|
2000
|
|
|
Izatez errebeldea eta outsider bat izan da: Donostian jaiotako honek txikitatik erakutsi
|
baitzuen
bere nortasuna edonoren aurrean eta ondorioak alde batera baztertuz. Ume zelarik Zurriolako eskolan maistra kastilanoa suertatu eta Salegi euskaraz mintzatzen zen eta gazteleraz oso gaizki hitz egiten zuela hasi omen zitzaien maistra hura esanez basatiak zirela ez zekitelako Cervantesen hizkuntzan hitz egiten... eta Salegi umeak orduan pupitreko tintontzia hartu eta bota egin zion.
|
|
|
Dena, guztia, bere bidaia osoa hantxe, Txemaren eskuetan. Eta bera ere Eiderrekin bidaiatzen ari zela iruditzen zitzaion, Euskal Herritik irteterakoan baino hurbilago sentitzen
|
baitzuen
bere neskaren presentzia. Gero eta hurbilago nabaritzen zituen, era berean, Eiderren keinuak, irriak, hitz egiteko erak. Egunerokoa irakurtzearen esperientzia zoragarria bezain mingarria egiten zitzaion.
|
|
|
Noski, Jabik erraz esaten zuen dena. Jabik aise egiten
|
baitzuen
bere buruari proposatzen zion guztia: pisua erosi eta Tereren ama limurtu (batek daki zelako amarruak eta hitz ederrak erabili zituen horretarako), lagunak aurkitu mozkortzeko gogoa zuenean, eta, azken batean, bere bizitzaren jabe izateko balio zuten hariak gogokoen zuen eran mugitu.
|
|
|
Eta ez zen harritzekoa jelosiazko sentimendu hura, zeren aitonak hondoratu untzia urgainerat ekarri baitzuen gure aitak denbora laburrean... eta, zihoan bidetik, hegan ere jar zezakeen, hegan jarriko zuen, segur, nola Eliasek jarri
|
baitzuen
bere suzko orga.
|
|
|
Eta ez uste ezen kontu haiekin kontzientzia hersten eta estutzen ibiltzen zitzaidala, mila galdegite eginez, nola egiten baitzizkidan aritmetika edo geometria irakasten zidanean. Zeren eta, zalantza ororen gainetik, Kristoren Pasionean
|
baitzuen
bere sineste osoa, halako moldez, non, bere gurutze hari beha, erraiten baitzidan: " Nik ez zekiat salbatuko garen, baina Kris toren Pasioneak salbatuko gaitik", eta sineste hark eta konfiantza hark emaiten zioten bertze anitz jendek izaiten ez zuten libertatea, bide bati zein bertzeri ekiteko erabiltzen zuena.
|
|
|
Eta batak gogor ekiten bazion, bertzeak gogorrago, eta horrela aritu ziren bizkarra zauriz bete arteraino. Eta, ezinaren ezinean, erori zen belaunen gainean, halako batean, bietarik bat, laxatu zuen eta utzi zuen zigorra alde baterat eta, nola parean egokitu baitzitzaizkidan, begiztatu nuen nik, orduan, bertze penitentaren behako distiratsu hura —irri ezinago zabal batek argitua, dolorearen erdian—, zeinak, ondotik, bertze azote batez zigortu
|
baitzuen
bere burua, bertzeari erran nahi balio bezala: " Hik hainbat, nik bat gehiago..."
|
|
|
Ene bihotzaren iraulia, nihaur ere bihotzekoak jorik hiltzerat banindoa bezala...! Zeren eta, bizitzan gutitan estimatu izan banuen ere, neure aita bainuen hura, hatsa eta odola eman zizkidana, eta zeren Mattinen alde eman
|
baitzuen
bere bizia, azken finean!
|
|
|
—Hago lasai, Joanes —ihardetsi zidan osaba Joanikotek—, zeren eta Jainkoak behin mugitu
|
baitzuen
bere hatza, mundua sortu zuenean, eta ez dik berriro mugituko. Izan ere, Jainkoa akasgabea duk, baita Hark egin lehen mugimendua ere, bertze mugimendu guztien katea ekarri duena eta etengabeko kreazioaren katea, eta, hala, ez dik gu bezala okerrak xuxentzen ibili beharrik, egiten duen guztia zuzena delako...
|
|
|
Baina erran beharra dut ezen, hatsarrean bederen, haserre ediren nuela osaba Joanikot... hain haserre, non ez baitzion kasurik ere egin eskuan nekarkion presentari: sugegorri bat; izan ere, goiz erdian osabaren dorretxeko studiorat nindoala —zeren, jakin zuenetik ezen aitona Nikolasek testamentean urroztarren dorretxea esleitzen ziola, hango goi solairuko gela prestatu
|
baitzuen
bere eginbeharretarako; eta zeren, bisitan genituen handikiak jauregian geratzen zirelarik, dorretxerat egin baikenuen osaba Joanikotek, Mattinek eta hirurok, haiei leku egiteko—; haren studiorat nindoala, bada, dorretxetik ez oso urrun, or baten zaunkak aditu nituen, zeinak baitziren Arkimedesenak, osabak Akilesen ondotik izan zuen orarenak; eta Arkimedesenganat hurbiltzean, oharturik ezen ...
|
|
|
Nihil necesse sapienti est, erraiten zuen Senekak, eta baldin egia bada ezen jakintsuak ez duela deus ere behar, orduan, jakintsuagoak ziren indiar haiek konkistatzaileak baino, eta jakintsuagoa zen, halaber, don Fran tzisko bertze anitz jende baino, zeren eta honek ere deus guti behar baitzuen bizitzeko. Eta, baldin egia bada ezen jakintsuak bere burua ezjakintzat duela, nola erraiten baitzuen Publilio Siriarrak —Non pote non sapere qui se stultum intelligit—, jakintsua zen orduan don Frantzisko, zeren ikasleak baino gutiago dakiela aitortzen duen irakaslea, nola aitortu
|
baitzuen
berak, kontatuko dizut noiz, ez baitzitekeen bertzerik izan. Finean, Prima docet rectum sapientia, erraiten zuen Juvenalek, eta ezin uka ezen don Frantzisko gizon justua eta zuzena zela, eta bide justutik eta zuzenetik ibili izan zela, eta zuzentasun hura izan zitekeela haren jakintasunaren froga.
|
|
|
Eta, nola ez bainuen ulertzen zergatik izan behar zuen Antoniok historia haren biktima, zeren, Antonioren beraren erranetan, paradisu bakoitzak bere biktima behar baitzuen, eta bera hartarako disposizionean zegoen, hala, Antoniori berari ideia haiek burutik kendu nahian, paradisu haren alde itsusiak eta marketsak aipatzen nizkion, indiar gorrien hainbat sineste eta ipuin, konparazione, adimenduaren ikuspegitik ezin irrigarriagoak egiten zitzaizkidanak, baina Antoniok orduan erraiten zuen ezen, nola historian barrena izan baitira gizataldeak, zeinetarik azpimarratzen baitzizkidan tenplarioak eta alkimistak, ezkutuko jakintasuna gordetzen zutenak, hala, ipuin haiek ere ezkutuko zerbait gordetzen zutela, eta kontua ez zela ipuin haiek adimenduarentzat irrigarriak zirenetz, baina adimendua zorroztu beharra zegoela, ipuin haien erranahi gordearen ulertzeko eta endelegatzeko. Ezetz, alegia, hura ez zegoela gibela egiteko puntuan, zeren ordu arte iraun eta pertseberatu
|
baitzuen
bere fedean, eta azken fineraino iraun eta pertseberatu nahi zuen...!
|
|
|
—Zer bertze froga behar dut nik orain, jakiteko ezen Jainkoa Antonioz baliatu dela, nola Antoniok berak profetizatu baitzidan behin baino gehiagotan, nihaur ere hemen gera nadin? Zeren Antoniok neskatxa haren salbatzeko eskaini
|
baitzuen
bere bizia, nik neurea haren zerbitzuan jar dezadan. Neskatxa horrek beso bat ezindua dik, baina ni izanen nauk hemendik aitzina haren besoa eta haren eskua.
|
|
|
Zeren jaun Santiago de Tapioles y Villarrínek zinez izan behar
|
baitzuen
bere osaba inkisidorearen eskolakoa, eta zeren hala ibili baitzen hura hiru euskaldunon gibeletik, nola or hisikatua ehizaren arrastoan, etsi gabe.
|
|
|
—eta, barrendik hats hartzen zuela, amets baten ertzetik bezala, eratxiki zuen—: Zenbatetan iragan ez ote zitzaion hari burutik, Joanes, bere nekealdi hartan eta bere sukarraldi haietan, errege Filipe II.aren iduria gogoan, ezen nekeak eta sukarrak guztiz alferrikakoak izanen zitzaizkiola, baldin hartu beharreko neurria hartzen ez bazuen, zeren paradisu hark bidaia hasi aitzin
|
baitzuen
bere jabea, erregek, eskua mugitu gabe eta izerdi xorta bat isuri ere gabe, bere eginen zuenez gero, espedizioneak hura bere egin bezain fite...! Harik eta ohartu zen arte ezen ez zegoela korapiloa laxatzerik erregerekin hautsi ezean, eta huraxe zela, hain zuzen ere, hartu beharreko neurria.
|
|
|
—Joanes, hik badakik nola Bibliak dioen ezen Kristo urgainean ibili zela. Ordea, enetzat harrigarriena ez duk nehor urgainean oinez ibiltzeko gai izaitea, baina arrazoinaren aitzinatzeko gai izaitea eta, ondorez, filosofia naturalaren korapiloen laxatzeko gai izaitea, konparazione, nola egin baitzuen Arkimedesek, noiz eta formulatu
|
baitzuen
bere printzipioa, untzi eta belauntzien flotazioaren harroin dena. Zeren eta untzi on bat duenak untziz egin baitezake, oinez ez ezik, lasterka ere, ur gainean... baita hegan ere, haize oihala hegaltzat harturik.
|
|
|
Eta zeren Tomas Mororen Utopiaren orriak eta Utopiako mapa hura izan baitzitezkeen nik behar nuen bidea eta nik behar nuen argia, neure kezkak eta antsiak aterabidean jartzeko... Eta nola sentitu nintzen, orduan ere, Hiponako saindua bezala, zeinak aurkitu
|
baitzuen
bere aterabidea jondone Pauloren epistola hartan, behakoa Alypio irakurtzen ari zen liburuan pausatu ondoren!
|
|
|
...ntoniok eta biok Utopiarekin amesten baikenuen, eta Joxe Aberasturik, berriz, Potosirat joaitearekin, aditu zuenetik ezen lur haietan aise aberats zitekeela, urrea eta zilarra, hango landetan eta mendietan, lili distiratsuak bezala loratzen zirelako eta, handik eta halatan, ezpataren ahala eta diruaren indarra iduri batean josi nahian edo, amets egiten zuen zilarrezko ezpata batekin, zeina esekiko
|
baitzuen
bere jauregiko —zeren eta amesten baitzuen, orobat, jauregi eder batekin ere— toki seinalatu batean.
|
|
|
Eta so egin nion Alain Coup d’Œil i, eta irri hura egin zidan, istant hartan ezin maltzurragoa iduritu zitzaidana, zeren eta, irriarekin baterat, begi keinu hura egin baitzidan, aditzerat eman nahi balit bezala ezen keinu hartaz sinatu zuela ene heriotzako sententzia. Eta neure burua galdurik ikusten nuen, guztiz galdurik... eta burua makurtzerat nindoan, noiz eta Alain Coup d’Œil ek enea baino mugimendu gaixtoagoa egin
|
baitzuen
bere damarekin, ene harridurarako... Eta arraitu eta alegeratu nintzen, zeren gauari berriro baitzerraion eguna, gaurik gabeko eguna eta sekula gabekoa...
|
|
|
Eta, ohitura edo arau haietan zimendaturik, berak bere jokoa jokatzen zuen, eta entseiatzen zen, halatan, bere lekuan egoiterat: ...atzeraino egiten, bere jokamolde harekin mezu eta mandatu bikoitz bat zabaldu nahiko balu bezala, zeren eta urruntasun hark, alde batetik, arras bereizten baitzuen ama bertzeenganik, kasik jainkosa helezin eta eskuraezin bat bilakatzeraino, guztiak zekizkiena eta guztiak zekuskiena, eta zeren, bertzetik, nola berezia denak baizik pizten ez duen bertzeen arreta eta, halatan berretzen eta areagotzen
|
baitzuen
bere presentzia. Eta hala bizi izan zen gure ama bertzeon baitan, bere ausentzia iduriko hartan, zeina baitzen, aldi berean, etengabeko presentzia, eta hala ezartzen zituen bertzeen aitzinean bere autoritatea eta bere eragina urruntasun hartarik.
|
|
|
Edo ez al dugu, urrunagorat joan gabe, Frantzisko I.aren etsenplua? ...hura, zeinak, bere emaztekiekin eta bere burdel ibiltariarekin zituèn gehiegizko gastuei buru egin ahal izaiteko, etengabe igaiten baitzizkien herritarrei zergak, edo jauntxoei baxerarik karioenak kentzen, harik eta egun batean manatu zuen arte ezen balia zitezela san Martin Tours-koaren panteoiaren zilarrezko hesiaz, moneden egiteko... eta zeinak, halarik ere, Erromako Elizako basailu leialtzat
|
baitzuen
bere burua, halako suertez, non bere aurkako iraintzat hartzen baitzituen heresia eta fedegabetasuna...!
|
|
|
Eta, handik aitzina, eztabaidaz eztabaida ibili ziren, osaba Joanikotek arre eta Pedro Huizik so, eta haien eztabaidak gero eta sutsuagoak egin ziren, zeren eta Pedrok, osaba Joanikoten asmoetarik haratago, Urbiainen irabazten ari zen famaren gerizan ediren
|
baitzuen
bere doia eta bere neurria, gero eta gogarago sentiarazi zuena: zenbatenaz jauntxoen begien aitzinean gorago, hainbatenaz bere buruarekin gogarago; eta zenbatenaz bere buruarekin gogarago, hainbatenaz osabaren ideien aurkago.
|
|
|
—Bai, fidatzekoak dituk orain ere sainduen erlikiak...! Lehengo batean ere, konparazione, hor ikusi nian Florentziako karriketan ijito iduriko gizon bat, Avilako santaren ile baten erlikia zuena, ez dakit zenbat mirakulu eragin zituena... haietarik bat karsoil bati, zeinak gauetik egunera ilez eta biloz beterik ikusi ahal izan
|
baitzuen
bere burua, halako moldez non baitzirudien ezen mendi gorri bat zegoèn lekuan baso ezin abartsuago bat sortu zela... Baina hik badakik, Joanikot, ezen santaren mirakulurik handiena, halarik ere, haren erlikien ingurukoa dela, zeren, munduan dabiltzan menbroak, ileak, hortzak eta hezur guztiak juntatuko bagenitu, Avilak ehun santa Teresa izanen bailituzke egun, bakarra izan beharrean...
|
|
|
Eta gosea baratze sekeretu batez mintzatzen zitzaidan, eta egarria iturri agortezin ezezagun batez. Eta goseak eta egarriak nesken gibeletik ninderamaten, nola imanak burdina, indar ezkutu batek bulkaturik, zeren eta neska bakoitzak baratze sekeretu bat gordetzen
|
baitzuen
bere gorputzean eta ur begi bana bere begietan, edo hala iduri zuen bederen...
|
|
|
—Itsasoa: gauza handia duk, bai, itsasoa, enetzat bai bederen, zeren, alde batetik, ene bizibidea baita, eta zeren, bertzetik, itsasoan ediren bainuen nik neure libertaterako bidea, nola zure osabak ediren
|
baitzuen
berea zientzian... Eta are gehiago ere izan duk enetzat itsasoa, amorioa ere izan denez eta amorioa denez gero —kapitainak bere piparekin segitzen zuen kea irensten, baita kea egozten eta hitz egiten ere, biak baterat— Ni hemen bizi izan nauk, kostaldean, untzi eta belauntzien artean, eta ume umetarik hasi ninduan txalupan ibiltzen.
|
|
|
Kontatu dizut ezen Pedro Huizi Ubarneko dama zaharraren semea zela eta dama gaztearen lehengusua, baina ez dizut kontatu ezen, aitari tigrearena gertatu ondoren, etxetik atera ere gabe egon zirela bi emaztekiak, dama eta damatxoa, leihoak hertsirik, itzalpean denbora batez, aitaren ondikozko erabakiaren ondorez kulpant senti zitezkeelako... eta amaren beldur zirelako ere bai, beharbada. Edo, erran nuke ezen leiho guztiak hertsirik zituztela, bat izan ezik, zeren eta Pedrok harat eraman
|
baitzuen
bere studio berria, eta zeren argiaren beharra baitzuen ongi trabailatzeko. Baina estatu hartan Pedro ez zen gogara sentitzen...
|
|
|
" Mignon eskuzabala" erran dizut, eta hala iduritu zitzaidan neuri orduan, zinez... Alexandro Handia baino eskuzabalagoa bai behintzat, zeren, enperadoreak ez bezala, zeinak soldadu bat egotzi
|
baitzuen
bere armadatik, etsaiarekin konbatean batzerakoan bere armen garbitzen eta prestatzen hasi zelako, neure gau hartako printzesak eta enperatrizak, aldiz, neure karguan mantendu eta konfirmatu nahi baininduen, ene hutsa eta soldaduarena parean jartzeko modukoak baziren ere. Eta, hargatik, iritzirik ezen deus ere egin aitzin lanaren ordaina eman behar niola, galtzak jantzi, poltsa ezkutuan ireki, eta bortz erreal luzatu nizkion.
|
|
|
Erran diezazuket, jaun André, ezen ezagutu izan ditudan pertsona gehienak, ehuneko lauretan hogeita hemeretzi bai, molde berekoak izan direla, estatuaren eta elizaren arauetan eta egunorozko azturetan eta ohituretan moldatuak, baina ezagutu izan ditut, halaber, arau horietarik atera izan diren bakan batzuk, edo, atera izan ez badira ere, arauen arteko zirrituetarik kanporat beha jarri izan direnak eta, behakoaren behakoaz, ikusmoldea aldatu izan dutenak, nahiz eta gero beren izatasuna bertzeei ezkutatzen ibili izan diren, edo oso giro eta gune mugatuetan azaldu behar izan duten: kapitaina izan zen horietarik bat, bere pentsatzeko manera partikular harekin, eta bere hitz egiteko modu harekin, zeren, gaizki hitz egin behar zuenean, batik bat marinelen aitzinean, mila maradizinoz eta bertze hainbat juramentuz josten
|
baitzuen
bere solasa, baina ongi baino hobeki moldatzen zen, orobat, bera baino jende ikasiagoarekin ere, baita filosofiaz, zientziaz eta teologiaz mintzatu behar izaiten zuenean ere, zeren, batetik, irakurriak baitzituen Montaigneren Entseiuak eta itsasoaz mintzo ziren bertze liburu batzuk ere, eta zeren, bertzetik, kapitaina ere bertze filosofo bat baitzen, bizitzaren eskolan ikasia... portuetako eskola...
|
|
|
Lehenago, egunkarian lan egiten zuenean, Tomasi" Kondea" erraten genion erredakzioan, bertzeengandik urruntzen zuen dotorezia zabarraz hornitzen
|
baitzuen
bere burua. Hori, gure artean, oro har arraroxkoa izaki, are gehiago bere anaiarteko jendeetan.
|
|
|
Aitzineko ortzegunean ere, atso hila ugaldetik atera zutenean, zubi ondoan zen, Potzolorekin ele melean. Harrigarria, inoiz ez
|
baitzuen
bere jarioak famatu. Abuztuko astelehen horretan ere solasturi zebilen.
|
|
|
Guztiarekin, komuneko ispiluaren aurrean berriro ere, Dabidekin gogoratu naiz zeren, sarritan, artean etxeko komunean biluzik eta ilea lehortzen aritzen nintzen bitartean, Dabid komunontzian eseri, eta gustuko izaten
|
baitzuen
bere eskuak nire ipurmasailetan ezartzea, eta gero eta gutxiagotan, ordea, laztanetan aurrera egin, eta ohean amaitzea.
|
|
|
Han bere ikus metodoaren erakusketa bat prestatu zuen C.K. Ogden ospetsuak asmaturiko ingeles hizkuntza oinarrizkoa erabiliz, hau komunikaziorako hizkuntza unibertsal gisa onartu
|
baitzuen
bere proiektu kontrababelikoan. Bere harremanek Oxforden geratzea erraztu zioten eta bertan zendu zen 1945ean, jarduera sozial bizian murgildurik zegoela.
|
|
2001
|
|
|
Juan Bautistak bazekien Goiok Ikastetxean sekula ikasiko ez zuen zerbait, filibusteroen txistua jotzen, hala deitzen
|
baitzuen
berak, filibusteroena, lau hatz ahoan sartu, mihia tolestu eta oso errime egiten zuena:
|
|
|
Guardabarroak kendu eta manilarra aurrerantz ipintzen egon zen atarian. Karrerakoa nahi
|
baitzuen
berak, baina bizikletak asto zaharraren hezurdura ematen zuen azkenean, hala iruditu zitzaion behintzat Goiori eskuak belarrietan ipini eta portu aldera abiatu zenean. Beheko aldeko nasa hartu eta Harriandi barreneraino heldu zen, kaiburuan itzuli eta portuari inguru eginez sortaldeko nasara joan zen, Ontziolatik ia Kaioarriko puntaraino.
|
|
|
Eta literatura horren hasieran, jaiotorduan ia, Etxepare edo Etxapare, bietara ipini
|
baitzuen
berak deitura euskaraz, daukagu, aurrean duzuen Etxepare hau berau.
|
|
|
Etxepareri bezalaxe, badario beraz, heresia usaina ez ezik, halako heresia kiratsa ere. Errua ez zuten osorik bere, egia, ez baitzen Etxepare jaio bere gogoz behar baino lehen, eta gure Oihenart gizagaixoak ere ez
|
baitzuen
berak aukeratu sorlekua Zuberoako malkarretan. Nola garbitu, ordea, jatorrizko bekatu horren ondorenak?
|
|
|
Beste ahalegin bat, Ga ra eta Euskaldunon Egunkaria auzipetu eta ixteko bidean, ETAko kideei elkarrizketa egin izanagatik terrorismoaren apologia egiteaz akusatzea. Bide honetan, beste era bateko laguntzarik ere izan du Madrilgo Gobernuak, La Vanguardia egunkariak berak salatu
|
baitzuen
bere orrialdeotan, Guardia Zibilaren txosten bat aipatuz, Euskaldunon Egunkaria k ETAren diru kontuekin zerikusia zuela, beste hogei bat argitaletxek osatzen omen duten taldearen baitan.
|
|
|
Marc Legassek eta Piarres Larzabalek garai honetan izan zuten bihurrialdiaz Piarres Larzabalek berak ez du ezer asko argitzen, baina Marc Legassek eta Xarritonek ere eman dituzte argibideak11 1942ko Larzabalek ez zuen gupidarik euskal abertzale ez agertzeko, ez
|
baitzuen
bere burua halakotzat. Aintzina ko Larzabal, eta Enbata ko Larzabal, nahiz Anai Artea koa ez dira bat, nahiz eta, gisa denez, hainbat aldetarik gizon bakarra egon aldi historiko banatan.
|
|
|
Nik baietz esan nion guztiari, eta adi adi jarri nintzen, Berlusgoñik segitzen
|
baitzuen
bere liburu bukatugabe eta korapilatsua nolakoa zen adierazten.
|
|
2002
|
|
|
Horrela berritu egin zen egoera larria erromatarren kanpamenduan, soldaduen istiluekin eta kontsulen ezadostasunarekin, Paulok Senpronioren eta Flaminioren ozarkeria botatzen baitzion aurpegira Varroni, eta Varronek Paulori bere aldetik, gudalburu beldurti eta epelen eredu aipagarri bezala aurkezten baitzion Fabio. Gainera jainkoak eta gizona jartzen zituen testigu bezala, Hanibalek ordurako Italia berez hartuta izatearen errurik ez zuela berak esanez, lotuta
|
baitzuen
bera bere kideak, eta kendu egiten baitzitzaizkien burdina eta armak haserrez borrokan egin nahi zuten soldaduei. Hausnartu gabeko eta burugabeko borrokara bidali eta han uzten zituzten gudasailei zerbait gertatuz gero, berak ez zuela batere errurik izango baina edozein ondorioren arduradun izango zela zioen.
|
|
|
Bi hilabete geroago, lana dela eta, Opening i jakinarazi diote beste kapital batera aldatu behar dutela; beraz, kontratua bertan behera utzi eta hileko kuotak ez kobratzea nahi dute. Hala ere, finantza erakundeak ordainagiriak ematen jarraitu zuen, Badajozko Opening eko arduradunak ez
|
baitzuen
bere baja ebatzi. Ordaindu ez zutenez, bi ikasleak berankorren zerrenda eta fitxategietan sartu ziren, eta horrek kalte egin zien.
|
|
|
Fede izugarria baitzion Soniak Ticesko Ama Birjinari. Soniaren esanetan, Ticesko Ama Birjinak sendatu
|
baitzuen
bere aita, meningitis batekin hilzorian egon zenean. Soniak bederatzi urte zituen, eta Ohanesen bizi zen artean.
|
|
|
Sararen irri zabala, hitz haiek entzun zituenean! Petardo bat behar
|
baitzuen
berak, hain zuzen ere, señoritaren klasean nola edo hala lehertzeko! Petardo bat, eta punnn...!
|
|
|
Mutil aktiboa baitzen Sergio. Halako suertez, non gehiago sinesten
|
baitzuen
bere senean eta bere sentimenduetan, garunaren tolesduretatik iragazitako teoria elaboratuetan eta filosofia konplikatuetan baino. Eta, hitzez ez ezik, ekintzez ere nahi zuen, zerbait kreatiboa egin, zerbait erradikala.
|
|
2003
|
|
|
" Hain nago atsekabetuta entziklopediekin, non neure neure bat egin baitut neure erabilera pertsonalerako. Arthur Schopenhauer hain zegoen atsekabeturik filosofiaren historiekin, non bere berea egin
|
baitzuen
bere erabilera pertsonalerako".
|
|
|
Zer edo zer esan deutsu? hain harrapakin erraza zen, non Idak sarean jausitako euli bat jateko prest zegoen mamarroa bezala ikusten
|
baitzuen
bere burua.
|
|
|
Txinako hildakoen kopurua 105ekoa da, eta, are okerragoa, gaixotasuna herrialde osoan zabaldu da, Pekin barne. Izurritea hain handia izan da, non OMEk atzo onartu
|
baitzuen
bere jatorria arakatzeko ezintasuna. Balizko kasua Madrilen Espainian, Osasun Ministerioak pneumonia atipikoaren kasu susmagarri berri bat dagoela berretsi du.
|
|
|
“Teknika hori aurrera eramateaz arduratzen den tresnak pertsona horiei erakusten die garunaren jarduera elektrikoa kontrolatzen”, dio Birbaumerrek. Atzo jakinarazi zuen teknika berri hori El Escorialeko udako ikastaroetan, non “Emozioak eta garuna” ikastaroan azaldu
|
baitzuen
bere hitzaldia. “Garuneko emozioak itzultzeko sistema da”, esan zuen.
|
|
2004
|
|
|
bere Euzko Izkindea o Gramática Eúskera n egin zezakeen, ordurako ezagu tzen
|
baitzuen
bere sistema, berak Pliegos Euskeráfi/ os en 1886an argitatu zu ena. Horregatik eskaini zion, seguru asko, Izkindea ren ale bat opari gisa argi taratu bezain! aster (56).
|
|
|
Langileen Kostuen eta Pentsio Publikoen Zuzendaritza Nagusiak atzera bota zuen eskaera, ez baitzuen egiaztatu hildakoaren legezko ezkontidea zela, ezkontza ez baitzen zibilki erregistratu. Auzitegi Ekonomiko Administratibo Zentralak eskaera ukatu egin zuen arrazoi berberekin; Auzitegi Nazionalak, berriz, bi ezkontideen arteko ezkontza harremana egiaztatuta geratu zela onartu arren, ezetsi egin zuen auzi jartzailearen errekurtsoa, ez
|
baitzuen
bere ezkontza erregistratu. Gizonak errekurtsoa aurkeztu zuen KAn, uste baitzuen alarguntza pentsiorako eskubidea izateko senar emazteak Erregistro Zibilean inskribatzeko betebeharrak berdintasun printzipioa urratzen zuela, eta, horren ondorioz, bere egoera ez zela gainerako senar emazte kanonikoekin parekatzen, izatezko bikoteekin baizik, eta horrek, bere ustez, tratu desorekatua eragiten zuela.
|
|
|
kirolari buruzkoa bata, Marca, eta orokorra bestea: egun batean Egin, aitak ezkertiartzat
|
baitzuen
bere burua, eta biharamunean El Diario Vasco, amonak ezin baitzituen bi egun baino gehiago pasatu eskelarik irakurri gabe. Eta, berak prestatutako kafesnea eta kruasan bat hartzen zituela, Marca zabaldu eta goitik behera irakurtzen zuen, hura bere goizeroko brebiarioa balitz bezala.
|
|
|
Eta nola gustatu zitzaion! Halaxe bukatu
|
baitzuen
bere jarduna ere, irri karkaraka, oe oe oe, ohe ohe ohe!
|
|
2005
|
|
|
Eta, nola Emilik atsegin
|
baitzuen
bere mundu hura, bere jantziak eta bere trapuak, alegia?, Teresa zirikatzen zuen behin eta berriro:
|
|
|
Emilik, bestalde, ez zuen seme alabarik izan, eta horrek are gehiago bultzatu zuen Inesekin zituèn harremanak estutzera, izebatzat ez ezik, neskaren bigarren amatzat
|
baitzuen
bere burua: motibo bat gehiago gonbit haiek onartzeko, familia hartako beste kide bat baitzen, azken buruan, lotan ere geratzen zena inoiz.
|
|
|
Eta nago ez ote den izan. Euskal Herriaren borondatea? bezalako esaldiengatik, zeren eta fiskalak, teorian emakumeen eskubideak bermatu behar zituenak, betikoek ere defendatzen ez dutena defendatzen
|
baitzuen
bere txostenean: «Gertaerak biak (1522ko borroka eta foru alardeak) bestegatik ez bada gertatu zirendatengatik behintzat, emakumeek zuzenean parte hartzerik izan ez zutenak, kantinera gisa izan ezean»23.
|
|
|
Ez zuen galdera bukatzerik izan, berehala zoruan aurkitu
|
baitzuen
bere burua. Labana eskuari itsatsita gelditu zitzaion, baina aurpegian zorabiatuta ematen zuen.
|
|
|
Ez zuela politikan sartu nahi; berak psiko patologiaren mailan kokatzen
|
baitzuen
bere burua.
|
|
|
Adela emakume bulartsua eta bizia zen, ohi ez bezalakoa, lanerako ahalmen izugarria zuen, eta sexurako ere bai, inondik ere; horrez gain, ez zeukan besteok bezalako tabu eta herabetasun ergelik. Ondo ezagutzen nuela uste dut; nahiz eta berarekin inoiz etzan ez, neure burua bezainbat ezagutzen nuen, eta badakit ardura osoz saiatzen zela gizonekiko erakarmen hura modu egokian bideratzen; dena den, ordea, iruditzen zitzaidan gizaseme basatienak zituela gogoko, ematen
|
baitzuen
bere izaera adeitsu eztia kontrako energia basaz behar zuela elikatu. Hala iruditzen zitzaidan.
|
|
|
Amorostu ziren. Ez zuten elkarrekin egoteko eskubiderik, madamek ez
|
baitzuen
bere teilatupean nahasmendurik nahi, baitzekien hark kanpainako gazte horiek egiazko kabalak zirela. Madamen ordrea ez zuen ez Xarlesek ez Jeannek hautsi.
|
|
|
Memoria daukanetik, polizia izan nahi
|
baitzuen
berak. Ume umetatik.
|
|
2006
|
|
|
Hiztun ona eta kontatzaile egokia izan behar zuen, beraz, Vitréko merkatariak, erregearen ganberetan bezala geografoaren etxean arreta pizten
|
baitzuen
bere kontakizunekin. Goi mailako entzuleengan bezainbateko eragina zuen beste hainbatengan.
|
|
|
Paris munduaren hiriburua zela aldarrikatzen zuen. ...borrokaren urteurrenean– Federazioaren festa antolatu zenean, Cloots jauna atzerritarrentzako agiriak egin eta banatzen aritu zen, eta txartelak zioen" mundu osoko hiriburuan" eginak zeudela eta" Frantziako Asanblea Nazionaleko Gizateriaren Hizlariak" sinatzen zituen –Jean Baptiste Cloots zen, noski, Frantziako Asanblea Nazionaleko Gizateriaren Hizlaria, hala izendatu
|
baitzuen
bere burua Cloots jaunak– Handik egun pare batera Jean Baptiste nekaezinak" Gizateria osoaren enbaxada" antolatu zuen, Frantziako" Assemblée constituante" ra joateko. Jean Baptiste eta bere adiskideak" mundu osoaren nahia azaltzera" joan ziren.
|
|
|
Amonak baliatu egin ninduen. Borondate hoberenaz, egia da, baina baita kalkulu gupidarik gabeaz ere, esaldiaren gordinak ez
|
baitzuen
bere proposamena aurrera ateratzea beste helbururik. Kausa bat nintzen, bada.
|
|
|
Tolosa egokitu, ordea. Trenbideak ekarri
|
baitzuen
bere familia Tolosara, aitak trenbidean egiten zuelako lan. Harixe jarraituz iritsi ziren gurasoak bere lehendabiziko geltokira.
|
|
|
Zer puntutaraino laster, ez zegoen hain garbi, baina medikuak bezperan esan zionaren arabera, ez zuen espero behar sei hilabete baino gehiago. B k serio baino lasai hartu zuen medikuaren epaia, hainbeste ze medikuak, bere baitan, miretsi
|
baitzuen
bere baretasuna eta odol hotza. Horra hor edozertarako prest dagoen gizon heldu eta jakintsu bat, pentsatu zuen.
|
|
2007
|
|
|
egunsentitik ordubetera hasi eta ilunabarrera arte, eguerdian ordubeteko atsedenaldia emanez. Ordutegi hau, dena dela, teorikoa zen oso; ugazaba bakoitzak bere kasa taxutzen
|
baitzuen
bere partea.
|
|
|
Eta Jesus untzitik ilkhi orduko, hobietarik aitzinera agertu zitzayoen izpiritu lohiak zadukan gizon bat, zeinak hobietan
|
baitzuen
bere egoitza; eta nihork etzezakeen burdinaz ere estekaturik iduk edo atchik, ezen oin burdinak chehakatu, eta nihork etzezakeen zeba.
|
|
|
Sinapsiaren arteko kontaktua artifizialki indartzeak, non nerbio zelula batzuk besteekin kontaktuan jartzen baitira, ikaskuntza eragozten du. Eta horixe lortu du Gruarten taldeak, 2005eko urtarrilean Journal of Neuroscience aldizkarian argitaratu
|
baitzuen
bere lana. Ikertzaileek arratoi biziekin lan egin zuten, eta horiei elektrodo fin finak txertatu zizkieten hipokanpoko eremuetan, milaka sinapsiaren jarduera erregistratzen baitzuten.
|
|
|
Lastaga aldiz, bere izenez Joseph Dumoulin, Frantziako aldetik etorria zen," mila zortzi ehun eta hogoita bost edo seia inguruan" lekuko baten arabera, zituen puskila bakarrak taulazko kofre zahar batean ekartzen zituela, beti berekin zuena, alabainan beste ontasunik ez zuelakotz. Arkaitz herrian kokatuta, lastoz estalitako olha batean bizi izan zen, nundik ere bildu
|
baitzuen
bere izen gaitikoa. Luzaz egon zen bakarrik eta jendekin ez sobera nahasiz, han hemenka lan ttipi zonbait eginez laborari etxetan mutil bezala, bainan ardura lekuz aldatuz, zeren eta neke baitzitzaion beti leku berean egoitea eta nagusi beraren xerbitxatzea.
|
|
2008
|
|
|
Eta Alvaro, nora ezean: haren nora ezak, ordea, ez zuen segundo pare bat ere iraun, Alvarok amorruan aurkitu
|
baitzuen
bere iparra, itxuraz, begiratu ere, halaxe begiratu zion Reginari, amorru biziz; begirada hark, gainera, berehalako oldarraldia iragartzen zuen, ezer iragartzekotan, baina Faustik orduantxe egin zuen oihu?. Ongi egina, Regina!??, eta oihuak Alvaroren balizko ahalegina neutralizatu zuen; honek, jarraian, taldekideei banan banan begiratu, nahas mahasean zeudèn morroi neskameek zirkulu bat osatu zuten bat batean, esku artean zutèn arazoak edo bilduta?, eta atzera egin zuen:
|
|
|
axolagabea zen, lotsagabea zen, eta alferra zen, santuak goi eredu ia bakartzat zituèn muturreko herri katoliko hartan, Beñardok san Isidro miresten zuen? baina ez lurrak lantzen zituèn santua, baizik eta lantzen ez zituena, aingeruak morroi zituelako?, edozein aitzakia ontzat jotzen
|
baitzuen
bere egitekoei ihes egiteko. da, beraz, aitak belarrondoko bat emateko gogo izugarria zuela:
|
|
|
Eta bazuen bere arrazoia, izebak buru buruan sartua
|
baitzuen
bere aitonari aspaldi batean gertatua: joan zen feriara bero sapa egiten zuèn egun batean, edan zuen nahi adina bazkarian?. Hura ardozalea zen, badakizue, eta bi pinta ardo edan zituen, hortxe hortxe?, tabernariaren lekukotza?, ekin zion itzulerari arratsaldean, baina hara:
|
|
|
aita Descartes. Baina, alor hartan ez ezik, beste guztietan ere halakoxea zen, baita jokabide moral etikoei zegozkièn kontuetan ere, Eliza Ama Santuak ematen zituèn arautegi, dekalogo eta bestelako ordenantzetan jarria
|
baitzuen
bere fedea, halako eran, non, ikuspegi horretatik, ultraortodoxotzat ere har baitzitekeen haren jarrera. Horregatik, komentura iritsi, zaldia ukuiluan sartu, ama nagusia ikusi eta honek, arrebarengana eraman baino lehen, kapera erakutsi zionean, domingotarra lekuz kanpo gelditu zen?
|
|
|
Jaengoa zen, eta grazia handia zuen? guztiari punta ateratzen ziòn emakume ezkongabe zirtolaria baitzen, esaten zuena, adibidez, gizonak indioilarrak zirela, unos pavos de mierda que no pavos reales, esaten zuen hitzez hitz?, eta horregatik ez zela ezkonduko, gizon batekin izan zuèn esperientzia mingarria ere aipatzen zuen noizean behin, nahiz eta ez zen sekula xehetasunetan sartzen?, indioilar batek ez
|
baitzuen
bera bezalako emakume jatorrik merezi, y además es que los pavos, como mejor saben, es bien cocinados, que los pavos no saben volar, y ave que no vuela, a la cazuela. Eta nola Reginak noiznahi egiten baitzuen huts konkordantzietan, bai artikulu eta izenen artekoetan, bai izenordain eta adizkien artekoetan, eta bai gainerakoetan ere?
|
|
|
frai Millanen kuttuna izatea. Ama nagusia, baina, emakume argia zen, eta argitasunez kudeatzen zuen bere boterea, halako eran, non beti aurkitzen
|
baitzuen
bere jokabidea zuritzeko modua, aurka zituenak alde zituenak baino aldekoago zituelako itxura emanez, maxima edo sententzia baten apaindurapean: –Eta ez ahaztu, ene alaba bihotzekoak, lanik neketsuenak nork bere gain hartzea pribilejio hutsa dela, nekea zenbat eta handiagoa izan, orduan eta handiagoa baita nekeari dagokion meritua, Jainkoaren aurrean?.
|
|
|
Osasuna eta gaixotasuna konpartitzen zituztèn garaian, bizitza osoan kasik, beraz?, bataren erialdiak bestearena baitzekarren, ia ezinbestean: hainbesteraino bete zen logika guztien kontrako logika hura, non, hamaika hamabi urte zituztenean, Nataliak hanka hautsi zuèn egun berean hautsi
|
baitzuen
berea Natividadek, Nataliak goizetik, gurditik jaisterakoan estropezu eginda, eta Natividadek arratsaldetik, irristada batean erorita.
|
|
|
Amets batean Gerardo ikusi zuen, ikusi edo? ...tindu zituen, berak ohi zuèn moduan, musika tresnari hiruzpalau nota disonante ateratzen zizkiola; eta, istantean, beste mundu bat sortu zuen; izan ere, hain ziren sortzaileak nota haiek ere, non, zurezko gitarratik, gorputz eme biluz bat sortzen ikusi baitzuen, gitarraren bihurguneak zituena, Nataliarenak izan zitezkeenak baina bere bereak zirenak, Natividadenak, ikusi ez ezik sentitu ere egiten
|
baitzuen
bere begiek ikusten zutena, xuxurlatu ere, xuxurlatu zuen Natividadek orduan zerbait, Nataliak, lo gozoan zegoenak, ezin entzun izan ziona, baina Natalia itzarri batek ere nekez entzungo ziona, hainbesteraino isildu zitzaion ahotsa ahizpari ahora bidean: –Uki nazazu, bai, Gerardo, zure gitarra naiz-eta:
|
|
|
edan zitzala egunero Mariani markako hiru kopatxo ardo, ardo magique hura kemen eragile aparta zelakoan; Nazariori ere aholku bera eman zion, jakina, nahiz eta Nazariok ez zuen aholkua bete, ardoak halako zapore bat zuelako, kemena ere soberan zuen Nazariok, ardo magiko hartaz baliatu gabe ere!?, berari atzeraka eragiten ziona; izeba Ursulari, aldiz, izugarri gustatu zitzaion, batek ez zekien benetan gustatzen zitzaiolako, edo botilak aita santu Leon XIII.aren argazki hura zeramalako, propaganda gisa? izebak bertatik bertara ikus zezakeena une hartan, dentistak bai
|
baitzuen
bere kontsultan ardoaren erakuskari bat; argazkia aurrez aurre zuen arren, baina, ederki kostatu zitzaion emakumeari dentistak eta Nazariok esaten ziotena sinestea, hark gazteleraz eta ilobak euskaraz: iaz hil zitzaigùn aita santu Leon XIII.ari ere erruz gustatzen zitzaion; hainbeste gustatzen zitzaion, ardogileari urrezko domina bat eman zion, baita bere irudia erabiltzeko baimena ere, propaganda gisa; eta izeba Ursula, bere herritik inoiz atera ez zena, harri eta zur; eta izeba Ursula, propagandaren mundutik urrun bizi zena, lekuz kanpo; eta izeba Ursula, begien bistan zuena ikusi arren, ezin sinetsirik:
|
|
|
esan nahi baita san Isidroren eredu nolabait idea lista atzean utzi eta artzain xelebrearen eredu errealistari atxiki zitzaiola? mutilak ez
|
baitzuen
bere burua angelusak eta arrosarioak errezatzen ikusten, aingeruek aurreratu ziezaioketèn lan balizkoaren truke, egia ote zen, gainera, ipuin baten antz handiagoa zuèn san Isidroren istorio hura??, eskura zuenean beste aukera hura, mende berean eta herri ez hain urrun batean bizi izandako hezur haragizko gizon bati lotua, auzoko bati, azken batean?, zeinak gizarteari jolasa eta dibertsioa eskai... airea bezala behar zituenak, bizitzan arnasa hartzen jarraitzeko.
|
|
|
egiten zuena egingo ez balu bezala egiten bazuen ere, hurkoen keinu ilun nabariei irri hautemangaitz baten argi xumearekin erantzuten zien, adibidez, edo amorruzko garrasi bati isiltasunarekin? ez, haatik, garrasiarekiko mendekotasuna erakusten zuèn isiltasunarekin, beste isiltasun batekin baizik (isiltasun sortzaile bat, bestela esanda), isiltasun hark bai baitzuen bihotza eta bai baitzituen besoak, noranahi zabal zitzakeenak eta noranahi zabaltzen zituenak, espazio berri abegikor bat sortuz, aurkariaren bihotzak ere bere tokia izan zezan?, Ernestinak Jainkoarengan jarria
|
baitzuen
bere uste osoa, halako moldez, non sinetsia baitzegoen, berak berea bideratu ondoren, Jainkoak bideratuko zuela gainerako guztia; edo, egoerak inoiz gainditzen zuenean, gogoko zituèn hitzak ahapeka errepikatzeko ohiturari ekiten zion, solo Dios basta, solo Dios basta, solo Dios basta, behin, bi aldiz eta mila aldiz, hura letania bat balitz bezala, edo mantra bat, bere arima lasaitzen eta orekatzen zuena.
|
|
|
Hurrengo goizean behean genuen, jakina, eta ohizko moduan egin zituen bere otorduak, gutxi jan bazuen ere, eta rona, berriz, ez dakit ez ote zuen ohi baino gehiago edan, berak zerbitzatu
|
baitzuen
bere burua barran, bekozko ilunez eta sudurretik arnasa botaka, eta inor ez zen bere parean jartzera ausartu. Hileta aurreko gauean beti bezain mozkor zegoen, eta penagarria zen, etxeko dolu giro hartan, bere itsas kanta zahar itsusi hura entzun beharra; baina, hain ahul egonda ere, izugarrizko beldurra ematen zigun denoi, eta gainera sendagileak bisita bat egitera joan behar izan zuen handik milia askotara, eta ez zen batere gurera inguratu aita hil ondorenean.
|
|
|
Azkue bete betean egokitzen da intelektual tipologia horretara, botere guneetatik kanpo egoteaz gain Euskal Herriaren kultur tradizioaren ikertzaile eta jarraitzailetzat
|
baitzuen
bere burua. Beraz, euskal nazioaren interprete desinteresatu papera betetzeko abiapuntuko baldintzak argi betetzen zituen.
|
|
|
Urrian Napoleonen gudarosteak penintsulan sartuko zirela jakin izanda, poztu eta dena egingo zen beharbada. Ordurako, Laskurainek Eibarko handikiekin zuen harreman ona gaiztotzen hasia zegoen, Santa Kruzeko markesak Laskurainen ordez Esteban Arrazola gasteiztarra izendatu
|
baitzuen
bere jabetzen administrari362.
|
|
|
Sasoi hartan, ezkontza gorabeherak nola erabakitzen ziren kontutan izanda, ez ote zegoen ezkongai aberatsagorik Manuel Antonio Muruaren alabarentzat? Beharbada horretarako aukerarik ere ez zuen izan, alabak 18 urte baino besterik zituela erditu
|
baitzuen
bere lehen biloba, Juan Manuel Orbea Murua.
|
|
|
Aurtengo batzarraren nobedadea, ordea, lehenagotik zortzi urtetan presidente izandako Avelino Mitxeok ekarri zuen, berriz ere lehendakari izateko aurkeztu
|
baitzuen
bere burua. Baina azkenean, aldeko 14 botorekin eta kontrako 11rekin Patxi Olazar izendatu zuten presidente, Juan Mari Artazkoz diruzain eta Mikel Santesteban idazkari kargurako.
|
|
|
Bizitzako aukerarik onena izango zelakoan eta azken denbora horretan jasandako sufrimendutik urrundu nahian, Estalingradora trenez bidaiatu zuen, han hasiko baitzen buruan zuen bizitza berria. Hala ere, erabaki horren esanahia nahiko gogorra bilakatu zen bat batean, ezin izango
|
baitzuen
bere ume txikia berarekin eraman. Bere bizitzaren ziurtasun ezetik eta arriskuetatik urrundu nahi zuen semea, denbora batez behintzat, baina bere lagunaren esku uztea ez zen erabaki erraza izan, inondik ere.
|
|
|
Segituan antzeman genion zein buruko min zituen, eta emanaldian zehar joan zen argitzen, izan ere, ohitura du kantutik kantura pasadizoak, usteak eta bestelakoak kontatzeko. Aitatu zituen bera ekartzeaz arduratu zen zinegotzi txit agurgarria, Gandi, zeinak lortu omen
|
baitzuen
bere herriaren indpendentzia tiro bakar bat ere gabe, Bob Dylan eta Bruce Springsteen amerikar inbasoreak, Alfonso Guerra estupidoa, Israel eta Palestina, Txina eta Taiwan, eta hamaika kontu gehiago.
|
|
|
Batzuetan, begirada haiei oihu egiteko gogoa etortzen zitzaion: ...rekin... ez, haatik, garrasiarekiko mendekotasuna erakusten zuèn isiltasunarekin, beste isiltasun batekin baizik (isiltasun sortzaile bat, bestela esanda), isiltasun hark bai baitzuen bihotza eta bai baitzituen besoak, noranahi zabal zitzakeenak eta noranahi zabaltzen zituenak, espazio berri abegikor bat sortuz, aurkariaren bihotzak ere bere tokia izan zezan–, Ernestinak Jainkoarengan jarria
|
baitzuen
bere uste osoa, halako moldez, non sinetsia baitzegoen, berak berea bideratu ondoren, Jainkoak bideratuko zuela gainerako guztia; edo, egoerak inoiz gainditzen zuenean, gogoko zituèn hitzak ahapeka errepikatzeko ohiturari ekiten zion, solo Dios basta, solo Dios basta, solo Dios basta... behin, bi aldiz eta mila aldiz, hura letania bat balitz bezala, edo mantra bat, bere arima lasaitzen eta oreka...
|
|
|
Osasuna eta gaixotasuna konpartitzen zituztèn garaian –bizitza osoan kasik, beraz–, bataren erialdiak bestearena baitzekarren, ia ezinbestean: hainbesteraino bete zen logika guztien kontrako logika hura, non, hamaika hamabi urte zituztenean, Nataliak hanka hautsi zuèn egun berean hautsi
|
baitzuen
berea Natividadek, Nataliak goizetik, gurditik jaisterakoan estropezu eginda, eta Natividadek arratsaldetik, irristada batean erorita.
|
|
|
...tindu zituen, berak ohi zuèn moduan, musika tresnari hiruzpalau nota disonante ateratzen zizkiola; eta, istantean, beste mundu bat sortu zuen; izan ere, hain ziren sortzaileak nota haiek ere, non, zurezko gitarratik, gorputz eme biluz bat sortzen ikusi baitzuen, gitarraren bihurguneak zituena, Nataliarenak izan zitezkeenak baina bere bereak zirenak, Natividadenak, ikusi ez ezik sentitu ere egiten
|
baitzuen
bere begiek ikusten zutena –xuxurlatu ere, xuxurlatu zuen Natividadek orduan zerbait, Nataliak, lo gozoan zegoenak, ezin entzun izan ziona, baina Natalia itzarri batek ere nekez entzungo ziona, hainbesteraino isildu zitzaion ahotsa ahizpari ahora bidean: " Uki nazazu, bai, Gerardo, zure gitarra naiz-eta:
|
|
|
frai Millanen kuttuna izatea. Ama nagusia, baina, emakume argia zen, eta argitasunez kudeatzen zuen bere boterea, halako eran, non beti aurkitzen
|
baitzuen
bere jokabidea zuritzeko modua, aurka zituenak alde zituenak baino aldekoago zituelako itxura emanez, maxima edo sententzia baten apaindurapean: " Eta ez ahaztu, ene alaba bihotzekoak, lanik neketsuenak nork bere gain hartzea pribilejio hutsa dela, nekea zenbat eta handiagoa izan, orduan eta handiagoa baita nekeari dagokion meritua, Jainkoaren aurrean".
|
|
|
aita Descartes. Baina, alor hartan ez ezik, beste guztietan ere halakoxea zen, baita jokabide moral etikoei zegozkièn kontuetan ere, Eliza Ama Santuak ematen zituèn arautegi, dekalogo eta bestelako ordenantzetan jarria
|
baitzuen
bere fedea, halako eran, non, ikuspegi horretatik, ultraortodoxotzat ere har baitzitekeen haren jarrera. Horregatik, komentura iritsi, zaldia ukuiluan sartu, ama nagusia ikusi eta honek, arrebarengana eraman baino lehen, kapera erakutsi zionean, domingotarra lekuz kanpo gelditu zen... ez zegoen haren begiei erreparatzea baizik, ireki eta itxi egiten baitzituen, itxi eta ireki, baita eskua begietara eraman eta haiek igurtzi ere, begiaren neurriko bekarra kendu nahi eta ezinean balebil bezala, harik eta, ama nagusiarengana jiratu eta begirada finkatzen zuela, honela mintzatu zitzaion arte:
|
|
|
Eta Alvaro, nora ezean: haren nora ezak, ordea, ez zuen segundo pare bat ere iraun, Alvarok amorruan aurkitu
|
baitzuen
bere iparra, itxuraz... begiratu ere, halaxe begiratu zion Reginari, amorru biziz; begirada hark, gainera, berehalako oldarraldia iragartzen zuen, ezer iragartzekotan, baina Faustik orduantxe egin zuen oihu –" Ongi egina, Regina!" –, eta oihuak Alvaroren balizko ahalegina neutralizatu zuen; honek, jarraian, taldekideei banan banan begiratu –nahas mahasean zeudèn morroi n... urrats bat atzera egin baino lehen, haatik, gorrotozko begirada bat jaurti zion Reginari, laburra bezain intentsua, mendekurako dei bat ere bazena, agidanean –bazirudien, beraz, hura ez zela gertakari ilun hari amaiera ematen ziòn begirada, beste gertakari are ilunago bati hasiera ematen ziona baizik–, geroak ongi baino hobeto frogatuko zuenez, handik egun pare batera frogatu ere, noiz eta Reginak ukuiluetara joan behar izan baitzuen markesa andereak Alvarorentzat bidalitako mandatu batekin:
|
|
|
Aita aldamenean zegoen; aldamenean egoteaz gain, ordea, kokoteraino zegoen, hain jartzen ari zitzaion ume tirtiri hura inpertinentea: axolagabea zen, lotsagabea zen, eta alferra zen –santuak goi eredu ia bakartzat zituèn muturreko herri katoliko hartan, Beñardok san Isidro miresten zuen... baina ez lurrak lantzen zituèn santua, baizik eta lantzen ez zituena, aingeruak morroi zituelako–, edozein aitzakia ontzat jotzen
|
baitzuen
bere egitekoei ihes egiteko. da, beraz, aitak belarrondoko bat emateko gogo izugarria zuela:
|
|
|
Neskameek jokatzen zutèn joko hartan Faustina izeneko berrogei bat urteko emakume bat zen –Fausti lagunentzat– eltze guztietako burruntzalia. ...zuen... guztiari punta ateratzen ziòn emakume ezkongabe zirtolaria baitzen, esaten zuena, adibidez, gizonak indioilarrak zirela –unos pavos de mierda que no pavos reales, esaten zuen hitzez hitz–, eta horregatik ez zela ezkonduko –gizon batekin izan zuèn esperientzia mingarria ere aipatzen zuen noizean behin, nahiz eta ez zen sekula xehetasunetan sartzen–, indioilar batek ez
|
baitzuen
bera bezalako emakume jatorrik merezi, y además es que los pavos, como mejor saben, es bien cocinados, que los pavos no saben volar, y ave que no vuela, a la cazuela. Eta nola Reginak noiznahi egiten baitzuen huts konkordantzietan, bai artikulu eta izenen artekoetan, bai izenordain eta adizkien artekoetan, eta bai gainerakoetan ere... hots:
|
|
|
Eta bazuen bere arrazoia, izebak buru buruan sartua
|
baitzuen
bere aitonari aspaldi batean gertatua: joan zen feriara bero sapa egiten zuèn egun batean, edan zuen nahi adina bazkarian –" Hura ardozalea zen, badakizue, eta bi pinta ardo edan zituen, hortxe hortxe", tabernariaren lekukotza–, ekin zion itzulerari arratsaldean, baina hara:
|
|
|
Baina ikuspegia aldatu ziola gehiegi esatea da, beharbada, Beñardo Orbe zen bezalakoa baitzen, eta, alde horretatik, egokiago litzateke esatea bere zinezko izaeraren kontzientzia bereganatu zuela memento horretan, edo, bestela esanda, kontzientziaren mugimendu hura izan zuela aldaketa, bere bizi ereduaren aldaketara ere eraman zuena ezinbestean: esan nahi baita san Isidroren eredu nolabait idea lista atzean utzi eta artzain xelebrearen eredu errealistari atxiki zitzaiola... mutilak ez
|
baitzuen
bere burua angelusak eta arrosarioak errezatzen ikusten, aingeruek aurreratu ziezaioketèn lan balizkoaren truke –egia ote zen, gainera, ipuin baten antz handiagoa zuèn san Isidroren istorio hura? –, eskura zuenean beste aukera hura, mende berean eta herri ez hain urrun batean bizi izandako hezur haragizko gizon bati lotua –auzoko bati, azken batean–, zeinak gizarteari jolasa... Artzain xelebre hura bezalakoa izango zen, bai horixe," bere" pasadizo txinpartatsu propioekin... baita" bere" baratzeko bertsoekin ere, zergatik ez!
|
|
|
Dentistak, izan ere, kontsulta bukatu ahala, aholku bat eman zion izeba Ursulari, bere eri guztiei emateko ohitura zuena: ...bete, ardoak halako zapore bat zuelako –kemena ere soberan zuen Nazariok, ardo magiko hartaz baliatu gabe ere! –, berari atzeraka eragiten ziona; izeba Ursulari, aldiz, izugarri gustatu zitzaion, batek ez zekien benetan gustatzen zitzaiolako, edo botilak aita santu Leon XIII.aren argazki hura zeramalako, propaganda gisa... izebak bertatik bertara ikus zezakeena une hartan, dentistak bai
|
baitzuen
bere kontsultan ardoaren erakuskari bat; argazkia aurrez aurre zuen arren, baina, ederki kostatu zitzaion emakumeari dentistak eta Nazariok esaten ziotena sinestea, hark gazteleraz eta ilobak euskaraz: iaz hil zitzaigùn aita santu Leon XIII.ari ere erruz gustatzen zitzaion; hainbeste gustatzen zitzaion, ardogileari urrezko domina bat eman zion, baita bere irudia erabiltzeko baimena ere, propaganda gisa; eta izeba Ursula, bere herritik inoiz atera ez zena, harri eta zur; eta izeba Ursula, propagandaren mundutik urrun bizi zena, lekuz kanpo; eta izeba Ursula, begien bistan zuena ikusi arren, ezin sinetsirik:
|
|
|
Azkue bete betean egokitzen da intelektual tipologia horretara, botereguneetatik kanpo egoteaz gain Euskal Herriaren kultur tradizioaren ikertzaile eta jarraitzailetzat
|
baitzuen
bere burua. Beraz, euskal nazioaren interprete desinteresatu papera betetzeko abiapuntuko baldintzak argi betetzen zituen.
|
|
2009
|
|
|
Garaipen honekin, Luis Leon Sanchezek izena eman du euskal itzulia irabazteko faboritoen zerrendan. Caisse d' Epargnekoarentzat hauxe zen bere egunik txarrena, Lazkaomendiko igoerak ez
|
baitzuen
bere ezaugarrietarako ona zen tarterik. Maisutasunez gainditu du, ordea, gaurko jardunaldia espainiarrak eta beraz, besteak bezain faborito dela esan daiteke.
|
|
|
Armstrongek, baina, ez zuen ahuleziarik agertzen eta erantzunen bat bazuen eraso guztietarako. Alberto Contadorrek, bestalde, Andy Schleck zaintzen zuen, Schleck anaietako gazteenak ere erasoa besterik ez
|
baitzuen
bere asmoen artean.
|