|
2000
|
|
|
Hala ere, esan
|
beharra
dut, Gaztelako lehen errege haiek eta gure probintzietako Batzar Nagusiak, hauek aspalditik zituzten foruak errespetatuz, elkarren artean aski ongi konpondu zirela. Baita ere 1812 urtean Cadizko Konstituzioa onartzean partaide izan zirela.
|
|
|
Azkenik, aditzera eman
|
beharra
dut, giza eskubideen alde oso erabilgarria den liburu bat badela, 1981ean Unescok argitaratua eta geroztik hamasei hizkuntzatara itzulia; euskaraz ere 1999an Bilboko Unesco Etxeak emana digu Leah Levin andere idazle ingelesak prestaturiko Giza eskubideak: galde erantzunak deritzana.
|
|
|
Bakeari buruz hitz asko egiten da, baina lortu ote genezake hizkuntza txikiagoak ukatuz? Egiazki, bakerik nahi baldin badugu, guztiok elkar errespetatu
|
beharra
dugu, naturalezak eman diguna bizirik iraunarazteko eskubidea emanaz eta laguntzak eskainiz. Eta horretarako legezkoena da epaitegietan bakoitzak bere burua ondoen defendatu ahal izateko egokien zaion hizkuntzaz baliatzea.
|
|
|
Adibide soil bat jartzekotan, ni konforme nengokeela gure hizkuntza, Europan diren hizkuntzetarik zaharrena, legez bizirik jarraitzeko neurriak hartuko balira, gainera gogoan izanik Frantzia eta Espainiako hizkuntzarik zaharrena dela euskara. Baina horretarako Frantziak bere Konstituzioaren 2 artikulua aldatu
|
beharra
duela eta era beran Espainiakoak bere 3 artikulua, horrela izan ezik gure euskararen ukapena zelako eta aldi berean baita ONUren adierazpenarena ere.
|
|
|
Orokorki, denok gara Europaren osagarri, hemen ez da inor sobera eta arrazoia ez dago gehiengoen edo indarraren baitan, elkar errespetatzean eta errespetaraztean baizik. Horretarako, egia hori aurrera eramango bada, hizkuntza gutxituetako biztanleek zuhur jokatu
|
beharra
dute.
|
|
|
Nondik nora bideratu
|
beharra
dugun eredurik ere ez zaigu falta. Nik zuzen ezagutu ditudanen artean, adibidez, hor dugu Suitza konfederatuaren Konstituzioa, hor txekiarrek txekera gutxituarentzat hautatu zuten jokaera, hor Tirol Hegoaldean hizkuntza gutxituaren babespena eta abar.
|
|
|
1 artikulua. Gizon emakume guztiak aske jaiotzen dira, duintasun eta eskubide berberak dituztela; eta ezaguera eta kontzientzia dutenez gero, elkarren artean senide legez jokatu
|
beharra
dute.
|
|
|
Eta arestian aipatu dudanak, honen 247 eta 265 orrialdeetan dioena du lekuko. Une honetan, esan
|
beharra
dut, Euskararen ostarteak inprimategian zela lortu nuela aipatzen dudan liburu hau eta gehigarrizko zati bat denboraz igorri nuela inprimategira, baina zoritxarrez, argitaratzailearen axolagabetasunagatik, kanpoan gelditu zela.
|
|
|
aipatu. Madre, ren ordez, edo gurasoengandik ikasitako. Jaungoikoa? aldarrikatu. Dios, en ordez, zigorrik larriena leporatu
|
beharra
zuen, eraztuna eskuratu ez ezik, eskolako mutilik ankerrenak galtzak jaitsi eta maisuaren mahaian ipurdiz gora jartzen baitzuen, maisuak idizilez zigortzeko. Horren beldurrak behartzen zituen haurrak gazteleraz egitera eta gurasoak, haurrok eskolatuak izango baziren, euskara baztertu eta gazteleraz ahalegintzera.
|
|
|
ONUren Giza Eskubideen lehen Artikuluak argi eta garbi dio: . Gizon emakume guztiak aske jaiotzen dira, duintasun eta eskubide berberak dituztela; eta ezaguera eta kontzientzia dutenez gero, elkarren artean senide legez jokatu
|
beharra
dute?.
|
|
|
ONUk, Unescok eta bereziki Erret Dekretu horrek eskaintzen dizkiguten ahalmenez ondo baliaturik, zuhurki jokatu
|
beharra
dugu gure Hegoaldeko herriaren aurrean eta, premiazko deritzagunean, politikariei betearaztea eskatu (Horretarako ikus: Euskera, XXIV, 1978, 131 orrialdeak).
|
|
|
On deritzat Araba elebidunari, alde batetik bertako jatorrizkoa oraindik zenbait herritan egiten den euskara delako eta, bestetik, legez Euskal Autonomia Erkidegokoa delako. Horren arabera, 1979ko abenduan onarturiko Estatutuaren barnean ibili
|
beharra
dugu, gaztelera eta euskara, bi hizkuntzok ofizialtzat hartuz, eta 10/ 1982 azaroaren 24ko euskararen normalizazio legeak onartzen duenaz baliatuz. Ez baita legezko talde politiko bakoitzak berak deritzon eran erabiltzea, gehiengoak legeztatuan baizik.
|
|
|
Bera bezala,
|
beharra
zuen norbait izango zen neska hura, bestela ezin da ulertu hain dudarik gabe baiezkoa ematea. Ez zen munduko politena, baina Txema ere ez.
|
|
|
Berak ere ez zekien zergatik sartu zuen hainbeste arropa, sukaldeko tresna, eta, batez ere, ze imajinaziok bultzatuta sartu zituen argazki kamera eta bost karrete hogeita hamaseiko. Onartu
|
beharra
zuen: lurralde hark ez zuen inola ere liluratu.
|
|
|
Ez nuen horrelakorik espero eta barkatzeko esan nion, banindoala. Baina lurretik altxatu eta eskuarekin ezezko keinu bat egin zidan, ez zuela inporta adierazteko, edo bera zela joan
|
beharra
zuena esateko, ez dakit.
|
|
|
Pachá diskotekarena bata;" Salamanca es guay" dioena, bestea), eta banekien nor agurtu, zer esan, nondik joan eta nora heldu. Egunerokotasun horri aurre egiteko
|
beharra
nuela esan nizun, Bitakora.
|
|
|
Hautsa kentzen diot noizean behin gela horri, baina beste ukitu handirik ez diot egin; momentuz bere horretan utziko dugu, baina denbora baten buruan zerbait egingo dugu bertako gauzekin. Saldu edo,
|
beharra
dutenei eman edo... zerbait bai behintzat.
|
|
|
Eta hitz egin ere nahikoa eta aukeran, baina horrek ez zuela Txemaren eguneroko tristura lausotuko, ezpada alderantziz, zeren pena hori eragiten zioten oroipenak izan baitziren hizpide garagardoz betetako arratsaldean, eta modu horretan Eiderren irudia berritu eta berpiztu baino ez zutela egiten. Esana zion Jabiri, eta honek ulertu ziur aski, baina Txema zen berbetan jo eta dale ibiltzeko
|
beharra
zuena. Ahaztu nahian gogoratu beharra, alegia.
|
|
|
...ere, derradan ezen esperientza hartarik ere ez nintzela esku hutsik jalgi, zeren, logika guztien arabera iguriki zitekeen bezala, kolpe haren eraginaz, kolpetik ikasi bainuen ikasi beharrekoa, lezione bakar ezin emankorrago hartan, eta deliberatu nuela, handik harat, ezen zuhurra izan behar nuela, azeriak bezala, zeinak, badu ere bere biloa erakusten, ez baitu bere asmorik biluzten, eta entseiatu
|
beharra
nuela, halatan, baldin inguruko giroa ez banuen aldeko, mihiaren bridatzerat eta arrazoinbide eta ateraldi bitxi haien ezkutatzerat eta disimulatzerat.
|
|
|
Tartean, Axularren Gero zegoen, zeina astean behin diktatzen baitzigun eta diktatua errezitarazten, euskaraz ongi mintzatzen eta ongi skribatzen ikas genezan. Izan ere, jaun Marcelek biziki maite zuen euskara, eta sinetsirik zegoen ezen handikiek eta nobleek ere baliatu
|
beharra
zutela, euskaldunon lengoaiak aitzina egin zezan, mosen Bernat Etxeparek igorririkako mezuaren ildotik: Euskara, jalgi hadi plazarat... jalgi hadi mundurat.
|
|
|
—Ongi hitz egin gogo duenak isilik egoiten jakin
|
beharra
du... zeren eta, bertzela uste badezakegu ere, isiltasuna ez da hitzaren ausentzia edo hitzaren ukoa, baina lehen hitza eta argia den hitza —hitzen hitza, alegia—, bertze hitzen beharrik ez duena, iturburuan argia delako eta bere argi horrekin guztia argitzen duelako eta guztia esplikatzen, esplikazionerik eman gabe...
|
|
|
—Ni ere banoa —erran nizun, jantziz gero, ene ahalkeari eta ene beldurrari ihesbidea eta itzurbidea ediren nahirik— Egoitzarat joan
|
beharra
dut, zeren bazkalordua baita.
|
|
|
—Orthezerat itzuli ondoren, ene lagun protestant batek, zeinari Jacques de Bela baitzeritzan, gutun bat skribatu zidan, non jakinarazi baitzidan ezen berak ere gutun bat jaso zuela eta kontuz ibili
|
beharra
nuela, zeren baitzirudien, gutunak zioenaren arabera, ezen bizkondearen aldeko jende batzuk goganbehartsu zeudela nitaz, Mathalasen buruaren kontu hura zela kausa: " espainiarraz" goganbehartsu zeudela, alegia, zeren frantsesentzat espainiar bainintzen, are espainiarrago gauzak okertzen hasi zirenean —eta, behakoa iluntzen zenuela, zeure etorkizunaren berri bazeneki bezala, erantsi zenuen—:
|
|
|
Honekin ez dizut erran nahi, jaun André, ezen jesuita guztien jokabidea halakoa izan zela, zeren eta ezagutu izan baititut nik euskararen alde mintzatu izan diren jesuita sutsuak ere. Baina aita Bartolomek bai, ohitura hura zuen, eta aitortu
|
beharra
dut ezen ez zela hartan bakarra, zeren, urrunagorat joan gabe, aztura eta ohitura bera zabaltzen ari baitzen, bertzenaz ere, jauregian, batik bat aita Villagrandeko dukearekin harremanetan jarri zenetik eta gure prezeptore jaun Marcelek jauregitik alde egin zuenetik. Osaba Joanikotek, aldiz, maite zuen euskara, eta, jaun Marcelen ondoan, are gehiago maitatzerat heldu zen, batik bat gure prezeptore zenak berboari buruzko argibide haiek —logikaren munduarekin lotuak— eman zizkionetik, eta, hala, erran behar zuenaz konbentzitua zegoelako, baina baita apezari kontra egiteagatik ere, halako batean —euskaraz, jakina—, erran zion:
|
|
|
Eta han ez zitzaizkidan Fortunaz mintzatu, baina Probidentziaz. Bai, badakit ezen solasaldi hura ulermolde zabalago batean hartu
|
beharra
nuela, eta enea zela hobena, ez zurea, baina jakin badakizu ezen gizon bakoitzak buruan duela bere gartzela, eta nik neure buruari Iruñako kolejioan ipini nizkion burdinak ez ziren nolanahikoak. Eta buruan preso nuen usoa —libertatearen usoa— ezin zitekeen buruko kaiola hartarik jalgi, ez hegalda.
|
|
|
Zeren paretaren kontra adarka dabilen aharia kementsua eta ezin adoretsuagoa izanen da, baina nehola ere ez burutsua eta argia. Eta bertzeen buruetarat eta bertzeen baitarat argia eraman nahi duenak edo eraman nahiko lukeenak argi ibili
|
beharra
du edo ibili luke, eta argiago erabili bere burua. Urkabean, ordea, erortzen da burua, eta itzaltzen da buruko barren argia.
|
|
|
Aitona Nikolasek zerbaitekin ihardets ziezaiokeen aitaren ezkutuko mehatxuari, baina nola erdi ahiturik baitzegoen orduko, erreuma hezurrik tipienetan ere jaun eta nagusi, eta nola ohartzen baitzen ezen jauregi hark gure aitaren
|
beharra
zuela, zuhaitzak lurrarena bezainbertze, zutik iraunen bazuen, hala, isilik egoitea deliberatu zuen hartaraz gero.
|
|
|
Baina erran
|
beharra
dut ezen, hatsarrean bederen, haserre ediren nuela osaba Joanikot... hain haserre, non ez baitzion kasurik ere egin eskuan nekarkion presentari: sugegorri bat; izan ere, goiz erdian osabaren dorretxeko studiorat nindoala —zeren, jakin zuenetik ezen aitona Nikolasek testamentean urroztarren dorretxea esleitzen ziola, hango goi solairuko gela prestatu baitzuen bere eginbeharretarako; eta zeren, bisitan genituen handikiak jauregian geratzen zirelarik, dorretxerat egin baikenuen osaba Joanikotek, Mattinek eta hirurok, haiei leku egiteko—; haren studiorat nindoala, bada, dorretxetik ez oso urrun, or baten zaunkak aditu nituen, zeinak baitziren Arkimedesenak, osabak Akilesen ondotik izan zuen orarenak; eta Arkimedesenganat hurbiltzean, oharturik ezen sugegorri batekin ari zela, lurrean bizpahiru urratserat zegoen makila bat jaso, txakurra baztertu, eta lauzpabortz kolpez akabatu nuen narrastia; eta eskuan hartu, eta osabarenganat egin nuen, disekzioren bat edo egiteko asmotan, zeren osabak atsegin izaiten baitzuen jakitea eta guri erakustea zer nolakoak ziren animaliak barrendik eta zer organo zeuzkaten —hemen bihotza, hor gibela, han giltzurrunak—, lupa bat eskuan.
|
|
|
Haatik, Pedrok anitzez ere zaharragoa zirudien, osabari ez bezala orduak eta urteak neurrigabeki juntatu eta pilatu balitzaizkio bezala, eta horrek bietan bat erakusten zuen: edo bizitzak tratu gordinagoa eta gogorragoa eman zion Pedrori, edo Pedrok berak deliberatu zuen ezen bizkor bizi
|
beharra
zuela, denborari aitzina harturik, bizitzari, halatan, urinik eta zukurik apetitosenak atera ahal izaiteko, baita lurrinik usaintsuenak ere; edo izan zitezkeen bi posibilitateak batera ere, zeren egiaz baitzegoen Pedro zaharturik eta zabarturik, bere ile zuri harekin, zuria baina lohia eta zikina, ahotik hatsa eta kiratsa zeriola.
|
|
|
—Osaba jauregian zain daukat, eta harat joan
|
beharra
dut...
|
|
|
Eta, ai, nola igartzen nuen, bertzalde, ezen Elbiraganako amorioak anaiaganako herra eta aiherra areagotzen zidala, baita anaiaganako herrak Elbiraganako amorioa ere...! Zeren halakoak baitira, zinez, sentimenduak, elkarren aurkakoak, bai, baina elkarren
|
beharra
dutenak, batak bertzea baitu bazka eta alhapide.
|
|
|
noiz heure buruaren jabe...?", alferrik. Harik eta, erromesaldi honi lotu aitzin —hogeita bortz urte bete nituenean doi—, neure buruari zin egin nion arte, guztiz serios, ezen entseiatu
|
beharra
nuela neure urguiluaren jabe izaiterat, neure zentzuen, eta neure buruaren. Zeren, zure osabak erran duen bezala...
|
|
|
Eta, hitz haien aitzinean, guztiz sentitu nuen ezen amaren desiretarat plegatu eta apez izan behar nuela, edo hartarat entseiatu
|
beharra
nuela, hain ziren haren hitzak justuak eta egokiak... Eta, ai, nola sentitu nuen, halaber, ezen Jainkoaren probidentziak gidatzen zituela gure pausoak!, zeren eta amak ni behar baininduen, eta ni joan nintzaion; nik hura behar nuen, eta hura etorri zitzaidan.
|
|
|
—Etenik gabe meditatu
|
beharra
duzu, zeren meditazionea baita kontenplaziorako bide eta bizitza spiritualaren harroin —esortatzen ninduen aita Bar to lomek.
|
|
|
—Ongi da. Datorren hilean, dakizun bezala, berriro atera
|
beharra
dut, bertze bizpahiru hilabeterako, eta, handik aitzina, gabonetan edo, mintzatuko gara —eta, isilune baten ondotik, aitak, bere boza eztitzen zuela, erran zuen—: Baina Joanikot Maddalenez orduko gogaiturik egonen da, benturaz, nola haur bat bere jostailuaz...
|
|
|
JAUN André: skribatu dizkizudan orriokin fardel bat egiterat nindoan zuri igortzeko, baina bertze orri bat bete
|
beharra
dut: hauxe bai azkena, zin degizut!
|
|
|
Eta, hargatik, Joxe Aberasturik ez zuen indiar gorrien paradisu hartan deus ere sinesten, eta egun osoan maradizinoka eta biraoka ibiltzen zitzaigun, hark Potosirat joan nahi zuenez gero, edo, bertzenaz, etxalderen baterat, non bere ezpata erabil baitzezakeen, baten zerbitzuan, bertze bortz zaldun haiek bezala... edo haiek baino hobeki, zeren segur baitzegoen ezen haiek baino ezpatari trebeago, bitoreago eta entreguago zela, nola erakutsi baitzuen ezpata joko hartan, Lorenzo Cortés zeritzan zaldunaren kontra, begien herts ireki batean hil zuenean. Ordea, Joxek bazekien ezen oihan hartarik ateratzeko indiarren
|
beharra
zuela, eta bazekien, halaber, ezen hauek ez zeudela hartarako prest, ez bederen leku segur baterat iritsi eta leku hartan denbora bat eman arte, indiar horien eta gizon zurien pertsegitze eta akometatze perilosetarik urrun.
|
|
|
Eta justifikazino baten bila abiatu zen, hartaraz gero, zeren sinesten zuena sinetsi nahi baitzuen eta sinetsi
|
beharra
baitzuen, are gehiago zirkunstantzia haietan, usterik ezen paradisu hura noiznahi den fina zitekeela eta akaba... zeren eta Gorukik aipatu zigùn mehatxu hura baikenuen, bertzalde, bi tokitatik iristen ahal zitzaiguna, indiar gorrien aurkako borrokan indiar horiak eta gizon zuriak bat eginik zeudenez gero; eta gizon zurien artean jaun Santiago de Tapioles y Vi llarrín nuen nik gogoan, zeren, jau... " Eta, halarik ere, jakizue ezen, ihes eginen bazenute ere, guztia alferrikakoa litzaizuekeela, zeren jaun Santiago de Tapioles y Villarrínen osabetarik bat inkisidorea izan baitzen, eta ene nagusia haren eskolakoa da, eta ez luke, halatan, zuek atrapatu arte etsiko..." Eta bazegoen, finean, bertze mehatxu bat ere, zeren armadako arduradunak ere gure xerka ibil baitzitezkeen, bi soldadu haiek akabatu ondoren...
|
|
|
Eta, denbora ahalik eta hobekien eramaiteko eta burua ez galtzeko, neure bizitzan pentsatzen nuen eta neure bizitzako gertakiak oroitzen nituen, baita munta tipienekoak ere, nola mamian hala azalean, xehetasunari xehetasuna eransten niola... zeren, zentzuen eta adimenduaren ez galtzeko, haien zaindu eta begiratu
|
beharra
bainuen. Eta, hain hertsiki lotzen nintzen, bertzalde, eserzizio haiei, non segur bainago ezen orduko lanaren fruitu direla liburuan barrena skribatu dizkizudan hainbat eta hainbat gauza.
|
|
|
Eta nik banekien, bertzalde, ezen almirant D’Estréesen manuen aiduru zegoela Alain Coup d’Œil... eta banekien, halatan, ezen, neure asmoen aitzinatzeko, bizkor ibili
|
beharra
nuela, kortsario buruak manu haiek errezibitu baino lehen, zeren noiznahi den irits baitzitekeen almirant frantsesaren mandatari edo mezulariren bat manu haiekin, eta zeren manu haiek La Crique tik ateratzerat obliga baitzitzaketen Alain Coup d’Œil eta bere kortsarioak, auskalo zer bertze batailarat eta auskalo norat... Eta, hala, Alain Coup d’Œil ekin hilabete eta erdi edo neramala, galdetu nion ea ba ote zekien nola sortu zen xake jokoa, eta hark ezetz ihardetsi zidan, eta nik asmatzailearen eta erregeren arteko historia kontatu nion.
|
|
|
Zeren, egia bada ere han desterruan burua altxatzen ari ginela, baratxegi ari gintuan aitaren asmoetarako eta, behin batean, harako erran hura egotzi zidaan, nehoiz ere ahantzi ezinen dudana: " Amets batek uzten ez bahau, guztia arriskatu
|
beharra
duk ametsaren alde", eta etxeko artadiak bekoz beko genituela, erabaki zian: " Burdina duk hemen etorkizuna, ez lurra!" Eta, etxeko ondasunak bertze molde hartan erabiltzen eta enplegatzen zituela, Laiotzako ola erosi zian.
|
|
|
Galileo aipatu dizut, jaun André, eta hemen geldialdi bat egin
|
beharra
dut, zeren, erran berri dizudanaren arabera, osaba Joanikotek ere, bere Digneko maisuak bezala, gizon ezin handiagotzat baitzuen Pisako jakintsu Erromak pertsegitua, baita etsenplutzat eta jarraibidetzat ere, halako moldez, non erran bailiteke ezen Galileoren liburuen artean ediren zuela osabak bere arimaren hatsa eta goi arnasa.
|
|
|
Eta katolikoa zen... Eta katolikoen eta protestanten arteko auzian alde baterat edo bertzerat hautatu
|
beharra
zuen, hautu hertsi batez —egun bezala, ondikotz, jaun André—, zalantzari lekurik eman gabe, zeren eta halakoak baitziren denborak eta halakoa zen egin beharreko hautua.
|
|
|
—Nik ere ez diat mirakuluetan sinesten, baina libertatearen mirakuluan bai... Eta hik ere sinetsi
|
beharra
duk...!
|
|
|
Zeren, nork daki gaztetan hartu hinduen su hark hartuko ez ote hauen egunen batean berriro, eta mudaraziko ez ote duen hire pintura goiti beheiti...? Eta ezin etsi duk, hasi baino lehen... eta heure bide hori ere bilatu
|
beharra
duk, nahiz eta, bertzetik, ene anaiaren gustuko pintura ere egin behar izanen duan... Baina hik ere aurkituko duk heure erdibidea, eta, handik aitzina, auskalo...
|
|
|
Izan ere, Kristo gizon guztien salbatzerat etorri zen, eta, horregatik, pobre jaio bazen ere, aberatsena ere bada pobreena bezainbat, errege magoena eta artzainena, gurea eta haiena. Baina mundu honetan bakoitzak bere maila eta bere gradua du, eta bakoitzak bere mailatik adoratu
|
beharra
du Jainkoa: aberatsek beren aberastasunetik eta pobreek beren pobretasunetik...
|
|
|
—Nor zara zu, Elizako autoritatearen kontra horrela aritzeko? Edo, ez al dakizu ezen Eliza Spiritu Sainduaren emaztea dela, eta emazte hura lohitzen duenak ordaindu
|
beharra
duela. Ohitura hori ez bazenu, ordea, gauzak bidetik eta bere lekutik ateratzekoa, Jainkoaren donu eta dohaintzat hartuko zenuke, zeren zuri ere ez bailitzaizuke gaizki etorriko osabarenetik zentzatzea.
|
|
|
Kontatu dizut ezen Pedro Huizi Ubarneko dama zaharraren semea zela eta dama gaztearen lehengusua, baina ez dizut kontatu ezen, aitari tigrearena gertatu ondoren, etxetik atera ere gabe egon zirela bi emaztekiak, dama eta damatxoa, leihoak hertsirik, itzalpean denbora batez, aitaren ondikozko erabakiaren ondorez kulpant senti zitezkeelako... eta amaren beldur zirelako ere bai, beharbada. Edo, erran nuke ezen leiho guztiak hertsirik zituztela, bat izan ezik, zeren eta Pedrok harat eraman baitzuen bere studio berria, eta zeren argiaren
|
beharra
baitzuen ongi trabailatzeko. Baina estatu hartan Pedro ez zen gogara sentitzen...
|
|
|
Kanporat jalgi, guarnizinoaren txabolarat hurbildu, eta han ere kapitaina ikusi nuen, bertze guardiak bezala, hango aulki bakarrerat loturik, ahoa eta bisai buruak ere estalirik. Eta, kapitaina zegoen bezala utzirik, bururatu zitzaidan ezen jauregirantz abiatu
|
beharra
nuela...
|
|
|
Hondarrean, gainerako lagunei gaztigatzera deliberatu nintzen. Alde batera, mina partekatu
|
beharra
nuen. Bertzera, litekeen litekeena zen Ttipiren heriotzaren albistea oraino haien belarrietara ailegatu ez izana.
|
|
|
—Honaino duk zartakoa —esplikatu zuen, zerbait zuritu
|
beharra
balu bezala— Ipurmazela erdia harrapatu dik.
|
|
|
—Denbora luzea daramazue hemen eta egurastu
|
beharra
duzue. Ez zaizue inportik zauden zaudetenean abiatzen bagara, ezta?
|
|
2001
|
|
|
Ez du Armendarizen heriotzaz ezer argituko eta. Baina, hala ere, pixka bat pentsatuz gero onartu
|
beharra
du aspaldi sentitzen ez zuen zirrara berezi bat sumatu duela egun hauetan.
|
|
|
Burujabe nintzen hortaz, baina, ustekabean, bakarrik aurkitzen nintzen baita ere. Aitzolen
|
beharra
nuen.
|
|
|
Norbaitekin hitz egiteko
|
beharra
du izan ere andre gajoak. Aspalditik alarguna da.
|
|
|
Etxera sartu orduko berriketak berehala bukatu dira ordea. Koadrilako gainontzekoak han daude izan ere, eta batek baino gehiagok berandu datozela eta gero goiz joan
|
beharra
dutela aurpegiratu die. Bost bat minutu iraun du eztabaidak, harik eta norbait denbora ez galtzeko modurik onena lehenbailehen hastea dela konturatu den arte.
|
|
|
Bakarrik egoteko
|
beharra
du izan ere. Ez du galdezka hasiko zaion inor nahi bere alboan.
|
|
|
Ez zait gaizki begitantzen. Nik neuk, egia esan, lurpean usteltzea baino nahiago nuke neure gorputz zatiak
|
beharra
dutenei ematea edo, ezertako balio ez badute, saien sabelean bukatzea. Guttienez hegazti jator horiei mesede egingo nieke.
|
|
2002
|
|
|
Besarkatuko zuten besoak behar zituen. Maite zuten segurtasun iheskorrean murgildu
|
beharra
zuen.
|
|
|
–Komunera joan
|
beharra
dut –bota zion Mirarik arrapaladan, eta barrurantz egin zuen, artega. Atea itxi zuen.
|
|
|
Lan bila zebilen eta nagusi batekin elkarrizketa zuelako alde egin
|
beharra
zuen. Apartamentura itzuli zenean, zakurrarekin kanpora atera eta erosketak egiten jardun zuen.
|
|
|
Ezin denok errege izan. Erregeak ere zerbitzarien eta laguntzaile handi eta tipien
|
beharra
du.
|
|
|
Deitoragarri izan liteke, baina, larderia eta zigorraren
|
beharra
dugu guztiok. Zigorrik ez balego, gizartea nahas mahas izugarria izango litzateke.
|
|
|
Ezin nuen, beraz, ezer egin, Sararen iritzia jakin aurretik. Eta, haren iritzia jakiteko, harekin egon
|
beharra
nuen. Noiz demontre luzatuko zidan Sarak bere gonbita?
|
|
|
Eta argi zegoen, halaber, ondorioa: etsi
|
beharra
nuela. Zenbat eta lehenago, hobe.
|
|
|
Eta hargatik utzi baininduen Anek ere, gixon bat nintzelako, finean. Baina nik ere neure duintasuna nuen, eta neure burua defendatu
|
beharra
nuen. Eta, aurreko karta lau zati egiten nuela, beste karta bat idazteari ekin nion:
|
|
|
Analisiak jakinda gero, Sararekin egon
|
beharra
nuen. Harekin egon baino lehen, baina, mila burutazio izan nituen, ez bainekien egia ala gezurra esan.
|
|
|
Ezin zerbitzari leialagoa izan baitaiteke errukia, nola maitasunarena hala umiliaziorena. Eta nik maitasunaren zerbitzuan jarri
|
beharra
nuen. Amorrazioa eta sentimendu negatibo guztiak bazterrera utzita.
|
|
|
–Arritmia arin bat duzu, eta zaindu
|
beharra
duzu. Eta kilo batzuk galduko bazenitu, hobe.
|
|
2003
|
|
|
Hartarako, baina, bizkor ibili
|
beharra
zuen, eta pleno bat berandu gabe deitu, Azpil Easako legepean jartzeko. Aurretik, ordea, Soroetako lurrak merkean bereganatu zituzten, eta garaipentxo hura ospatu beharra zuten, huraxe izan baitzen, ausaz, garaipen erabatekoaren hasiera.
|
|
|
Hartarako, baina, bizkor ibili beharra zuen, eta pleno bat berandu gabe deitu, Azpil Easako legepean jartzeko. Aurretik, ordea, Soroetako lurrak merkean bereganatu zituzten, eta garaipentxo hura ospatu
|
beharra
zuten, huraxe izan baitzen, ausaz, garaipen erabatekoaren hasiera.
|
|
|
Beste alderdian ez zen eztabaidarik sortu: don Justinianoren aita aitonak alkate izan ziren, eta berak ere ahalegindu
|
beharra
zuen...
|
|
|
Azpil herri atzeratua da, pobrea, eta zuen aitzur, eskuare eta lan tresna guztiak atzeratuak geratu zaizkizue. Izan ere, munduan dena aldatzen ari da, eta guk ere egokitu
|
beharra
dugu. Horretarako, ordea, dirua behar da!
|
|
|
–Permin, nik hemendik atera
|
beharra
dut, hil edo biziko kontu batekin. Zu, gelditu don Justinianorekin, eta izan zaitez haren esaneko, nire Jainkoa alde izan dezazun.
|
|
|
–Profeta baten hitzak ezerezean geldi ez daitezen, deabru bihurtu behar badut ere, deabru bihurtuko naiz. Estali
|
beharra
baitut Azpilgo zerua, nahi eta nahi ez...!
|
|
|
–Barkatu, ama, baina bazkaldu eta laster atera
|
beharra
dut, don Justinianoren gizonak ez baitaude lotan. Ez dakit zer gehiago esan...
|
|
|
Iratzargailuak jo du, goizeko zortziak; oraintxe bizi naizela egiaztatzeko, ohean buelta bat, eta ahoa zabaldu dut: beraz, bizi naiz, ez dakit noiz arte, baina orain, kontu horiek bazter utzita, jaiki
|
beharra
dut, jaiki naiz, aurpegia garbitu, jantzi, txokolate katilua eta sei gaileta, ate ondotik periodiko saltzaileak utzi duen egunkaria jaso, eta goazen komunera.
|
|
|
Eta zenbaitek lege hori aldatu nahi...! Eta horretarako zera diote, denbora berriek interpretazio berri baten
|
beharra
dutela... Baina nola esan dezakete horrelako astakeriarik?
|
|
|
Lotara joan naiz buruan dudala Lutero King: ekinggg, bai, eta jarrai, jarrai eta ekinggg, Euskaltzaindian sartu nahi badut ez dut beste erremediorik izanen... mundu guztia errespetatu
|
beharra
dut, baina posible al da hau, aberatsak pobrearen poltsa errespetatzen ez badu?, baina lasai, beti izan baitira aberatsak, jauregiak eta helikoptero partikularrak dituztenak, eta pobreak, gosez hiltzen direnak, eta, gainera, guztiok omen dugu egia, Omendegi jaun hizlariak hala esan omen zuen Neguriko jauntxoei amen egin ondoren, zenbat buru hainbat burugogor, politika oso inportantea da nik agint...
|
|
|
Aitortu
|
beharra
dut, hala eta guztiz ere, gaur nobela hau idatzi izan banu, beste nobela bat idatziko nukeela. Guztiz.
|
|
|
Guztiz. Baina hau berrargitalpen bat da, eta parametro batzuen barruan ibili
|
beharra
nuen. Eta emaitza ere hor dago, zuk zeuk ondorioak atera ditzazun.
|
|
2004
|
|
|
Eta horietakoa dugu historialaria ere: . Herri txikiek, nortasun politikoz jabetu
|
beharra
dute eta egitura handietan aukera gehiago izango dute. Horregatik ez dut ulertzen antieuropeismo primarioa?. 150 Egitura politikoen neurri kontua ote da herri menderatuen gakoa?
|
|
|
Hain zuzen ere, Herri txiki baten kontua delako. Gaztelera ikastera behartzen gaituzte, eta ardiekin basora gabe bizi nahi badugu, ikasi
|
beharra
dugu. Zergatik?
|
|
|
Berez duguna baino arazo handiagoa dugu. Lehenik ikasia ahaztu egin
|
beharra
dugu, askatu egin behar dugu erdararekin bihurritutakoa. Euskarazko molde eginen gainean ibiltzea da kontua.
|
|
|
Kale erabilera gehienbat euskara lehen hizkuntza dutenen baitan dagoela egiaztatuko balitz, ondorio hau aterako litzateke: lehen hizkuntza euskara dutenen proportzioak gora egitea lortu
|
beharra
dugu, euskararen kale erabilerak ere gora egitea nahi badugu. Zaila da haur euskaldunek euskararekiko duten atxikimendua handitzea, haur euskaldunen erdiek lehen hizkuntza euskara ez izanda?. 642
|
|
|
286 Pedro Miguel Etxenike: Euskarak denon
|
beharra
du, Euskaldunon Egunkaria, 2002/10/31.
|
|
|
Hori pentsatu du jendeak: ezin direla euren aldaretik edozelan joan, ezin dutela agur esan buztana makurtuta, behar den moduan gogoratuak izateko
|
beharra
dutela, eta azken oroigarria utzi nahi izan dutela kalea apur bat odolduz, jakin nahirik edo jende hori, barru barruan, esaten duten bezain gorria den edo zer. Eta bai, nahiko gorria da jendea barrutik.
|
|
|
Anak ez zuen inolako arrazoirik entzun nahi. Ezta neuk ere, aitortu
|
beharra
dut. Alemaniara itzultzea eta lan berri hura besterik ez nuen buruan.
|
|
|
–Bai, aita; baina gauza bat da borroka minean gertatzen direnak eta oso bestelako bat... –arnasa falta zitzaidala sentitu nuen, baina barrena asaskatu
|
beharra
nuen. Behar larria.
|
|
|
Hala pentsatu nahi nuen, behintzat. Hala pentsatu
|
beharra
nuen. Andreak berak erran bezala, tiroketak inguruko jendarme guztiak erakarriko zituen eta, ondorioz, pistolariek ez zuten gogo handirik izanen etxe hartan luzatzeko.
|
|
|
Bertako polizia eta zerbitzu sekretuekin ondo moldatzea ere bai. Baina, esan bezala, gertatzen dena ahalik eta gertuen ezagutzeko
|
beharra
dugu. Gure begia izan behar duzu.
|
|
|
–Eta bertan egiten badugu? –proposatu zuen Millek– Nolanahi ere, hemendik alde egin
|
beharra
dugu. Beraz...
|
|
|
Euskal abertzaletzat nuen neure burua, baina Espainiako selekzioan jokatu
|
beharra
nuen.
|
|
|
Hala ere, hainbeste eskandaluren ondotik, Bartzelona bizileku itogarri bihurtzen hasi zitzaidan, ez hiriagatik beragatik, noski, zirkunstantziengatik baizik. Ondorioz, lekuz aldatu
|
beharra
nuela sentitzen nuen, aire berritzeko eta neure bizitza berreraikitzeko. Banekien Real Madrid nire atzetik zebilela hurrengo denboraldirako, eta hura posibilitate bat zen, komunikabideek berehala haizatu zutena...
|
|
|
–Barkamena eskatu nahi dizuet kazetarioi, baina badakizue gauza hauek isilpean egin beharrekoak direla, eraginkortasunaren mesedetan. Hori argituta, esan
|
beharra
dut, halaber, atzo ertzaintzaren objektu galduen sekzioan gordeta egon nintzela, armairu batean, eta, beraz, Enekok behar bezala begiratu ez bazuen, bere errua da...
|
|
2005
|
|
|
Baina amona Kontxik oker jokatu zuen, beharbada, bere alaba Teresarekin. Eta onartu
|
beharra
zuen hura, begi bistan baitzituen bere alabaren heziketan jasotako fruituak, ustelak baino ustelagoak, lehen hogeita hiru urteetan ongi zorituak izateko bidean iruditu arren.
|
|
|
–Zuk nahi duzuna, jauna, baina alabak nire
|
beharra
du, eta?
|
|
|
–Amoranteak ere izan daitezke, Kontxi, auskalo? Baina, bon, alde egin
|
beharra
dut, eta astebeteko epea ematen dizut telebistara etortzeko prest zauden ala ez erantzuteko. Baietz esaten badidazu, erraz izango zaizu etortzea:
|
|
|
–Ez, eta askoz hobe horrela, uste baldin baduzu nire ipurmasailek trinkotu
|
beharra
dutela.
|
|
|
Erlojuari begiratu zion. 23:36 Bai, mugitu
|
beharra
zuten. Berak ere trena hartu behar zuen, ez azken trena ez huts egiteko, hasieratik ulertu baitzion Mi chani azkeneko beste tren batez ari zela.
|