|
2001
|
|
|
Erdaldun elebakarren eskubide indibidualen aitzakian, euskaldunon komunitatearen eskubide indibidual eta kolektiboak hankaz gora jartzen dira. Eta, jakina, bi komunitateok elkar hartzeko modua ez da komunitate elebidunak
|
bere
berezko hizkuntzari uko egitea, komunitate elebakarrak bi hizkuntzak ikasi eta erabiltzea baizik.
|
|
2002
|
|
|
Historiaren kausaz eta, inoiz, erlijioaren kausaz, hiztun talde bat besteren hiztun lurraldean geratzen da. Beharbada, talde horrek bat egiten du nagusi den hiztun taldeak beretzat dauzkan ezaugarri erlijiosoekin eta politikoekin; baina,
|
bere
berezko hizkuntza eta taldea bera, hizkuntza horren hiztun kolektibo moduan, baztertuak dira eguneroko bizitzan.
|
|
2004
|
|
|
Ezinbesteko baldintza da, hain zuzen, gizarte garapenaren araberako eskolatze mailaren eta hizkuntza gaitasunaren jabe izatea. Eta, jakina, batez besteko erdalduna gai baldin bada eskakizun horri aurre egiteko, zertan dira, bitartean, euskaldunaren izaera eta neurri linguistikoa
|
bere
berezko hizkuntzan. Xabier Letek, adibidez, ez bide daki euskaldunaren euskaltasun izaera hori nola bizi duen gaur egungo euskaldunak:
|
|
2005
|
|
|
Horrela, bada, hizkuntza bat bere kabuz eta irakaslerik gabe ikasteko adorea duenak, beti, hizkuntza horren gramatika osoa zehazki irakurriz eta beronen lexikoa gutxienez sarritan miatuz hasi du bere jarduera. Ikasle honek ahal bezain beste forma aurkeztuko dizkio bere irudimen gaitasunari, hain zuzen, hizkuntzatik bertan hartzen dituen formak; orduan, eta
|
bere
berezko hizkuntz formazio ahalmenaren besotan erortzen uzten delarik, berak bertan aterako du hizkuntzaren formaren tipo orokor bat forma partikular haietatik. Ze gizabanakoak, hizkuntzaren kasuan bederen, ez bakarrik oroimenean baizik eta gehiago sormenean oinarritzen den haur batek bezala jokatzen du; hizkuntza arrotz batean sartzeko, beraz, batek espontaneoki edo aktiboki jokatu behar du beti eta aldi berean, eta ez bakarrik pasiboki edo hartzaileki.
|
|
|
Hain zuzen hemendik abiatu behar dugu hizkuntzaren pedagogiaren eta hizkuntzen ikas irakas prozesu ororen atzean dagoena azaltzeko, hain zuzen, hizkuntz jabetzea beti eta salbuespenik gabe jarduera jakin baten fruitua delako funtsezko ideiatik. Gizabanako bakoitzak bere baitan aktibatu behar du
|
bere
berezko hizkuntz gaitasuna, eta, ikasten ari den hizkuntzaren muinarekin bat eginez, honen osagai fonetiko, lexikal eta gramatikalak suspertu eta eraberritu behar ditu. " Hizkuntza bat ezin da inolaz ere ikertu landare idortu bat bezala.
|
|
2009
|
|
|
Krisiaren alarma gorria orduan pizten da zinez hiztun herri menderatuentzat. Bitartean, elebakarrez osatutako guneari eusten zaion bitartean, dena delako hiztun herriak badu arnasbiderik
|
bere
berezko hizkuntzari eusteko. Hara, bada, gure euskaltzale modernoentzat albiste txar bat Txillardegiren harrobitik aterata:
|
|
2010
|
|
|
XiX. mende erditik aurrera, jada ohartu ziren horretaz gizon emakumeak. horrenbestez, galdera hori erroldan sartzen lehenak izan ziren oinarri demokratiko sendoak zituzten herrialdeak —hala nola erresuma batua— eta beren mugen barruan hizkuntzaaniztasunaren ehuneko handia zutenak —hala nola belgika, Suitza eta austria hungariako inperioa— hau da, eta ezin zen bestela izan, hizkuntza horiei legezko aitortza edo, gutxienez, kultura mailako aitortza handiena eman zieten estatuak izan ziren lehenak, erroldetan bertako hizkuntzen ezagutza mailaz herritarrei galdera egiten. harritzekoa da, ordea, espainiak, hizkuntza aniztasun hain handia izanik, inoiz ez txertatzea erroldan inolako galdera demolinguistikorik. ...bat, baizik eta hizkuntza naziotasun bat hautatzera behartu zuten jende guztia, lehenengoz4 talde bati zer hizkuntza kidetze zuten galdetze hutsa aski zen talde hori kanpora begira ikusgarri egiteko, eta berezko komunitate berezitua osatzearen kontzientzia hartzeko. zalantzarik gabe, ondorio hori zuelako, ez zuen espainiak ofizialki egiaztatu nahi izan zer hedapen geografiko eta demografiko zuten
|
bere
berezko hizkuntzek. ez da zaila imajinatzea euskarari buruzko zer datu emango zituen XiX. mende erdialdean egindako hizkuntza erroldak, hegoaldean. ladislao Velascoren lanen arabera5 (1867 urte ingurukoak), 780.000 pertsona inguru zeuden lau lurraldeetan, eta horien %50 baino gehixeago ziren euskaldunak; eta badirudi euskaldun gehienak elebakarrak izango zirela. edonola ere, kaltea eginda dago, e... biztanleen ahozko nahiz idatzizko mailaz, familiaren bidezko transmisioEspainiak bere baitako hizkuntzaaniztasunarekiko historikoki izan duen jarrera izan da hura ukatzea eta hizkuntza bakarra inposatzea.
|
|
2011
|
|
|
Europako Batasuneko estatuetako 10 Internet erabiltzailetatik 9k
|
bere
berezko hizkuntzan nabigatzea nahiago dute aukera hori eskaintzen bada. Erdiak, ordea (%53k), onartuko luke ingelesezko bertsioa bere hizkuntzakorik egongo ez balitz.
|
|
|
EBko internauten %19k bakarrik esaten du
|
bere
berezko hizkuntzan bakarrik nabigatzen duela, baina portzentaje hori %42ra igotzen da erosketak egin behar baditu eta %76ra eragiketa finantzarioren bat tartean denean.
|
|
|
Horrek guztiak bi ondorio argi uzten ditu. Jendeak askoz ere nahiago du
|
bere
berezko hizkuntzan aritzea baita Interneten ere eta hori sarearen hizkuntza dibertsitatearen mesederako da. Hortaz, Internet bidez ‘merkatura’ iritsi nahi duenak informazioa ahalik eta hizkuntza gehienetan eskaini behar du.
|
|
2014
|
|
|
Azterlan horretan bertan azaldu zutenez, identitate kengarri altuagoa zuten talde linguistikoetako kideek berezko hizkuntza taldearen bereizgarritzat hartzen zuten, eta, erabilera azaltzeko, barnetaldearekin lotutako arrazoietara jotzen zuten (desberdintzeko nahia, hizkuntza defendatzea eta barnekohesioa). Aldiz, identitate kengarri baxuko lekuetan, garrantzi handiagoa ematen zioten gaztelaniaren erabilerari
|
bertako
berezko hizkuntzari baino. Gainera, talde batekin edo bestearekin identifikatzea ez zegoen hizkuntzaren mende, beste faktore batzuen mende baizik (adibidez, geografikoa).
|
|
2017
|
|
|
Beste horiek botere hizkuntza jakin batzuk hitz egitera derrigortzen dituzten ‘kulturaniztasun’ eta ‘transnazionalismo’ ideiak sustatzen ditugu, ‘enplegagarritasun’ eta ‘integrazioaren’ aitzakian. Bistakoa da
|
bere
berezko hizkuntza mespretxatzen duen komunitate batek eta bere barneko hizkuntz eta kultur aniztasuna zapuzten duen estatu batek zailtasun handiak izango dituela kanpotik iristen direnak balioesteko, eta berezko hizkuntzen bazterketan oinarritutako ‘integrazioa’ inposatzen saiatuko dela, horrek sor dezakeen tentsio eta deserrotzearekin. Auzi horien ulerkuntza, nire kasuan, jarraian azalduko dudan bezala, funtsean galegotik abiatzen da, eta horregatik ezinbestekoa zait testuinguru pusketa batekin jarraitzea.
|
|
2019
|
|
|
Beste batuetan, hitzak iraun du, aldaturik baina. Halakoetan tentu handiz ibili behar da, ezin baita erabat uxatu, dokumentuak jaso hitzaren aldaera eskribauak
|
bere
berezko hizkuntza irizpideari jarraituz idatziko ote zuenaren zalantza.
|
|
2021
|
|
|
Elebitasun diglosikoa zuten hiztun erkidegoetan, hortaz,
|
bertako
berezko hizkuntzak eta goi mailako eta hedadura orokorra zuenak ez zuten estatus bera, eta idazkeraren erabilpena bigarren horretara mugatua geratzen zen.
|
|
2022
|
|
|
Framing aldarrikatzaileak abertzaletasuna izango du muinean. Framing horren arabera, euskara
|
bertako
berezko hizkuntza bakarra eta euskal identitatearen ardatza izango da; aldiz, gaztelania zein frantsesa hizkuntza arrotz eta inposatuak izango dira. Horrela, eta framing horren arabera euskara egoera gutxituan dagoenez, interbentzio eraginkorraren eta neurri babesgarrien premia du.
|
|
|
“Bistakoa da
|
bere
berezko hizkuntza mespretxatzen duen komunitate batek eta bere barneko hizkuntza eta kultur aniztasuna zapuzten duen estatu batek zailtasun handiak izango dituela kanpotik iristen direnak balioesteko... ” (Reimóndez, 2017). Horregatik, euskaradun eta euskaltzale garenok ardura dugu, gurea balioesteko, irakasteko eta zaletzeko, eta, noski, bestea beste sentitu ordez, “parte” sentiarazteko.
|