|
2000
|
|
|
Milioi erdira heldu barik, kopuru horretatik hurbil
|
dago
hiztun kopurua. Laurehun mila baino gehiago Asturiesen, 1994 egindako inkesta baten arabera, herrialdeko herenetik gora.
|
|
2004
|
|
|
hots, hiztunaren eta bere munduaren arteko zilborrestearen funtzioa betetzen duen neurrian soilik bihurtzen da hizkuntza bat giza nortasunaren eratzaile. Hori etenda baldin badago, ez
|
dago
hiztunaren eta munduaren arteko elkarreragin eta jario sortzailerik. Hizkuntza horrek ez du halako funtziorik mamitzen, nahiz eta jakin, jakin daitekeen.
|
|
2006
|
|
|
Garbi dago, oraintsu arte ofizialtasunik izan ez duen hizkuntza txiki baten kasuan, adin ertainetik gorako populazioaren gehiengoa, zoritxarrez, euskaraz analfabetoa izanda, hots, ongi eta gaizki idatzirikoa beti bereizten ez dakienean, garbi
|
dago
hiztunen artean horrelako jolasak egin eta anizkeriak barreiatzea ekintza suizida dela, edo, nahiago baduzue, kriminala, eta maiz, gainera, dialektoen aberastasunaren aitzakiaz burutua.
|
|
2007
|
|
|
Ahozko erabilerari buruz, esan genezake, handi handika esan ere, ez dukegula erabiltzen euskaldun guztiok, azken 25 urteotan edo: uste dugu ez dela baliatzen iparraldean (beharbada, ezta hegoaldeko Nafarroan ere); giputz euskaran bai, hiztun nagusi eta onek bai behintzat, batez ere BERA erakuslea; eta gehien bizkai euskaran erabiltzen dugu (eta asko dago behera eginda, batez ere gazteetan), eta hemen bizirik
|
dago
hiztun zahar onetan behinik behin BERA, BERAU, BERORI eta pluralean EUROK eta EUREK. Idatzizko erabilerari dagokionez, tradizio handiago dute, Axularrek berak ere erabiltzen ditu-eta
|
|
2008
|
|
|
zer hiztun kontzentrazio dagoen lurraldeko leku desberdinetan, zein den hiztun horien proportzioa taldekoak ez diren hiztunekin alderatuz, eta ea hizkuntza komunitateak arbasoen lurraldean bizitzen jarraitzen duen edo ez. Lurralde jakin batean (hiri nahiz eskualde batean) H1 hiztunek duten banaketa oso lotuta
|
dago
hiztun taldearen barruko gizarte sarearen indarrarekin eta, beraz, esparru pribatu eta publikoetan H1 hizkuntzak duen erabilera maiztasunarekin (Landry eta Allard, 1994a, 1992a). Zenbat eta handiagoa izan hizkuntza jakin bateko hiztunen proportzioa eskualde jakin batean, orduan eta sendoagoak izango dira harreman linguistikoen sareak eta orduan eta aukera gehiago izango ditu gutxiengoaren hizkuntzak talde barruko komunikazioetan erabilia izateko egoera pribatu eta erdi publikoetan.
|
|
2009
|
|
|
Gaur egun hizkuntza ekosistema berri bat dugu eta hizkuntza bat globala izatea edo ez izatea ez
|
dago
hiztun kopuruaren baitan ez eta gobernuen eragin politikoaren baitan ere, baizik eta hiztunek globalizazioaren parte izateko duten borondatean: ingelesa hizkuntza komun gisaeta garai globalean tresna erabilgarri izan nahi duten hizkuntzak daude.
|
|
|
Eta hizkuntza bat globala izatea edo ez izatea ez
|
dago
hiztun kopuruaren baitan ez eta gobernuen eragin politikoaren baitan ere, baizik eta hiztunek globalizazioaren parte izateko duten borondatean.
|
|
|
Ahaleginak egin ditzagun, ahal dugun neurrian, geure modernitadea eraikitzen, konplexurik gabe, moderno globalek" kaxero" deitzen badigute ere. kaldunek, gehien gehienek, onartu eta integratu badute, integrazio horri men egin zaio: euskaldunik gabe ez
|
dago
hiztun herririk.
|
|
2011
|
|
|
Afera hori bakarrik balitz, gaitz erdi, zeren, gainera, lantegitik kanpo ez ezik, euskal kultura eta herri erreferentzia orotatik landa ere egiten baitu ikasketa hori, abstrakzio huts batean, kultur eta erabilera testuinguru barik, baina erdal munduaz inguratuta. Eten bat dago, gainditzeko zaila, euskaltegiko fikziozko euskal munduaren eta hiztun herriaren artean, edo ez
|
dago
hiztun herririk ere. Horrela, euskaldunik ez da sortzen, euskal gizarte eta, beraz, kulturarekiko etena da eta.
|
|
|
Gero ikasten da H, gehienetan eskolan edo sozializazio ajente formal jasoagoen bidez. e) erabilerari dagokionez eten argia dago h ren eta L ren artean: idatzizko jarduna h bidez egiten da, erabat edo oso nagusiki; ahozko jarduera formal jasoa ere bai, oro har. gainerako jarduna, eguneroko mintzajardun eta berba egikera arrunta, informala eta intimoa, L aldaeraz egiten da beti edo nagusiki. hots, Lren eta h ren konpartimentazio funtzionala
|
dago
hiztun elkarte horretan (konkretukiago, hiztun elkarte horrek konpartimentazio arau hori indarrean daukan esparru territorialean eta, horren barnean, bertako hiztunen arteko agerbide, jardun gune, harreman sare eta situazioetan. hots: hiztun elkartearen lurralde esparru osoan (hiztun herrian) edo bertako eskualde eremu jakinean kontestuak agintzen du, normalean, noiz h erabili eta noiz L. Mintzajardunaren situazio markatzaileek, norknorekin noiz non zertaz diharduen azaltzen duten elementuek, esplikatzen eta, parte on batez, determinatzen dute kasu bateko eta besteko jardunaren berezitasuna. f) Konpartimentazio soziofuntzional (eta, dagokion neurrian, territorial) hori egonkorra da. hots, ez da urtetik urtera (ez eta hamarkadatik hamarkadara edo belaunaldi batetik hurrengora) nabarmenki aldatzen. hizkuntza egoera guztiak (guzti guztiak) aldatu egiten direnez gutxi edo (normalean) asko, berehala agertzen da galdera:
|
|
|
Hiztun kopuruaren eragina dela-eta, hona Klaus Zimmermann-en iritzia. Hizkuntza baten biziraupena ez
|
dago
hiztun kopuruaren esku soilik, batez ere beste faktore batzuen esku dago. Alegia:
|
|
|
IKER korrika doa kaletik eta LURDESekin egingo du topo. IKER ez
|
dago
hiztun berarekin.
|
|
|
Sekula ez dira hizkuntza komunitateak desagertu orain desagertzen ari diren erritmoan, eta eurak dira ingurumenaren ikuspegitik iraunkorrenak; horregatik, krisi ekologikoari aurre egiteko beharrezkoa da ulertzea uztarri bereko bikoa dela aniztasun biologikoa eta kulturala. Euskara oso urruti
|
dago
hiztun bakarra duten 100 hizkuntza horietatik, eta 100 hiztun dituzten beste 1.000 hizkuntza horietatik. Garai globalari tonaka dario norbere taldetasunaren desegitearen arriskua, esperientzia oinarrizko gisa.
|
|
2012
|
|
|
Berrogei urteren buruan, aldiz, euskararen bilakaera ez da joan Txepetxek iragarri zuen galbidetik. hizkuntza atxiki eta ordezkatze (language maintenance and shift, Fishman 1964) arloan jorratutako ikerketa ugari gorabehera, oraindik ez
|
dago
hiztun taldeek beren mintzairari eustearen gaineko benetako teoria osorik. hala bada, halako iragarpenak egitea zaila izaten da.
|
|
2013
|
|
|
" Ez inposatu, ez eragotzi, egiazki bermatu, baizik" euskara nahiz gaztelania erabiltzeko aukera. gehiagotan bat etorri, eta zenbat eta arrazoibide ezberdin gehiago onartu, orduan eta indar handiagoz tira egingo dugu euskararen gurditik; behar dugu jakin zer den euskara indarberritzeko" nahi" hori gauzatzeko ezinbestez egin behar dena, zer deserosotasun diren saihetsezinak aurrera egiteko, zer den bakoitzak egin dezakeena eta norberak baino egin ezin dezakeena, eta zer prezio gauden prest ordaintzeko, guztia ez baita euskara eta euskarak berak ere ez baitu —eta ez du izango— balio bera guztientzako. Hizkuntzaren gainetik
|
dago
hiztuna, eta hizkuntza ez ezik beste" osagai" asko ditu hiztunak.
|
|
2014
|
|
|
Horregatik hartzen du pisu berezia KOMUNITATEA kontzeptuak: sareak aztertu, bultzatu eta lidergoa baliatu beharra
|
dago
hiztun komunitateak sendotzeko. Adibidez, Durangoko Azokak azken urtetan izan duen bilakaera ildo horretan koka daiteke.
|
|
|
Bai, baina euskara modernoa, osatua, batua, nahi den bezala izendatu, zein irizpidez diseinatu behar da? Non
|
dago
hiztun komunitate aktiboa. Jatortasunaren irizpideari irizpide praktikoa erantsi behar zaio:
|
|
2015
|
|
|
Euskara batua zuzen egituratuta ikusten dudala esan dut aurreko atalean, baina, jakina, aldea
|
dago
hiztun batzuek darabiltenetik besteek darabiltenera, eta batzuen jarduna egokia eta zuzena den bezala, traketsa eta desegokia izaten da beste batzuena. Azken batean, lehendik sustraituta zeuden joerek bizirik diraute eta, nahiz eta azkenaldian nabarmen hobetu den, bada oraindik zer aldatua.
|
|
|
Bateko eta besteko hizkerak, ostera, nabarmen desberdinak dira, eta hori ez da halabeharraren ondorioa: garbi
|
dago
hiztunek nahita zabaldu dutela aldea, batzuk eta besteak argiro bereiztearren.
|
|
2017
|
|
|
Antzekoa gertatzen da Galizian, galiziera gaztetan edo heldutan ikasi dutenak neofalante dira, neo aurrizkiak ‘berri’ esan nahi baitu, bretoieraren moduan. Katalanaren kasuan, ordea, ez
|
dago
hiztun berri etiketarik, baina hiztun berritasuna geroz eta presenteago dago soziolinguistikako lanetan, eta katalan berri bezalako terminoak darabiltzate katalana bigarren hizkuntzatzat duten elebidunentzat.
|
|
2018
|
|
|
3 Harreman hizkuntza aldatzea zaila da ideologia oso barneratua
|
dago
hiztun berri eta zaharren artean. Eta, jakin badakigu, aldaketa oso posible dela.
|
|
|
Harremanhizkuntza aldatzea zaila da ideologia oso barneratua
|
dago
hiztun berri eta zaharren artean. Eta, jakin badakigu, aldaketa oso posible dela.
|
|
|
Hizkuntza bat ezer gutxi da hiztunik gabe, eta hizkuntza bat bizirik
|
dago
hiztunek erabiltzen badute. Erabiltzeaz gain, ordea, izan dira zaindu, babestu, bultzatu, indartu eta sendotu duten zumaiarrak 50 urte hauetan, eta ez gutxi, gainera.
|
|
2019
|
|
|
Lan zaila da hori, hortaz, baina ezinbestekoa eta, aditu askoren ustez, lehentasun bizikoa. zer egin behar da, konkretuki, goiko hiru erronka horiei artez erantzuteko? euskarazko jardun arruntari bizirik eutsi behar zaio, kosta ala kosta, 35 urte dirauen belaunez belauneko perspektiban; bizirik eutsi behar zaio ahalik eta arnasgune gehienetan; bizirik, bereziki, euskara eguneroko jardun arruntean nagusi den ingurumen geoterritorial zabal populatuenetan61 Belaunez belaun bizirik euste horretan
|
dago
hiztun elkarte (edota, hainbatera iritsi ezin denean, hiztun talde) guztien osasunmailaren Rubicon nagusia. hortik gora lortzen dena ondo dago, hortik behera gelditzen dena, aldiz, gaizki edo eskas62.
|
|
|
Frogatuta
|
dago
hiztun batek badakienean norbait haren produkzio linguistikoa aztertzen ari dela, ohi baino gehiago zaintzen duela produkzioa.
|
|
|
Otsailaren erdialdean jarri nintzen harremanetan ikasleekin, beraz, ia bi hilabete lehenagoko jarduna aukeratu nuen, behatzailearen paradoxa ez gertatzeko. Izan ere, Orreagak esplikatzen duen moduan, frogatuta
|
dago
hiztun batek badakienean norbait haren produkzio linguistikoa aztertzen ari dela, ohi baino gehiago zaintzen duela produkzioa, eta ez duela berba egiten —edo idazten— normalean eta testuinguru informal batean egiten duen bezala.
|
|
|
Honek esan nahi du gure hizkuntza, zalantza izpirik gabe, hiztun gehien dituzten munduko hizkuntzen %10aren barruan dagoela! Hots, 0 eta 10 arteko eskala batean, euskara 9tik gora
|
dago
hiztun kopuruari dagokionez. Harrigarria, ezta?
|
|
2021
|
|
|
Hizkuntzaren aldagaia ez da kontuan hartzekoa beti. Hemen ez
|
dago
hiztun komunitate gutxitu bat, antza; kultur sistema guztiek pareko egiturak eta masa kritikoa dituzte; eta hizkuntza hautuak ez du eraginik kultur lanen ikusgarritasunean, hedapenean, gizarteratzean. " [Abertzaletasun historikoa] 30 urte boterean izan ondoren, ez da lortu euskal kulturan zimentarri sendoak jartzea.
|
|
2023
|
|
|
Gaur egun, ainua galzorian dago, hiztun natibo gutxi baititu. Nibutani herrian
|
dago
hiztun natiboen multzorik handiena, museotik 30 bat kilometrora: han 100 hiztun inguru daudela kalkulatu dute, eta haietatik soilik 15ek erabiltzen dutela hizkuntza egunero.
|