|
2000
|
|
|
Dena, guztia, bere bidaia osoa hantxe, Txemaren eskuetan. Eta bera ere Eiderrekin bidaiatzen ari zela iruditzen zitzaion, Euskal Herritik irteterakoan baino hurbilago sentitzen
|
baitzuen
bere neskaren presentzia. Gero eta hurbilago nabaritzen zituen, era berean, Eiderren keinuak, irriak, hitz egiteko erak. Egunerokoa irakurtzearen esperientzia zoragarria bezain mingarria egiten zitzaion.
|
|
|
Noski, Jabik erraz esaten zuen dena. Jabik aise egiten
|
baitzuen
bere buruari proposatzen zion guztia: pisua erosi eta Tereren ama limurtu (batek daki zelako amarruak eta hitz ederrak erabili zituen horretarako), lagunak aurkitu mozkortzeko gogoa zuenean, eta, azken batean, bere bizitzaren jabe izateko balio zuten hariak gogokoen zuen eran mugitu.
|
|
|
Eta ez zen harritzekoa jelosiazko sentimendu hura, zeren aitonak hondoratu untzia urgainerat ekarri baitzuen gure aitak denbora laburrean... eta, zihoan bidetik, hegan ere jar zezakeen, hegan jarriko zuen, segur, nola Eliasek jarri
|
baitzuen
bere suzko orga.
|
|
|
Eta ez uste ezen kontu haiekin kontzientzia hersten eta estutzen ibiltzen zitzaidala, mila galdegite eginez, nola egiten baitzizkidan aritmetika edo geometria irakasten zidanean. Zeren eta, zalantza ororen gainetik, Kristoren Pasionean
|
baitzuen
bere sineste osoa, halako moldez, non, bere gurutze hari beha, erraiten baitzidan: " Nik ez zekiat salbatuko garen, baina Kris toren Pasioneak salbatuko gaitik", eta sineste hark eta konfiantza hark emaiten zioten bertze anitz jendek izaiten ez zuten libertatea, bide bati zein bertzeri ekiteko erabiltzen zuena.
|
|
|
Eta batak gogor ekiten bazion, bertzeak gogorrago, eta horrela aritu ziren bizkarra zauriz bete arteraino. Eta, ezinaren ezinean, erori zen belaunen gainean, halako batean, bietarik bat, laxatu zuen eta utzi zuen zigorra alde baterat eta, nola parean egokitu baitzitzaizkidan, begiztatu nuen nik, orduan, bertze penitentaren behako distiratsu hura —irri ezinago zabal batek argitua, dolorearen erdian—, zeinak, ondotik, bertze azote batez zigortu
|
baitzuen
bere burua, bertzeari erran nahi balio bezala: " Hik hainbat, nik bat gehiago..."
|
|
|
Ene bihotzaren iraulia, nihaur ere bihotzekoak jorik hiltzerat banindoa bezala...! Zeren eta, bizitzan gutitan estimatu izan banuen ere, neure aita bainuen hura, hatsa eta odola eman zizkidana, eta zeren Mattinen alde eman
|
baitzuen
bere bizia, azken finean!
|
|
|
—Hago lasai, Joanes —ihardetsi zidan osaba Joanikotek—, zeren eta Jainkoak behin mugitu
|
baitzuen
bere hatza, mundua sortu zuenean, eta ez dik berriro mugituko. Izan ere, Jainkoa akasgabea duk, baita Hark egin lehen mugimendua ere, bertze mugimendu guztien katea ekarri duena eta etengabeko kreazioaren katea, eta, hala, ez dik gu bezala okerrak xuxentzen ibili beharrik, egiten duen guztia zuzena delako...
|
|
|
Baina erran beharra dut ezen, hatsarrean bederen, haserre ediren nuela osaba Joanikot... hain haserre, non ez baitzion kasurik ere egin eskuan nekarkion presentari: sugegorri bat; izan ere, goiz erdian osabaren dorretxeko studiorat nindoala —zeren, jakin zuenetik ezen aitona Nikolasek testamentean urroztarren dorretxea esleitzen ziola, hango goi solairuko gela prestatu
|
baitzuen
bere eginbeharretarako; eta zeren, bisitan genituen handikiak jauregian geratzen zirelarik, dorretxerat egin baikenuen osaba Joanikotek, Mattinek eta hirurok, haiei leku egiteko—; haren studiorat nindoala, bada, dorretxetik ez oso urrun, or baten zaunkak aditu nituen, zeinak baitziren Arkimedesenak, osabak Akilesen ondotik izan zuen orarenak; eta Arkimedesenganat hurbiltzean, oharturik ezen ...
|
|
|
Nihil necesse sapienti est, erraiten zuen Senekak, eta baldin egia bada ezen jakintsuak ez duela deus ere behar, orduan, jakintsuagoak ziren indiar haiek konkistatzaileak baino, eta jakintsuagoa zen, halaber, don Fran tzisko bertze anitz jende baino, zeren eta honek ere deus guti behar baitzuen bizitzeko. Eta, baldin egia bada ezen jakintsuak bere burua ezjakintzat duela, nola erraiten baitzuen Publilio Siriarrak —Non pote non sapere qui se stultum intelligit—, jakintsua zen orduan don Frantzisko, zeren ikasleak baino gutiago dakiela aitortzen duen irakaslea, nola aitortu
|
baitzuen
berak, kontatuko dizut noiz, ez baitzitekeen bertzerik izan. Finean, Prima docet rectum sapientia, erraiten zuen Juvenalek, eta ezin uka ezen don Frantzisko gizon justua eta zuzena zela, eta bide justutik eta zuzenetik ibili izan zela, eta zuzentasun hura izan zitekeela haren jakintasunaren froga.
|
|
|
Eta, nola ez bainuen ulertzen zergatik izan behar zuen Antoniok historia haren biktima, zeren, Antonioren beraren erranetan, paradisu bakoitzak bere biktima behar baitzuen, eta bera hartarako disposizionean zegoen, hala, Antoniori berari ideia haiek burutik kendu nahian, paradisu haren alde itsusiak eta marketsak aipatzen nizkion, indiar gorrien hainbat sineste eta ipuin, konparazione, adimenduaren ikuspegitik ezin irrigarriagoak egiten zitzaizkidanak, baina Antoniok orduan erraiten zuen ezen, nola historian barrena izan baitira gizataldeak, zeinetarik azpimarratzen baitzizkidan tenplarioak eta alkimistak, ezkutuko jakintasuna gordetzen zutenak, hala, ipuin haiek ere ezkutuko zerbait gordetzen zutela, eta kontua ez zela ipuin haiek adimenduarentzat irrigarriak zirenetz, baina adimendua zorroztu beharra zegoela, ipuin haien erranahi gordearen ulertzeko eta endelegatzeko. Ezetz, alegia, hura ez zegoela gibela egiteko puntuan, zeren ordu arte iraun eta pertseberatu
|
baitzuen
bere fedean, eta azken fineraino iraun eta pertseberatu nahi zuen...!
|
|
|
—Zer bertze froga behar dut nik orain, jakiteko ezen Jainkoa Antonioz baliatu dela, nola Antoniok berak profetizatu baitzidan behin baino gehiagotan, nihaur ere hemen gera nadin? Zeren Antoniok neskatxa haren salbatzeko eskaini
|
baitzuen
bere bizia, nik neurea haren zerbitzuan jar dezadan. Neskatxa horrek beso bat ezindua dik, baina ni izanen nauk hemendik aitzina haren besoa eta haren eskua.
|
|
|
Zeren jaun Santiago de Tapioles y Villarrínek zinez izan behar
|
baitzuen
bere osaba inkisidorearen eskolakoa, eta zeren hala ibili baitzen hura hiru euskaldunon gibeletik, nola or hisikatua ehizaren arrastoan, etsi gabe.
|
|
|
—eta, barrendik hats hartzen zuela, amets baten ertzetik bezala, eratxiki zuen—: Zenbatetan iragan ez ote zitzaion hari burutik, Joanes, bere nekealdi hartan eta bere sukarraldi haietan, errege Filipe II.aren iduria gogoan, ezen nekeak eta sukarrak guztiz alferrikakoak izanen zitzaizkiola, baldin hartu beharreko neurria hartzen ez bazuen, zeren paradisu hark bidaia hasi aitzin
|
baitzuen
bere jabea, erregek, eskua mugitu gabe eta izerdi xorta bat isuri ere gabe, bere eginen zuenez gero, espedizioneak hura bere egin bezain fite...! Harik eta ohartu zen arte ezen ez zegoela korapiloa laxatzerik erregerekin hautsi ezean, eta huraxe zela, hain zuzen ere, hartu beharreko neurria.
|
|
|
—Joanes, hik badakik nola Bibliak dioen ezen Kristo urgainean ibili zela. Ordea, enetzat harrigarriena ez duk nehor urgainean oinez ibiltzeko gai izaitea, baina arrazoinaren aitzinatzeko gai izaitea eta, ondorez, filosofia naturalaren korapiloen laxatzeko gai izaitea, konparazione, nola egin baitzuen Arkimedesek, noiz eta formulatu
|
baitzuen
bere printzipioa, untzi eta belauntzien flotazioaren harroin dena. Zeren eta untzi on bat duenak untziz egin baitezake, oinez ez ezik, lasterka ere, ur gainean... baita hegan ere, haize oihala hegaltzat harturik.
|
|
|
Eta zeren Tomas Mororen Utopiaren orriak eta Utopiako mapa hura izan baitzitezkeen nik behar nuen bidea eta nik behar nuen argia, neure kezkak eta antsiak aterabidean jartzeko... Eta nola sentitu nintzen, orduan ere, Hiponako saindua bezala, zeinak aurkitu
|
baitzuen
bere aterabidea jondone Pauloren epistola hartan, behakoa Alypio irakurtzen ari zen liburuan pausatu ondoren!
|
|
|
...ntoniok eta biok Utopiarekin amesten baikenuen, eta Joxe Aberasturik, berriz, Potosirat joaitearekin, aditu zuenetik ezen lur haietan aise aberats zitekeela, urrea eta zilarra, hango landetan eta mendietan, lili distiratsuak bezala loratzen zirelako eta, handik eta halatan, ezpataren ahala eta diruaren indarra iduri batean josi nahian edo, amets egiten zuen zilarrezko ezpata batekin, zeina esekiko
|
baitzuen
bere jauregiko —zeren eta amesten baitzuen, orobat, jauregi eder batekin ere— toki seinalatu batean.
|
|
|
Eta so egin nion Alain Coup d’Œil i, eta irri hura egin zidan, istant hartan ezin maltzurragoa iduritu zitzaidana, zeren eta, irriarekin baterat, begi keinu hura egin baitzidan, aditzerat eman nahi balit bezala ezen keinu hartaz sinatu zuela ene heriotzako sententzia. Eta neure burua galdurik ikusten nuen, guztiz galdurik... eta burua makurtzerat nindoan, noiz eta Alain Coup d’Œil ek enea baino mugimendu gaixtoagoa egin
|
baitzuen
bere damarekin, ene harridurarako... Eta arraitu eta alegeratu nintzen, zeren gauari berriro baitzerraion eguna, gaurik gabeko eguna eta sekula gabekoa...
|
|
|
Eta, ohitura edo arau haietan zimendaturik, berak bere jokoa jokatzen zuen, eta entseiatzen zen, halatan, bere lekuan egoiterat: ...atzeraino egiten, bere jokamolde harekin mezu eta mandatu bikoitz bat zabaldu nahiko balu bezala, zeren eta urruntasun hark, alde batetik, arras bereizten baitzuen ama bertzeenganik, kasik jainkosa helezin eta eskuraezin bat bilakatzeraino, guztiak zekizkiena eta guztiak zekuskiena, eta zeren, bertzetik, nola berezia denak baizik pizten ez duen bertzeen arreta eta, halatan berretzen eta areagotzen
|
baitzuen
bere presentzia. Eta hala bizi izan zen gure ama bertzeon baitan, bere ausentzia iduriko hartan, zeina baitzen, aldi berean, etengabeko presentzia, eta hala ezartzen zituen bertzeen aitzinean bere autoritatea eta bere eragina urruntasun hartarik.
|
|
|
Edo ez al dugu, urrunagorat joan gabe, Frantzisko I.aren etsenplua? ...hura, zeinak, bere emaztekiekin eta bere burdel ibiltariarekin zituèn gehiegizko gastuei buru egin ahal izaiteko, etengabe igaiten baitzizkien herritarrei zergak, edo jauntxoei baxerarik karioenak kentzen, harik eta egun batean manatu zuen arte ezen balia zitezela san Martin Tours-koaren panteoiaren zilarrezko hesiaz, moneden egiteko... eta zeinak, halarik ere, Erromako Elizako basailu leialtzat
|
baitzuen
bere burua, halako suertez, non bere aurkako iraintzat hartzen baitzituen heresia eta fedegabetasuna...!
|
|
|
Eta, handik aitzina, eztabaidaz eztabaida ibili ziren, osaba Joanikotek arre eta Pedro Huizik so, eta haien eztabaidak gero eta sutsuagoak egin ziren, zeren eta Pedrok, osaba Joanikoten asmoetarik haratago, Urbiainen irabazten ari zen famaren gerizan ediren
|
baitzuen
bere doia eta bere neurria, gero eta gogarago sentiarazi zuena: zenbatenaz jauntxoen begien aitzinean gorago, hainbatenaz bere buruarekin gogarago; eta zenbatenaz bere buruarekin gogarago, hainbatenaz osabaren ideien aurkago.
|
|
|
—Bai, fidatzekoak dituk orain ere sainduen erlikiak...! Lehengo batean ere, konparazione, hor ikusi nian Florentziako karriketan ijito iduriko gizon bat, Avilako santaren ile baten erlikia zuena, ez dakit zenbat mirakulu eragin zituena... haietarik bat karsoil bati, zeinak gauetik egunera ilez eta biloz beterik ikusi ahal izan
|
baitzuen
bere burua, halako moldez non baitzirudien ezen mendi gorri bat zegoèn lekuan baso ezin abartsuago bat sortu zela... Baina hik badakik, Joanikot, ezen santaren mirakulurik handiena, halarik ere, haren erlikien ingurukoa dela, zeren, munduan dabiltzan menbroak, ileak, hortzak eta hezur guztiak juntatuko bagenitu, Avilak ehun santa Teresa izanen bailituzke egun, bakarra izan beharrean...
|
|
|
Eta gosea baratze sekeretu batez mintzatzen zitzaidan, eta egarria iturri agortezin ezezagun batez. Eta goseak eta egarriak nesken gibeletik ninderamaten, nola imanak burdina, indar ezkutu batek bulkaturik, zeren eta neska bakoitzak baratze sekeretu bat gordetzen
|
baitzuen
bere gorputzean eta ur begi bana bere begietan, edo hala iduri zuen bederen...
|
|
|
—Itsasoa: gauza handia duk, bai, itsasoa, enetzat bai bederen, zeren, alde batetik, ene bizibidea baita, eta zeren, bertzetik, itsasoan ediren bainuen nik neure libertaterako bidea, nola zure osabak ediren
|
baitzuen
berea zientzian... Eta are gehiago ere izan duk enetzat itsasoa, amorioa ere izan denez eta amorioa denez gero —kapitainak bere piparekin segitzen zuen kea irensten, baita kea egozten eta hitz egiten ere, biak baterat— Ni hemen bizi izan nauk, kostaldean, untzi eta belauntzien artean, eta ume umetarik hasi ninduan txalupan ibiltzen.
|
|
|
Kontatu dizut ezen Pedro Huizi Ubarneko dama zaharraren semea zela eta dama gaztearen lehengusua, baina ez dizut kontatu ezen, aitari tigrearena gertatu ondoren, etxetik atera ere gabe egon zirela bi emaztekiak, dama eta damatxoa, leihoak hertsirik, itzalpean denbora batez, aitaren ondikozko erabakiaren ondorez kulpant senti zitezkeelako... eta amaren beldur zirelako ere bai, beharbada. Edo, erran nuke ezen leiho guztiak hertsirik zituztela, bat izan ezik, zeren eta Pedrok harat eraman
|
baitzuen
bere studio berria, eta zeren argiaren beharra baitzuen ongi trabailatzeko. Baina estatu hartan Pedro ez zen gogara sentitzen...
|
|
|
" Mignon eskuzabala" erran dizut, eta hala iduritu zitzaidan neuri orduan, zinez... Alexandro Handia baino eskuzabalagoa bai behintzat, zeren, enperadoreak ez bezala, zeinak soldadu bat egotzi
|
baitzuen
bere armadatik, etsaiarekin konbatean batzerakoan bere armen garbitzen eta prestatzen hasi zelako, neure gau hartako printzesak eta enperatrizak, aldiz, neure karguan mantendu eta konfirmatu nahi baininduen, ene hutsa eta soldaduarena parean jartzeko modukoak baziren ere. Eta, hargatik, iritzirik ezen deus ere egin aitzin lanaren ordaina eman behar niola, galtzak jantzi, poltsa ezkutuan ireki, eta bortz erreal luzatu nizkion.
|
|
|
Erran diezazuket, jaun André, ezen ezagutu izan ditudan pertsona gehienak, ehuneko lauretan hogeita hemeretzi bai, molde berekoak izan direla, estatuaren eta elizaren arauetan eta egunorozko azturetan eta ohituretan moldatuak, baina ezagutu izan ditut, halaber, arau horietarik atera izan diren bakan batzuk, edo, atera izan ez badira ere, arauen arteko zirrituetarik kanporat beha jarri izan direnak eta, behakoaren behakoaz, ikusmoldea aldatu izan dutenak, nahiz eta gero beren izatasuna bertzeei ezkutatzen ibili izan diren, edo oso giro eta gune mugatuetan azaldu behar izan duten: kapitaina izan zen horietarik bat, bere pentsatzeko manera partikular harekin, eta bere hitz egiteko modu harekin, zeren, gaizki hitz egin behar zuenean, batik bat marinelen aitzinean, mila maradizinoz eta bertze hainbat juramentuz josten
|
baitzuen
bere solasa, baina ongi baino hobeki moldatzen zen, orobat, bera baino jende ikasiagoarekin ere, baita filosofiaz, zientziaz eta teologiaz mintzatu behar izaiten zuenean ere, zeren, batetik, irakurriak baitzituen Montaigneren Entseiuak eta itsasoaz mintzo ziren bertze liburu batzuk ere, eta zeren, bertzetik, kapitaina ere bertze filosofo bat baitzen, bizitzaren eskolan ikasia... portuetako eskola...
|
|
|
Lehenago, egunkarian lan egiten zuenean, Tomasi" Kondea" erraten genion erredakzioan, bertzeengandik urruntzen zuen dotorezia zabarraz hornitzen
|
baitzuen
bere burua. Hori, gure artean, oro har arraroxkoa izaki, are gehiago bere anaiarteko jendeetan.
|
|
|
Aitzineko ortzegunean ere, atso hila ugaldetik atera zutenean, zubi ondoan zen, Potzolorekin ele melean. Harrigarria, inoiz ez
|
baitzuen
bere jarioak famatu. Abuztuko astelehen horretan ere solasturi zebilen.
|
|
2001
|
|
|
Juan Bautistak bazekien Goiok Ikastetxean sekula ikasiko ez zuen zerbait, filibusteroen txistua jotzen, hala deitzen
|
baitzuen
berak, filibusteroena, lau hatz ahoan sartu, mihia tolestu eta oso errime egiten zuena:
|
|
|
Guardabarroak kendu eta manilarra aurrerantz ipintzen egon zen atarian. Karrerakoa nahi
|
baitzuen
berak, baina bizikletak asto zaharraren hezurdura ematen zuen azkenean, hala iruditu zitzaion behintzat Goiori eskuak belarrietan ipini eta portu aldera abiatu zenean. Beheko aldeko nasa hartu eta Harriandi barreneraino heldu zen, kaiburuan itzuli eta portuari inguru eginez sortaldeko nasara joan zen, Ontziolatik ia Kaioarriko puntaraino.
|
|
2002
|
|
|
Fede izugarria baitzion Soniak Ticesko Ama Birjinari. Soniaren esanetan, Ticesko Ama Birjinak sendatu
|
baitzuen
bere aita, meningitis batekin hilzorian egon zenean. Soniak bederatzi urte zituen, eta Ohanesen bizi zen artean.
|
|
|
Sararen irri zabala, hitz haiek entzun zituenean! Petardo bat behar
|
baitzuen
berak, hain zuzen ere, señoritaren klasean nola edo hala lehertzeko! Petardo bat, eta punnn...!
|
|
|
Mutil aktiboa baitzen Sergio. Halako suertez, non gehiago sinesten
|
baitzuen
bere senean eta bere sentimenduetan, garunaren tolesduretatik iragazitako teoria elaboratuetan eta filosofia konplikatuetan baino. Eta, hitzez ez ezik, ekintzez ere nahi zuen, zerbait kreatiboa egin, zerbait erradikala.
|
|
2004
|
|
|
kirolari buruzkoa bata, Marca, eta orokorra bestea: egun batean Egin, aitak ezkertiartzat
|
baitzuen
bere burua, eta biharamunean El Diario Vasco, amonak ezin baitzituen bi egun baino gehiago pasatu eskelarik irakurri gabe. Eta, berak prestatutako kafesnea eta kruasan bat hartzen zituela, Marca zabaldu eta goitik behera irakurtzen zuen, hura bere goizeroko brebiarioa balitz bezala.
|
|
|
Eta nola gustatu zitzaion! Halaxe bukatu
|
baitzuen
bere jarduna ere, irri karkaraka, oe oe oe, ohe ohe ohe!
|
|
2005
|
|
|
Eta, nola Emilik atsegin
|
baitzuen
bere mundu hura, bere jantziak eta bere trapuak, alegia?, Teresa zirikatzen zuen behin eta berriro:
|
|
|
Emilik, bestalde, ez zuen seme alabarik izan, eta horrek are gehiago bultzatu zuen Inesekin zituèn harremanak estutzera, izebatzat ez ezik, neskaren bigarren amatzat
|
baitzuen
bere burua: motibo bat gehiago gonbit haiek onartzeko, familia hartako beste kide bat baitzen, azken buruan, lotan ere geratzen zena inoiz.
|
|
|
Ez zuen galdera bukatzerik izan, berehala zoruan aurkitu
|
baitzuen
bere burua. Labana eskuari itsatsita gelditu zitzaion, baina aurpegian zorabiatuta ematen zuen.
|
|
|
Ez zuela politikan sartu nahi; berak psiko patologiaren mailan kokatzen
|
baitzuen
bere burua.
|
|
2006
|
|
|
Hiztun ona eta kontatzaile egokia izan behar zuen, beraz, Vitréko merkatariak, erregearen ganberetan bezala geografoaren etxean arreta pizten
|
baitzuen
bere kontakizunekin. Goi mailako entzuleengan bezainbateko eragina zuen beste hainbatengan.
|
|
|
Paris munduaren hiriburua zela aldarrikatzen zuen. ...borrokaren urteurrenean– Federazioaren festa antolatu zenean, Cloots jauna atzerritarrentzako agiriak egin eta banatzen aritu zen, eta txartelak zioen" mundu osoko hiriburuan" eginak zeudela eta" Frantziako Asanblea Nazionaleko Gizateriaren Hizlariak" sinatzen zituen –Jean Baptiste Cloots zen, noski, Frantziako Asanblea Nazionaleko Gizateriaren Hizlaria, hala izendatu
|
baitzuen
bere burua Cloots jaunak– Handik egun pare batera Jean Baptiste nekaezinak" Gizateria osoaren enbaxada" antolatu zuen, Frantziako" Assemblée constituante" ra joateko. Jean Baptiste eta bere adiskideak" mundu osoaren nahia azaltzera" joan ziren.
|
|
2007
|
|
|
egunsentitik ordubetera hasi eta ilunabarrera arte, eguerdian ordubeteko atsedenaldia emanez. Ordutegi hau, dena dela, teorikoa zen oso; ugazaba bakoitzak bere kasa taxutzen
|
baitzuen
bere partea.
|
|
|
Eta Jesus untzitik ilkhi orduko, hobietarik aitzinera agertu zitzayoen izpiritu lohiak zadukan gizon bat, zeinak hobietan
|
baitzuen
bere egoitza; eta nihork etzezakeen burdinaz ere estekaturik iduk edo atchik, ezen oin burdinak chehakatu, eta nihork etzezakeen zeba.
|
|
2008
|
|
|
Eta Alvaro, nora ezean: haren nora ezak, ordea, ez zuen segundo pare bat ere iraun, Alvarok amorruan aurkitu
|
baitzuen
bere iparra, itxuraz, begiratu ere, halaxe begiratu zion Reginari, amorru biziz; begirada hark, gainera, berehalako oldarraldia iragartzen zuen, ezer iragartzekotan, baina Faustik orduantxe egin zuen oihu?. Ongi egina, Regina!??, eta oihuak Alvaroren balizko ahalegina neutralizatu zuen; honek, jarraian, taldekideei banan banan begiratu, nahas mahasean zeudèn morroi neskameek zirkulu bat osatu zuten bat batean, esku artean zutèn arazoak edo bilduta?, eta atzera egin zuen:
|
|
|
axolagabea zen, lotsagabea zen, eta alferra zen, santuak goi eredu ia bakartzat zituèn muturreko herri katoliko hartan, Beñardok san Isidro miresten zuen? baina ez lurrak lantzen zituèn santua, baizik eta lantzen ez zituena, aingeruak morroi zituelako?, edozein aitzakia ontzat jotzen
|
baitzuen
bere egitekoei ihes egiteko. da, beraz, aitak belarrondoko bat emateko gogo izugarria zuela:
|
|
|
Eta bazuen bere arrazoia, izebak buru buruan sartua
|
baitzuen
bere aitonari aspaldi batean gertatua: joan zen feriara bero sapa egiten zuèn egun batean, edan zuen nahi adina bazkarian?. Hura ardozalea zen, badakizue, eta bi pinta ardo edan zituen, hortxe hortxe?, tabernariaren lekukotza?, ekin zion itzulerari arratsaldean, baina hara:
|
|
|
aita Descartes. Baina, alor hartan ez ezik, beste guztietan ere halakoxea zen, baita jokabide moral etikoei zegozkièn kontuetan ere, Eliza Ama Santuak ematen zituèn arautegi, dekalogo eta bestelako ordenantzetan jarria
|
baitzuen
bere fedea, halako eran, non, ikuspegi horretatik, ultraortodoxotzat ere har baitzitekeen haren jarrera. Horregatik, komentura iritsi, zaldia ukuiluan sartu, ama nagusia ikusi eta honek, arrebarengana eraman baino lehen, kapera erakutsi zionean, domingotarra lekuz kanpo gelditu zen?
|
|
|
Jaengoa zen, eta grazia handia zuen? guztiari punta ateratzen ziòn emakume ezkongabe zirtolaria baitzen, esaten zuena, adibidez, gizonak indioilarrak zirela, unos pavos de mierda que no pavos reales, esaten zuen hitzez hitz?, eta horregatik ez zela ezkonduko, gizon batekin izan zuèn esperientzia mingarria ere aipatzen zuen noizean behin, nahiz eta ez zen sekula xehetasunetan sartzen?, indioilar batek ez
|
baitzuen
bera bezalako emakume jatorrik merezi, y además es que los pavos, como mejor saben, es bien cocinados, que los pavos no saben volar, y ave que no vuela, a la cazuela. Eta nola Reginak noiznahi egiten baitzuen huts konkordantzietan, bai artikulu eta izenen artekoetan, bai izenordain eta adizkien artekoetan, eta bai gainerakoetan ere?
|
|
|
frai Millanen kuttuna izatea. Ama nagusia, baina, emakume argia zen, eta argitasunez kudeatzen zuen bere boterea, halako eran, non beti aurkitzen
|
baitzuen
bere jokabidea zuritzeko modua, aurka zituenak alde zituenak baino aldekoago zituelako itxura emanez, maxima edo sententzia baten apaindurapean: –Eta ez ahaztu, ene alaba bihotzekoak, lanik neketsuenak nork bere gain hartzea pribilejio hutsa dela, nekea zenbat eta handiagoa izan, orduan eta handiagoa baita nekeari dagokion meritua, Jainkoaren aurrean?.
|
|
|
Osasuna eta gaixotasuna konpartitzen zituztèn garaian, bizitza osoan kasik, beraz?, bataren erialdiak bestearena baitzekarren, ia ezinbestean: hainbesteraino bete zen logika guztien kontrako logika hura, non, hamaika hamabi urte zituztenean, Nataliak hanka hautsi zuèn egun berean hautsi
|
baitzuen
berea Natividadek, Nataliak goizetik, gurditik jaisterakoan estropezu eginda, eta Natividadek arratsaldetik, irristada batean erorita.
|
|
|
Amets batean Gerardo ikusi zuen, ikusi edo? ...tindu zituen, berak ohi zuèn moduan, musika tresnari hiruzpalau nota disonante ateratzen zizkiola; eta, istantean, beste mundu bat sortu zuen; izan ere, hain ziren sortzaileak nota haiek ere, non, zurezko gitarratik, gorputz eme biluz bat sortzen ikusi baitzuen, gitarraren bihurguneak zituena, Nataliarenak izan zitezkeenak baina bere bereak zirenak, Natividadenak, ikusi ez ezik sentitu ere egiten
|
baitzuen
bere begiek ikusten zutena, xuxurlatu ere, xuxurlatu zuen Natividadek orduan zerbait, Nataliak, lo gozoan zegoenak, ezin entzun izan ziona, baina Natalia itzarri batek ere nekez entzungo ziona, hainbesteraino isildu zitzaion ahotsa ahizpari ahora bidean: –Uki nazazu, bai, Gerardo, zure gitarra naiz-eta:
|
|
|
edan zitzala egunero Mariani markako hiru kopatxo ardo, ardo magique hura kemen eragile aparta zelakoan; Nazariori ere aholku bera eman zion, jakina, nahiz eta Nazariok ez zuen aholkua bete, ardoak halako zapore bat zuelako, kemena ere soberan zuen Nazariok, ardo magiko hartaz baliatu gabe ere!?, berari atzeraka eragiten ziona; izeba Ursulari, aldiz, izugarri gustatu zitzaion, batek ez zekien benetan gustatzen zitzaiolako, edo botilak aita santu Leon XIII.aren argazki hura zeramalako, propaganda gisa? izebak bertatik bertara ikus zezakeena une hartan, dentistak bai
|
baitzuen
bere kontsultan ardoaren erakuskari bat; argazkia aurrez aurre zuen arren, baina, ederki kostatu zitzaion emakumeari dentistak eta Nazariok esaten ziotena sinestea, hark gazteleraz eta ilobak euskaraz: iaz hil zitzaigùn aita santu Leon XIII.ari ere erruz gustatzen zitzaion; hainbeste gustatzen zitzaion, ardogileari urrezko domina bat eman zion, baita bere irudia erabiltzeko baimena ere, propaganda gisa; eta izeba Ursula, bere herritik inoiz atera ez zena, harri eta zur; eta izeba Ursula, propagandaren mundutik urrun bizi zena, lekuz kanpo; eta izeba Ursula, begien bistan zuena ikusi arren, ezin sinetsirik:
|
|
|
esan nahi baita san Isidroren eredu nolabait idea lista atzean utzi eta artzain xelebrearen eredu errealistari atxiki zitzaiola? mutilak ez
|
baitzuen
bere burua angelusak eta arrosarioak errezatzen ikusten, aingeruek aurreratu ziezaioketèn lan balizkoaren truke, egia ote zen, gainera, ipuin baten antz handiagoa zuèn san Isidroren istorio hura??, eskura zuenean beste aukera hura, mende berean eta herri ez hain urrun batean bizi izandako hezur haragizko gizon bati lotua, auzoko bati, azken batean?, zeinak gizarteari jolasa eta dibertsioa eskai... airea bezala behar zituenak, bizitzan arnasa hartzen jarraitzeko.
|
|
|
egiten zuena egingo ez balu bezala egiten bazuen ere, hurkoen keinu ilun nabariei irri hautemangaitz baten argi xumearekin erantzuten zien, adibidez, edo amorruzko garrasi bati isiltasunarekin? ez, haatik, garrasiarekiko mendekotasuna erakusten zuèn isiltasunarekin, beste isiltasun batekin baizik (isiltasun sortzaile bat, bestela esanda), isiltasun hark bai baitzuen bihotza eta bai baitzituen besoak, noranahi zabal zitzakeenak eta noranahi zabaltzen zituenak, espazio berri abegikor bat sortuz, aurkariaren bihotzak ere bere tokia izan zezan?, Ernestinak Jainkoarengan jarria
|
baitzuen
bere uste osoa, halako moldez, non sinetsia baitzegoen, berak berea bideratu ondoren, Jainkoak bideratuko zuela gainerako guztia; edo, egoerak inoiz gainditzen zuenean, gogoko zituèn hitzak ahapeka errepikatzeko ohiturari ekiten zion, solo Dios basta, solo Dios basta, solo Dios basta, behin, bi aldiz eta mila aldiz, hura letania bat balitz bezala, edo mantra bat, bere arima lasaitzen eta orekatzen zuena.
|
|
|
Hurrengo goizean behean genuen, jakina, eta ohizko moduan egin zituen bere otorduak, gutxi jan bazuen ere, eta rona, berriz, ez dakit ez ote zuen ohi baino gehiago edan, berak zerbitzatu
|
baitzuen
bere burua barran, bekozko ilunez eta sudurretik arnasa botaka, eta inor ez zen bere parean jartzera ausartu. Hileta aurreko gauean beti bezain mozkor zegoen, eta penagarria zen, etxeko dolu giro hartan, bere itsas kanta zahar itsusi hura entzun beharra; baina, hain ahul egonda ere, izugarrizko beldurra ematen zigun denoi, eta gainera sendagileak bisita bat egitera joan behar izan zuen handik milia askotara, eta ez zen batere gurera inguratu aita hil ondorenean.
|
|
|
Batzuetan, begirada haiei oihu egiteko gogoa etortzen zitzaion: ...rekin... ez, haatik, garrasiarekiko mendekotasuna erakusten zuèn isiltasunarekin, beste isiltasun batekin baizik (isiltasun sortzaile bat, bestela esanda), isiltasun hark bai baitzuen bihotza eta bai baitzituen besoak, noranahi zabal zitzakeenak eta noranahi zabaltzen zituenak, espazio berri abegikor bat sortuz, aurkariaren bihotzak ere bere tokia izan zezan–, Ernestinak Jainkoarengan jarria
|
baitzuen
bere uste osoa, halako moldez, non sinetsia baitzegoen, berak berea bideratu ondoren, Jainkoak bideratuko zuela gainerako guztia; edo, egoerak inoiz gainditzen zuenean, gogoko zituèn hitzak ahapeka errepikatzeko ohiturari ekiten zion, solo Dios basta, solo Dios basta, solo Dios basta... behin, bi aldiz eta mila aldiz, hura letania bat balitz bezala, edo mantra bat, bere arima lasaitzen eta oreka...
|
|
|
Osasuna eta gaixotasuna konpartitzen zituztèn garaian –bizitza osoan kasik, beraz–, bataren erialdiak bestearena baitzekarren, ia ezinbestean: hainbesteraino bete zen logika guztien kontrako logika hura, non, hamaika hamabi urte zituztenean, Nataliak hanka hautsi zuèn egun berean hautsi
|
baitzuen
berea Natividadek, Nataliak goizetik, gurditik jaisterakoan estropezu eginda, eta Natividadek arratsaldetik, irristada batean erorita.
|
|
|
...tindu zituen, berak ohi zuèn moduan, musika tresnari hiruzpalau nota disonante ateratzen zizkiola; eta, istantean, beste mundu bat sortu zuen; izan ere, hain ziren sortzaileak nota haiek ere, non, zurezko gitarratik, gorputz eme biluz bat sortzen ikusi baitzuen, gitarraren bihurguneak zituena, Nataliarenak izan zitezkeenak baina bere bereak zirenak, Natividadenak, ikusi ez ezik sentitu ere egiten
|
baitzuen
bere begiek ikusten zutena –xuxurlatu ere, xuxurlatu zuen Natividadek orduan zerbait, Nataliak, lo gozoan zegoenak, ezin entzun izan ziona, baina Natalia itzarri batek ere nekez entzungo ziona, hainbesteraino isildu zitzaion ahotsa ahizpari ahora bidean: " Uki nazazu, bai, Gerardo, zure gitarra naiz-eta:
|
|
|
frai Millanen kuttuna izatea. Ama nagusia, baina, emakume argia zen, eta argitasunez kudeatzen zuen bere boterea, halako eran, non beti aurkitzen
|
baitzuen
bere jokabidea zuritzeko modua, aurka zituenak alde zituenak baino aldekoago zituelako itxura emanez, maxima edo sententzia baten apaindurapean: " Eta ez ahaztu, ene alaba bihotzekoak, lanik neketsuenak nork bere gain hartzea pribilejio hutsa dela, nekea zenbat eta handiagoa izan, orduan eta handiagoa baita nekeari dagokion meritua, Jainkoaren aurrean".
|
|
|
aita Descartes. Baina, alor hartan ez ezik, beste guztietan ere halakoxea zen, baita jokabide moral etikoei zegozkièn kontuetan ere, Eliza Ama Santuak ematen zituèn arautegi, dekalogo eta bestelako ordenantzetan jarria
|
baitzuen
bere fedea, halako eran, non, ikuspegi horretatik, ultraortodoxotzat ere har baitzitekeen haren jarrera. Horregatik, komentura iritsi, zaldia ukuiluan sartu, ama nagusia ikusi eta honek, arrebarengana eraman baino lehen, kapera erakutsi zionean, domingotarra lekuz kanpo gelditu zen... ez zegoen haren begiei erreparatzea baizik, ireki eta itxi egiten baitzituen, itxi eta ireki, baita eskua begietara eraman eta haiek igurtzi ere, begiaren neurriko bekarra kendu nahi eta ezinean balebil bezala, harik eta, ama nagusiarengana jiratu eta begirada finkatzen zuela, honela mintzatu zitzaion arte:
|
|
|
Eta Alvaro, nora ezean: haren nora ezak, ordea, ez zuen segundo pare bat ere iraun, Alvarok amorruan aurkitu
|
baitzuen
bere iparra, itxuraz... begiratu ere, halaxe begiratu zion Reginari, amorru biziz; begirada hark, gainera, berehalako oldarraldia iragartzen zuen, ezer iragartzekotan, baina Faustik orduantxe egin zuen oihu –" Ongi egina, Regina!" –, eta oihuak Alvaroren balizko ahalegina neutralizatu zuen; honek, jarraian, taldekideei banan banan begiratu –nahas mahasean zeudèn morroi n... urrats bat atzera egin baino lehen, haatik, gorrotozko begirada bat jaurti zion Reginari, laburra bezain intentsua, mendekurako dei bat ere bazena, agidanean –bazirudien, beraz, hura ez zela gertakari ilun hari amaiera ematen ziòn begirada, beste gertakari are ilunago bati hasiera ematen ziona baizik–, geroak ongi baino hobeto frogatuko zuenez, handik egun pare batera frogatu ere, noiz eta Reginak ukuiluetara joan behar izan baitzuen markesa andereak Alvarorentzat bidalitako mandatu batekin:
|
|
|
Aita aldamenean zegoen; aldamenean egoteaz gain, ordea, kokoteraino zegoen, hain jartzen ari zitzaion ume tirtiri hura inpertinentea: axolagabea zen, lotsagabea zen, eta alferra zen –santuak goi eredu ia bakartzat zituèn muturreko herri katoliko hartan, Beñardok san Isidro miresten zuen... baina ez lurrak lantzen zituèn santua, baizik eta lantzen ez zituena, aingeruak morroi zituelako–, edozein aitzakia ontzat jotzen
|
baitzuen
bere egitekoei ihes egiteko. da, beraz, aitak belarrondoko bat emateko gogo izugarria zuela:
|
|
|
Neskameek jokatzen zutèn joko hartan Faustina izeneko berrogei bat urteko emakume bat zen –Fausti lagunentzat– eltze guztietako burruntzalia. ...zuen... guztiari punta ateratzen ziòn emakume ezkongabe zirtolaria baitzen, esaten zuena, adibidez, gizonak indioilarrak zirela –unos pavos de mierda que no pavos reales, esaten zuen hitzez hitz–, eta horregatik ez zela ezkonduko –gizon batekin izan zuèn esperientzia mingarria ere aipatzen zuen noizean behin, nahiz eta ez zen sekula xehetasunetan sartzen–, indioilar batek ez
|
baitzuen
bera bezalako emakume jatorrik merezi, y además es que los pavos, como mejor saben, es bien cocinados, que los pavos no saben volar, y ave que no vuela, a la cazuela. Eta nola Reginak noiznahi egiten baitzuen huts konkordantzietan, bai artikulu eta izenen artekoetan, bai izenordain eta adizkien artekoetan, eta bai gainerakoetan ere... hots:
|
|
|
Eta bazuen bere arrazoia, izebak buru buruan sartua
|
baitzuen
bere aitonari aspaldi batean gertatua: joan zen feriara bero sapa egiten zuèn egun batean, edan zuen nahi adina bazkarian –" Hura ardozalea zen, badakizue, eta bi pinta ardo edan zituen, hortxe hortxe", tabernariaren lekukotza–, ekin zion itzulerari arratsaldean, baina hara:
|
|
|
Baina ikuspegia aldatu ziola gehiegi esatea da, beharbada, Beñardo Orbe zen bezalakoa baitzen, eta, alde horretatik, egokiago litzateke esatea bere zinezko izaeraren kontzientzia bereganatu zuela memento horretan, edo, bestela esanda, kontzientziaren mugimendu hura izan zuela aldaketa, bere bizi ereduaren aldaketara ere eraman zuena ezinbestean: esan nahi baita san Isidroren eredu nolabait idea lista atzean utzi eta artzain xelebrearen eredu errealistari atxiki zitzaiola... mutilak ez
|
baitzuen
bere burua angelusak eta arrosarioak errezatzen ikusten, aingeruek aurreratu ziezaioketèn lan balizkoaren truke –egia ote zen, gainera, ipuin baten antz handiagoa zuèn san Isidroren istorio hura? –, eskura zuenean beste aukera hura, mende berean eta herri ez hain urrun batean bizi izandako hezur haragizko gizon bati lotua –auzoko bati, azken batean–, zeinak gizarteari jolasa... Artzain xelebre hura bezalakoa izango zen, bai horixe," bere" pasadizo txinpartatsu propioekin... baita" bere" baratzeko bertsoekin ere, zergatik ez!
|
|
|
Dentistak, izan ere, kontsulta bukatu ahala, aholku bat eman zion izeba Ursulari, bere eri guztiei emateko ohitura zuena: ...bete, ardoak halako zapore bat zuelako –kemena ere soberan zuen Nazariok, ardo magiko hartaz baliatu gabe ere! –, berari atzeraka eragiten ziona; izeba Ursulari, aldiz, izugarri gustatu zitzaion, batek ez zekien benetan gustatzen zitzaiolako, edo botilak aita santu Leon XIII.aren argazki hura zeramalako, propaganda gisa... izebak bertatik bertara ikus zezakeena une hartan, dentistak bai
|
baitzuen
bere kontsultan ardoaren erakuskari bat; argazkia aurrez aurre zuen arren, baina, ederki kostatu zitzaion emakumeari dentistak eta Nazariok esaten ziotena sinestea, hark gazteleraz eta ilobak euskaraz: iaz hil zitzaigùn aita santu Leon XIII.ari ere erruz gustatzen zitzaion; hainbeste gustatzen zitzaion, ardogileari urrezko domina bat eman zion, baita bere irudia erabiltzeko baimena ere, propaganda gisa; eta izeba Ursula, bere herritik inoiz atera ez zena, harri eta zur; eta izeba Ursula, propagandaren mundutik urrun bizi zena, lekuz kanpo; eta izeba Ursula, begien bistan zuena ikusi arren, ezin sinetsirik:
|
|
2009
|
|
|
Lepoko eta guzti jaurti zuen uretara. Hark behar
|
baitzuen
bere bekatuaren gurutzea. Baina gau ilun hartakoa gertatu eta urtebetera edo, perla hura itzuli zion itsasoak.
|
|
|
Ondoren, are gehiago altxatu zuen kopa, Adarekin topa egin nahi balu bezala, honek mementoan ulertu zuèn keinuan, berak ere berehala jaso
|
baitzuen
bere kopa:
|
|
|
Gabino zutik hasi zen gutuna irakurtzen, baina gelako aulkian bukatu zuen, hantxe eserita; hain zegoen hunkituta, itxura batean, non hiru bider eten baitzuen irakurraldia, begiak heze, malkoren bat labainka ere bai masailetan behera; bukatu bezain laster, berriz, kartaren bi orriak bularrera eraman. Feliperen gorputzik ezean, haren arima besarkatzen ari zen, ausaz?, eta halaxe esan zuen ahapeka: . Eskerrik asko, Felipe?; gero, orriak kartazalean sartu, gelako atea ireki eta sendategiko korridoreetan barrena ibili zen, Maria Bibianaren atzetik, beste erizain batek sukalderako bidean jarri zuen arte, non aurkitu
|
baitzuen
bere arreba bi sukaldarirekin batera, haietako batek txokolatea prestatzen zuen bitartean.
|
|
|
Hitz egin zuena Madrilgo negozio gizon bat zen, don Alfredo izenekoa, hiriko emakume batez maitemindu eta hirira ezkondu zena; ez zen gizon nabarmena; aitzitik: gizon atsegina zen, ongi hazia eta ongi hezia zirudiena eta gaixoen artean bere itzala eta bere estimua zuena; hala, bada, hitz haiek zetozenarengandik zetozelako edo, bere onetik inoiz ateratzen ez zenak pisuzko arrazoi bat behar
|
baitzuen
bere onetik ateratzeko?, barre egiten zutenek barre egiteari utzi zioten, ez bat batean baina bai era mailakatuan, hiruzpalau segundoren buruan guztiak isildu ziren arte.
|
|
|
Feliperen osabak, jelkide sutsua zen, jendea bere kausarako irabazteko irrika bizia zuena, halako moduan, non joera kontziente batek egituratutako joera inkontziente bat ere behar
|
baitzuen
bere psikearen osagai, noiznahi bultzatzen zuena singularreko lehen pertsonatik pluralekora oharkabean pasatzera, sutsu hitz egiten zion Gabinori:
|
|
|
Reginak, halakoetan, itxura egin behar izaten zuen, zuzen jokatu nahi
|
baitzuen
bere seme alabekin, baina, gertatuak gertatuta gero, ez zitzaion batere erraza; Regina, izan ere, Benjamin Mariaz erditu zenetik, halako krisi sakon batean sartu zen: alde batetik, bere fede hura zuen, zartatua gelditu zena, esan ere, esan ez zion, bada, Ernestinari halako batean, kexu:
|
|
|
erruki zaitez gure alabatxo bekatari honetaz! , esateko zuèn guztia esan zuen Reginak, agidanean, baina ez, besoak jaitsi eta, Adari begira, honela amaitu
|
baitzuen
bere jarduna?: Eta hurrengoan, erne ibili, atsoa Sakamantekasen emaztea izan zitekeen-eta!
|
|
|
Eta iritsi zen igandea, eta, igandeetan ohi bezala, familia osoa bildu zen mahai ingurura: aita, ama, izeba, Teofilo Maria eta bi ahizpak. Domingo etxetik alde egina zegoen, Damaso Madrilen, eta Gabino Elorrietako Ama Birjinaren komentuan, nora egin
|
baitzuen
bere bokazioari ekiteko asmotan?, gehi etxeko apaiza, don Anizeto jaun kalonjea. Eta, honetaz eta hartaz ari zirela, aita eta Teofilo Maria, Jack Sharkey-k eta Max Schmeling ek 1932ko ekainean jokatu berri zutèn errebantxa borrokaz ari ziren, pisu astunen koroa jokoan?, Adaren eritasunari buruzko gaia atera zen, halako batean.
|
|
|
Egia zen, orobat, langile batzuk ere bota zituela inoiz, sindikalista bat baino gehiago ere bai, baina hura ezinbestekotzat jotzen zuen, Elizak berak ere ez baitzuen besterik egin bere jardunean antzinatik, heretikoak, apostatak eta suerte orotako fruitu ustelak baztertzen eta eskomikatzen zituela? eta berak Elizako eta Elizarako gizontzat
|
baitzuen
bere burua, Eliza eta Elizaren jokabidea eredu zituena, elizgizona ez izan arren; bere bertuteen aldeko balantzan, gainera, langileei oporrak ematen hasia zen, honi astebete eta hari hamar egun, probintzian enpresari gutxik bezala?
|
|
|
Gero, baina, bularra emateari utzi bezain laster, bere buruari galdezka hasi zitzaion, argi baten bila, fedeko emakumetzat
|
baitzuen
berak bere burua; Reginak, izan ere, Ama Birjinari eta Kristo gurutziltzatuari debozio berezia zien, eta debozio haietatik iristen hasi zitzaizkion erantzunak.
|
|
|
Baina Ernestina ez zen emakume perfektua; ideia garbiak zituen buruan, haurraren gelatik gurutze barrokoa kendu zuenean (Regina enean gurutze guztiak ziren barrokoak, Ernestinaren gelakoa izan ezik), Rakel neskameak kexuzko keinu bat egin zion, Ernestinak istantean ikusi eta Rakeli argibideak ematera bultzatu zuena: . Zertarako nahi dugu irudi bat gelan, Kristo haragizko bat izango badugu aurrerantzean???, baina hark ere, Reginak bezalaxe, bere naturaleza zuen, ahizparen lurrezko oin bertsuak, alegia?, haren parean jartzen zuena; egia zen, halere, Reginarekin konparatuta, Ernestinak bazuela abantaila bat, bizitza ia osoa eman
|
baitzuen
bere baitatik apaingarriak kentzen; bide hartan barrena, baina, oztopoak ere ez zituen gutxi, zeren haurra bera ere, munstro hura, noiznahi bihur baitzekiokeen apaingarri, bere jokabide morala. Ernestinarena?
|
|
|
nahiz eta abisua emana zuen ez zuela egun hartan huts egingo?, eta hari sartu behar zion hitzezko arpoia; hasi ziren, bada, orbetarrak afaltzen, baina Damasok ez zuen hitz egiteko abagunerik aurkitzen: batzuetan, urduriegi sentitzen zelako, nerbioak traizionatzera balihoazkio bezala, ongi antzeztu nahi
|
baitzuen
bere papera, dotorezia gutxieneko batekin; besteetan, mahaikideen artean gurutzatutako elkarrizketek beste bide batzuk hartzen zituztelako, harik eta elkarrizketen arteko isilune batean, horrela mintzatu zen arte, era nabarmen batean, ex cathedra ariko balitz bezala?, ez bat eta ez bi:
|
|
|
Zetatarren aurkako borrokan orbetar anaiak garaile irten zirenetik, baina, bazirudien gauzak zertxobait aldatu zirela, asko ere bai? halako moldez, non Nazariok bere burua engainatu eta betetzeko moduan ikusi
|
baitzuen
bere urrezko ametsa, bestela ez baitago esplikatzerik nola gizon hain praktiko batek hartu zuen hain erabaki ez praktikoa, handik gutxira.
|
|
|
esan nahi baita Teofilo Mariak aurrerantzean ez zuela Domingo trapu zahar bat bezala tratatu ez lurra musukatzeraino apalarazi; anai arrebetan zaharrenak mehatxatu egiten zuen, bai, lehen bezala, baina, lehen ez bezala, ez zituen mehatxuak betetzen; eskua gainean jartzen zion, baina ez zen handik pasatzen, ez belarrondoko beldurgarririk ez muturrekorik; berandu gabe izan zuen hura frogatzeko aukera, noiz eta Teofilo Mariak berriro gonbidatu baitzituen anaiak, agindutik asko zuèn gonbidapenean, ohi bezala? desfiletan jolas zitezen, handik lauzpabost egunera; proposamenak ez zuen Domingo ustekabean harrapatu, besterik ez baitzuen espero egun haietan, eta erabakia
|
baitzuen
bere posizioa sendotzeko garaia zela, ezezko bat jartzekoa, alegia, bien artean:
|
|
|
Fraideak errezoan bilduta zeuden, ekisainduak gordetzen zuèn eta gordetzen duen Kristoren gorputzaren inguruan, bakoitza bere jarlekuan; Jose, berriz, hain bilduta zegoen bere baitan eta hain bilduta Kristoren baitan? hain sentitu zuen bere suzko bihotza Kristorenarekin bat eginik, non Jainkoak, bere espirituaren indarraz, fraidea jaso eta hegan eraman
|
baitzuen
bera zegoèn lekuraino: ekisainduraino bertaraino, alegia; eginarazi zizkion aldarearen gainean bizpahiru bira; itzularazi zuen atzera bere jarlekura?
|
|
|
tokia egiteko asmoz: toki abegikor bat, minezko minen aringarri, izeba Ernestinak kristautzat
|
baitzuen
bere burua, azken batean; hura, baina, kristau errituzale asko ez bezala, ez zen su festetan galtzen, maisuak argi eta garbi irakatsi baitzuen ezen gizonarentzat zela larunbata eta ez larunbatarentzat gizona, eskuzabaltasunak erabakitzen zuelakoan, ororen buruan, zer zen eta zer ez zen larunbata, noiz zen eta noiz ez zen larunbat: itxura guztien gainetik, hurkoa maitatu beharra zegoela, alegia, nork bere burua adina, zenbat eta hurkoa behartsuago, orduan eta gehiago.
|
|
|
Batzuetan, haurraren miseriak ikusita, bereak ikusten zituen, baita munduko gizon emakume guztienak ere, haragi puska hartan min guztiak pilatu balitzaizkio bezala: ikusi ez ezik, sufrimendu haiek bereganatzen ahalegintzen zen Ernestina, sufrimendu hura ezerezean geldituko ez zen esperantzan, Eliza eliztarrez osatutako sare bat zela sinesten baitzuen Ernestinak, halako eran, non bere gorputz arimen edozein mugimenduk
|
baitzuen
bere eragina sarean; horregatik onartzen zuen, ausaz, bere gain hartutako gainkarga eta gainmina, bere sakrifizioa, hitz batean?, munduko bekatarien aringarri gerta zedin, sufrimendua, maitasunez onartutako sufrimendu purifikatzailea, garbikaririk onena balitz bezala, bekatuek utzitako orbanak garbitzeko?
|
|
|
Berdin gertatzen zen etxera gonbidaturen bat etorri eta zezen eta toreroei buruzko eztabaidaren bat gertatzen zenean: halakoak, hipikan lagun egin zuèn teniente koronel batekin izaten zituen batez ere, hark belmontistatzat
|
baitzuen
bere burua eta Nazariok gallistatzat, hura Juan Belmonteren aldekoa eta Joselitoren aldekoa Nazario; Domingok, jakin bazekien arren zer ziren muleta eta kapotea, banderillak eta ezpata, ez zuen artean zezenketarik ikusi, ez mundu hartarako zaletasun berezirik erakutsi, baina, haietako eztabaida baten ondotik, Domingo belmontista sutsua sentitu zen?. Ez dakit nola izan zen, baina halaxe sentitu ni... esaten zuen gertaera hartaz mintzatzen zenean?, seguru zegoen hartaz?
|
|
|
–Orain arte lagundu dizut, Domingo, zeure fantasmen hixtoria zikin horiekin, baina kito, hautsi dut zurekin, gezurti hutsa zara eta!?; Damasorena ere beste akusazio bat zen, Domingok argi eta garbi interpreta zezakeena, ordukoa ez ezik, betikoa baitzen akusazio hura: ...ngok, beste egoera batean, aise saihets zezakeena, gorputzaren jauzi batekin edo arimaren zilipurdi batekin, logika ororen aurkako bere ateraldi haietako batekin, alegia?, baina baldintza haietan ez, harrapatuta baitzegoen, guztiz harrapatuta, ebidentziak harrapatuta, batez ere, eta errudun uste gero eta astunago batek ere bai, ziurki?, halako eran, non burdinazko armadura baten barruan nabaritzen
|
baitzuen
bere burua, horrelako zerbait, jauzirako edo zilipurdirako aukerarik gabe: esan nahi baita, aurrekoetan ez bezala, tentela eta ergela sentitu zela une hartan Domingo, biak batera, ez izara zuri arin hegalari batean bilduta, burdinazko armaduraren burdinots astunetan baizik; eta, hala ere, hala eta guztiz ere?, posibilitate bat zuen artean, zer arraio!, guztia alarma faltsua izan baitzitekeen:
|
|
|
Aitak etxekoen aurrean apaldu eta zapaldu zuenetik, aitaren aurkako gorrotoa hazi zitzaion, itxuragabeki hazi ere, halako eran, non, aitak anarkisten aurkako madarikazio hura bota bezain laster, solidaritate moduko bat nabaritu
|
baitzuen
bere baitan. Domingok behin baino gehiagotan aitortuko zuen nabaritutako hura, handik urte batzuetara?, erarik automatikoenean, haien alde: esan nahi baita lehen aitaren begiekin ikusten zuena. Regina eneko mutilek aita zuten erreferentzia ordezkaezina?
|
|
|
Izeba Ernestina geratzen zen; bera ere zatitua zegoen, maitasun moldagarri bezain moldakaitz batez maite
|
baitzuen
bere ahizpa Regina, bere ahizpa gazte apetatsua, umetan noiznahi babestu behar izaten zuena, Reginak ere bere nortasuna zuela erakutsi zion arte, Madrilera joan zenean, markesen jauregira; esan nahi baita Ernestina eztia eta eskuzabala zela, egoeretara egokitzen eta amore ematen ikasia?, baina, itxura gozo haren azpian, arroka bat bezalakoa ere izan zitekeen, berak funtsezkotzat eta hil edo bizik... bere sineste eta bere barruko konbentzimenduei lotutakoetan, alegia; horregatik esan zion, ausaz, Reginari, honek jauregira joateko gonbita luzatu zionean:
|
|
|
Horregatik behar zuen, ausaz, bere anaiari nor zen erakustea tarteka, haren mundua kolokan jarriz, esate baterako: nola gozatzen zuen memento haietan, Domingoren azpian egon ondoren haren gainean ikusten
|
baitzuen
bere burua geroxeago! Egun batean, bere asmakizun haietako batekin joan zitzaion:
|
|
|
sinetsi nahi zuelako sinesten zuen, eta sinesten zuelako jarri zuen borondatea sinesten zuenaren zerbitzuan, pentsaturik ezen bere sinestearen eta bere borondatearen ahalegin hutsez Jainkoaren nahia irabazi eta hegan egingo zuela, halako eran, non iruditu ere iruditu baitzitzaion, bizpahiru bider, hegan egitera zihoala? planeatzen ere ikusi
|
baitzuen
bere burua segundo luze batzuetan, ekisainduko ostiak indar misteriotsu bezain erreal batez erakarrita: bi edo hiru aldietan gelditu zen, ordea, hantxe, zegoèn lekuan, planealdirik eta hegaldirik gabe; Domingok, ordea, ez zuen etsi, aita predikariak eman baitzion koartada,?, zeren, nola Jainkoak guztia baitaki, komeni zaiguna ematen baitigu beti?; baina, etsi ez zuen arren, bere nahiaren eta errealitatearen arteko adostasun ezak zapuzten zuen maila batean; eta nola, bestalde, Domingoren gorputzak nekez jasan baitzezakeen bere intentsitate gehiegizko hura luzaroan, kontua da naturaleza berriro menderatzen hasi zela borondatea, pittinka izan bazen ere, gorputz arimen mugimendu oharkabe batean, eta hala, gai bakarraren mende bizi zèn mutila, bere balizko bokazioaren inguruan beti?
|
|
|
kontatu zion nola sinetsi zuen fantasmetan, baina ez zuela jada sinesten, Gabinorekin huts egin ziotelako, tuberkulosia zela-eta; nola predikari bat, ikastetxeko gogo jardunetan, Cupertinoko Josez aritu zen, eta hantxe piztu zitzaiola fraide hegalaria izateko gogoa, bere jaiotegunean etxera sartutako kanarioaren bisita ere seinaletzat harturik; nola bizpahiru bider izan zuen hegan egiten zuelako ustea, ekisainduaren aurrean, nahiz eta ustea ustel gertatu zitzaion; nola astebete eskas lehenago harriak sartu zituen zapatetan, Gabinoren osasunaren alde, bai, baina baita Jainkoaren aurrean merituak egiteko ere, noizbait hegan egiteko grazia eman ziezaion; eta nola, azkenik, egun hura, egun hura, hain zuzen ere!? ...fizioan izandako esperientziaren ondotik zapuztuta bezala sentitzen zela, eta ez zekiela; aita espiritualak hunkituta entzuten zion, hain iruditu zitzaion mutil hura espontaneoa eta espresiboa, baina bere buruarekin ere zintzo izan nahi zuen, eta hala esan zion nola, gizonaren egiteko askoren azpian, baita asmo ustez goitiarrenen azpian ere, deabrua zegoen, guztia lardaskatu nahian, argi bakoitzak
|
baitzuen
bere itzala eta esku bakoitzak gordetzen baitzuen bere baitan hatz luzatuaren mehatxua: hegan egiteko desioaren azpian, Domingok Jainkoa manipulatzeko joera garbia erakutsi zuela, alegia, eta Jainkoa manipulatu nahi izatea harrokeria besterik ez zela:
|
|
|
kontatu zion nola sinetsi zuen fantasmetan, baina ez zuela jada sinesten, Gabinorekin huts egin ziotelako, tuberkulosia zela-eta; nola predikari bat, ikastetxeko gogo jardunetan, Cupertinoko Josez aritu zen, eta hantxe piztu zitzaiola fraide hegalaria izateko gogoa, bere jaiotegunean etxera sartutako kanarioaren bisita ere seinaletzat harturik; nola bizpahiru bider izan zuen hegan egiten zuelako ustea, ekisainduaren aurrean, nahiz eta ustea ustel gertatu zitzaion; nola astebete eskas lehenago harriak sartu zituen zapatetan, Gabinoren osasunaren alde, bai, baina baita Jainkoaren aurrean merituak egiteko ere, noizbait hegan egiteko grazia eman ziezaion; eta nola, azkenik, egun hura, egun hura, hain zuzen ere!? ...bezala sentitzen zela, eta ez zekiela; aita espiritualak hunkituta entzuten zion, hain iruditu zitzaion mutil hura espontaneoa eta espresiboa, baina bere buruarekin ere zintzo izan nahi zuen, eta hala esan zion nola, gizonaren egiteko askoren azpian, baita asmo ustez goitiarrenen azpian ere, deabrua zegoen, guztia lardaskatu nahian, argi bakoitzak baitzuen bere itzala eta esku bakoitzak gordetzen
|
baitzuen
bere baitan hatz luzatuaren mehatxua: hegan egiteko desioaren azpian, Domingok Jainkoa manipulatzeko joera garbia erakutsi zuela, alegia, eta Jainkoa manipulatu nahi izatea harrokeria besterik ez zela:
|
|
|
Orbetarrak, berriz, Regina eneko goiko terrazan zeuden? ...ko batzuk zintzilik zeramatzàn senarraren ondoan, etxeko jaunak, lanean gutxitan huts egiten zuenak, baimentxo hura eman baitzion bere buruari egun hartan, pilotu trebeen hegaldi lurreraldien ikuskizuna ikusteko; Nazario Orbek, izan ere, ezin ahaztuzko oroitzapentzat behar zuen hamalau hamabost hilabete lehenago ikusia, 1910eko martxoaren 27an doi, noiz eta Hubert le Blon pilotuak exhibizioa egin
|
baitzuen
bere aireplano Bleriot XIrekin, hiriko hondartza inguruko ikusle ezin zurtuagoen begiradapean; pilotuak, heroiak, hiru egunetan jardun zuen, 27an bertan, igandea?, 28an eta 29an; hain liluratuta geratu zen Nazario igandeko erakustaldiarekin, non haren iruzkinak, lehen hegazkin haiek zurezkoak ziren funtsean?
|
|
|
–Zepelin bat! , zuzendu zuen, era berean, Gabinok, zeinak, nola ikusi baitzuen ezen bere zuzenketak amonari irri xamur bat piztarazi ziola, halaxe bukatu
|
baitzuen
bere jarduna, aitari zuzenduta?: Eta globo urdinak zoriontsu egiten nau ni, eta zepelin berdeak egingo du amona?
|
|
|
Hirian inor gutxik jakingo zuen Drakularen eta Frankensteinen berri, gerora entzutetsuak egin zirèn munstroak ez baitziren garai hartan hain ezagunak, ez Drakula, munstroari buruzko filma, pertsonaia entzute handiko bihurtu zuena, geroagokoa izan zen?, ez Frankenstein, honek ere aurrerago hartuko
|
baitzuen
bere sona, James Whalek 1931n egin zuèn filma bitarteko.
|
|
|
kezkatik, begiak itxi zituen moduagatik, Reginak egindako iruzkinak ez zion batere onik egin? atseginera. Teofilo Mariaren barreak, aldiz, irri zabala eragin zion?, harik eta berriro kezka nagusitu zitzaion arte, Nazariok biziki gorrotatzen
|
baitzuen
bere seme bihurri hura ikustea inora ez zeramatèn jauziak egiten edo, are okerrago, pailazoarena egiten, hain zen abila Domingo ofizio hartan ere, antza; eta, orduan, hura ez zen Nazario gai hartaz mintzatzen zèn lehen aldia, eta gauzak bere tokian uzteko garaia zen, ausaz, behin betiko?, esan zuen:
|
|
|
masailen gorritze bat, esate baterako, ez erabatekoa, baina bai igartzeko modukoa?, lotsak edo eraginda; lotsa hura, baina, nekez izan zitekeen Ada lotsa zezakeèn lotsa lotsakor bat, haragiarekin lotutako keria edo bekatu hipotetiko bat etorki eta iturburu zuena, Adaren berezko herabetasuna baizik, honek, Benjamin Mariaren itzal luzea gainetik kendu ezin zuenak, ez erabat bederen?, uko egin baitzion bere amatasunari, baita haragizko harremanei ere, ondorioz, kontzienteki ez ezik, ikustekoa izan zen nola erantzun zion Adak Damasori egun batzuk lehenago, honek emandako aholkuari,, senargaia hartu eta ezkondu egin zenuke?, arrebak ezetz erantzun zionean, era txar bezain minduan erantzun ere, haurren ipurdiak garbitzeko gogorik ez zuela-eta!?, inkontzienteki ere, amets errepikakorra zuen Adak haurdun zegoela: ...ik, epea bete ondoren haizeaz erditzen baitzen beti?; eta, halere, animalia ugaztun bat zen neurrian, pentsatzekoa da ezen Ada, noizean behin, beste gorputz baten beroaren faltan zegoela, neguko gau luzeetan batez ere, baina hain zituen, bestalde, erroetaraino sartuak bere beldur haiek, munstroak noiznahi egin baitzezakeen emetasunik gozoenaren haitzulo abegikorra bere?, non azkenean onartu egiten
|
baitzuen
bere egoera: gogoz onartzen ere, batzuetan, adimena aberetasunari gailentzen zitzaionean; gogoz kontra, besteetan, bi joeren arteko borrokan aberetasuna nagusi, adreilu bero batek, eskuoihal batean bildu eta izterren artean jartzen zuenak?
|
|
|
zoritxarreko zoritxarraren erdian, Damasok esan zion bezala?; Domingok, baina, Damasok ez bezala, buru pentsamenduen mugimendu haiek joan etorrikoak izaten zituen, zeren, Jainkoa ukatu ondoren, beti iristen baitzen mementoren bat, itsas haizetik edo ilunabarreko eguzki gorritik esekia egon zitekeena?, zeinean bai baitzirudien ezen ukoa itsas haizearen esku ikusezinetan desegiten zela. Jainkoaren eskuetan, menturaz? edo eguzki goriaren ederrean urtzen. Jainkoaren begian?, denborak ere bere bihurgune sekretuak balitu bezala, non ustez zentzurik ez zuèn barne esperientzia batek aurkako norabidean aurkitzen
|
baitzuen
bere zentzua, itzalen dantza argien kontradantzak ezabaturik, izeba Ernestinaren hitzak beti gogoan: –Inportanteena ez da zuk Jainkoagan sinesten duzun ala ez, baizik eta Berak zugan sinesten duen ala ez, eta Berak zugan sinesten du, zaude ziur?; Domingo halaxe zihoan, bada, itsasertzeko paseabide luzetik, bakarrik, Jainkoari kargua hartzen:
|
|
|
Nazario Orbe, beraz, mamia azaletik ongi bereizten zuèn gizona zen, eta hartan leziatu zuen bere seme Teofilo Maria, hura Frantziatik itzultzean. Hartarako aukera ezin hobea izan zuen, gainera, zeren eta, egun batean, Teofilo Mariak hiriko batzokira sartzen ikusi
|
baitzuen
bere anaia Gabino, udako egun batean. Salatu ere, salatu zuen Frantziatik etorri berriak anaia, jakina:
|
|
|
urak inguratuta zegoela, fabrikatik eta aitaren proiektuetatik urrun?, zeru biribila muga; Ianua Coelli, zeruko atea?: ...bat baizik ez zen arren gero eta bere baitakoagoa sentitzen zuenak??, uraren infinitutasunean zerura jotzen zuena!; beste ikuspuntu batetik, itsaso zabal hura ur mortu bat ere izan zitekeen, bakardadearen eremua, non, ontzitik aparte, ez baitzegoen ezertxo ere, ez oholik ez txaluparik ez beste ontzirik?, baina ezer ez zegoelako zegoen, hain zuzen ere, inguru hartan guztia, itsasoak bide sare osoa
|
baitzuen
bere baitan: portu eta norabide, posibilitate?
|
|
|
Gero, Reginaren txanda izan zen? baina Regina ez zegoen festetarako; aitzitik, oso kezkatua zegoen, pilotuaren azken esaldiak are gehiago kezkatu zuen, beharbada?, nahiz eta hari ez zion halakorik erakutsi, irri zabal batean disimulatu
|
baitzuen
bere kezka, zorionak ematearekin batera; Reginak, izan ere, gogoan behar zuen Hubert le Blonen istripua, izango ez zuen, bada, bera lekuko zuzena izan bazen!?, pilotu ezaguna beste mundura eraman zuena; Reginak, gainera, ikusi zuena ikusi zuen. Domingoren intentsitatea, baita Domingoren lasterketa ere, abioiaren atzetik, ukabila goratua?, eta ez zuen zalantza egiten zer zetorkion gainera; Reginak... esan nahi baita ezin kendu zuela burutik Domingori jaiotegunean gertatua, noiz eta txori bat leihotik sartu eta hormaren kontra lehertu baitzen:
|