erreuma gaixotasun gehiago jasaten zuenik. Izan ere, erreumatismoak hezur artikulazioetan eragiten
|
duenez
, bere aztarnak nabariagoak dira hezur hondakinetan. Hala eta guztiz ere, bizi itxaropen laburrak mugatzen zuen eritasun honen garapena handia izatea; eta baita erreuma pairatzen zuen gizabanakoaren mugimendurako ezintasun larria ere.
|
|
|
Izenak, amets, ekin errima egiten
|
duenez
, eta letanietan hitzek gorde beharduten zentzu magikoa kontuan hartuz, herriak zenbait otoitz asmatu zituen. EuskalHerri osoan zehar zabaldu ziren letania horiek, tokian tokiko egokitzapenekin, etaia gaur egun arte egon dira indarrean.
|
|
|
Baina noladefinitu, hots, zer dira pentsamoldeak? Esperientzia historikoak adierazi eta frogatzen
|
duenez
, gizarte talde bakoitzak bere kideen jokaera edo portaerak uniformatzeko asmoa agertzen du, portaera eredu jakin bat definituz eta inposatuz. Horrela hedatutako eredu hori normaltasun moralaren adierazpentzat jotzen da.
|
|
|
Ofizialek beren karguaren gaineko eskubide guztiakzituztela uste zuten; horrela, haietariko askok, beren familiako partaide batizendatzen zuten beren ondorengoa izateko. Logroñoko auzitegien kasuan, IñakiReguera k azaltzen
|
duenez
, karguak aitengandik semeengana igarotzeko ohiturazegoen. Noizean behin Inkisizioko zuzendaritzak horrelako ohituren aurkakojarrera azaltzen zuen, eta, bide batez, leinu horren herentzien katea bertan beherauzten zuen.
|
|
|
Espainiako historiografiaren antzeko ibilbidea egin du Berrezarkuntzari buruzkoeuskal historiografiak, arlo batzuetan aurreratuz, eta beste batzuetan atzetik ibiliz.Horrela, 1990 urtean Ignacio Olabarrik nabarmendu
|
duenez
, arlo ugari garatu diragure artean48 Hala nola, ekonomia, biografia, pentsamendua, artea, hezkuntza etakulturaren historia. Azken hamar urte hauetan, aldiz, Historia Politikoan, gurehistoriografiak gehien lantzen duen arloan, alegia?
|
|
|
Horrela pentsamendu bat irteten ikusten dugu jada (Heiddeger, Sloterdijk), jainkogabetasunaren itsasoetan argonauta berri, sakratuaren bila. Sloterdijkek Heideggerrekin salatzen
|
duenez
, soluzioak zeuzkan pentsamendu klasiko predikariak (humanistak) inhumanismoa ekarri du, gizakiaren nahiz jainkozkoaren bere kontzeptu kontrolatuekin. Pentsamendu gogoetariak, orain, berriro bila hasi beharra dauka, soluzioaren bila baino lehen galderaren beraren bila (arazoak berbara ekarri:
|
|
|
Pertsona orok giza harremanak mantenduz bizirauten
|
duenez
gizarte eta komunitate baten baitan, norberaren mugak eta bestearen desberdintasuna onartzea ezinbestekoak dira bizikidetzarako. Ondorioz, norberarekiko desberdina den bestearekin harremanak izateak mugak ezartzen dizkie giza garapenerako eta autonomiarako aukerak gero eta handiagoak dituen norbanakoari zein komunitateari.
|
|
|
Kode sistema baztertzaileak(, azpisistema bakoitzak bere kode unilateralak, independenteak eta betierekoak ditu?) aukera oro baztertzen
|
duenez
, azpisistemen arteko elkarrekintzak behar luke izan ezaugarri adierazgarri berria, adituek publiko profanoari ilustratzea uztea eta anbibalentzia onartzea. Arrazionaltasun instrumentalaren eredua baztertu, eta industriaren, politikaren, zientziaren eta biztanleriaren artean kontzentzua eraikiko duen lankidetzarako foroak eta taldeak eraikitzea (Beck, 1994).
|
|
|
Arriskuaren gizartean, ordea, alderantziz gertatzen da. Kontzientziak (g) izakia baldintzatzen
|
duenez
(Beck, 1998a: 29), arriskuen onarpenak esanahi eta aukera politiko berria du.
|
|
|
Halaber, herriko biztanleengandik hurbil dagoen komunikabidea izateko asmoa
|
duenez
, askotan irrati askeak irratigintzan aritzeko aukera ematen die zaleei edo ikasleei, horiek ere beren irratsaioak egin ditzaten:
|
|
|
Programazioa euskaraz egiteak arazo asko sortu zituen elizaren irratien arduradunen eta ministerioaren agintarien arabera. Sánchez Redondo-k azaltzen
|
duenez
, elizaren eta gobernuaren arteko harremanak gaiztotu egin ziren 1961ean; egoeraren okertze horren arrazoien artean euskal irrati parrokial batzuek euskaraz emititzen zutelako ministerioak egindako salaketa zegoen (Sánchez Redondo, 2001: 66).
|
|
|
Juan Mari Torrealdaik idatzitako El libro negro del euskera liburuan jasotzen denez, irrati arduradunek ordezkaritza espainiarrean zehaztu behar zuten euskarazko irratsaioen zerrenda, eta baimenduak zirenak soilik eman ahal ziren euskal hizkuntzan. Publizitatea eta arrakasta handia zuten disko eskainiak hortik kanpo geratzen ziren19 Idazleak azaltzen
|
duenez
, euskara «denboraz kanpoko» irratsaioetan soilik erabil zitekeen; hau da, kulturaletan, literatura edo historiari buruzkoetan, eta erabat debekaturik zegoen gaurkotasunarekin zerikusia zuten edukietan, publizitarioak izan arren (Torrealdai, 1998: 172 eta 173).
|
|
|
Irratia sortu bezain pronto, Ebanjelioaren mezua hedatzeko tresna egokia izan zitekeela antzeman zuen Eliza Katolikoak. Isabel Sánchez Redondo idazleak azaltzen
|
duenez
, Erromako Eliza berehala jabetu zen komunikabide horren eragiteko ahalmenaz, eta 1931n. Pío XI.a Aita Santua zela. Radio Vaticano izeneko emisora sortu zuen (Sánchez Redondo, 2001:
|
|
|
Lehen hiruhilekoan 6.500 langabe gutxiago Hego Euskal Herrian (Bilbo, Euskaldunon Egunkaria, 2000). Aurtengo lehenengo hiru hilabetekoan 6.500 lagun gutxiago zeuden langabezian Hego Euskal Herrian, INE erakundearen Biztanleria Aktiboaren gaineko Inkestak (EPA) erakutsi
|
duenez
. Horrenbestez, 133.300 herritar daude enplegurik gabe Hego Euskal Herrian, biztanle aktibo guztien %11, 75 Langile hauetatik 84.000 emakumezkoak dira, eta 49.300 gizonezkoak.
|
|
|
Diskurtsoa publikoa denez, testuak jende talde zabalei eskaintzeko modukoa izan behar
|
duenez
, profesionalak kontuan hartu behar ditu jomugan daukan talde horrek konpartitzen duen ezagutza kulturala: sinesmenak, portaera ereduak, gizarte balioak...
|
|
|
Hizkuntza bera da gizakiaren ezagutza eta kontzientzia gidatzen dituen erreminta komunikatzailea. Berbak, badakigu, objektua ordezka dezake, baita ekintza bera ere; era berean, objektuaren eta ekintzen abstrakzioa ahalbidetzen
|
duenez
, berba sekulako erreminta da ezagutza eta kontzientzia delegatuak sortzeko. Zeren, ezagutza zuzena, esperientzia propioaren gainean eraikitzen dena, sentsoriala baita, norberak sentitutakotik eraikitzen dena, hain zuzen ere; baina, ez da bide sentsoriala gizakiak ikasteko duen modu bakarra:
|
|
|
Sakonago hitz eginez, McQuail ek modu kritikoan azaldutako horiez gain, hedabideek gaur egungo gizartearen nortasun oinarrien galera ekarri diote gizaki modernoari, Meyrowitz autoreak azaldu
|
duenez
. Gizarte eredu tradizionalen ordezkoak ezartzen ahalegintzen dira fermuki, albisteak hara eta hona darabiltzaten korporazio berriemale transnazional erraldoiak.
|
|
|
Hora hor, ulertarazle kastrentsea lanean. U. Eco autoreak berak adierazi
|
duenez
, soinuak, liburu orriak, horma baten gaineko koloreak, den denak dira entitate fisikoak, adierazlearen materia, behin eta berriro signifikaturen batera igortzen gaituztenak, baldin eta nora begiratu behar dugun badakigu. Ulertarazlea berezko nahiz hartutako ohitura, aztura edo eskarmentua da, erantzuteko aldez aurreko prestaketa; kontsiderazioa, azken finean.
|
|
|
signifikazioak aitortzearen prozesu askea da; hala ere, mugatua ere bada, arrakastatsua izateko. Umberto Eco k argitu
|
duenez
, interpretazioak, zabala eta irekia dena, muga bi dauzka: linguistikoa bata, alegia, hizkuntzaren funtzionamendu araututik apartatzen den interpretazioa aberrantea da, eta ez du funtzio natzen?
|
|
|
Borondatezko itaunketaren bidez, hedabideetako arduradunek ezagutu egiten dute boterearen posizioa gai zehatz bati buruz; zigor administratiboak ekidin egin ditzakete, beraz. Botereak, bere aldetik, konpromisozko informazioak, arriskutsuak izan daitezkeenak, argitaratuak izan aurretik ezagutzeko modua
|
duenez
, beharrezkoak izan daitezkeen neurri zuzentzaileak har ditzake.
|
|
|
Halabaina, entzun. Euklion agurea etxean garrasika ari da ohitura
|
duenez
. Ba al dakizue zer gertatzen zaion?
|
|
|
Honen pertsonaiak ez dira berriak, betikoak baino (anaiak, esklaboa, nagusia...), baina bakoitzak bere ezaugarri bereziak ditu, ez erabat tipikoak. Gainera ezaugarrikuntza psikologikoa gehiegikeria gabe garatzen
|
duenez
, pertsonaia finak taularatzen dira azkenean, benetako sentimenduz jantziak. Horrela, barre algarak barik irribarreak bilatzen ditu.
|