|
2001
|
|
|
noski, bakarra, hemengo lan baldintzak, bizimodu, osasun eta gizarte zerbitzuen kalitate onak ere berea eragin baitute, udaldian beren jatorrizko autonomietara joatendi renean argi ikusi ohi dutenez. Baina edonola ere, Bizkaialdean behintzat, garbi nabari da zer nolako harrotasunaz presentatzen dituzten etorkinek beren seme alabak edo ilobak" euskaraz ondo dakitela" azalduz,
|
berek
euskara ikasteko izan ez zuten aukera, beren ondorengoengan behintzat konplitu dela ikusiz.
|
|
|
Begien bistan denez, eta salbuespenak salbuespen, Euskal Herriko PSOEn ez da euskaltzalerik, ez euskal sentiberatasunik ere, eta alderdi batean aldaketak gertatzeko, gutxieneko masa kritikoa behar da, eta sozialistek horixe dute falta. Ene ustez, etortzekotan, aldaketa kanpotik helduko zaie, katalan galegoen eraginez, edota Madrilgo bere kideen komenientzien akuilupean, baina orduan ere gaizki eta berandu,
|
berek
ez duten komentzimendua baitigute besteoi sinetsarazi.
|
|
|
Putzu ko pertsonaiek ez dute Tolstoi, Balzac eta are Galdos edo Unamunorenen sakontasunaren hatsik ere. Gudu deskribapenek
|
berek
zaharkituak dirudite, baita Stendhalek 1839anarg itaratutako La Chart reuse de Parm e ko Waterlookoarekinkonparatuta ere. Baina agian konparaketa hauek ez dira zuzenak, eta Txillardegiren nobela azken urte hauetan salmentaarrakasta itzela izan duten kiosko motako nobela historiko ugarien artean kokatu genuke.
|
|
|
Horixe da azterlari gehienen ordena:
|
berek
badakitela gauzak non diren.
|
|
|
Nire artxiboarekin zerbait egin nahirik etorri zaizkitpa re bat aldiz. Baina etorri diren horiek,
|
berek
aurretikgauzak pentsatuta. Nirekin hizketan hasterako kondizioak jarri.
|
|
|
Baina kondizio horiek okerbidetik zihoazenak, eta ez dugu ezer ere egin. Ni kondizio horiek kentzen ahalegindu, eta
|
berek
ez nahi, berek asmatutakoak ziren eta. Horrela ezin ezer ere egin.
|
|
|
Baina kondizio horiek okerbidetik zihoazenak, eta ez dugu ezer ere egin. Ni kondizio horiek kentzen ahalegindu, eta berek ez nahi,
|
berek
asmatutakoak ziren eta. Horrela ezin ezer ere egin.
|
|
|
Euskara, bestalde, administrazio, komunikabide eta, batez ere, irakaskuntzari esker, atzora arte euskal girorikbat ere ezagutzen ez zuten eremuetaraino heltzen ari da —espainol frantses erdarek aspaldian euskal eremu garbietaraino egiten zuten bezala, derragun bidenabar—, eta horrek, noski, etorkinen seme alabak eta herrialde deseuskaldunduak euskal kulturara erakartzeko lan handia egin du. Baina, aldi berean, euskalduntze prozesu horretan alderdi espainolistak beldur dira,
|
berek
tradizionalki beren" erdal feudotzat" jotzen zituzten eskualdeak, praktikan espainol kolono integraezin gisa erabiliak, ez ote zaizkien beren eraginpetik joango, berek inondik ere kontrolatzen ez duten" euskal" mundurantz pixkanaka lerratuta.
|
|
|
Euskara, bestalde, administrazio, komunikabide eta, batez ere, irakaskuntzari esker, atzora arte euskal girorikbat ere ezagutzen ez zuten eremuetaraino heltzen ari da —espainol frantses erdarek aspaldian euskal eremu garbietaraino egiten zuten bezala, derragun bidenabar—, eta horrek, noski, etorkinen seme alabak eta herrialde deseuskaldunduak euskal kulturara erakartzeko lan handia egin du. Baina, aldi berean, euskalduntze prozesu horretan alderdi espainolistak beldur dira, berek tradizionalki beren" erdal feudotzat" jotzen zituzten eskualdeak, praktikan espainol kolono integraezin gisa erabiliak, ez ote zaizkien beren eraginpetik joango,
|
berek
inondik ere kontrolatzen ez duten" euskal" mundurantz pixkanaka lerratuta.
|
|
|
Urte luzetan euskara mendekotasun egoeran ikusi dutenean, ez zuten benetan hartzen eta agian bigunenak aldekotasun faltsuzko adierazpenak egitera ere iristen ziren. Baina
|
berek
espainolari aitortzen dioten" normaltasun" hori bera guk euskarari eta euskal kulturari egotzi nahi izatea, eta batez ere, egoera horrek berek aspaldiko urteetan lortutako estatusa EAEn arriskuan jartzea ezin dute inondik ere jasan. Horretarako, aldian aldian egin izan duten bezala, diskurtso bat apailatzen saiatuko dira:
|
|
|
Urte luzetan euskara mendekotasun egoeran ikusi dutenean, ez zuten benetan hartzen eta agian bigunenak aldekotasun faltsuzko adierazpenak egitera ere iristen ziren. Baina berek espainolari aitortzen dioten" normaltasun" hori bera guk euskarari eta euskal kulturari egotzi nahi izatea, eta batez ere, egoera horrek
|
berek
aspaldiko urteetan lortutako estatusa EAEn arriskuan jartzea ezin dute inondik ere jasan. Horretarako, aldian aldian egin izan duten bezala, diskurtso bat apailatzen saiatuko dira:
|
|
2002
|
|
|
Ezker Batuak ongi azpimarratu duenez, Ibarretxerenp roposamena
|
berek
aspaldidanik aldarrikaturiko atxikimendu askeko federalismora biziki hurbiltzen da eta, neurri handiz, euskaldun askoren helburuak ase ditzake.
|
|
|
Izan ere, (vasco) espainol horien kezka argia da: beren oraingo hegemoni egoeran, Euskal Herrian ere Estatu Zentralak beraiek ordezkatzen eta babesten dituela sentitzen dute, eta ez lukete nahi euskaldunek (hots, euskaldun euskaldunek edo euskaldun soilek) orain arte
|
berek
ez bestek gozatzen dituzten pribilegioak ere berdintasunez lortzea: hizkuntz eskubideak, naziotasunaren aitormena, nazioarteko ordezkaritza, erabakimena, nagusitasun etnikoa etab.
|
|
|
PPz ez dago zer esan handirik, berauek, bai Euskal Autonomia Erkidegoan eta bai Nafarroan, beti argi utzi baitute beren antieuskalduntasuna. Bestalde, Espainian botere zentrala daukate eta begien bistan dago Euskal Herriak lortuko lituzkeen eskumen handiagoak
|
berek
galdu lituzketela. Hori dela eta, boterera heldu zirenetik, jo eta ke aritu dira espainolen artean nazionalismo erreakzionarioenaren haziak ereiten, frankismo garaiko balioak eta nostalgiak berpizten, jende horien iritzi publikoa edonolako joera federalistaren kontra ager dadin, eta joko horretan, botorik ez galtzeko, PSOE bera bete betean harrapatu dute.
|
|
2003
|
|
|
Euskal erakunde publikoek ere heldutasuna erakutsi zuten,
|
berek
jasotako erasoa balitz bezala, egunkariak jasandako bidegabekeria salatuz eta proiektu berria hasieratik sostengatuz. Ezin ahaztekoa da Kataluniatik eman ziguten lezioa.
|
|
|
Gure argumentuen biltegitzat ez hartzen. Historia, denok badakigu, garaileek idatzi dute; gero historia hori garaituek
|
berek
sinesten dutela, tristeena hori da, badakigu. Ez daukagula, ordea, zergatik sinetsi, euskaldunok badakigu aspaldi hori ere, edo jakin genuke.
|
|
2005
|
|
|
Zortzi urtetan euskara ikasi ez eta beren burua kalean ikusi dutenean hasi dira kezkatzen egoeraz. Lotsagarria da Euskal Herriko hizkuntza ez jakitea,
|
berek
direlako eragile zuzenak ikasleoi hizkuntza hori irakasterakoan.
|
|
2006
|
|
|
Salamancako operazioan ere konbinazio hilgarri berarekin egiten dugu topo. Oraindik guztiz argitzeke dago auzia bere osotasunean, baina zantzu guztiek adierazten dutenez, Ramon Serrano Suner eta Hitlerren arteko harreman bikainak ez ziren mugatu soilik errefuxiatu errepublikano katalan, euskaldun eta espainolak kontzentrazio eremu nazietara masiboki eramatea sustatzera, batez ere Mathausenera (preso errepublikanoek
|
berek
eraikitakoa, gainera). Informazioaren alorrean ere benetako lankidetza izan zuten.
|
|
2007
|
|
|
Menturaz horietako batzuk honezkero galduak dira, tamala baita, agian altxor ikusgarria ez bazen ere hala galdua. Jakinlariek
|
berek
ezagutzen zituzten euren mugak. Lankideei gomendio batek honela zioen:
|
|
|
Txostengile bakoitzak gidoi moduko bat aurkezten zuen galdera batzuekin, partaideen artean aurretik banatzeko, haria edo izan behar zuena konferentziaren ondoko eleketan. Hona hemen autoreek
|
berek
aurkeztu dituzten gidoitxoen adibide batzuk:
|
|
2008
|
|
|
Hizkuntza gutxituetan, agintearekin edo gabe, literaturgintza berezkoa dela esango genuke, naturala. Hizkuntza horiek
|
berek
bere burua erreproduzitu nahi dutenean, orduan datoz irakaskuntza politikak.
|
|
|
33 Euskal gizarteak immigrazioarekiko erakusten dituen jarrerei dagokienez, garrantzi handiko gaia denez, hemen lantzen den baino askoz ere sakonago eta zehatzago aztertu behar da; izan ere (besteak beste), zenbait sektorek, batez ere euskal gizarteko sektore politikoek, eta bereziki espainiarrekoek, arrazismoaren, nazionalismoaren eta euskal identitatearen arteko lotura ezarri dute. Hemen, argudio horiek faltsuak direla egiaztatu nahi dugu bakarrik, hala adierazten baitute datuek eta azterlanek (espainiarrek
|
berek
egindakoek ere bai): 1) euskal gizartearen errefusatzemaila txikiagoa da espainiarrena, frantziarrena eta europarrena baino, eta 2) euskal gizartearen barruan, alfabetatuta dauden euskal sektoreak dira enpatia maila handien erakusten dutenak" hegoaldeko" herrialdeetako immigranteekiko.
|
|
2009
|
|
|
Ez dut uste iturburuan dagoenik, hau da, editorearengan. Editoreek
|
berek
ezpada inprimategiek egin ohi dute tramitazioa. Hortik geroko informazioaren ibilbidea ez dut ezagutzen.
|
|
2011
|
|
|
Euskaltzaindiaren batzar horietarako atera zuten lehen zenbakia Arantzazun teologia egiten ari ziren ikasleek, baina ez
|
berek
bakarrik: lehen zenbakian jesuitek, beneditarrek, pasiotarrek eta frantziskotarrek idatzi zuten, nahiz koordinatzaileak frantziskotarrak izan.
|
|
2013
|
|
|
Datorren protagonista, nor? Kantariek
|
berek
ikusiko.
|
|
2014
|
|
|
Kondaira fedea duten gizonek egiten dute, eta ez masek: ez parlamentoek
|
berek
ere! Zuk fede hori duzula uste dut; eta dohainak ere bai; eta hor zaude, eta ongi jarria.
|
|
|
Gu, berriz, aingeruak gera; eta ez oso langileak askotan. Partida
|
berek
irabaztea ez da batere harritzekoa. ‘Elkartean’n, eta zernahitan, talde langile bat behar da, ideiei buruz ongi alkartua, eta mundu huntan bizi gerala ongi jabetua[...] Ez badugu abertzale talde sendo bat sortzen, Elkartea beren eskuetara pasako da; berak talde bat baitira ageri danez[...]
|
|
|
Aresti entzun zuela esan zidan; baina ez ziola behin ere ‘feu rouge’ [sic] dalakoa eman. Hain zuzen ere, Mitxelena’ren ustez gipuzkera hartu beharra zegok, eta ez lapurtera zaharra (gaurko ipartarrek
|
berek
ez baitute esaten ‘deraukute’, ‘nerautzun’, ‘daukute’ eta ‘nautzun’ baizik). Beste arrazoin batzuk aipatu zizkidaan:
|
|
|
Hots, bertsoa ezagutzen ez duen dantzaria, lanputs. Harresia k bazuen musika, jokalariek
|
berek
egina; bazituen pertsonaia maskatuen araberako arropa xuxenak, jokoaren zerbitzuko pentsatuak. Argi egile bati entzuna," argi jokorik onena, ikusten ez dena!".
|
|
2015
|
|
|
Beste nonbaitekoak izan bagina, lurralde edo herri hura izanen zen gure inplikazio gunea. Askotan, euskaldunak ez diren batzuek esaten didatelarik guk euskaldunek badugula suertea gure nortasuna, gure kultura ukaiteko, eta horrek ematen digula
|
berek
ez dituzten, edo galdu dituzten aukerak, esaten diet herrialde guziek badituztela aukerak, guziek badutela nortasun bat, historia bat, kultura bat ikertu eta balorizatu behar dena. Esaten diet modernitatearen izenean askotan balio horiek zaharkituak kontsideratu direla eta zakarrontzira bota...
|
|
|
Euskara ez da biziko euskaldunek
|
berek
baliabiderik sortzen ez badiote egunerokoan nagusitzeko. Eta horretarako, marxismoari gertatu bezala, hizkuntzak bere buruaren kritika integratu behar du euskalgintzan, euskalgintzak badituelako erakundeak, alegia, ugerdurak.
|
|
2016
|
|
|
Ez nuen ezertaz ezagutzen eta Juan Mari Bandres aipatuz manatu zidan publikoki isiltzea zeren antolatuak ziren militanteen lanak oztopatzen nituen. Erran zidan Jean Paul Sartrek Gisele Halimiren Le Proces de Burgos liburuarendako idatzi hitzaurrea
|
berek
zutela bideratu, eta gauza horiek errespetatu behar nituela. Baina ez zen arrunt horretan gelditu Parisko nire hitz hartze publikoa.
|
|
|
Banuen sardeska baten moduko giltza hura irekitzeko. Nik banuen tresna hori, eta Iruñera etortzen nintzelarik, han ziren bi liberaturi irekitzen nien eta
|
berek
egiten zuten nahi zutena kotxearekin. Arratsean, berriz hartzen nuen kotxea.
|
|
2019
|
|
|
Egile
|
berek
adierazten duten moduan:
|
|
2020
|
|
|
Halaxe da, bai. Hobeto esan, horixe izaten da kulturek
|
berek
astiro astiro urteetan eta mendeetan egiten dutena balioekin, ondorioetatik oharrikasiz, hots, eskarmentua hartuz, transformatuz, eboluzionatuz (moralki). Horrela ikus ikasten da balioek benaz eta egiaz zer balio duten, h. d., balioak zer balio diren egiatan.
|
|
2021
|
|
|
Esan bezala, gizarte mailan bizi ziren energien isla ziren idatzi horiek (Lekuona 2020). Bestalde, artistek
|
berek
burutu zituzten idatziek ere eragin handia izan zuten kontaketa horri forma ematean, eta beren buruak legitimatzeko bidea ere izan zitzaien. Hori dela eta, eratzen zihoan narrazioan hobetsi ziren artistak beren ibilbidean diktaduraren aurkako jarrera erakutsi zutenak edota euskal kulturaren alde egin zutenak izan ziren.
|
|
2022
|
|
|
Batetik hizkuntza ezpainetarik ezabatuko zitzaien bizidun biktimak ginen, biktima negarroiak, eta bestetik lanjeraren hurbiltasun hotzaren estakuruz, apurkerian irauten genuen: idazleek
|
berek
hiltzera zihoan hizkuntzarekiko errespetuz ez zuten izkiriatzen eta ahapez mintzatzen ginen, etsaia hor zegoelako[...] eskubideak zein genituen jakin gabe, euskaldun izanez eskubidez biluziak ginela uste genuelako. (Ibid.:
|
|
2023
|
|
|
Sortzaileek ez dituzte inoiz irudikatzen
|
berek
garaile suertatzen diren munduak, eta beste fikzio batzuk/ Las creadoras jamas imaginan mundos en los que ganan, y otras ficciones. (e/ i).
|