|
2000
|
|
|
Ildo beretik erran dezaket ezen bere teologi eskoletan ere gutitan aipatu izan zuela heresia eta, baldin aipatzen bazuen, ez zela hereseen aurka ibiltzen, ahotik apoak eta sugeak zerizkiola, eliz gizon kasik gehienei bezala; aitzitik,
|
bere
berezko ohituren aurka, bere solasa neurriz kanpoan apaintzen ibili gabe, hitz xume haien erraiterat mugatzen zen: " Otoitz egizue, beren gaitzetarik libra daitezen", karitatea eta urrikalmendua bertze sentimendu guztien gainetik ipintzen zituela.
|
|
|
" Ene anaia hori ume bat duzu, eta badakizu, umeak beti umekeriak...", orduan irri egiterat deliberatu zen aita jesuita ere. Jesuitaren irria, ordea, ez zen aitarena bezalakoa izan, naturala eta
|
bere
berezkoa, baina behartua, zeren ete aitak baitzekien zer joko jokatzen ari zen, eta apeza, aldiz, guztiz zegoen jokoz kanpoan...
|
|
|
Hala, bada, aita osaba Joanikot baino hagitzez ere tiratzaile hobea zen; ez, ordea, kanoiarekin! Izan ere, ehizan bezala, aitak
|
bere
berezko sena eta bere begia baliatzen zituen, zeren eta ez baitzen gai osabak egiten zituen kalkuluen egiteko, eta begia eta sena, sena eta begia, oso ere luze edo oso ere labur geratzen zitzazkion, tiroen inpaktuek ongi adierazten zutenez; osabak, aldiz, erraiten zuen: " Eman niri objektiboaren posizionea, kargaren datuak... eta ez dut huts eginen"... eta, tiro egiteko orduan, sartuko zuen bala, morroi pare batek lagundurik; sartuko zuen bolbora; emanen zion kanoiari, objektiboaren eta berak matematikoki eginikako kalkuluen arabera, behar zuen inklinazionea, eta haren tiroa ez zen jopuntutik urrun ibiliko.
|
|
|
Izan ere, anitzetan aritu izan natzaizu libertatearen handiaz. Ordea, gero eta goganbeharrago naiz ezen libertatearen handia gehiago bizi izaiten dugula geure desiretan eta geure ametsetan
|
bere
berezko izanean baino; berehala ulertuko didazu, segidan emanen dizudan etsenpluarekin.
|
|
|
Bi mutilek ere beste atitude bat hartu zuten: biak ere serioago, Lupok zigarro bat piztu zuen, Belek berriz, bere irria moderatuz, gizon portatzen ahalegindu zen; ez zuen hura, hala ere,
|
bere
berezko modua; ez zegoen oso eroso. Bederen bederen, giroan tentsio punta bat zegoen.
|
|
2001
|
|
|
Denboraldia: Fruta preziatu hori urteko edozein garaitan izan dezakegu, nahiz eta
|
bere
berezko sasoia negua izan Ipar hemisferioan, Hego hemisferioko udako urtaroarekin bat datorrena, eta hortik dator ekoizpen handiena. Ezaugarriak:
|
|
|
Bien bitartean, mutilak
|
bere
berezko hitz matazari tiraka jarraitu zuen: bateko, hango zelai ederren dotoretasuna, besteko, hango jendearen hitz jarioa, egunean bi kafe hartzen zituenekoa, zaldiz nahi adina paseatzen zuenekoa...
|
|
|
Erdaldun elebakarren eskubide indibidualen aitzakian, euskaldunon komunitatearen eskubide indibidual eta kolektiboak hankaz gora jartzen dira. Eta, jakina, bi komunitateok elkar hartzeko modua ez da komunitate elebidunak
|
bere
berezko hizkuntzari uko egitea, komunitate elebakarrak bi hizkuntzak ikasi eta erabiltzea baizik.
|
|
2002
|
|
|
(Beraz, nire iritziz, Unibertsitatearen
|
bere
berezkoa ez da ofizio jakinak irakasteaedota kultura gizarteratzeko saioak antolatzea; nahiz eta horrelakorik ere egindezakeen, eta zenbaitetan egitea zor duen?, goi mailako ikerkuntzan eta ikas irakaskuntzan arituko ez balitz, ez luke Unibertsitate izenik. Unibertsitateak, gainera, herrigintzaren norabidea eta egitura tankeratu lezake era batera edobestera, adibidez, nazio eraikuntzaren halako edo holako itxura eta edukiaezarriz?, baina hori ere ez luke unibertsitategintzak bere berezkoena).
|
|
|
(Beraz, nire iritziz, Unibertsitatearen bere berezkoa ez da ofizio jakinak irakasteaedota kultura gizarteratzeko saioak antolatzea; nahiz eta horrelakorik ere egindezakeen, eta zenbaitetan egitea zor duen?, goi mailako ikerkuntzan eta ikas irakaskuntzan arituko ez balitz, ez luke Unibertsitate izenik. Unibertsitateak, gainera, herrigintzaren norabidea eta egitura tankeratu lezake era batera edobestera, adibidez, nazio eraikuntzaren halako edo holako itxura eta edukiaezarriz?, baina hori ere ez luke unibertsitategintzak
|
bere
berezkoena).
|
|
|
Historiaren kausaz eta, inoiz, erlijioaren kausaz, hiztun talde bat besteren hiztun lurraldean geratzen da. Beharbada, talde horrek bat egiten du nagusi den hiztun taldeak beretzat dauzkan ezaugarri erlijiosoekin eta politikoekin; baina,
|
bere
berezko hizkuntza eta taldea bera, hizkuntza horren hiztun kolektibo moduan, baztertuak dira eguneroko bizitzan.
|
|
|
Bere burua botere eskandaluetan erraz aurki lezakeen estatu egiturarik baldin bada, hori segurtasun arloa da. Segurtasun munduan,
|
bere
berezko sekretua dela medio, zaila da kontrol gardena izatea; eta gauzak eskandaluen bidez jakitea, ia ezinbesteko bilakatu da.
|
|
|
Ordea, Sergiorekin izandako hitz haiek beren bidea egin zuten, Sararen baitan zalantzaren hazia ereinez. Eta zalantzak Sarari
|
bere
berezko jelosia handiagotu zion. Eta defentsa sistemak suspertu eta biziagotu zizkion, beste emakumeen norgehiagoka hipotetikoen aitzinean.
|
|
2003
|
|
|
Gizakiak, sortu zenetik, behar beharrezkoa izan duen zerbait da. Nire ustez antzerkia gizakiak
|
bere
berezkoa duen zerbait da.
|
|
|
" Bata dela eskuina, bertzea ezkerra, euskaldunen artean hazi dugu herra" salatu zuen Xalbadorrek; min handia egon da gure artean, eta badago (leku guztietan legez, noski). Herrak arduratzen nau, ez hainbeste bere mikatzagatik, ezpada
|
bere
berezko ezintasunagatik, bere ezgaitasunagatik sor  tzeko prozesuetan, hain zuzen ere. Okela gutxirekin, salda asko egin gura izan da gure artean.
|
|
2004
|
|
|
1 Titulu betearazleak agindutako egitekoa
|
bere
berezkoa ez bada eta alderdi exekutatuak ez badu hori gauzatzen, auzitegiak ezarri epean, orduan alderdi betearazleak eska dezake egitekoa hirugarren bati enkargatu ahal izatea, alderdi exekutatuaren kontura, edo, bestela, kalte galeren medeapena erreklama dezake.
|
|
|
1 Titulu betearazlea
|
bere
berezko egitekoari buruzkoa bada, orduan, 699 artikuluan aipatu agindeia betetzeko epean, alderdi exekutatuak auzitegiari adieraz diezazkioke tituluan xedatutakoa ez egiteko arrazoiak, eta egokitzat jotzen duena alega dezake, zordundutako prestazioa bere berezkoa izateari edo ez izateari buruz. Epe hori igaro ondoren, alderdi exekutatuak ez badu prestaziorik egin, alderdi betearazleak eska dezake, betearazpenak aurrera eginez, zerbait egiteko prestazioaren diruzko baliokidea jasotzea ala alderdi exekutatuari isuna ordaintzeko premiamendua egitea, egitekoa gauzatzeko epea noiz amaitu eta hortik egitekoa gauzatu gabe igaro hil bakoitzeko.
|
|
|
1 Titulu betearazlea bere berezko egitekoari buruzkoa bada, orduan, 699 artikuluan aipatu agindeia betetzeko epean, alderdi exekutatuak auzitegiari adieraz diezazkioke tituluan xedatutakoa ez egiteko arrazoiak, eta egokitzat jotzen duena alega dezake, zordundutako prestazioa
|
bere
berezkoa izateari edo ez izateari buruz. Epe hori igaro ondoren, alderdi exekutatuak ez badu prestaziorik egin, alderdi betearazleak eska dezake, betearazpenak aurrera eginez, zerbait egiteko prestazioaren diruzko baliokidea jasotzea ala alderdi exekutatuari isuna ordaintzeko premiamendua egitea, egitekoa gauzatzeko epea noiz amaitu eta hortik egitekoa gauzatu gabe igaro hil bakoitzeko.
|
|
|
Epe hori igaro ondoren, alderdi exekutatuak ez badu prestaziorik egin, alderdi betearazleak eska dezake, betearazpenak aurrera eginez, zerbait egiteko prestazioaren diruzko baliokidea jasotzea ala alderdi exekutatuari isuna ordaintzeko premiamendua egitea, egitekoa gauzatzeko epea noiz amaitu eta hortik egitekoa gauzatu gabe igaro hil bakoitzeko. Auzitegiak auto bitartez bidezkoa dena ebatziko du, eta alderdi betearazleak eskatutakoa onartuko du, auzitegiak uste izanez gero, kondenaren objektu den prestazioak
|
bere
berezko egitekoaren ezaugarri bereziak dituela. Bestelako kasuetan, auzitegiak betearazpenak aurrera egitea aginduko du, 706 artikuluan xedatutakoaren arabera.
|
|
|
1 Aurreko artikuluetan ezarri isunen zenbatekoa zehazteko, auzitegiak, probidentzia bitartez, kontuan hartuko du titulu betearazlean
|
bere
berezko egitekoari ezarritako prezioa edo kontraprestazioa. Prezioa edo kontraprestazioa titulu betearazlean jasotzen ez bada edoren %20 izan daitezke, eta isun bakarra, prezio edo balio horren %50 gaizki egindakoa desegin nahi bada, auzitegiak kontuan hartuko du, jokabide horiek merkatuan duten diruzko kostua.
|
|
|
Sarritan esan ohi da Erregistro Zibila gizabanakoen egoera zibilaren erregistroa dela. Hain zuzen ere, egoera zibil horrek dakartza, lehen esan legez, halako ondorio jakin eta zehatzak subjektu horrentzat, horiek
|
bere
berezkoak izan (izena, abizenak) zein ondare izaerakoak izan (oinordetzak, familia zuzenbidekoak).
|
|
|
Ezinbesteko baldintza da, hain zuzen, gizarte garapenaren araberako eskolatze mailaren eta hizkuntza gaitasunaren jabe izatea. Eta, jakina, batez besteko erdalduna gai baldin bada eskakizun horri aurre egiteko, zertan dira, bitartean, euskaldunaren izaera eta neurri linguistikoa
|
bere
berezko hizkuntzan. Xabier Letek, adibidez, ez bide daki euskaldunaren euskaltasun izaera hori nola bizi duen gaur egungo euskaldunak:
|
|
|
Ederki dakigu erretena estutzen eta estutzen aspaldi hasi zela, horren lekukotasunak non nahi eskura dauzkagu. Euskaldunak, euskaldun izango bada, bizi erretena behar du,
|
bere
berezko uretik edan behar du, berezkoa eta aldakorra duen ur zahar eta berritik.
|
|
|
Harako Gau Eskolen garaiko gramatika metodoen morrontzatik jarduera komunikatiboa lehenesten duten egungo ikuspegi dinamikoetara dagoen tartea ezin ukatuzko aurrerabidea da. Ildo horretan barrena, hain zuzen, hizkuntzari berari buruzko definizio soziolinguistikoak orduko hizkuntzalaritza arauemailearen zurruntasuna gainditzearekin batera, didaktikaren esparruak
|
bere
berezko nortasuna erdietsi du hainbat jakintza andanaren itzalean. Bere buruaren kudeaketa, didaktikaren atal honek, bere irizpide teoriko eta enpiriko autonomo en argitan eratu nahi du:
|
|
|
Politika benetanzer den esatea ez ezik, politika eta gainerako ezagutzak zertan bereizten diren adierazteaere badagokio. Beraz, Filosofia Politikoaren adierazpen honetan, politikaren kontzeptutikkanpo, zein den ekonomiaren, erlijioaren eta gizartearen arloa, alde batetik, eta zein politikarena, bestetik, esan behar du; non dagoen etika banakoaren eta etika sozialaren artekomuga, ea poitacra politikoak
|
bere
berezko legeak dituenetz; nola batera daitezkeen arrazoibanakoa eta estatuaren arrazoia; zein den moralaren eta politikaren arteko bereizketa, etab.Horiek dira, beraz, planteamendu honetan erantzuteke geratzen diren galderak.
|
|
|
Bost askatasun daude EBk animalien ongizatetzat jotzen duenaren oinarri: animaliak goserik eta malnutriziorik gabe egon behar du, gaixotasunik gabe, ingurumeneko lesio eta erasorik gabe, beldurrik eta estresik gabe, eta, azkenik,
|
bere
berezko portaera adierazteko askatasuna izan behar du. Lehenengo hiru puntuak bakarrik kontuan hartzen badituzu, garbi dago animaliak ondo tratatuta daudela pentsatuko duzula.
|
|
|
kable bidezko telebistaren zerbitzua eduki lokalez hornitzearen garrantzia. Kablea,
|
bere
berezko konfigurazio teknikoa dela-eta —satelitea bezalako beste teknologia batzuen aurrean—, eduki lokalen teknologia da, edukiak ia ia auzo mailan kokatzea ahalbidetzen baitu, seinalea nodoz nodo kudeatzetik abiatuz. Horregatik, garai hartan bertan, kable bidezko telebistaren bezerorik gabe, une horretan lanean ziharduten telebista lokal nagusiekin harremanetan jarri ginen.
|
|
|
Alabaina, ez da bera ondo jabetzen argudio horrek hedaduraz hitz egiteko orduan erakusten duen ahultasunaz, bere metodoaren marko estura mugatu gura izanez gero bereziki. Izan ere, adigai fisikoak oroimenean oinarritzen baditugu nekez esan ahal izango genuke ideia argi eta bereiziez dihardugula; izan ere, oroitzapen ariketa ezabatua izango da beti,
|
bere
berezko ahultasunak eta ezabadurak ezinezkoa egiten dutelako hura argitasunaren eta bereizitasunaren baldintzen markoan sartzea. Berak aipatzen duen oroitzapen ariketa horrek aurrez ez luke izan behar inolako harremanik sentimenekin; ariketa razional hutsa, transzendentala, izan luke, subjektuaren eta objektuaren etena gainditzen duena.
|
|
|
Moralismo, prezeptibismo edota erlatibismo (hots, indiferentismo) batean eroriko ez bagara, behar beharrezkoa da giza jokabide eta portaeren bideragarritasun errealizatzailea metodikoki eta era fidagarri batez aztertzea. " Errealizatzaile" epitetoarekin zera adierazi nahi dugu, alegia gizakiak bere burua eta bere hurkoena errealizatzeko eta errealizatzen laguntzeko, hurrenez hurren,
|
bere
berezko duen premia eta izaera. Errealizazio eta errealizatu terminoak" erreal (itate)" hitzari estuki lotuak daude, etimologikoki ez ezik, semantikoki ere.
|
|
|
Adimenaren eboluzioa eta arrazoimenaren gauzapena ezin ere daitezke irudika gizarterik gabe. Gizakiaren gizartekoitasuna (gizakidetasuna orobat) ez da gizakiari kanpotik datorkion ezaugarri erantsi bat,
|
bere
berezko duen tasun ezabaezina baizik, gizaki izateari utziko ez badio bederen. Mintzamenak eta arrazoimenak beraz, gizartekoitasuna (soziabilitatea) dute oinarri eta ahal izateko baldintza, egitura bioneurologiko eta fono anatomiko berezi bat ezinbesteko duten bezalaxe.
|
|
2005
|
|
|
tzatenak; gaineratekoan,
|
bere
berezko herrieuskaraegitendutealdioro, erregistroenaberastasunean etakonplexutasuneanadinekohiztunerkideenerabilerarekikosoiltzeetalaburbide batzukhautatu dituztenarren.
|
|
|
" Hizkuntza ez da hainbeste bizitzarik gabeko produktu bat bezala kontsideratu behar baizik eta askoz gehiago produkzio bat bezala", hau da," ez hainbeste erloju mekanismo hil bat bezala baizik eta bere baitatik sortutako kreazio bizi bat bezala" 81 Bi aspektu hauek oinarrizkoak eta elkarren osagarriak baldin badira ere, hark garbi ikusten du —bere garaikide askok ez bezala eta baita geroago F. Saussurek eta N. Chomskyk ez bezala— bigarrenari eman behar zaiola garrantzia82. " Hizkuntza,
|
bere
berezko esentzian kontsideratuta, beti eta une oro da zerbait iragankorra. [...] Hizkuntza bera ez da obra bat (ergon) baizik eta aktibitate bat (energeia)" 83 Honek bakarrik ere agerian uzten du bere pentsamenduaren gaurkotasuna.
|
|
|
" Karaktereak ezagutzen" eta" gida filosofikoak eskaintzen" dituen antropologia hau, beti ere, askorentzat da probetxugarria, bai" gizakia erabili eta menperatu nahi duen tratulariarentzat" bai" berau hobetzen eta osatzen saiatzen den hezitzaile eta filosofoarentzat" 38 Horrela, bada, tresna edo bitarteko egoki baten aurrean gaude, baina honek —bestelako tresna eta bitarteko guztiekin gertatzen den bezalaxe— ez du erabilera on bat bermatzen. Antropologia honen" dimentsio teleologikoak", azken finean, gizakiaren berezko askatasuna agerian jartzen du eta, honekin, baita banakoak
|
bere
berezko giza garapenean duen ardura azpimarratzen ere.
|
|
|
Horrela, bada, hizkuntza bat bere kabuz eta irakaslerik gabe ikasteko adorea duenak, beti, hizkuntza horren gramatika osoa zehazki irakurriz eta beronen lexikoa gutxienez sarritan miatuz hasi du bere jarduera. Ikasle honek ahal bezain beste forma aurkeztuko dizkio bere irudimen gaitasunari, hain zuzen, hizkuntzatik bertan hartzen dituen formak; orduan, eta
|
bere
berezko hizkuntz formazio ahalmenaren besotan erortzen uzten delarik, berak bertan aterako du hizkuntzaren formaren tipo orokor bat forma partikular haietatik. Ze gizabanakoak, hizkuntzaren kasuan bederen, ez bakarrik oroimenean baizik eta gehiago sormenean oinarritzen den haur batek bezala jokatzen du; hizkuntza arrotz batean sartzeko, beraz, batek espontaneoki edo aktiboki jokatu behar du beti eta aldi berean, eta ez bakarrik pasiboki edo hartzaileki.
|
|
|
Euskara bezalako hizkuntza bat ezagutzeak, ordura arte idazteko gutxi erabilia izan zen mintzaira batekin topo egiteak, hizkuntzaren berezko garrantzia beste nonbait ikustera eramaten du, alegia, honek giza-izakiarentzako duen funtsezko esanahian. Gizakiaren esentzia bera, azken finean, kontsideratu ere ezin da egin
|
bere
berezko linguistizitatetik at edo, bestela esanda, hizkuntza kontuan hartu gabe ezinezkoa da jakitea gizakia zer den eta zer izatera irits daitekeen. Honengatik, hain zuzen, beharrezkoa iruditzen zaio bere" gizakiaren teoria"" hizkuntzaren teoria" baten ildotik garatzea eta, honela, bere estudio antropologikoa estudio linguistiko bezala berregitea.
|
|
|
Hain zuzen hemendik abiatu behar dugu hizkuntzaren pedagogiaren eta hizkuntzen ikas irakas prozesu ororen atzean dagoena azaltzeko, hain zuzen, hizkuntz jabetzea beti eta salbuespenik gabe jarduera jakin baten fruitua delako funtsezko ideiatik. Gizabanako bakoitzak bere baitan aktibatu behar du
|
bere
berezko hizkuntz gaitasuna, eta, ikasten ari den hizkuntzaren muinarekin bat eginez, honen osagai fonetiko, lexikal eta gramatikalak suspertu eta eraberritu behar ditu. " Hizkuntza bat ezin da inolaz ere ikertu landare idortu bat bezala.
|
|
2006
|
|
|
Erabilpen horietako askotan, ordea, frontoiak
|
bere
berezko funtzio lehiakorra galdu egiten du. Espazioa bera izanik, beste erabilpen bat ematen zaionez, eraldatu egiten da.
|
|
|
Aurrerapenak atzera utzitako berdurak eta igaliak
|
bere
berezko balioaren kategoriara jaso behar eta honen lortzeko bide bitxia zabaltzen ari dira Argentinan: ortuari eta alortak zatituta, jateko pronto, gozokiak bailira eskaintzea.
|
|
2007
|
|
|
Bat aipatzekotan, Izkikoa nabarmendu zuen Daniel Perezek. Izan ere, itxura batean haitzetako tearen kulturaren antzekoa den arren,
|
bere
berezko ezaugarriak ditu. Izki ingurukoek etekin handia ateratzen omen zioten basoari (Quercus generoko espezie askotako zuhaitzak daude han), basaran eta ezkur egosiak jaten omen zituzten, sendagai gisa txantxapotaren edo Venusen zilborraren (Umbilicus rupestris) ukendua erabiltzen omen zuten eta txondorrak egiteko era berezia omen zuten.
|
|
|
dagokion jarduera bat. Aldiz, aurresatea zientzia naturalenmetodologiaren
|
bere
berezko ezaugarrietako bat dugu, zientzia naturaletan hipotesiteorikoek eta berauek aurreikusten dituzten egoerek determinatzen baitute azalpenzientifikoaren baliozkotasuna. Alegia, hipotesiek aurreikusitako fenomenoek hipotesi horien araberako portaera agertzen badute, dena delako azalpen zientifiko arrakastatsutzat hartua izango da.
|
|
|
Hizkuntza beti gizadiaren halako sakontasunetatik jariatzen da, debekatzen baitu hura nonahi herrien zinezko obratzat eta sorkuntzatzat hartzea. Badu hark, nabariki agertzen zaiguna guri, nahiz eta esplikaezina zaigun bere esentzian,
|
bere
berezko aktibitate bat, eta, alde honetatik beha, ez da [giza] jardunaren produktu, baina izpirituaren emanazio guragabeko bat, ez nazioen obra, baina haiei beren barne disposizioaren arabera suertatu zaien dohaina. Hauek baliatu egiten dira hartaz, jakin gabe nola beraiek eratu dituzten haiek.
|
|
|
Hala eta guztiz ere hizkuntzek herri leinu hazkorrekin eta haiei itsatsirik izan behar dute hozituak, haien izpiritu berekitasunetik, honek baitie ezarri hainbat muga. Ez da hitz joko hutsala, hizkuntza [kasu hemen singular eta pluralaren bereizkuntzari!]
|
bere
berezko ekintzan bere baitatik bakarrik eta jainkotiarki libre jariatzen aurkeztea, ordea hizkuntzak lotuak eta menpekoak nazioei, horienak baitira berak. Izan ere orduan sartzen dira muga jakinetan.
|
|
|
" Hezkuntzaren posibilitatea inplizituki dago giza pertsonaren askatasunean:
|
bere
berezko gaitasunen garapena bere eginkizuna izan daiteke" 18 Askatasun horrekin batera, baina, gizakiaren hezia izateko eta hezteko" obligazioa" dator: " Gizakia, existitzerakoan", honela dio Zubirik," ezinbesteko zeregin batekin topatzen da, alegia, bere burua egin beharraren zereginarekin" 19 Kontua da giza askatasuna erlatiboa dela ze, aipaturiko hezkuntzaren beharraren eta posibilitatearen haritik, gizakiak nahi eta nahi ez ekin behar dio bere burua osatzeari.
|
|
2008
|
|
|
Arestian sua etorri zitzaion behetik gora Nataliari eta orain negar malkoak; egoera hartan, baina, negar malkoak ito behar zituen, bere ezintasunaren eta bere hustasunaren kontra ito ere?, negar malkoek bera ito zezaten baino lehen; izan ere, eztabaida haietan amak zuen beti irabazpidea, garaipena, alegia?,
|
bere
berezko aginpideak erabakitzen zuena, inongo meriturik gabekoa, berez ezarria zetorkiolako, amatasuna medio; autoritatearen garaipen hura, ordea, ez zen inola ere gutxiestekoa; aitzitik, ama alaben arteko harremanetan, huraxe zen garaipen handia, egunaren hogeita lau orduak betetzen zituena, alaba amaren menekoa izatea baitzen, gizarte hartan, gizalegea eta araua; badira, baina, beste garaipen ba...
|
|
|
–Emakume aparta dugula!?. Erremediorik gabeko eta
|
bere
berezkoa zuèn zerbait zen, dohain bat?, Beñardok ezkutuan zuena, lotan bezala, eta Pitxitaren pasadizoak iratzarri ziona, agerian jarriz.
|
|
|
Gerardo, arduragabe agoa eta zabarragoa bere itxuran, baina bere begiradan iman ahaltsu bat zuena, inguruan zituèn entzuleen begiraden erakargarri? eta Ricardo?
|
bere
berezko dotoreziarekin, bizkarra zut, Apolo jainkoaren odolekoa iduri?: hogeita bost bat urteko gazteak ziren biak, azal beltzarana eta ile kizkur bel beltza zituztenak, beren dohainak erakusteko prest.
|
|
|
Jatorrizko izaera etnokultura alde batera utzi ez duena, besteak beste, ezin duelako, bere sozializazioaren emaitza delako, gizarteratze eredua hizkuntza eta kultura etnikoan egin dituelako. Alabaina, jatorrizko etorkia duen herritarrak ez du
|
bere
berezko identitatearen arabera garatu ideologia nazionalistaren esperientzia, eta berez zegokionarekin eten egiten du nazio proiektuaren zerumugan. Zerumuga honetan bere herriaren gainetik dagoen nazio estaturen bateko kide sentitzen da, eta estatu nazional horren baitan proiektatzen du bere aberri nahimena.
|
|
|
Nazio estatu espainiarrak edo frantsesak erakarpen indar handia dute herritar mota hauengan. Arrazoiak era askotakoak izan litezke, nork
|
bere
berezko herri nortasunari muzin egin eta estatu boteretsuaren eta distiratsuaren aterpe bila joateko: haren aldeko gerrateetan parte hartu izana, demagun, Iparraldean?, haren garapen ekonomikoarekiko lilura, aurrekari familiarrak eta abar.
|
|
|
euskara galtzean gure herriaren kultura, historia eta lurraldea ere galdu baititugu. Orain, ordea, aurreko logikaren zentzu berean, galduak berreskuratzeko ahalegin honetan, ez dugu ezer askorik berreraikiko euskara
|
bere
berezko testuinguru kultural eta nazionalean geureganatzen ez baldin badugu.
|
|
|
Frantziako Konstituzioak ez du jasotzen Euskal Herriaren erabakitzeko eskubidea, ezta baimentzen ere mugaz bi aldeko euskal herritarren artean
|
bere
berezko nortasun eta kohesioaren alde lan egituraturik egiteko aukerarik. Nortasun frantsesaz beste ez du bestelako nortasun kolektiborik aitortzen eta harentzat peuple basque la France ko jende multzo bat baino ez da.
|
|
|
Independentziak
|
bere
berezko kultura behar du, herri gisa jarduteko sena eta duintasuna elikatzen joan behar duena eta Euskal Herria eraikitzeko proiektu gisa ulertzeko modua ekarri behar duena, bere herritarren arteko harremanak eta bizikidetasuna justizian, berdintasunean eta solidaritate sentimenduetan finka daitezen, bereizkeriarik gabe edozein dela bere egoera ekonomikoa, bere jatorria eta abar.
|
|
|
Agian, ariketa soil bezala bada ere: Gure Euskal Herria,
|
bere
berezko ezaugarri nahiz kontraesanekin, libreki errepresentatu eta modu aktiboan guztien artean eraiki, astebetez desertu edo dagokion lekuan. Zer deritzozue?
|
|
|
Ozono geruzaren zuloa, beraz, ez da espero zen mailan txikitzen ari eta geruzaren masak ere arintzen jarraitzen du. Eguzkiaren erradiazio gaiztoak saihesten ditu geruzak, eta hari kalte egiten dioten gasen isurketak eteten badira, geruzak 50 urte ditu
|
bere
berezko tamaina hartzeko.
|
|
|
Arestian sua etorri zitzaion behetik gora Nataliari eta orain negar malkoak; egoera hartan, baina, negar malkoak ito behar zituen –bere ezintasunaren eta bere hustasunaren kontra ito ere–, negar malkoek bera ito zezaten baino lehen; izan ere, eztabaida haietan amak zuen beti irabazpidea –garaipena, alegia–,
|
bere
berezko aginpideak erabakitzen zuena, inongo meriturik gabekoa, berez ezarria zetorkiolako, amatasuna medio; autoritatearen garaipen hura, ordea, ez zen inola ere gutxiestekoa; aitzitik, ama alaben arteko harremanetan, huraxe zen garaipen handia, egunaren hogeita lau orduak betetzen zituena, alaba amaren menekoa izatea baitzen, gizarte hartan, gizalegea eta araua; badira, baina, beste garaipen ba...
|
|
|
" Emakume aparta dugula!". Erremediorik gabeko eta
|
bere
berezkoa zuèn zerbait zen –dohain bat–, Beñardok ezkutuan zuena, lotan bezala, eta Pitxitaren pasadizoak iratzarri ziona, agerian jarriz.
|
|
|
" nik Historiaren hasieratik, lehenagokorik ez ateratzeagatik? pertsonak izan duen
|
bere
berezko moldaera eta konfigurazioa haustea lortu dut (eta pertsona izateari utzi gabe!)". Harrimen mutu autozentsuratu batean gelditzen naiz.
|
|
2009
|
|
|
Krisiaren alarma gorria orduan pizten da zinez hiztun herri menderatuentzat. Bitartean, elebakarrez osatutako guneari eusten zaion bitartean, dena delako hiztun herriak badu arnasbiderik
|
bere
berezko hizkuntzari eusteko. Hara, bada, gure euskaltzale modernoentzat albiste txar bat Txillardegiren harrobitik aterata:
|
|
|
Horretan dau meritu handietariko bat liburu honek: herriko esakera eta berbetamoduak
|
bere
berezkoan mendau izana ipuin idatziotan.
|
|
|
Soinu elementu hau erabat lekuz kanpo gelditzen da
|
bere
berezko espazio naturaletik hiri handi batera eramanda. Hori erakusten du Okarizek egindako lanak.
|
|
|
Kalaka saioa 2006ko apiriletik emititzen da Euskal Telebistan eta aurtengo denboraldi berriari ekiteko
|
bere
berezko nortasunari eutsi nahi dio. Horretarako era guztietako ideien kontrastea eskaini nahi izango du bere saioetan, baita kaleko hiritarren parte hartzea bultzatzeko erronkarekin jarraitu.
|
|
|
–Eskola eta hizkuntza [gaztelania] ikasi ahala hasi zen bere barrutik harako poz berezkoari oztopoak ipintzen: kurtsorik ez zela behar galdu, alaitasun erraz hura umekeria zela, seriotasunak egiten zuela mutil, probetxuzko izaten behar zela saiatu, denborak urrea balio zuela, pertsonak egin egin behar zuela eta ez egon, gizonak lan egin behar zuela eta lanean ahalegindu, zenbat eta gehiago egiten zuen batek, orduan eta gehiago balio zuela eta abar jarri zizkion
|
bere
berezko pozari hesola, kate eta helburu bezala eta trailan hartutako aberea bezala otxandu zuen apurka apurka bere burua? (DGA, 131).
|
|
|
Nazariok ere, keinua gogortu, eskuak jarlekuan bermatu eta zutik jartzeko saioan zegoela zirudienean, Ernestina mintzatu zen, begirunezko irria ezpainetan: . Jauna?, hitz bakar harekin Nazario harritu eta nahigabetuaren ahalegina desegiten zuela; gero, Ernestina halakoetan ohi zuen bezala mintzatu zen, ahotsa altxatu gabe, presarik gabe, pausak eta isiluneak
|
bere
berezko modu hartan eginez, halako moldez, non batek ez baitzekien zeinek hitz egiten zuen gehiago, hitzak edo isiluneak:
|
|
|
Ilbetea zen, beraz, Adaren gorputzean, eta halaxe sentitu zen neska, bere emetasunari eta
|
bere
berezko izaerari zor zièn harrotasun galdua berreskuratu balu bezala; gero, honela hitz egin zion Domingori irri betezko ilargi betetik:
|
|
|
Nazariok bazuen, bestalde, gutxieneko sentiberatasun bat,
|
bere
berezkoa, ikustekoa baitzen, adibidez, nola egoten zen umetan etxeko suari begira, suak liluratuko balu bezala; zenbatetan berritu ote zituen bere barruko ametsak sugarren sorgin dantzari begira,, honek hau egin badu, horrek hori eta hark hura, nik zergatik ez???!; Nazariok, gainera, errementaria zuen osaba Bixente, lanbidea erakutsi eta irakatsi ziona:
|
|
|
Damaso zen, itxuraz, han jokoz kanpo zegoèn bakarra. Adak ere pozik zirudien, baina bazuen haren begiradak pozari biribiltzen uzten ez ziòn zerbait, begiradari halako kutsu basati bat ematen ziona, errabiaren eta inbidiaren arteko sentimendu batek ere bereganatuta balu bezala?, orain irri urduria egiten baitzuen eta orain desegiten, borondatearen eta
|
bere
berezko izaeraren arteko borrokan erabaki ezinean balebil bezala; Damasok, baina, pisuzko arrazoiak zituen, jakin ere ongitxo baitzekien nola nagusitzen zitzaion, bizikletara igo ahala. Teofilo Mariaren makinan ibiltzen ikasi zuenetik, apenas ibili zen behin edo behin?, erabateko ezinegona. Panorama hura, gainera, are ilunago bihur zitekeen, bere bizikletakideen trebetasuna ezagutua:
|
|
|
Esan nahi baita Domingok ez zuela, beharbada, azken gehiegikeria hura aurreko guztiak bezala sentitu? izan ere, ez baitzen besteak bezalakoa izan, ausaz, edalontzi betea gainezka ipintzen duen ur tanta beste ur tanta guztiak bezalakoa ez den bezala; edo gauzak ez ziren guztiz horrela, beharbada, Teofilo Mariak zapaldu izan zuen bakoitzean Domingok beti sentitu izan baitzuen anaiaren kontra altxatzeko odol bultzada hura,
|
bere
berezko errebeldiak eragindakoa, balizko altxatze hura, gero, berak bere buruari zuzendutako hitz hutsetan geratzen bazen ere: hurrengoan erakutsi behar diot nazkante horri, hurrengoan eta hurrengoan?
|
|
|
borrokaldi hark, atipikoa, inondik ere? arrisku erantsi bat zuen, biek ala biek baitzituzten betaurrekoak; han, baina, ez zen inor arriskuaz mintzatzen, odolaren deia eta inkontziente kolektiboaren ahotsa beste dei eta ahots partikular guztien gainetik zeudelako, ausaz, betaurreko xixtrin batzuen gainetik zer esanik ez; Damasok, halere,
|
bere
berezko ahotsa zuen, bere berezko beldurraren ahotsa, alegia?, inkontziente kolektibo guztien gainetik mintzatzen zitzaiona, eta esaten ziona zerbait egin behar zuela; Damaso, beraz, kikilduta zegoen: ez gimnasia, ez kirola, ez ariketa fisikoak ziren haren espezialitatea?
|
|
|
borrokaldi hark, atipikoa, inondik ere? arrisku erantsi bat zuen, biek ala biek baitzituzten betaurrekoak; han, baina, ez zen inor arriskuaz mintzatzen, odolaren deia eta inkontziente kolektiboaren ahotsa beste dei eta ahots partikular guztien gainetik zeudelako, ausaz, betaurreko xixtrin batzuen gainetik zer esanik ez; Damasok, halere, bere berezko ahotsa zuen?
|
bere
berezko beldurraren ahotsa, alegia?, inkontziente kolektibo guztien gainetik mintzatzen zitzaiona, eta esaten ziona zerbait egin behar zuela; Damaso, beraz, kikilduta zegoen: ez gimnasia, ez kirola, ez ariketa fisikoak ziren haren espezialitatea?
|
|
|
Lur idealizatu batez mintzo ziren Felipe eta Feliperen osaba, baina horixe zuen atsegin, hain zuzen ere, Gabinok, burbuilen artean bizitzen ohitua zegoenak, behin atera zen, bai, burbuila hartatik tuberkulosiari aurre egiteko, baina, gaixotasuna gaindituta gero, hantxe jarraitu zuen
|
bere
berezko joerak, burbuilaz burbuila bizitzera eraman zuenak?, haren lur erreal guztiak ametsaren ertzekoak balira bezala, halako eran, non, une hartan, misio lurtzat hartu baitzuen, ausaz, Euzkadi, eta misio lurtzat Regina enea, ez baitago azaltzerik, bestela, nola egun berean izeba Ernestinarengana hurbildu, ogi puska gogorren arteko mauka izan zitekeen izeba, Gabinoren kalkuluetan?
|
|
|
Bazirudien, beraz, Gabinok, barruko nahiak eta desioak,
|
bere
berezkoak zituenak, zapaldu zituela, eta inkontzienteak bere mendekua hartu zuela, mutila ezkortasunaren eta malenkoniaren bidean jarriz; beste egun batean. Gabinok urtebete pasatxo zeraman etxean, Damaso ordurako Madrilera joana?, metrikari eta ahapaldiei buruzko gaia ikasten ari zela, gelan ikasmahai bat jarri zioten, ezkerretik leiho batera jotzen zuena?, bosdun txiki batekin topatu zen; Bécq...
|
|
|
Egoera hartan, beste kasu bat zen izeba Ernestinarena, hura baitzen, itxura batean, pozik ez zegoen bakarra; aldiz, triste eta goibel zegoen, bihotzean oinazezko ezpata bat sarturik, hainbat koadrotako Dolorosa sufrituen antzera; izan ere, urte erdiz bizi izan zen haurrarekin; zuèn guztia eman zion,
|
bere
berezko ama balitz bezala; haurrak inoiz eman izan ziòn nazka muxurik eta besarkadarik samurrenetan urtzen ahalegindu zen, ahalegindu ez ezik lortu ere bai noizean behin, eta, hura guztia gutxi bazen, irri batzuk ere atera zizkion ustez irri egiten ez zekienari; horregatik behar zuen izeba Ernestinak triste, horregatik goibel; baina bazen beste zerbait:
|
|
|
Honek, ondorioz, zenbat eta pozikago egon, orduan eta gehiago sinesten zuen, eta zenbat eta gehiago sinetsi, orduan eta pozikago egoten zen, poz sinesteen dialektika baikor hark borondatearen indartze eta sendotze batera zeramala; eta, hala ere, hala eta guztiz ere?, gutxi batzuetan, beste azal baten behar gorrian sentitzen zen: behar hura, baina, hilabete batzuk lehenago ez bezala, ez zuen Bigitterekin edo beste puta batzuen oroitzapenekin asetzen; Domingok, izan ere, beti izan zuen gutxietsiekin eta ezinduekin berezko erruki bat. Benjamin Mariarekin erakutsi zuenak bazuen hartatik ere zerbait?, baina orain, gainera,
|
bere
berezko sentimendu haien zerbitzuan, teoria bat zuen, putak esplotatzea ekintza ezin itsusiagotzat zuena: esan nahi baita lotsatu egiten zela putei inoiz ordaindu izanaz. Albertoren memoriak ere izango zuen erreakzio hartan parterik?, baina ez sentitzen zuenaz, bere behar gorri haren azpian maitasun erabateko baten irrika balego bezala, maitasun jainkozko baten beharra, beraz?, jarrera lohi bat baino gehiago; zerbait kosmikoa zen, edo halaxe sentitzen zuen Domingok, esan ere, halaxe esan baitzion noizbait, berandu gabe lagun egingo zuèn Chaplin adiskide minari:
|
|
|
Domingok, baina, ez zuen orduan ere penarik sentitu, hartarako bidean jarri bazen ere, begi formen eta begi argitasunaren etengabeko aldaketa urduri haiek ziren, ausaz, jarrera haren isla, haren begiak, bat batean, gudu zelai bihurtu balira bezala,
|
bere
berezko berekoikeriaren eta obligazio moralen arteko borrokak hartua?; hargatik erantsi zuen, apika: –Benetan!?, huraxe balitz bezala, hitz zehatz hura eta ez beste bat?
|
|
|
ikustekoa baitzen nola erakutsi zituen bai bere zaletasuna, amak edo izeba Ernestinak gramofonoan opera ariaren bat edo jartzen zutenean, hantxe gelditzen zen Ada, soinu doinuei adi, diskoari begira, diskoaren higidura zirkularrak liluratu balu bezala? eta bai bere dohainak ere,
|
bere
berezkoak, halako eran, non lau urterekin kantatu baitzuen lehen aldiz etxekoen aurrean, modu aski serioan, aitaren urtebetetze egunean, lau abestik osatutako errepertorioan: bat euskaraz zen, Oiloa galdu zaio Mari Fandangori, amona Ursulak irakatsia; beste bat, Dónde vas Alfonso XII, gazteleraz, amarengandik ikasia eta mende hasiera hartan modan jarria; hirugarrena, Ave Maria ezaguna, Franz Schubertena, latinez, eta azkena, Gaueko Erreginaren bigarren aria, Mozarten Xirula magikoa rena, Adak gramofonotik ikasi bezala kantatzen zuena, alemanez edo sasi alemanez, auskalo?; hain izan zen arrakastatsua Adaren emanaldia, non guztiak utzi baitzituen harri eta zur, baita aita bera ere (aita batez ere), negarrik inoiz egiten ez zuena baina ia egiteko puntuan egon zena; handik aurrera, berriz, izeba Ernestinarekin ikasi zuen lehenik, eta parrokiako koruko zuzendariarekin gero, zazpi urte bete zituenean sartu baitzen parrokiako koruan?. Aingeru zuriak?
|
|
|
Adak zazpi urte zituen, eta marrazkia oso elementala zen, baina lerro nagusietan argi eta garbi adierazten zuen bere intentzioa, nahiz eta, marrazkiari ongi erreparatuz gero, bazegoen lerro bat edo beste, zalantzaren batek edo eraginda? egon ere, egon baitzitekeen Ada, azken batean,
|
bere
berezko desioaren eta beldur ezkutuen artean zatikatua. Izan ere, egia zen ipuineko etxe hura umeak jaten zituèn sorgin gaizto baten tranpa zela, umeak erakartzeko eta haiek harrapatzeko asmotan eraikia. Ada izuak hartuta egon zitekeen, beraz?, baina egia zen, halaber, Adak gehiago sinesten zuela bere loa zaintzen zuèn aingeru guardakoarengan sorginetan baino?
|
|
|
Zenbat ote zegoen bi gazteen jarreretan mespretxutik, beste espezie batekoak ote ziren, zinez, emakumeak??, zenbat lotsatik, zenbat misoginiatik? eta zenbat, aldi berean,
|
bere
berezko joeratik?
|
|
|
Adaren erretzeko ohiturak ere izango zuen hartan zer esanik? are zinezkoagoa eta egiatiagoa egiten zuena, erlastasun puntu hura
|
bere
berezko ahotsaren ezaugarri nagusi bihurtu arteraino; Chaplinek, kapelua burutik kendua zuen, begiak zabalik, mirespenez entzuten zion Adari, zerumugan zegoèn eguzkia suzko gurpil bat zen, itsasgaina odolez eta amets gorriz tindatzen zuena, estanpa ezin erromantikoagoan?, adorazioz ere bai ia?
|
|
|
–Eroa eta mila aldiz eroa, zu, Teofilo Maria!?; horregatik, nola poztu zen Damaso don Zoilok iritzia eman zuenean, berearekin bat egiten zuena: ...ezik, eta izeba Ernestina eta Maria Bibiana, beharbada; Damasok bazekien, bai, bere giroan beste bat zela estetika, gizon egindako Jainko gurutziltzatu batengan oinarritua, baina, gorputzaren gehiegikerien aurka gorputza bera matxinatzen zitzaiolako, ausaz, gurutzeak atzeraka eragiten zion, halako moldez, non noiznahi igartzen baitzituen bere baitan bi ahots kontrajarri, inguruak ezarria bata, eta
|
bere
berezkoa bestea: nire alde eman duzu bizia, bai, Jauna, baina nik ez nizun eskatu; nire alde daramazu arantzazko koroa, baina nik ez nizun eskatu; nire alde lantza saihetsean, baina nik ez nizun eskatu; nik ez nuen nahi, eta ez dut zure mundu hori nahi, nik beste era bateko mundua egingo bainuke, arantzarik gabe, lantzarik gabe, gurutzerik gabe?
|
|
|
bazegoela gizonaren kontzientziaren azpian kontzientzia ez kontziente baten modukoa, subkontzientea?, non, nola edo hala, gizonak ez zekizkièn gauza asko eta asko erregistratuta baitzeuden, haurtzaroko bizipen ahaztuak, adibidez, edo mila desio ezkutu, gizonak berak zapalduak, zibilizazioaren eta guztien onaren izenean, aberekeriaren aurka?, eta haiek sekulako eragina zutela, gizonak gero hartzen zituèn erabakietan; are gehiago esan zion Damasok, bai baitzirudien ezen arrazoitik kanpo, ohiko arrazoitik kanpo bai bederen? geratzen zèn mundu ezezagun hark ametsetan hartzen zuela
|
bere
berezko forma?. Ez dakit nola esan, esan zion Damasok Adari bizpahiru aldiz, gaia azaltzea ere ez baitzen erraza?, psikologo adituek bakarrik interpretatzen zekitena eta zientzia berri bati ateak zabaltzen zizkiona, psikoanalisiari?, zeinak berebiziko garrantzia baitzuen, itxura batean, buruko gaitzen sendabidean.
|
|
|
Argi ikusi nuen, eta ni bezala beste jende askok ere bai, bazela halako decalage bat han egiten zenaren eta gizarteak eskatzen zuenaren artean. Erakunde hauek badute euren dinamika,
|
bere
berezkoa, eta dinamika horrek batzuetan geldotasuna ekartzen du. Tradiziotik datozen inertziak handiak dira, baina XIX. mendean eta XX. mende hasieran akademiak modu batean ulertzen ziren, eta beste ulerkera bat eman behar diogu Euskaltzaindiari, XXI. mende hasieran hizkuntza bera eta hizkuntzaren beraren egoera soziolinguistikoa, soziologikoa eta politikoa ez baitira akademia klasiko batenak bezalakoak.
|
|
|
Defendatzen duten hizkuntza politika antzua dela azpimarratu du. Ez dio sinesgarritasunik ematen alderdi sozialistak dioenean defendatuko duela bizikidetza, euskarak gaztelerarekin batera
|
bere
berezko tokia bilatze aldera. Tarte hori urria da, EHEren arabera, gaztelaniaren nagusitasuna bilatzen duten politikariek horrela nahi dutelako.
|
|
|
Kapitalismoaren ankerkeria zuritzeko neoliberalismo hitza asmatu zuten kapitalistek beraiek. Baina kapitalismoak
|
bere
berezkoa du aseezintasuna. Basapiztia aseezina da kapitalismoa eta baita assassin ere.
|
|
|
Akusazio pertsonalak ere egin dituzte, eta Luca di Montezemolo Ferrariko eta FOTAko presidenteak aurrena gauza bat esan eta ondoren bestea egin duela esan du FIAk. Horren guztiaren atzean FIAri
|
bere
berezko zeregina kendu nahi izana dagoela salatu dute, eta onartezintzat jo. Mosleyren esanetan, taldeek erditik kendu nahi dute 1 Formula arautzen duen erakundea.
|
|
|
Nazariok bazuen, bestalde, gutxieneko sentiberatasun bat,
|
bere
berezkoa... ikustekoa baitzen, adibidez, nola egoten zen umetan etxeko suari begira, suak liluratuko balu bezala; zenbatetan berritu ote zituen bere barruko ametsak sugarren sorgin dantzari begira," honek hau egin badu, horrek hori eta hark hura, nik zergatik ez...?"!; Nazariok, gainera, errementaria zuen osaba Bixente, lanbidea erakutsi eta irakatsi ziona: esan nahi baita suak are gehiago liluratu zuela –Nazarioren begiak, formarik gabeko burdina aitzur bihurtu zuenean lehen aldiz...! –, denborarekin.
|
|
|
(•) Ada oso gozozalea zen, eta horregatik, beharbada, igande arratsalde hartan egiten ari zèn marrazkiak neska bat erakusten zuen, etxe txiki bat jaten ari zena, Hansel eta Gretel ipuinean bezala, zeinean protagonistek basoan galdutako etxe bat aurkitu baitzuten, hormak ogi gozozkoak eta txokolatezkoak zituena, eta leihoak azukrezkoak. Adak zazpi urte zituen, eta marrazkia oso elementala zen, baina lerro nagusietan argi eta garbi adierazten zuen bere intentzioa, nahiz eta, marrazkiari ongi erreparatuz gero, bazegoen lerro bat edo beste, zalantzaren batek edo eraginda... egon ere, egon baitzitekeen Ada, azken batean,
|
bere
berezko desioaren eta beldur ezkutuen artean zatikatua. Izan ere, egia zen ipuineko etxe hura umeak jaten zituèn sorgin gaizto baten tranpa zela, umeak erakartzeko eta haiek harrapatzeko asmotan eraikia –Ada izuak hartuta egon zitekeen, beraz–, baina egia zen, halaber, Adak gehiago sinesten zuela bere loa zaintzen zuèn aingeru guardakoarengan sorginetan baino... bera ez baitzen Domingo bezain ignorantea, antza, nahiz eta berari ere izugarri gustatzen zitzaizkion ipuinak, eta askotan hortxe ibiltzen zen, bi uren arteko muga estuan bezala, izaki fantastiko haietan sinetsi ez sinetsi.
|
|
|
Egia da Adak bazuela bere ametsa, kantuaren munduari lotua... ikustekoa baitzen nola erakutsi zituen bai bere zaletasuna –amak edo izeba Ernestinak gramofonoan opera ariaren bat edo jartzen zutenean, hantxe gelditzen zen Ada, soinu doinuei adi, diskoari begira, diskoaren higidura zirkularrak liluratu balu bezala– eta bai bere dohainak ere,
|
bere
berezkoak, halako eran, non lau urterekin kantatu baitzuen lehen aldiz etxekoen aurrean, modu aski serioan, aitaren urtebetetze egunean, lau abestik osatutako errepertorioan: bat euskaraz zen, Oiloa galdu zaio Mari Fandangori, amona Ursulak irakatsia; beste bat, Dónde vas Alfonso XII, gazteleraz, amarengandik ikasia eta mende hasiera hartan modan jarria; hirugarrena, Ave Maria ezaguna, Franz Schubertena, latinez, eta azkena, Gaueko Erreginaren bigarren aria, Mozarten Xirula magikoa rena, Adak gramofonotik ikasi bezala kantatzen zuena, alemanez edo sasi alemanez, auskalo...; hain izan zen arrakastatsua Adaren emanaldia, non guztiak utzi baitzituen harri eta zur, baita aita bera ere (aita batez ere), negarrik inoiz egiten ez zuena baina ia egiteko puntuan egon zena; handik aurrera, berriz, izeba Ernestinarekin ikasi zuen lehenik, eta parrokiako koruko zuzendariarekin gero, zazpi urte bete zituenean sartu baitzen parrokiako koruan –" Aingeru zuriak" zen abesbatzaren izena–, non berandu gabe sorginduko baitzuen koruko zuzendaria, harik eta, koruak eliz azpian eskaini zuèn abenduko ekitaldi batean, zuzendaria Nazario Orberekin hitz egitera ausartu zen arte.
|
|
|
auskalo, gainera, egia ez ote zen, zeren etxeko jakintsuak –Damasok, Madrilgo kimikako fakultatean karrera amaitu eta irakaskuntzari ekin zionak, hango eskola alemanean– halaxe esan baitzion Madrildik oporretan itzulitako egun haietako batean –arratsalde eguzkitsu batean izan zen, eta anai arrebek hondartzatik paseatzen zuten, oinutsik, portua eta badiaren inguruko mendixkak ikusgai–: ...o bizipen ahaztuak, adibidez, edo mila desio ezkutu, gizonak berak zapalduak, zibilizazioaren eta guztien onaren izenean, aberekeriaren aurka–, eta haiek sekulako eragina zutela, gizonak gero hartzen zituèn erabakietan; are gehiago esan zion Damasok, bai baitzirudien ezen arrazoitik kanpo –ohiko arrazoitik kanpo bai bederen– geratzen zèn mundu ezezagun hark ametsetan hartzen zuela
|
bere
berezko forma –" Ez dakit nola esan" esan zion Damasok Adari bizpahiru aldiz, gaia azaltzea ere ez baitzen erraza–, psikologo adituek bakarrik interpretatzen zekitena eta zientzia berri bati ateak zabaltzen zizkiona –psikoanalisiari–, zeinak berebiziko garrantzia baitzuen, itxura batean, buruko gaitzen sendabidean.
|
|
|
Domingok, baina, ez zuen orduan ere penarik sentitu, hartarako bidean jarri bazen ere –begi formen eta begi argitasunaren etengabeko aldaketa urduri haiek ziren, ausaz, jarrera haren isla, haren begiak, bat batean, gudu zelai bihurtu balira bezala,
|
bere
berezko berekoikeriaren eta obligazio moralen arteko borrokak hartua–; hargatik erantsi zuen, apika: " Benetan!", huraxe balitz bezala –hitz zehatz hura eta ez beste bat– pozaren inertzia gainditzeko behar zuèn bultzada, penaren sentimendua pozarenari gailen zekion; Miryamek, ordainean, irri etsi bat luzatu zion, Domingok sentitu zuèn penaz poztuko balitz bezala:
|
|
|
/ hay que defenderla con fe y valor..."; Adak pasioz kantatzen zuen –unerik seinalatuenetan, alza la bandera revolucionaria, ezker eskua ukabil bihurtu, eta zerura jaurtitzen zuen–, etorkizun suzkoaren konpas berean, edo haren irudipena ematen zuen, hain zirudien haren kantatzeko erak zinezkoa eta egiatia, haren ahots erlatsak –umetako ahots zuriak, denborarekin, nortasun handiagoko bati egin zion leku: Adaren erretzeko ohiturak ere izango zuen hartan zer esanik– are zinezkoagoa eta egiatiagoa egiten zuena, erlastasun puntu hura
|
bere
berezko ahotsaren ezaugarri nagusi bihurtu arteraino; Chaplinek –kapelua burutik kendua zuen, begiak zabalik– mirespenez entzuten zion Adari –zerumugan zegoèn eguzkia suzko gurpil bat zen, itsasgaina odolez eta amets gorriz tindatzen zuena, estanpa ezin erromantikoagoan–, adorazioz ere bai ia... baita ikusleetako askok eta askok ere, ez baitago ulertzerik, bestela, nola azken...
|
|
|
Honek, ondorioz, zenbat eta pozikago egon, orduan eta gehiago sinesten zuen, eta zenbat eta gehiago sinetsi, orduan eta pozikago egoten zen, poz sinesteen dialektika baikor hark borondatearen indartze eta sendotze batera zeramala; eta, hala ere –hala eta guztiz ere–, gutxi batzuetan, beste azal baten behar gorrian sentitzen zen: behar hura, baina, hilabete batzuk lehenago ez bezala, ez zuen Bigitterekin edo beste puta batzuen oroitzapenekin asetzen; Domingok, izan ere, beti izan zuen gutxietsiekin eta ezinduekin berezko erruki bat –Benjamin Mariarekin erakutsi zuenak bazuen hartatik ere zerbait–, baina orain, gainera,
|
bere
berezko sentimendu haien zerbitzuan, teoria bat zuen, putak esplotatzea ekintza ezin itsusiagotzat zuena: esan nahi baita lotsatu egiten zela putei inoiz ordaindu izanaz –Albertoren memoriak ere izango zuen erreakzio hartan parterik–, baina ez sentitzen zuenaz, bere behar gorri haren azpian maitasun erabateko baten irrika balego bezala –maitasun jainkozko baten beharra, beraz–, jarrera lohi bat baino gehiago; zerbait kosmikoa zen, edo halaxe sentitzen zuen Domingok, esan ere, halaxe esan baitzion noizbait, berandu gabe lagun egingo zuèn Chaplin adiskide minari:
|
|
|
Handik ote zetorkion Teofilo Mariari emakumeekiko jarrera harro bezain urrun hura, emakumearen mundu arrotzaren aurka defendatzeko modu bat ere izan zitekeena? Zenbat ote zegoen bi gazteen jarreretan mespretxutik –beste espezie batekoak ote ziren, zinez, emakumeak? –, zenbat lotsatik, zenbat misoginiatik... eta zenbat, aldi berean,
|
bere
berezko joeratik?
|
|
|
Damaso zen, itxuraz, han jokoz kanpo zegoèn bakarra –Adak ere pozik zirudien, baina bazuen haren begiradak pozari biribiltzen uzten ez ziòn zerbait, begiradari halako kutsu basati bat ematen ziona, errabiaren eta inbidiaren arteko sentimendu batek ere bereganatuta balu bezala–, orain irri urduria egiten baitzuen eta orain desegiten, borondatearen eta
|
bere
berezko izaeraren arteko borrokan erabaki ezinean balebil bezala; Damasok, baina, pisuzko arrazoiak zituen, jakin ere ongitxo baitzekien nola nagusitzen zitzaion, bizikletara igo ahala –Teofilo Mariaren makinan ibiltzen ikasi zuenetik, apenas ibili zen behin edo behin–, erabateko ezinegona. Panorama hura, gainera, are ilunago bihur zitekeen, bere bizikletakideen trebetasuna ezagutua:
|
|
|
Nazariok ere, keinua gogortu, eskuak jarlekuan bermatu eta zutik jartzeko saioan zegoela zirudienean, Ernestina mintzatu zen, begirunezko irria ezpainetan: " Jauna", hitz bakar harekin Nazario harritu eta nahigabetuaren ahalegina desegiten zuela; gero, Ernestina halakoetan ohi zuen bezala mintzatu zen, ahotsa altxatu gabe, presarik gabe, pausak eta isiluneak
|
bere
berezko modu hartan eginez, halako moldez, non batek ez baitzekien zeinek hitz egiten zuen gehiago, hitzak edo isiluneak:
|
|
|
Hurrengoa Damaso eta Abelardoren txanda zen: borrokaldi hark –atipikoa, inondik ere– arrisku erantsi bat zuen, biek ala biek baitzituzten betaurrekoak; han, baina, ez zen inor arriskuaz mintzatzen, odolaren deia eta inkontziente kolektiboaren ahotsa beste dei eta ahots partikular guztien gainetik zeudelako, ausaz, betaurreko xixtrin batzuen gainetik zer esanik ez; Damasok, halere,
|
bere
berezko ahotsa zuen –bere berezko beldurraren ahotsa, alegia–, inkontziente kolektibo guztien gainetik mintzatzen zitzaiona, eta esaten ziona zerbait egin behar zuela; Damaso, beraz, kikilduta zegoen: ez gimnasia, ez kirola, ez ariketa fisikoak ziren haren espezialitatea... berak inork baino hobeto zekien bere mugen berri; Damasok, gainera, buruan behar zuen beste oroitzapen hura dantzan, zaldiak bota zuenekoa, bost urte zituela... ez baitzuen dudarik zoritxarraren zaldiak berriro botako zuela; zerbait egin behar zuen, beraz, zerbait esan behar zuen... baita orduantxe esan ere, uniformea kentzen hasi aurretik:
|
|
|
Egoera hartan, beste kasu bat zen izeba Ernestinarena, hura baitzen, itxura batean, pozik ez zegoen bakarra; aldiz, triste eta goibel zegoen, bihotzean oinazezko ezpata bat sarturik, hainbat koadrotako Dolorosa sufrituen antzera; izan ere, urte erdiz bizi izan zen haurrarekin; zuèn guztia eman zion,
|
bere
berezko ama balitz bezala; haurrak inoiz eman izan ziòn nazka muxurik eta besarkadarik samurrenetan urtzen ahalegindu zen, ahalegindu ez ezik lortu ere bai noizean behin... eta, hura guztia gutxi bazen, irri batzuk ere atera zizkion ustez irri egiten ez zekienari; horregatik behar zuen izeba Ernestinak triste, horregatik goibel; baina bazen beste zerbait: izebak, izan ere, ez zuen onartzen nola egin zuten haurraren ehorzketa, ez prozedura eta ez moduak; onartzen zuen haurraren istripua, onartzen zuen haurraren heriotza, baina ez ezkutuan bizi izan zena etxetik ezkutuan eramateko erabakia, hagitzez ere gehiago merezi baitzuen zoritxarreko haurrak:
|
|
|
Bai baitzirudien ezen Domingok amore eman zuela, bai, baina amore eman orduko berriro matxinatzeko, ez baitago bestela ulertzerik nola Domingok ez zion Teofilo Mariari istantean erantzun, honen haserreak eta agindu estuak –erregea beti errege eta soldadua soldadu! – eskatzen zioten bezala; aldiz, erantzuna hiruzpalau segundotan luzatu zuen, bere buruarekin oso ados ez zegoen seinale; Domingok, izan ere, beti jasan izan zituen anaiaren gehiegikeriak kutsu militarreko jolas haietan, amen, amen eta amen, ordura arte bai behinik behin, baina zergatik segitu behar zuen ardirik otzanenaren jarrera hartan? ...ez zuela, beharbada, azken gehiegikeria hura aurreko guztiak bezala sentitu... izan ere, ez baitzen besteak bezalakoa izan, ausaz, edalontzi betea gainezka ipintzen duen ur tanta beste ur tanta guztiak bezalakoa ez den bezala; edo gauzak ez ziren guztiz horrela, beharbada, Teofilo Mariak zapaldu izan zuen bakoitzean Domingok beti sentitu izan baitzuen anaiaren kontra altxatzeko odol bultzada hura,
|
bere
berezko errebeldiak eragindakoa, balizko altxatze hura, gero, berak bere buruari zuzendutako hitz hutsetan geratzen bazen ere: hurrengoan erakutsi behar diot nazkante horri, hurrengoan eta hurrengoan...
|
|
|
" Eroa eta mila aldiz eroa, zu, Teofilo Maria!"; horregatik, nola poztu zen Damaso don Zoilok iritzia eman zuenean, berearekin bat egiten zuena: ...ezik, eta izeba Ernestina eta Maria Bibiana, beharbada; Damasok bazekien, bai, bere giroan beste bat zela estetika, gizon egindako Jainko gurutziltzatu batengan oinarritua, baina, gorputzaren gehiegikerien aurka gorputza bera matxinatzen zitzaiolako, ausaz, gurutzeak atzeraka eragiten zion, halako moldez, non noiznahi igartzen baitzituen bere baitan bi ahots kontrajarri, inguruak ezarria bata, eta
|
bere
berezkoa bestea: nire alde eman duzu bizia, bai, Jauna, baina nik ez nizun eskatu; nire alde daramazu arantzazko koroa, baina nik ez nizun eskatu; nire alde lantza saihetsean, baina nik ez nizun eskatu; nik ez nuen nahi, eta ez dut zure mundu hori nahi, nik beste era bateko mundua egingo bainuke, arantzarik gabe, lantzarik gabe, gurutzerik gabe... bizitzak zerbait xumeagoa behar bailuke, beharbada, zerbait apalagoa, hitz handien usainik ez duena:
|
|
|
Ilbetea zen, beraz, Adaren gorputzean, eta halaxe sentitu zen neska, bere emetasunari eta
|
bere
berezko izaerari zor zièn harrotasun galdua berreskuratu balu bezala; gero, honela hitz egin zion Domingori irri betezko ilargi betetik:
|
|
|
Lur idealizatu batez mintzo ziren Felipe eta Feliperen osaba, baina horixe zuen atsegin, hain zuzen ere, Gabinok, burbuilen artean bizitzen ohitua zegoenak –behin atera zen, bai, burbuila hartatik tuberkulosiari aurre egiteko, baina, gaixotasuna gaindituta gero, hantxe jarraitu zuen
|
bere
berezko joerak, burbuilaz burbuila bizitzera eraman zuenak–, haren lur erreal guztiak ametsaren ertzekoak balira bezala, halako eran, non, une hartan, misio lurtzat hartu baitzuen, ausaz, Euzkadi, eta misio lurtzat Regina enea... ez baitago azaltzerik, bestela, nola egun berean izeba Ernestinarengana hurbildu –ogi puska gogorren arteko mauka izan zitekeen izeba, Gabinoren kalkuluetan
|
|
|
Bazirudien, beraz, Gabinok, barruko nahiak eta desioak,
|
bere
berezkoak zituenak, zapaldu zituela, eta inkontzienteak bere mendekua hartu zuela, mutila ezkortasunaren eta malenkoniaren bidean jarriz; beste egun batean –Gabinok urtebete pasatxo zeraman etxean, Damaso ordurako Madrilera joana–, metrikari eta ahapaldiei buruzko gaia ikasten ari zela –gelan ikasmahai bat jarri zioten, ezkerretik leiho batera jotzen zuena–, bosdun txiki batek...
|