|
2008
|
|
|
Euskarazko eta gaztelaniazko bertsioetan kaleratu du Toti Martinez de Lezeak (Gasteiz, 1949) haur literaturako bere lehen nobela, Nur eta irlandar gnomoa (Erein). Gaztelaniaz idatzi
|
du
nobela Martinez de Lezeak, eta Rosetta testu zerbitzuetako enpresa arduratu da nobelaren euskarazko itzulpenaz.
|
|
|
Gisa guztietako esplikazioak daude gisa guztietako kontuei buruz, eta askotan loturarik ez du batak bestearekin. Kirmen Uribek (autoreak) istorio metaketaz osatu
|
du
nobela; istorioak ditu, baina ez da bakoitzarekin, orrialde gutxi batzuetatik landa, kontaketa trinko eta garatu bat osatzeko gauza. Badirudi horregatik kontatu behar dituela horrenbeste istorio; demagun, Arteta eta Bastidarenak hemen azaltzen den moduan, bederen ez diolako nobela bat idazteko aski material ematen.
|
|
2009
|
|
|
Izan ere, hizkuntza anitzetara itzuli dute. Mustafa Saiden istorioa azaltzen
|
du
nobelak. Sudandar gaztea Ingalaterrara joango da etorkin moduan, eta zazpi urte egongo da han, Sudanera itzuli aurretik.
|
|
2010
|
|
|
Bat ama da, baina gogoratzen Kim Bassinger L.A. Confidencial en? Lehen begiratuan misoginia dirudiena emakumeen defentsa bihurtzen
|
du
nobela beltzen egile honek. Kaleratuko duen hurrengo liburua, The Hiliker Curse izenekoa, bere amaren esperientzian oinarriturik berriz, gainerako emakumeekiko dituen harremanei buruzkoa izango da.
|
|
|
Eta horrek ez al
|
du
nobelaren funtzioa aldatu?
|
|
|
Beterriko Liburua aipamena irabazi aurretik ere, oso harrera ona izan
|
du
nobelak, bai kritikaren aldetik eta bai irakurleen aldetik.
|
|
2011
|
|
|
Nik, nire literaturaren bitartez, irakurleari arazo bat planteatzen diot: munduaren egoera, errealitatearen laidoa, gizakiaren suntsiketa, heriotzaren nonahikotasuna...», dio aurrez aipaturiko elkarrizketan.Komikotasunaren eta kosmikotasunaren arteko hoskidetasunetik sorturiko hitz jokoak ondo definitzen
|
du
nobela, Linazasororen hitzetan: «Nire kezka kosmiko existentzialak hemen azaltzen dira, baina, umorez, edo komikotasunez».
|
|
|
Bigarrenak, aurtengoak, Itxaso Araque izan du irabazle, Damutzen ez direnak nobela egitasmoarekin. Ezeren okerrik ez dela, urtebete barru kaleratuko
|
du
nobela hori Elkar argitaletxeak.
|
|
2012
|
|
|
Antropologia ikasketetan emakumearen eta psikiatriaren inguruan idatzitako tesinaren ikerketak bultzatuta hasi zen eleberria idazten. Oinarri zientifikoa
|
du
nobelak, baina baita osagai autobiografikoak ere: «Nire birramonaren benetako bizipenetan oinarritu dut Vera pertsonaia.
|
|
2013
|
|
|
Bere eleberriaren esanahiaz, idazteko prozesuaz eta bere bizitzaren eta pertsonaiaren gorabeheren arteko harremanaz mintzatuko da gaur idazlea bera, Zumaiako Foronda kultur etxean. Gipuzkoako kooperatiba batean lan egiten
|
du
nobelako protagonistak, eta nolabait ere, 40 urte inguruko krisiak harrapatua du. Dibortziatuta dago, eta alaba bat dauka.
|
|
|
Ez dakit lozorroa, beldurra edo ezina den, edo dena batera, baina halakoxea da egoera. Egungo gizartearen erretratu gordina egiten
|
du
nobelak, baina bada samurtasunerako tarterik ere, Lanbas eta Florindaren arteko harremanetan bereziki. Bai, bai.
|
|
|
Azken finean, prekarietateari, lan baldintza kaxkarrei eta gero eta okerrago egoteari zelofan bat jartzen diote, eta karamelua balitz bezala saltzen digute berez bat dena. Euskal sukaldaritzako izarren gehiegizko ospea eta batzuek horren inguruan muntatutako negozioa ere kritikatzen
|
du
nobelak. Gehiegikeria guztiekin azkenean nazkatu egiten zara.
|
|
2014
|
|
|
Joseba Sarrionandiaren hitzak dira, eta ematen dute pistaren bat jakiteko Mary Shelleyren nobela nola egin den ezagun. Askok ez
|
du
nobela irakurri, baina gehienok ezagutzen dugu istorioa; beldurrezko nobela da, zientzialari ero bati eta berak sortutako izakiari buruzkoa. Akaso horretan dago testuaren erakargarritasun nagusia, baina istorio izugarri bat baino gehiago da Frankenstein. Iñigo Errastik ekarri du euskarara, eta itzulpenak ez du tatxarik:
|
|
|
Beldurrezko istorio gozagarri bat baino gehiago da: Mendebaldearen historia modernoan oinarrizkoa den dialektika gorpuzten
|
du
nobelak literatur maila nabarmenarekin. Onak gara berez?
|
|
2018
|
|
|
abiatzen da kontakizuna, eta Osantza Aranguren protagonistaren nondik norakoak jarraituz ematen du Gaztelak Nafarroaren aurka ekindako gerrak Durangaldean izan zituen ondorioen berri. Gaztelako koroaren aginduetara Nafarroari eraso beharrean Nafarroako Erresuma defendatzeko borrokan aritu ziren pertsonaia batzuen berri ematen
|
du
nobelak, hainbat pertsonaia eta gertakari historikotan oinarrituta.Nobela mardula da Azeri dantza, dokumentazio lan handian oinarritzen dena, eta eleberriaren baitako istorioek orduko bizitzaren berri izateko balio dute: egoera sozioekonomikoa, ohitura eta tradizio kultural eta erlijiosoak...
|
|
|
Henri Lefevre soziologoa sartu dut eleberrian [1981 urtean egon zen sanferminetan, Mario Gabiria lankidearekin]. Hark esaten
|
du
nobelan: «Alkohol asko ikusi dut, eta liskarrik ez».
|
|
2020
|
|
|
gorpu bat agertu zen; bi hilotz zeuden hilerrian; eta zabaldu zen Ben Barka [Marokoko politikari ezkertiarra, bahitua eta eraila] eta bere idazkaria ote ziren. Horrekin lotuta, Ben Barkak lotura
|
du
nobela beltzarekin eta Afrikako deskolonizazioarekin. Igandean eginen dugun itzuliak ere lotura pixka bat badu gaiarekin.
|
|
|
Elizarik, berriz, Igartza saria jaso zuen Zendabalitz eleberri korala idazteko. Gizakien kontraesanekin eta gizartearen estereotipoekin jolas egiten
|
du
nobela laburrean. Txoperenak Ene baitan bizi da nobela laburra idatzi du, Gazteluma bekari esker.
|
|
2021
|
|
|
Amaitzeko, gehitu
|
du
nobelan pertsonaia gehiago ere badirela, kontakizuna «zabaltzen» dutenak, eta Errenteriak (Gipuzkoa) presentzia handia duela ere bai.
|
|
|
«Egiten dituen gauzen ondorioz nahitaez ibili beharra dauka horrela», justifikatu du Arretxek. «Berak ere esaten
|
du
nobelaren pasarte batean: ' Nire bizitza etenik gabeko ihesaldi bat bihurtzen ari da.
|
|
|
1980ko hamarkadan girotuta dago, eta bideogintzaren agerpenaren ostean zinemagintzak izaniko beherakadaren hasiera kontatzen du. Epaimahaikideen iritziz, «maisutasunez» sortu
|
du
nobelako kontakizuna, «ahots narratiboari dagozkionak trebeki erabiliz, eta indar handiko deskribapenak baliatuz».
|
|
|
Bilbon abiatu
|
du
nobela, baina Euskal Herriko hainbat parajetatik barreiatu ditu pertsonaiak. «Geografia bat» sortu du bere liburuetan Olasagarrek, eta Lekunberri Aranaz ipini zion izena Nafarroa iparraldean asmatutako herriari.
|
|
|
Lagundutako ugalketa teknikak, ondorio fisikoak eta psikologikoak, bikoteetan sortzen diren arrakalak, errespeturik gabeko erditzeak, nahi gabeko abortuak eta horren doluak..., amatasunarekin lotutako gaiak landu ditu Alaine Agirrek Karena (Elkar) eleberrian, Sara Mendizabal protagonistaren ibilbideari jarraikiz. Irun Hiriko Kutxa Literatura Saria izan
|
du
nobelak.
|
|
2022
|
|
|
Gaztetan Parisera joan, eta giro antikolonialean murgildu zen. Gerora, hainbat urte igaro zituen Afrika mendebaldeko kostan; ondoren, AEBetan aritu zen irakasle, eta Okzitanian bizi da egun. Ezinduta dago, baina burua argi du; iazkoa
|
du
nobelarik berriena: L' évangile du nouveau monde (Mundu berriko ebanjelioa).
|
|
|
Hasieran, New Yorkera zatoz, egokitu egin behar duzu, eta iragana, neurri batean, ahaztu egiten zaizu. Baina, gero, iraganak pisua hartzen
|
du
nobelan. Zure izatea ezin duzu atzean utzi.
|
|
|
Horien artean da Jainkoaren seme, Juan Mari Mendizabalek euskarara ekarri eta Igelak argitaratu berri duena. Anjel Lertxundiren eta Joseba Agirrezabalagak ondutako azalean bilduta plazaratu
|
du
nobela argitaletxeak.
|
|
|
Azala janzteko, argitaletxeak margolan baten aldeko hautua egin eta Agirrezabalagarengana jo zuen. Artistak azaldu
|
du
nobela irakurri ahala marrazki asko eginez joan zela, «ohiko eszena batean baino gehiago liburuak zein sentsazio» sortzen zizkion pentsatuz. Azkenean, marrazkietako elementuekin collage moduko bat osatu zuen, kutsu surrealista duena eta protagonistaren bakardadea islatzen duena.
|
|
|
Giza Eskubide, Bizikidetza eta Lankidetza Idazkaritzaren literatur lehiaketara bidaltzen
|
du
nobela Carcamok. Hura irabaztean, «errelatoaren zoru komunari ekarpena» egin izana txalotzen dio epaimahaiak.
|
|
|
balitz, heldu den urrian 90 urte beteko zituen, eta ospatzeko modurik onena haren lana zabaltzen segitzea dela uste du Garazi Arrula Ruizek. Txalapartako editore ere badenak itzuli
|
du
nobela, Beirazko kanpaia izenburupean, eta Maialen Berasategi Catalan zuzentzailearekin batera aurkeztu du, Donostian —zuzentzaileen lan maiz ikusezina eskertu eta aitortu gura izan du, bidenabar, Arrulak—.
|
|
|
Maritxu Altuna txokolategilea, alarguna eta alaba baten ama, hiriko harresien barruan gelditzea eta negozioari eustea erabaki duena. Haren bidez kontatuko
|
du
nobelak herritarrek bizitako amesgaiztoa. «Gertakari ilun horretatik abiatuta, herritar zibilen bizitzetan zentratuko da idazlea».
|
|
|
Niretzat, genero nagusia, esentziala, poesia da; hitza hor sortzen da. Idazle poetak maite ditut gehien, eta, gero, ipuinlariak; horiek ere baztertu xamar daude, baina, orain, ipuingintzak garai on bat izan du gure literaturan, zirrikitu bat ireki
|
du
nobelaren itzalpean. Nik nahiko nukeena da mikroipuinlari gehiago egotea euskal literaturan.
|
|
|
«Ondoko pisuko andreak esan zidan bera apenas egoten zela etxean, eta giltzak hartzeko nahi banuen hara idaztera joan». Gaur egun, oraindik, baditu giltza horiek, eta handik idatzi
|
du
nobela berriaren parte handi bat ere. «Balkoitik begira egoten naiz, auzokoengana hurbiltzen naiz...».
|
|
2023
|
|
|
Zenbakiei begiratzeak franko laguntzen
|
du
nobelaren itzal handia neurtzen, marka asko hautsi baititu. Gallimardek emandako datuen arabera, bost milioi aletik gora saltzen dira urtean.
|
|
|
«Uste dut literaturak funtzio hori ere baduela, gure bizitzei kolorea eta zentzua ematea. Eta hori kontatzen
|
du
nobelak: emakumeak preso daude, baina Rosalia de Castroren poesiak eta bizi izandako istorioak elkarri kontatzeak askatzen ditu».
|